Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η ματωμένη Πρωτοχρονιά του 1944 στο Τσαλ Νταγ της Δράμας

«Η συμμορία του "ήρωα της εθνικοφροσύνης" Αντών-Τσαούς με τους Βούλγαρους συμμάχους τους. Από αριστερά Ουζούνης, Γεώργιος Σκαρλατάκης, Νικόλαος Τεζόπουλος. Στη μέση και την άκρη με τα μαύρα Βούλγαροι στρατιώτες. Στα πόδια τους σφαγμένοι, οι αντιστασιακοί και μέλη του ΕΑΜ: Ηλίας Νταγνιτζής, Μιχάλης Πορφίδης, Γιουμουρτζής, Δ. Παπαδόπουλος, Τσότσογλου και Καραγιαννίδης.» Πηγή φωτογραφίας: Κόκκινος φάκελος

«Η συμ­μο­ρία του “ήρωα της εθνι­κο­φρο­σύ­νης” Αντών-Τσα­ούς με τους Βούλ­γα­ρους συμ­μά­χους τους. Από αρι­στε­ρά Ουζού­νης, Γεώρ­γιος Σκαρ­λα­τά­κης, Νικό­λα­ος Τεζό­που­λος. Στη μέση και την άκρη με τα μαύ­ρα Βούλ­γα­ροι στρα­τιώ­τες. Στα πόδια τους σφαγ­μέ­νοι, οι αντι­στα­σια­κοί και μέλη του ΕΑΜ: Ηλί­ας Ντα­γνι­τζής, Μιχά­λης Πορ­φί­δης, Γιου­μουρ­τζής, Δ. Παπα­δό­που­λος, Τσό­τσο­γλου και Καρα­γιαν­νί­δης.»
Πηγή φωτο­γρα­φί­ας: Κόκ­κι­νος φάκελος

Επι­μέ­λεια: Οικο­δό­μος //

Το 1943 στο Τσαλ — Νταγ* της Ανα­το­λι­κής Μακε­δο­νί­ας δρού­σε το τμή­μα του ΕΛΑΣ «Ρήγας Φεραί­ος» με επι­κε­φα­λής τον Σπάρ­τα­κο. Για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρη πάλη κατά των Βούλ­γα­ρων κατα­χτη­τών, ο ΕΛΑΣ πρό­τει­νε συνερ­γα­σία στο ένο­πλο τμή­μα του «εθνι­κό­φρο­να» Αντών Τσα­ούς (Αντώ­νης Φωστε­ρί­δης) που βρι­σκό­ταν και αυτό σ’ εκεί­νη την περιο­χή. Μετά από δια­πραγ­μα­τεύ­σεις οι δυο πλευ­ρές απο­φά­σι­σαν να γιορ­τά­σουν την Πρω­το­χρο­νιά του 1944 σε κοι­νό τρα­πέ­ζι, όπου θα έμπαι­ναν οι βάσεις της συνερ­γα­σί­ας και της από κοι­νού δρά­σης. Οι ΕΛΑ­Σί­τες, αφού έκα­ναν τις σχε­τι­κές προ­ε­τοι­μα­σί­ες, περί­με­ναν τους καλε­σμέ­νους τους στη χαρά­δρα Μπο­έ­βας Οβα­τζίκ. Χαρά­μα­τα της Πρω­το­χρο­νιάς φτά­νει αιφ­νι­δια­στι­κά η ομά­δα του Αντών Τσα­ούς, σφά­ζουν πρώ­τα τον ανύ­πο­πτο σκο­πό και σκο­τώ­νουν πάνω στον ύπνο 17 ΕΛΑ­Σί­τες (κατ’ άλλες πλη­ρο­φο­ρί­ες 29).

Σύμ­φω­να με άλλες μαρ­τυ­ρί­ες, η πρό­σκλη­ση έγι­νε από τον Αντών Τσα­ούς. Στο γιορ­τι­νό (υπο­τί­θε­ται) τρα­πέ­ζι, απέ­να­ντι σε κάθε ΕΛΑ­Σί­τη κάθι­σε ένας της ομά­δας του Αντών Τσα­ούς και μόλις δόθη­κε το σύν­θη­μα ο καθέ­νας πυρο­βό­λη­σε τον απέ­να­ντί του ΕΛΑ­Σί­τη. Σώθη­κε μόνο ο σκο­πός που πρό­λα­βε και διέφυγε.

Η σφα­γή έγι­νε με υπό­δει­ξη του Αγγλου αξιω­μα­τι­κού Μίλερ, της Συμ­μα­χι­κής Στρα­τιω­τι­κής Απο­στο­λής, που δεν έβλε­πε με καλό μάτι την ανά­πτυ­ξη της ΕΑΜι­κής Αντί­στα­σης και δεν ήθε­λε σε καμιά περί­πτω­ση ο ΕΛΑΣ να έχει τον «πρώ­το λόγο» στην περιο­χή. Την μπα­μπέ­σι­κη δολο­φο­νία των ανταρ­τών του ΕΛΑΣ ακο­λού­θη­σαν οι –συνη­θι­σμέ­νες για τέτοιους δολο­φό­νους- φρι­κα­λε­ό­τη­τες που περι­γρά­φο­νται σε τοπι­κό τρα­γού­δι που γρά­φτη­κε για το λόγο αυτό και διέ­σω­σε ο αγω­νι­στής της Εθνι­κής Αντί­στα­σης Ηλί­ας Ε. Σαπρα­νί­δης· το τρα­γου­δού­σαν στο χωριό του.

Πρω­το­χρο­νιά

Την πρώ­τη μέρα της χρονιάς
Θέλη­σαν οι εχθροί μας
Με κόλ­πο να διαλύσουνε
Τη λαϊ­κή ορμή μας.

Μας είπα­νε πως θέλουνε
Μαζί μας να γιορτάσουν,
Μα ο σκο­πός τους ήτανε
τ’ αδέλ­φια μας να σφάξουν.

Πιστοί στη συνεννόηση
Επή­γαν δίχως όπλα
«ψηλά τα χέρια» ακούσανε
προ­τεί­νο­ντας τα όπλα.

Αφού τους εσκοτώσανε
Με κοφτε­ρούς μπαλντάδες
Στα δέντρα τα κεφά­λια τους
Κρε­μά­σαν οι φονιάδες.

Τσι­γά­ρο τους εβάλανε
Στο στό­μα για να πιούνε
Τρα­γού­δια επαναστατικά
Τους λέγα­νε να πούνε.

Το αίμα συναγωνιστών
Που το πατούν οι ψεύτες
Εκδί­κη­ση, εκδίκηση
Και θάνα­τος στους κλέφτες.

Στη συνέ­χεια ο Μίλερ με την ομά­δα του Αντών Τσα­ούς πέρα­σαν στο Μποζ Νταγ**, απ’ όπου έστει­λε σημεί­ω­μα στον έφε­δρο ανθυ­πο­λο­χα­γό Άγη (Ζαχα­ρία Χαρ­το­μα­τζί­δη) να συνα­ντη­θούν για να «συνεν­νοη­θούν» για τα σημεία που θα γίνο­νταν ρίψεις οπλι­σμού. Ο Άγης, που αγνο­ού­σε τη δολο­φο­νία των ΕΛΑ­Σι­τών της ομά­δας Σπάρ­τα­κου, πήγε στη συνά­ντη­ση με δέκα ΕΛΑ­Σί­τες. Ο Μίλερ προ­σπά­θη­σε να τον πεί­σει να γίνει όργα­νό του και ο Άγης αρνή­θη­κε. Τότε ο Μίλερ με τους ένο­πλους Παντε­λή, Μικρό­που­λο, Πετρά­κη, Ανα­στάς Αγά, του Αντών Τσα­ούς, τον συνέ­λα­βαν μαζί με οχτώ ακό­μα από τους συντρό­φους του, τους βασά­νι­σαν φρι­χτά και τους εκτέ­λε­σαν. Οι δυο κατά­φε­ραν και ξέφυγαν.

tsaous2

Ο Αντών Τσα­ούς, όπως είναι γνω­στό­τε­ρος ο Αντώ­νης Φωστε­ρί­δης (1912–1979), μετα­πο­λε­μι­κά διε­τέ­λε­σε βου­λευ­τής Δρά­μας με τον «Ελλη­νι­κό Συνα­γερ­μό.» Παρα­θέ­του­με αυτές τις δυο εικό­νες, αντί άλλων βιο­γρα­φι­κών του στοι­χεί­ων ή δικών μας χαρακτηρισμών.

tsaous4

Τα τελευ­ταία χρό­νια στα πλαί­σια του «κλί­μα­τος» των «ίσων απο­στά­σε­ων», της «αμφι­σβή­τη­σης» και του «ξανα­γρα­ψί­μα­τος» της ιστο­ρί­ας… χωρίς τις «παρω­πί­δες» και τις «στρε­βλώ­σεις» της «ιδε­ο­λο­γι­κής ηγε­μο­νί­ας της αρι­στε­ράς» εντεί­νε­ται η προ­σπά­θεια να προ­βάλ­λο­νται άτο­μα της ποιό­τη­τας του Φωστε­ρί­δη ως αντι­στα­σια­κοί που πολέ­μη­σαν τους κατα­χτη­τές. Το παρελ­θόν τους, όμως, έμει­νε ανε­ξί­τη­λα γραμ­μέ­νο στις μνή­μες όσων επέ­ζη­σαν και δεν θα σβή­σει όσες γενιές και να περά­σουν. Όσο για το παρόν, οι τοπι­κές οργα­νώ­σεις της Χρυ­σής Αυγής δίνουν κάθε χρό­νο… «δυνα­μι­κό» στις τελε­τές προς τιμή του Αντών Τσα­ούς και των ομοί­ων του.

* Τα Όρη Λεκά­νης ή Τσαλ Νταγ είναι ορο­σει­ρά της Ανα­το­λι­κής Μακε­δο­νί­ας. Κατα­λαμ­βά­νει το βόρειο τμή­μα του νομού Καβά­λας και εισχω­ρεί επί­σης στο νοτιο­α­να­το­λι­κό τμή­μα του νομού Δρά­μας. Η ψηλό­τε­ρη κορυ­φή της έχει υψό­με­τρο 1.298 μέτρα και βρί­σκε­ται περί­που στα όρια του νομού Καβά­λας με τον νομό Δρά­μας, δυτι­κό­τε­ρα του χωριού Λεκάνη.

** Όρος Φαλα­κρό ή Μποζ Νταγ (τούρ­κι­κη λέξη που σημαί­νει γκρι βου­νό) του νομού Δρά­μας με υψό­με­τρο 2.232 μέτρα. Είναι το ψηλό­τε­ρο βου­νό της ανα­το­λι­κής Μακε­δο­νί­ας και Θράκης.
[Ιστο­ρι­κά στοι­χεία αντλή­θη­καν κυρί­ως από τον Ριζο­σπά­στη. Οι στί­χοι του τρα­γου­διού «Πρω­το­χρο­νιά» δημο­σιεύ­τη­καν στο περιο­δι­κό της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ «Εθνι­κή Αντί­στα­ση».]

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο