Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Θρησκεία, Διαφωτισμός και απελευθέρωση

Γρά­φει ο 2310net //

Τέτοιες μέρες πάντα με πιά­νει μια τάση να γίνο­μαι βλά­σφη­μος. Να τα βάζω με τις θρη­σκεί­ες, τα έθι­μά τους, την ίδια τους την ύπαρ­ξη. Από αντί­δρα­ση; Από έμφυ­τη διά­θε­ση τρο­λα­ρί­σμα­τος; Ένας θεός ξέρει… ( το πιά­σα­τε το αστείο ε;)

Ωστό­σο, όταν σκέ­φτο­μαι σοβα­ρά το ζήτη­μα της θρη­σκεί­ας, ανα­ρω­τιέ­μαι με ποιον τρό­πο μπο­ρού­με να το προ­σεγ­γί­σου­με σήμε­ρα. Έτσι, πηγαί­νω πίσω στα βασι­κά. Στον Μεγάλο.

Η θρη­σκεία, έλε­γε ο Μεγά­λος, είναι το όπιο του λαού. Βέβαια, η σκέ­ψη του Μαρξ ήταν πολύ πιο σύν­θε­τη και όχι ένα απλό σύν­θη­μα, όπως κατέ­λη­ξε το νόη­μα αυτής της φρά­σης στις μέρες μας. Η θρη­σκεία είναι το όπιο του λαού για­τί είναι εκεί­νο το στοι­χείο που κάνει βιώ­σι­μο τον αβί­ω­το καπι­τα­λι­στι­κό βίο. Με άλλα λόγια, οι συν­θή­κες ζωής της μεγά­λης μάζας είναι τόσο άσχη­μες που αυτός που τις βιώ­νει σχε­δόν αντα­να­κλα­στι­κά ανα­ζη­τά κάποιο απο­κού­μπι, μια παρη­γο­ριά, μια ελπί­δα κάπου αλλού. Και από τη στιγ­μή που από τη βιω­μέ­νη του εμπει­ρία δύσκο­λα βρί­σκει ελπί­δα την ψάχνει στο μετα­φυ­σι­κό, στο έξω από το υπάρχον.

Η εμμο­νή και η προ­σκόλ­λη­ση στη θρη­σκεία εμφα­νί­ζο­νται από πολ­λούς προ­ο­δευ­τι­κούς στις μέρες μας ως αντί­θε­ση στον δια­φω­τι­σμό και στον πολι­τι­σμό εν γένει. Θεω­ρεί­ται αντι­φα­τι­κό να πιστεύ­εις στις μετα­φυ­σι­κές ιδιό­τη­τες ενός θεού, να ακο­λου­θείς θρη­σκευ­τι­κές δια­δι­κα­σί­ες και τελε­τουρ­γί­ες όταν την ίδια στιγ­μή (αυτό)προσδιορίζεσαι ως δια­φω­τι­σμέ­νος άνθρω­πος. Είναι πράγ­μα­τι τόσο αντιφατικό;

karl-marx-1

Ο ίδιος ο Δια­φω­τι­σμός έχει επι­βλη­θεί σχε­δόν σαν θρη­σκεία. Με αφαι­ρε­μέ­νο το περιε­χό­με­νο, έχει εγκα­τα­στα­θεί ως τρό­πος σκέ­ψης στις σύγ­χρο­νες κοι­νω­νί­ες. Έφε­ρε όμως μαζί του και επέ­βα­λε μια σει­ρά από παρά­γω­γες αντι­λή­ψεις οι οποί­ες εμφα­νί­ζο­νται σχε­δόν ως δόγ­μα­τα. Έννοιες όπως ο ορθο­λο­γι­σμός, η αξιο­κρα­τία, ο υπο­λο­γι­σμός του συμ­φέ­ρο­ντος, η τεχνο­κρα­τία και πολ­λές άλλες, μολο­νό­τι έχουν τις ρίζες τους σε επο­χές προ Δια­φω­τι­σμού, στη δια­φω­τι­στι­κή σκέ­ψη προ­σλαμ­βά­νουν τον χαρα­κτή­ρα δόγ­μα­τος που πρέ­πει να πιστεύ­ου­με και να μην ερευ­νά­με. Έννοιες οι οποί­ες όπως μας έχει μάθει ο Μεγά­λος, προ­σλαμ­βά­νουν τον χαρα­κτή­ρα που θέλει να τους απο­δώ­σει η κάθε φορά κυρί­αρ­χη τάξη. Στη βάση αυτού του τρό­που σκέ­ψης δικαιο­λο­γού­νται όλα τα εγκλή­μα­τα, οι θυσί­ες και η βαρ­βα­ρό­τη­τα που βιώ­νουν οι σύγ­χρο­νες κοι­νω­νί­ες. (Δια­βά­στε την «Δια­λε­κτι­κή του Δια­φω­τι­σμού» των Χορκ­χάι­μερ και Αντόρνο)

Η προ­σκόλ­λη­ση στις ιδέ­ες του Δια­φω­τι­σμού, με τον χαρα­κτή­ρα που αυτές προ­σλαμ­βά­νουν στον καπι­τα­λι­σμό, μόνο με την αντί­στοι­χη προ­σκόλ­λη­ση στην θρη­σκεία μπο­ρεί να συγκρι­θεί. Δεν είναι τυχαίο άλλω­στε που με πολ­λές από αυτές τις έννοιες υπάρ­χει ταύ­τι­ση η οποία εκφρά­ζε­ται με μορ­φή πίστης. Πιστεύ­ου­με στην πρό­ο­δο και εννο­ού­με την πρό­ο­δο των αριθ­μών, των ΑΕΠ, των ποσο­στών και των άλλων δει­κτών χωρίς να κατα­λα­βαί­νου­με το πραγ­μα­τι­κό τους περιε­χό­με­νο. Επι­θυ­μού­με τον ορθο­λο­γι­σμό ξεχνώ­ντας ότι για παρά­δειγ­μα ένας ιμπε­ρια­λι­στι­κός πόλε­μος είναι απο­τέ­λε­σμα ορθο­λο­γι­στι­κής σκέ­ψης και υπο­λο­γι­σμού κέρ­δους. Θεω­ρού­με απο­τέ­λε­σμα του Δια­φω­τι­σμού το γεγο­νός ότι ο άνθρω­πος απε­λευ­θε­ρώ­θη­κε από τα μετα­φυ­σι­κά του δεσμά για να επι­βάλ­λει συν­θή­κες ανε­λευ­θε­ρί­ας και σκλα­βιάς σε συναν­θρώ­πους του στο όνο­μα του Διαφωτισμού.

Συνε­πώς, αν κάπου μπο­ρώ να κατα­λή­ξω πρό­χει­ρα, είναι ότι ναι, πρέ­πει να υπερ­βού­με τη θρη­σκεία, αλλά σε ποια κατεύ­θυν­ση; Η επί­κλη­ση του Δια­φω­τι­στι­κού πνεύ­μα­τος δεν είναι επαρ­κής για την απε­λευ­θέ­ρω­ση του Ανθρώ­που από τα δεσμά της θρη­σκεί­ας. Δεν είναι αρκε­τή, αν δεν απαλ­λα­γού­με από τα δεσμά εκεί­να που καθι­στούν ανα­γκαία την καθή­λω­ση του ανθρώ­που σε κατά­στα­ση ανελευθερίας.

Άλλω­στε, όπως έλε­γε ο Μεγά­λος, η θρη­σκεία είναι ο απα­τη­λός ήλιος που περι­στρέ­φε­ται γύρω από τον άνθρω­πο όσο ο άνθρω­πος δεν μπο­ρεί να περι­στρα­φεί γύρω από τον εαυ­τό του…

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο