Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η ίδρυση του ΕΛΑΣ και τα όσα προηγήθηκαν απ’ αυτήν

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 16 Φλε­βά­ρη του 1942 κυκλο­φό­ρη­σε πλα­τιά στην Αθή­να (πάνω από 4.000 πολυ­γρα­φη­μέ­να αντί­τυ­πα) και στην Επαρ­χία η ιδρυ­τι­κή δια­κή­ρυ­ξη του Ελλη­νι­κού Λαϊ­κού Απε­λευ­θε­ρω­τι­κού Στρα­τού (ΕΛΑΣ), (με ευθύ­νη του Ανδρέα Τζή­μα ανα­πλη­ρω­μα­τι­κού μέλους του Π.Γ Κ.Ε του ΚΚΕ) του μαχη­τι­κού δηλα­δή τμή­μα­τος του ΕΑΜ. Το ακρι­βές περιε­χό­με­νο δεν έχει βρε­θεί όμως σύμ­φω­να με ανα­μνή­σεις πρω­τα­γω­νι­στών του περιε­λάμ­βα­νε ως σκο­πούς του:

– Αγώ­νας για την απε­λευ­θέ­ρω­ση της χώρας.

– Περι­φρού­ρη­ση των κατα­κτή­σε­ων του λαού και των ελευ­θε­ριών του ενα­ντί­ον κάθε επιβουλής.

– Εξα­σφά­λι­ση της τάξης μέχρι τη διε­ξα­γω­γή εκλο­γών, στις οποί­ες ο λαός να εκφρά­σει ελεύ­θε­ρα τη θέλη­σή του.

Ο ΕΛΑΣ έγι­νε με τη δρά­ση του λαϊ­κός απε­λευ­θε­ρω­τι­κός στρα­τός, το ένο­πλο τμή­μα του λαού, υπε­ρα­σπι­στής της ζωής και της περιου­σί­ας του, ενώ απε­λευ­θέ­ρω­σε  τη χώρα από τους κατακτητές.

Η γέν­νη­ση του ΕΛΑΣ δεν ήταν τυχαία, αλλά προ­ϊ­όν πολύ­πλευ­ρης θεω­ρη­τι­κής-ιδε­ο­λο­γι­κής και πρα­κτι­κής προ­ε­τοι­μα­σί­ας από την πλευ­ρά του ΚΚΕ. Ενδει­κτι­κά αναφέρουμε:

- Η ΚΕ του Κόμ­μα­τος, για παρά­δειγ­μα, στις αρχές Ιου­λί­ου του 1941, στην ιστο­ρι­κή από­φα­ση της 6ης Ολο­μέ­λειας της σημεί­ω­νε χαρα­κτη­ρι­στι­κά: «Οργα­νώ­νο­ντας ακού­ρα­στα τον αγώ­να για τα καθη­με­ρι­νά ζητή­μα­τα όλων των λαϊ­κών στρω­μά­των και την ένο­πλη αντί­στα­ση στους κατα­κτη­τές, το κόμ­μα και ο κάθε κομ­μου­νι­στής ξεχω­ρι­στά οφεί­λει να προ­σα­να­το­λί­ζε­ται έγκαι­ρα και σωστά στα σοβα­ρά γεγο­νό­τα που αλλά­ζουν και θ’ αλλά­ζουν κάθε μέρα με γρη­γο­ρό­τε­ρο ρυθ­μό, να οργα­νώ­νει τις δυνά­μεις της λαϊ­κής εξέ­γερ­σης για την εθνι­κή και κοι­νω­νι­κή απε­λευ­θέ­ρω­ση της Ελλάδας».

- Με το θέμα του ένο­πλου αγώ­να ασχο­λή­θη­κε και η 7η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του ΚΚΕ (αρχές Σεπτέμ­βρη του 1941), στην από­φα­ση της οποί­ας δια­βά­ζου­με: «Στο Απε­λευ­θε­ρω­τι­κό αυτό Μέτω­πο μια από τις πρώ­τες θέσεις πρέ­πει νάχουν οι στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις του έθνους, μόνι­μοι και έφε­δροι αξιω­μα­τι­κοί, υπα­ξιω­μα­τι­κοί και οπλί­τες, ανά­πη­ροι κλπ. Οι δυνά­μεις αυτές θα απο­τε­λέ­σουν τη μαχη­τι­κή βάση για την τεχνι­κή οργά­νω­ση του απε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώνα».

- Η 8η Ολο­μέ­λεια της Κεντρι­κής Επι­τρο­πής του ΚΚΕ, που συνήλ­θε το πρώ­το 10ήμερο του Γενά­ρη του 1942, ασχο­λή­θη­κε ιδιαί­τε­ρα με την οργά­νω­ση του ανταρ­το­πό­λε­μου. Επί­σης, δια­τυ­πώ­νο­νταν οι άμε­σοι και απώ­τε­ροι σκο­ποί του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να. Παράλ­λη­λα, τονι­ζό­ταν: «Ο εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κός μας ανταρ­το­πό­λε­μος έχει πρω­τεύ­ου­σα σημα­σία για την απε­λευ­θέ­ρω­ση της χώρας από τον ξενι­κό ζυγό. Οι κομ­μου­νι­στές πρέ­πει να οργα­νώ­σουν, να μαζι­κο­ποι­ή­σουν και να επε­κτεί­νουν το ανταρ­τι­κό κίνη­μα στην ύπαι­θρο, να περι­φρου­ρή­σουν τον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό του χαρα­κτή­ρα και να κατα­πο­λε­μή­σουν απο­φα­σι­στι­κά κάθε τάση που θα οδη­γού­σε σε αντι­λαϊ­κούς σκο­πούς, σε ληστεί­ες και πλιατσικολογήματα».

- Στο πρώ­το τεύ­χος του θεω­ρη­τι­κού περιο­δι­κού του ΚΚΕ «Λαϊ­κή Επι­θε­ώ­ρη­ση», στο κύριο άρθρο, ο Κ. Καρα­γιώρ­γης έγρα­φε: «Ο και­ρός δε μας παίρ­νει: πρέ­πει να βάλου­με γερά οργα­νω­τι­κά θεμέ­λια σε όλη την Ελλά­δα, να ετοι­μά­σου­με τα μαχη­τι­κά τμή­μα­τα για την άμε­ση δρά­ση, για τον παρ­τι­ζά­νι­κο πόλε­μο, για το πανε­θνι­κό σαμπο­τάζ». Στο ίδιο τεύ­χος ο Παντε­λής Καρα­γκί­τσης (Ορφέ­ας Βλα­χό­που­λος – Σίμος), μέλος της ΚΕ του Κόμ­μα­τος, συμπλή­ρω­νε με έμφα­ση: «Το κίνη­μα των πατριω­τι­κών ανταρ­τι­κών σωμά­των σαν σοβα­ρή μορ­φή πάλης για το τσά­κι­σμα των ξένων κατα­κτη­τών μας πρέ­πει να επε­κτα­θεί, να οργα­νω­θεί σε όλες εκεί­νες τις περι­φέ­ρειες της χώρας μας που το περι­βάλ­λον τους επι­τρέ­πει και επι­βάλ­λει τη δημιουρ­γία πατριω­τι­κών σωμάτων»

Τα πρώ­τα πρα­κτι­κά βήματα

Ο Πέτρος Ρού­σος (που είχε την ευθύ­νη από το Π.Γ της Κ.Ε για τη δου­λειά για το στρα­τό- από την Κ.Ε που ανα­συ­γκρό­τη­σε το κόμ­μα με την 6η ολο­μέ­λεια) γρά­φει (Η Μεγά­λη Πεντα­ε­τία) για τα πρώ­τα βήμα­τα του ένο­πλου αγώ­να: «…Από κάπου έπρε­πε ν’ αρχί­σου­με. Το πρώ­το ήταν να ενθαρ­ρυν­θούν οι προ­σπά­θειες των τοπι­κών κομ­μα­τι­κών οργα­νώ­σε­ων ή πυρή­νων να συγκρο­τη­θούν ένο­πλες ομά­δες πατριω­τι­κής δρά­σης. Το δεύ­τε­ρο που απο­φα­σί­στη­κε ήταν να βρε­θεί με κάθε τρό­πο μια τίμια ομά­δα στρα­τιω­τι­κών που να ακο­λου­θεί πιστά το κόμ­μα και να απο­τε­λέ­σει πυρή­να για τη καθο­δή­γη­ση του ένο­πλου αγώ­να. Απο­φα­σί­στη­κε επί­σης πως κάθε υπεύ­θυ­νο στέ­λε­χος ή υπεύ­θυ­νος τεχνι­κός του κόμ­μα­τος θα κινεί­ται ένο­πλος εκτός από ορι­σμέ­νες περι­πτώ­σεις. Αυτό εφαρ­μό­στη­κε αμέ­σως. Υπήρ­χαν ένα-δυο Μάυ­ζερ, προ­μη­θευ­τή­κα­με και κάτι ιτα­λι­κές «Μπε­ρέ­τες» (Μπρέ­ντα) και μοι­ρά­στη­καν στους συντρό­φους για χρή­ση σε ορι­σμέ­νες συγκε­κρι­μέ­νες περι­πτώ­σεις ασφα­λεί­ας. Κάποια μέρα κατά το καλο­καί­ρι του 1941 έρχε­ται στην Κ.Ε η πλη­ρο­φο­ρία πως μια ομά­δα αξιω­μα­τι­κοί του ναυ­τι­κού γύρω από τον ανθυ­πο­λοί­αρ­χο(;) Ν. Καλ­λια­νέ­ση προ­σφέ­ρε­ται να συν­δε­θεί με το ΚΚΕ. Δια­θέ­τει, λέει, άφθο­νους τενε­κέ­δες δυνα­μί­τη και προ­τεί­νει να αρχί­σου­με δρά­ση ανα­τι­νά­ξε­ων στην πρω­τεύ­ου­σα. Πους σήμαι­νε να δια­θέ­σου­με εμείς τους ανθρώ­πους. Κατά πάσα πιθα­νό­τη­τα επρό­κει­το για ομά­δα σαμπο­τάζ από εκεί­νες που άφη­σα­νοι Αγγλοι απο­χω­ρώ­ντας από την Ελλά­δα. Η πρό­τα­ση μας συγκι­νού­σε αλλά ας έβα­ζε και σε αμη­χα­νία. Δεν μπο­ρού­σα­με να ριψο­κιν­δυ­νέ­ψου­με σοβα­ρά χτυ­πή­μα­τα προ­τού απο­χτή­σου­με κάποια οργα­νω­μέ­νη μαζι­κή βάση ικα­νή να αντι­με­τω­πί­σει αύριο όλα τα ενδε­χό­με­να. Δια­βι­βά­σα­με ανά­λο­γη απά­ντη­ση στον Καλ­λια­νέ­ση. Σε λίγους μήνες όμως το κόμ­μα μας ήταν σε θέση να ανα­λά­βει ή να υπο­βοη­θεί σοβα­ρά σαμπο­τάζ όπως κάνα­με με ομά­δες μας στο πολε­μι­κό εργο­στά­σιο Μαλ­τσι­νιώ­τη, όπως έγι­νε με τις ανα­τι­νά­ξεις στο λιμά­νι του Πει­ραιά.» Και συνε­χί­ζει: «…Κατά την κατάρ­ρευ­ση του μετώ­που υπήρ­χε μια ομά­δα προ­ο­δευ­τι­κών αξιω­μα­τι­κών με σοσια­λι­στι­κές κατευ­θύν­σεις που είχε συγκρο­τη­θεί με πρω­το­βου­λία του λοχα­γού Γιάν­νη Παλά­σκα, του λοχα­γού Στέ­φα­νου Παπα­γιάν­νη και άλλων. Μερι­κοί τους συν­δέ­ο­νταν από τον και­ρό της Μετα­ξι­κής δικτα­το­ρί­ας. Το Μάη του 1941 μερι­κοί από τους αξιω­μα­τι­κούς αυτούς όπως οι Στέ­φα­νος Παπα­γιάν­νης, Βασί­λης Βενε­τσα­νό­που­λος, Γ. Σμα­ρί­δης (Λογο­θέ­της), Αλέ­κος Παπαϊ­ω­άν­νου (σμη­να­γός) κ.α συνο­λι­κά 18–20 αξιω­μα­τι­κοί έκα­μαν σύσκε­ψη στην Αγία Παρα­σκευή έξω από την Αθή­να. Η σύσκε­ψη απο­φά­σι­σε να μην υπα­κού­σουν στα κηρύγ­μα­τα της ανα­χώ­ρη­σης στη Μέση Ανα­το­λή, να μεί­νουν στην Ελλά­δα, να παλέ­ψουν κατά των κατα­κτη­τών και να εντα­χτούν στο ΚΚΕ, που ήταν βέβαιοι ότι θάμπαι­νε επι­κε­φα­λής τους εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να. Στη σύσκε­ψη εκεί­νη δεν είχε λάβει μέρος ο λοχα­γός Γιάν­νης Παλά­σκας για­τί δεν είχε ακό­μη φτά­σει από τν Β. Ελλά­δα μετά την κατάρ­ρευ­ση του μετώ­που. Η προ­σχώ­ρη­ση στο ΚΚΕ έγι­νε με ατο­μι­κή σύν­δε­ση του καθε­νός και κρά­τη­σε όλο το 1941…Η πατριω­τι­κή στά­ση των αξιω­μα­τι­κών αυτής της ομά­δας είναι πρό­σθε­τος τίτλος τιμής των αγω­νι­στών της Αρι­στε­ράς στην Εθνι­κή Αντί­στα­ση, προ­τού ακό­μα ξεσπά­σει η χιτλε­ρι­κή επί­θε­ση κατά της ΕΣΣΔ…»

Σε άλλο σημείο του βιβλί­ου του με τίτλο «Ο πυρή­νας –πρό­δρο­μος του ΕΛΑΣ» ανα­φέ­ρει: «Ο ρόλος του (σ.σ του Θ. Μακρί­δη) στους κατο­πι­νούς ένο­πλους αγώ­νες είναι από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους. Ο σχε­δια­σμός βασι­κών επι­χει­ρή­σε­ων του ΕΛΑΣ πέρα­σε από το μυα­λό και τα χέρια του. Πολύ φαιά ουσία του μυα­λού και πολ­λές σόλες των παπου­τσιών μας κατα­να­λώ­σα­με με τον σύντρο­φο Θ. Μακρί­δη στο ζήτη­μα της οργά­νω­ση του ένο­πλου αγώ­να. Στους κύκλους των αξιω­μα­τι­κών με τους οποί­ους συν­δε­ό­ταν παρα­τη­ρού­νταν επι­φύ­λα­ξη και δισταγ­μοί. Σκε­φτεί­τε πως ήταν η περί­ο­δος της αστα­μά­τη­της προ­έ­λα­σης των χιτλε­ρι­κών μηχα­νο­κί­νη­των ορδών προς τη Μόσχα, μετά τη μάχη του Σμο­λένσκ, τον Ιού­λη-Αύγου­στο. Στις 30 του Σεπτέμ­βρη άρχι­ζε η μάχη της Μόσχας.. Δεν έρχο­νται οι αξιω­μα­τι­κοί, διστά­ζουν, έλε­γε ο Μακρί­δης. Ως πότε θα διστά­ζουν, ρωτώ. Περι­μέ­νουν τη μάχη της Μόσχας. Δεν πέφτει η Μόσχα, πες τους. Αι , αμα δεν πέσει θα δού­με. Σε κάθε συνά­ντη­ση τα ίδια και τα ίδια. Το τραι­νά­ρι­σμα γινό­ταν εκνευ­ρι­στι­κό. Ανα­γκά­στη­κα τότε να τον στε­να­χω­ρή­σω λιγά­κι. Καλά Θόδω­ρε, οι συνά­δελ­φοι σου τι α έκα­μαν αν ήταν να πέσει η Μόσχα, δεν θα συνέ­χι­ζαν την αντί­στα­ση; Αν πέσει η Μόσχα, εγώ θα πάω καλό­γε­ρος στο Αγιον Ορος, μου πέτα­ξε αστεία. Αυτό το περι­στα­τι­κό, περισ­σό­τε­ρο από κάθε τι, δεί­χνει πόσο είχαν σφι­χτεί οι καρ­διές γύρω από τη μάχη τη Μόσχας. Δεν ήθε­λα να οδη­γη­θούν οι προ­σπά­θειες μας σε αδιέ­ξο­δο. Ενερ­γού­σα­με παράλ­λη­λα μέσω του λοχα­γού Γ. παλά­σκα καθώς και προς άλλες κατευθύνσεις…Όταν σε λίγο κατά τον Οκτώ­βριο του 1941 έσπα­σε η πρώ­τη επί­θε­ση των χιτλε­ρι­κών στο μέτω­πο της Μόσχας ο Μακρί­δης έφε­ρε χαρ­μό­συ­νες δια­θέ­σεις από τους συνα­δέλ­φους του αξιω­μα­τι­κούς. Κατορ­θώ­σα­με να κατο­χυ­ρω­θού­με και με την έντα­ξη του στρα­τη­γού Μάντα­κα που βρι­σκό­ταν στην Κρή­τη επι κεφα­λης της εκεί αντί­στα­σης. Ο Μακρί­δης μας έφε­ρε το μήνυ­μα της προ­σχώ­ρη­σης του…»

aris2

Αμέ­σως μετά την ίδρυ­ση του ΕΑΜ συγκρο­τή­θη­κε αρχές Οκτώ­βρη στην Αθή­να ο Στρα­τιω­τι­κό Κέντρο της Αντί­στα­σης (ΣΚΑ) με επι­κε­φα­λής τους μόνι­μους αξιω­μα­τι­κούς Ν. Παπα­στα­μα­τιά­δη και Θ. Μακρί­δη. Το ΣΚΑ ανέ­λα­βε να μελε­τή­σει τα προ­βλή­μα­τα της οργά­νω­σης και της διε­ξα­γω­γή της ένο­πλης αντί­στα­σης και να συντο­νί­σει τις ενέρ­γειες προς την κατεύ­θυν­ση αυτή.

Γρά­φει σχε­τι­κά ο Π. Ρού­σος (Μεγά­λη Πεντα­ε­τία) για τη σύσκε­ψη που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε τον Οκτώ­βρη του 1941 στο σπί­τι του Θ. Μακρί­δης στον Αγιο Σώστη: « Σε μια σύσκε­ψη που ήταν εκεί ο  αεί­μνη­στος συνταγ­μα­τάρ­χης Παπα­στα­μα­τιά­δης, απο­φα­σί­στη­κε να ιδρύ­σου­με τον καθο­δη­γη­τι­κό πυρή­να της ένο­πλης αντί­στα­σης κατά των κατα­χτη­τών. Τον απο­τέ­λε­σαν ο Παπα­στα­μα­τιά­δης, ο Μακρί­δης με επι­κε­φα­λής τον στρα­τη­γό Μ. Μάντα­κα που δέχτη­κε, όπως μας ανα­κοι­νώ­θη­κε να κεφα­λώ­σει τη δουλειά…»

Η Κεντρι­κή Οργα­νω­τι­κή Επι­τρο­πή του ΕΑΜ με διάγ­γελ­μα της στις 10 Οκτώ­βρη προ­σα­να­τό­λι­ζε τον ελλη­νι­κό λαό στην ένο­πλη πάλη. Απευ­θυ­νό­με­νη ιδιαί­τε­ρα στους αξιω­μα­τι­κούς, υπα­ξιω­μα­τι­κούς και τους εφέ­δρους πολε­μι­στές του κάλε­σε να προ­σφέ­ρουν τις γνώ­σεις τους, την πεί­ρα τους, τη δοκι­μα­σμέ­νη τόλ­μη τους στην οργά­νω­ση των εθνι­κών αγώνων.

Με την καθο­δή­γη­ση του ΣΚΑ δυνά­μω­σαν στην Αθή­να και τον Πει­ραιά οι προ­σπά­θειες για τη οργά­νω­ση μαχη­τι­κών ομά­δων και την προ­σέλ­κυ­ση αξιω­μα­τι­κών στον αγώνα.

-Τον Σεπτέμ­βρη-Οκτώ­βρη Κ.Ε στέλ­νει στη Ρού­με­λη του Θανά­ση Κλά­ρα (Αρη Βελου­χιώ­τη) για να μελε­τή­σει τη κατά­στα­ση και τις δυνα­τό­τη­τες οργά­νω­σης αντάρ­τι­κου. Γρά­φει ο Πέτρος Ρού­σος: «Από τον Σεπτέμ­βρη του 1941 ο Θανά­σης Κλά­ρας σταλ­μέ­νος από την Κ.Ε συνεν­νο­ού­νταν με την κομ­μα­τι­κή οργά­νω­ση Λαμία (γραμ­μα­τέ­ας ο τσα­γκά­ρης Για­τα­γά­νας, δρα­πέ­της από τη Φολέ­γαν­δρο) και με τον αντι­πρό­σω­πο της οργά­νω­σης Γ. Χου­λιά­ρα-Περι­κλή άρχι­σαν να προ­ω­θούν τη συγκρό­τη­ση ανταρ­το­μά­δων με επι­τό­πιες περιο­δεί­ες στη Φθιω­τι­δο­φω­κί­δα και στη Παρ­να­σί­δα. Η δου­λειά κρά­τη­σε μερι­κούς μήνες…»

-Στα τέλη του Δεκέμ­βρη (ή για άλλους τέλη Νοέμ­βρη) 1941 με πυρή­να το ΣΚΑ συγκρο­τή­θη­κε Κεντρι­κή Στρα­τιω­τι­κή Επι­τρο­πή (από τους Ν. Παπα­στα­μα­τιά­δη, Θ. Μακρί­δη και Π. Δανι­η­λί­δη μέλος της Κ.Ε) με την καθο­δή­γη­ση του Γ. Σιά­ντου, που απο­τέ­λε­σε το ανώ­τα­το επι­τε­λείο του αγώ­να. Η ΚΣΕ καθο­δη­γού­νταν από την Κ.Ε του ΕΑΜ. Επί­σης εκεί­νη τη περί­ο­δο λει­τουρ­γούν και (με βάση ανα­μνή­σεις πρω­τα­γω­νι­στών τους) η «Στρα­τιω­τι­κή Οργά­νω­ση Αθή­νας – Πει­ραιά», με επι­κε­φα­λής τον Σπύ­ρο Κωτσά­κη και το «Στρα­τιω­τι­κό Οργα­νω­τι­κό Γρα­φείο» του ΕΑΜ με καθο­δη­γη­τή τον τότε γραμ­μα­τέα της Οργά­νω­σης Θανά­ση Χατζή.

- Για την καθο­δή­γη­ση του στρα­τιω­τι­κού τομέα της αντί­στα­σης και το ρόλο του Γ. Σιά­ντου ανα­φέ­ρει ο Π. Ρού­σος (Η Μεγά­λη Πεντα­ε­τία) : «…Ο «γέρος» , ο Σιά­ντος, θα ανα­λά­βαι­νε προ­τού ακό­μη συνέλ­θει η ολο­μέ­λεια της Κ.Ε αυτο­πρό­σω­πα (σ.σ εννο­εί την 8η ολο­μέ­λεια) την καθο­δή­γη­ση της στρα­τιω­τι­κής δου­λειάς. Ήταν άλλω­στε ο μόνος εμπει­ρο­πό­λε­μος στην νεο­δια­μορ­φού­με­νη ΚΕ. Απο­φα­σί­στη­κε να συνερ­γα­στού­με οι δύο μας να βάλου­με κάτω τις δια­θέ­σι­μες ως τότε δυνά­μεις του κόμ­μα­τος και να προ­χω­ρή­σου­με στη συγκρό­τη­ση οργα­νω­μέ­νης και δια­κλα­δι­σμέ­νης στρα­τιω­τι­κής οργά­νω­σης. Η βασι­κή συνερ­γα­σία μας, έγι­νε μέσα στο Δεκέμ­βρη στο σπί­τι ενός φίλου μου πολι­τι­κού μηχα­νι­κού, στο συνοι­κι­σμό Ζωγρά­φου. Συνερ­γα­στή­κα­με με το «γέρο», το Σιά­ντο ολά­κε­ρη τη νύχτα και την άλλη μέρα. Έκα­με έκθε­ση της κατά­στα­σης. Έβρι­σκε σωστά όλα τα ως τότε μέτρα. Απο­φα­σί­στη­κε να ειση­γη­θού­με στην πρώ­τη συνε­δρί­α­ση της Κ.Ε τα παρακάτω:

Ιδρύ­ε­ται αντάρ­τι­κος στρα­τός από σκόρ­πιες ομά­δες που υπήρ­χαν και από άλλες που θα συγκρο­τή­σου­με. Ο «γέρος» πρό­τει­νε να ονο­μα­στεί Ελλη­νι­κός Λαϊ­κός Στρα­τός. Συμ­φω­νή­σα­με. Όταν σκέ­φτη­κα τα αρχι­κά του πρό­τει­να αυθόρ­μη­τα μια συμπλήρωση.-Δε βάζου­με και τη λέξη Απε­λευ­θε­ρω­τι­κός; Θα ηχεί ωραία και στην συντο­μω­νυ­μία του. Χάρη­κε συγκρα­τη­μέ­να όπως πάντα. Συμ­φω­νή­σα­με. Έτσι πρω­τα­κού­στη­κε η ονο­μα­σία ΕΛΑΣ.

Β. Να ανα­λά­βει ο Σιά­ντος να ξεκα­θα­ρί­σει τη υπό­θε­ση των αξιω­μα­τι­κών της οργά­νω­σης «Φίλοι του Λαού».

Γ. Να οργα­νω­θεί σύσκε­ψη των στρα­τιω­τι­κών στε­λε­χών του κέντρου με την καθο­δή­γη­ση του Γ. Σιάντου.

Δ. Να ειση­γη­θού­με στο ΕΑΜ τις σχε­τι­κές απο­φά­σεις μας με πρό­τα­ση να υιο­θε­τή­σει το νέο στρα­τό σαν όργα­νο του.

Ε. Να κλη­θούν στην Αθή­να ένα δύο αντάρ­τι­κα στε­λέ­χη-καπε­τα­ναί­οι από τις σκόρ­πιες ομά­δες που υπήρχαν.

Στ. Να ανα­λά­βει από το Πολι­τι­κό Γρα­φείο την ευθύ­νη της στρα­τιω­τι­κής δου­λειάς του κόμ­μα­τος ο Σιά­ντος με υπεύ­θυ­νο βοη­θό και σύν­δε­σμο  του τον ηλε­κτρο­τε­χνί­τη συν­δι­κα­λι­στή Γιώ­ση που είχε απο­δρά­σει μαζί του. Όλα τα σχέ­δια πέρα­σαν από την ΚΕ, εγκρί­θη­καν και μπή­καν σε πράξη».

-Το Γενά­ρη του 1942 (συνήλ­θε ήδη η 8η ολο­μέ­λεια της Κ.Ε του ΚΚΕ) Κ.Ε του ΚΚΕ και Κ.Ε του ΕΑΜ γνω­στο­ποί­η­σαν την από­φα­ση τους για δημιουρ­γία στρα­τού της αντί­στα­σης με την ονο­μα­σία Ελλη­νι­κός Λαϊ­κός Απε­λευ­θε­ρω­τι­κός Στρα­τός (ΕΛΑΣ).  ΚΣΕ ανα­συ­γκρο­τή­θη­κε, διευ­ρύν­θη­κε και ονο­μά­στη­κε Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΛΑΣ.

Η σύσκε­ψη του Φλε­βά­ρη του 1942

Στις 2 Φλε­βά­ρη του 1942, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η ιδρυ­τι­κή σύσκε­ψη του ΕΛΑΣ σ’ ένα σπί­τι στους Αμπε­λό­κη­πους, απέ­να­ντι από το Πανα­θη­ναϊ­κό. Στη σύσκε­ψη συμ­με­τεί­χαν ο Πολύ­δω­ρος Δανι­η­λί­δης ως στρα­τιω­τι­κός υπεύ­θυ­νος της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Σπ. Κωτσά­κης εκ μέρους της Στρα­τιω­τι­κής Οργά­νω­σης Αθή­νας – Πει­ραιά, ο Ανδρέ­ας Τζή­μας – Σαμα­ρι­νιώ­της εκ μέρους της Κομ­μα­τι­κής Οργά­νω­σης Αθή­νας του ΚΚΕ και ο Θ. Χατζής, εκπρο­σω­πώ­ντας την ΚΕ του ΕΑΜ. Στη σύσκε­ψη συζη­τή­θη­κε και εγκρί­θη­κε η ιδρυ­τι­κή δια­κή­ρυ­ξη της νέας στρα­τιω­τι­κής οργά­νω­σης, καθώς και το όνο­μα που θα έπαιρνε.

Σε σχέ­ση με την ονο­μα­σία του , υπάρ­χουν στα βιβλία των πρω­τα­γω­νι­στών της επο­χής εκεί­νης δια­φο­ρε­τι­κές από­ψεις. Ο Α. Τζή­μας, σε μια έκθε­σή του προς το Κόμ­μα ανα­φέ­ρει πως ο Σιά­ντος είναι αυτός που έδω­σε στο νέο στρα­τό το όνο­μα ΕΛΑΣ. Αντί­θε­τα ο Π. Ρού­σος ισχυ­ρί­ζε­ται πως σε μια σύσκε­ψη που έγι­νε στου Ζωγρά­φου, ενώ ο Σιά­ντος πρό­τει­νε ο νέος στρα­τός να ονο­μα­στεί «Ελλη­νι­κός Λαϊ­κός Στρα­τός», ο ίδιος (ο Ρού­σος δηλα­δή) πρό­τει­νε να προ­στε­θεί και η λέξη «Απε­λευ­θε­ρω­τι­κός» κι έτσι προ­έ­κυ­ψε το όνο­μα ΕΛΑΣ. Ένας από τους βιο­γρά­φους του Βελου­χιώ­τη, ο Γ. Χατζη­πα­να­γιώ­του (καπε­τάν Θωμάς) υπο­στη­ρί­ζει όπως ο Αρης είναι αυτός που έδω­σε στο νέο στρα­τό το όνο­μα ΕΛΑΣ14. Αντί­θε­τα με τους παρα­πά­νω, ο Θ. Χατζής, βάσει των στοι­χεί­ων που παρα­θέ­τει και οι Σπ. Κωτσά­κης και Π. Δανι­η­λί­δης με τα γρα­πτά τους υπο­στη­ρί­ζουν πως η ονο­μα­σία ΕΛΑΣ απο­φα­σί­στη­κε στη σύσκε­ψη, της 2/2/1942, στους Αμπε­λό­κη­πους και εγκρί­θη­κε από τα ανώ­τε­ρα όργα­να του κινή­μα­τος, την ΚΕ του ΕΑΜ και την ΚΕ του ΚΚΕ. Ο Δανι­η­λί­δης μάλι­στα σημειώ­νει πως μετέ­φε­ρε στη σύσκε­ψη πρό­τα­ση του Σιά­ντου ο νέος στρα­τός να ονο­μα­στεί ΕΛΣ (Ελλη­νι­κός Λαϊ­κός Στρα­τός), αλλά οι συμ­με­τέ­χο­ντες σ’ αυτήν απο­φά­σι­σαν να προ­σθέ­σουν μετα­ξύ του Λ και του Σ το Α (απε­λευ­θε­ρω­τι­κός) κι έτσι προ­έ­κυ­ψε το όνο­μα ΕΛΑΣ. «Την προ­σθή­κη αυτή – γρά­φει – τη διεκ­δι­κεί ο τότε υπεύ­θυ­νος της Στρα­τιω­τι­κής Οργά­νω­σης Αθή­νας Σπύ­ρος Κωτσά­κης. Κανείς μας δε σκέ­φτη­κε να του αμφι­σβη­τή­σει την τιμή αυτή, εκτός από κεί­νους που θέλουν να πλα­στο­γρα­φή­σουν την ιστο­ρία». Ο Κωτσά­κης βεβαί­ως, στα γρα­πτά του, πιθα­νόν από σεμνό­τη­τα, δεν προ­βάλ­λει καμία διεκ­δί­κη­ση. Η ονο­μα­σία του ΕΛΑΣ συζη­τή­θη­κε στη σύσκε­ψη στους Αμπε­λό­κη­πους, στην ΚΕ του ΚΚΕ, στην ΚΕ του ΕΑΜ και, πολύ πιθα­νόν, και σε συνα­ντή­σεις ηγε­τι­κών προ­σω­πι­κο­τή­των της Εθνι­κής μας Αντίστασης.

Οι πρώ­τες αντάρ­τι­κες ομάδες

Στο πλαί­σιο της από­φα­σης της 6η ολο­μέ­λειας, από το καλο­καί­ρι του ’41 κομ­μου­νι­στές και άλλοι πατριώ­τες συγκρο­τούν ένο­πλες αντι­στα­σια­κές ομά­δες και αντάρ­τι­κα τμή­μα­τα σε διά­φο­ρα μέρη της χώρας. Τα παρα­δείγ­μα­τα πολ­λά. Στα τέλη Ιου­νί­ου του ’41 η οργά­νω­ση Λάρι­σας του Κόμ­μα­τος έδω­σε εντο­λή στους κατα­διω­κό­με­νους κομ­μου­νι­στές του Αλμυ­ρού Θεσ­σα­λί­ας, μ’ επι­κε­φα­λής τον Μήτσο Τσαρ­δά­κα, να οργα­νω­θούν σε ανταρ­το­ο­μά­δες και να συγκε­ντρω­θούν στην Οθρη. Τον Ιού­λη με από­φα­ση του Γρα­φεί­ου Μακε­δο­νί­ας – Θρά­κης του ΚΚΕ συγκρο­τεί­ται στην περι­φέ­ρεια της Νιγρί­τας η ανταρ­το­ο­μά­δα «Οδυσ­σέ­ας Ανδρού­τσος» με επι­κε­φα­λής τον κομ­μου­νι­στή δάσκα­λο Θ. Γκέ­νιο (Λασά­νη) και στην περι­φέ­ρεια του Κιλ­κίς η ανταρ­το­ο­μά­δα «Αθα­νά­σιος Διά­κος» μ’ επι­κε­φα­λής τον Χρ. Μόσχο (καπε­τάν Πέτρο). Το ίδιο διά­στη­μα εμφα­νί­στη­καν αντάρ­τι­κες ομά­δες στη Δυτι­κή Μακε­δο­νία με το όνο­μα «Ομά­δες Ελευ­θε­ρί­ας». Επί­σης στα μέσα Ιού­λιου με πρω­το­βου­λία του Κόμ­μα­τος οργα­νώ­θη­καν οι πρώ­τες ομά­δες ενό­πλων της οργά­νω­σης «Πατριω­τι­κό Μέτω­πο» στην Ήπει­ρο (επαρ­χία Παρα­μυ­θιάς – Ηγου­με­νί­τσας) και το Νοέμ­βρη στην περι­φέ­ρεια της Άρτας οργα­νώ­θη­κε ένα στρα­τιω­τι­κό τμή­μα του ΕΑΜ από αξιω­μα­τι­κούς και πολι­τι­κά στε­λέ­χη, με στό­χο την οργά­νω­ση του αντάρ­τι­κου στην περιο­χή. Τέλος, ένο­πλες ομά­δες εμφα­νί­στη­καν στη Ρού­με­λη, στη Βοιω­τία, στην Πελο­πόν­νη­σο κ.α

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο