Επιμέλεια: Οικοδόμος //
Το ότι η κουβανική επανάσταση αντέχει παραπάνω από μισόν αιώνα τώρα, κόντρα σε ανυπέρβλητες (κάτω από άλλες συνθήκες) αντιξοότητες, που γεννούν οι επιθέσεις και οι αποκλεισμοί των γιάνκηδων ιμπεριαλιστών, σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Ίσως ένας από τους λόγους που επαναστατική ηγεσία και λαός άντεξαν και προχώρησαν στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού είναι και το γεγονός ότι ποτέ δεν έκρυψαν ή δεν κρύφτηκαν πίσω από προβλήματα και αδυναμίες, ακόμα και αυτών που τα σπέρματά τους αναζητούνται στην μακραίωνη σχέση υποτέλειας της Κούβας προς την ισπανική και αργότερα αμερικανική κυριαρχία· σε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που «κληρονόμησε» η κουβανική κοινωνία και η Επανάσταση μάχεται μέχρι σήμερα για να εξαλείψει.
Το γεγονός ότι λίγα είναι τελικά αυτά που μαθαίνουμε (και τις περισσότερες φορές παραποιημένα ή διαστρεβλωμένα) από όσα συντελούνται στη σοσιαλιστική Κούβα, ίσως μας κάνει να νιώσουμε έκπληξη μπροστά στο μέγεθος της δημόσιας αυτοκριτικής της ηγεσίας του κουβανικού κράτους και ίσως να διαταράσσεται η εξιδανικευμένη εικόνα που έχουν οι περισσότεροι από τους φίλους της Κούβας για μια κοινωνία χωρίς «τέτοια» προβλήματα. Προβλήματα και αδυναμίες που μπορεί όπως προείπαμε τα σπέρματά τους να αναζητούνται στις εποχές που ο Κουβανός ζούσε σκλάβος του κέρδους των φεουδαρχών και καπιταλιστών αφεντάδων, μα που σήμερα υποδαυλίζονται, υποκινούνται από τους αμερικάνους ιμπεριαλιστές που αναζητούν νέους τρόπους διείσδυσης στην κουβανική κοινωνία και αλλοίωσης εκείνων των συνεκτικών δεσμών που κρατούν ζωντανή και πάλλουσα την επαναστατική συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κουβανών.
Μεταφέρουμε στο διαδίκτυο εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία του Ραούλ Κάστρο στην Εθνοσυνέλευση της Λαϊκής Εξουσίας στις 7/7/2013 (πρωτοδημοσιεύτηκε ‑στα ελληνικά- στο περιοδικό του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας και Αλληλεγγύης “Ελληνοκουβανικά Νέα”, τεύχος 112), επιλέγοντας τα σημεία εκείνα που επιβεβαιώνουν ενισχύουν τα λόγια του Φιντέλ όταν πριν από δέκα χρόνια είπε ότι «αυτή την Επανάσταση δεν θα μπορούσε να τη διαλύσει ο εχθρός αλλά μόνο εμείς οι ίδιοι και θα ήταν δική μας η ευθύνη».
[…] Ακριβώς σ’ αυτό το ζήτημα θα αφιερώσω το μεγαλύτερο μέρος της παρέμβασής μου, έτσι όπως σας είπα στις 24 του Φλεβάρη στην Εναρκτήρια Συνεδρίαση αυτής της Νομοθετικής Περιόδου της Βουλής, που έγινε με την παρουσία του συντρόφου Φιδέλ, που για το συγκεκριμένο είπε: «Η μεγάλη μάχη που επιβάλλεται είναι η ανάγκη μιας ενεργητικής και χωρίς ανάπαυλα πάλης ενάντια στις κακές συνήθειες και τα λάθη που διαπράττουν καθημερινά στους πιο διαφορετικούς τομείς πολλοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων και κομματικών μελών».Αυτό το θέμα δεν είναι ευχάριστο για κανέναν, αλλά εμμένω στην πεποίθησή μου ότι το πρώτο βήμα για να ξεπεραστεί ένα πρόβλημα με τρόπο αποτελεσματικό είναι η αναγνώριση της ύπαρξής του σε όλη του τη διάσταση και η αναζήτηση των αιτιών και συνθηκών που έδωσαν ζωή σ’ αυτό το φαινόμενο στη διάρκεια πολλών χρόνων.
Φαντάζομαι τις επόμενες ημέρες τις ειδήσεις του μεγάλου διεθνούς τύπου που έχει ειδικευτεί στη δυσφήμιση της Κούβας και στην επιβολή της σε μια φρενήρη ενδελεχή εξέτασή της. Έχουμε συνηθίσει πια να ζούμε κάτω από πολιορκία και δεν πρέπει να περιοριζόμαστε να συζητάμε με κάθε σκληρότητα την πραγματικότητα, αν αυτό που μας παρακινεί είναι ο πιο σταθερός τρόπος να ξεπεράσουμε το κλίμα απειθαρχίας που έχει ριζώσει στην κοινωνία μας και προκαλεί καθόλου ευκαταφρόνητες ηθικές και υλικές ζημιές.
Διαπιστώσαμε με οδυνηρό τρόπο στη διάρκεια περισσότερων από 20 ετών ειδικής περιόδου την αυξανόμενη καταστροφή ηθικών οξιών, αξιών των πολιτών, όπως είναι η τιμιότητα, η αξιοπρέπεια, η αιδώς, η ευπρέπεια, η εντιμότητα και η ευαισθησία απέναντι στα προβλήματα των άλλων.
Ας θυμηθούμε τα λόγια του Φιδέλ στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του Πανεπιστημίου της Αβάνας στις 17 Νοέμβρη του 2005, όταν είπε ότι αυτή την Επανάσταση δεν θα μπορούσε να τη διαλύσει ο εχθρός αλλά μόνο εμείς οι ίδιοι και θα ήταν δική μας η ευθύνη, προειδοποίησε.
Έτσι, ένα τμήμα της κοινωνίας έχει φτάσει να θεωρεί φυσική την κλοπή σε βάρος του κράτους. Διαδόθηκαν με σχετική ατιμωρησία οι παράνομες κατασκευές και μάλιστα σε μέρη που δεν έπρεπε, η μη επιτρεπτή κατάληψη κατοικιών, η παράνομη εμπορευματοποίηση αγαθών και υπηρεσιών, η μη τήρηση των ωραρίων στα κέντρα εργασίας, μικροκλοπή και σφαγή ζώων, η αλιεία θαλάσσιων ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, η χρήση μαζικών τρόπων αλιείας, η κοπή δέντρων, συμπεριλαμβανομένου του θαυμάσιου Βοτανικού Κήπου της Αβάνας, το καπάρωμα προϊόντων όπου υπάρχει έλλειψη και το ξαναπούλημά τους σε υψηλότερες τιμές, η συμμετοχή σε παιχνίδια εκτός νόμου, οι παραβάσεις στις τιμές, η αποδοχή δωροδοκιών και η αργομισθία, η πολιορκία των τουριστών και η παραβίαση όσων έχουν καθιερωθεί σε ζητήματα πληροφορικής ασφάλειας.
Συμπεριφορές που πριν χαρακτήριζαν το περιθώριο, όπως το να φωνάζει κανείς δυνατά στο δρόμο, η αδιάκριτη χρήση άσεμνων λέξεων και η χυδαιότητα της ομιλίας έχουν αρχίσει να ενσωματώνονται στο φέρσιμο όχι λίγων πολιτών, ανεξάρτητα από το επίπεδο παιδείας τους και την ηλικία τους.
Έχει θιγεί η αντίληψη σχετικά με το καθήκον των πολιτών απέναντι σ’ ό,τι γίνεται άσκημα και υπάρχει ανοχή σαν κάτι το φυσικό να πετάει κανείς σκουπίδια στο δρόμο. Να κάνει κανείς τις φυσικές του ανάγκες στο δρόμο και τα πάρκα. Να γράφει και να ασχημίζει τοίχους κτηρίων η αστικών περιοχών. Να πίνει αλκοολούχα ποτά σε μη κατάλληλους δημόσιους χώρους και να οδηγεί οχήματα σε κατάσταση μέθης. Ο μη σεβασμός του δικαιώματος των γειτόνων δεν αντιμετωπίζεται, ανθεί η μουσική στη διαπασών που ενοχλεί την ησυχία των ανθρώπων. Πολλαπλασιάζεται ατιμώρητα η εκτροφή γουρουνιών μέσα στις πόλεις με το συνακόλουθο κίνδυνο για την υγεία του λαού, συμβιώνουμε με την κακή χρήση και την καταστροφή των πάρκων, μνημείων, δέντρων, κήπων και πρασίνων περιοχών. Γίνονται βανδαλισμοί στη δημόσια τηλεφωνία, στα ηλεκτρικά και τηλεφωνικά καλώδια, στους υπονόμους και στα άλλα στοιχεία των υδραγωγείων, στα σήματα της τροχαίας και στα μεταλλικά προστατευτικά των δημόσιων δρόμων.
Ταυτόχρονα, αποφεύγεται η πληρωμή του εισιτηρίου στα κρατικά λεωφορεία ή κατακρατείται από κάποιους εργαζομένους του τομέα. Ομάδες νεαρών ρίχνουν πέτρες σε τρένα και οχήματα που και που στα ίδια μέρη. Αγνοούνται και οι πιο στοιχειώδεις κανόνες ευγένειας και σεβασμού απέναντι στους ηλικιωμένους, εγκύους, μητέρες με μικρά παιδιά και αναπήρους. Όλα αυτά συμβαίνουν μπροστά στη μύτη μας, χωρίς να προκαλούν τον αποτροπιασμό και την αντιμετώπιση των πολιτών.
Το ίδιο συμβαίνει στα διάφορα επίπεδα εκπαίδευσης, όπου οι σχολικές στολές μεταβάλλονται σε σημείο που να μην αναγνωρίζονται, μερικοί καθηγητές κάνουν μάθημα ντυμένοι όχι όπως πρέπει και υπάρχουν περιπτώσεις δάσκαλων και συγγενών που συμμετέχουν σε πράξεις ακαδημαϊκής απάτης.
Είναι γνωστό πως το σπίτι και το σχολείο αποτελούν το ιερό δίπολο της διαπαιδαγώγησης του ατόμου για το καλό της κοινωνίας και οι πράξεις αυτές αντιπροσωπεύουν όχι μόνο μια κοινωνική ζημιά, αλλά και σοβαρές ρωγμές οικογενειακού και σχολικού χαρακτήρα.
Αυτές οι συμπεριφορές στις σχολικές μας αίθουσες είναι διπλά ασύμβατες, γιατί πέρα από την ίδια την απειθαρχία πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι από τα παιδικά χρόνια η οικογένεια και το σκολείο πρέπει να μαθαίνουν στα παιδιά το σεβασμό στους κανόνες της κοινωνίας.
Το χειρότερο είναι η πραγματική και εικονική καταστροφή της ακεραιότητας και των καλών τρόπων του Κουβανού. Δεν είναι δυνατό να δεχόμαστε να ταυτίζεται η χυδαιότητα με το μοντέρνο, τη χοντροκοπιά, ούτε η αναίδεια με την πρόοδο. Το να ζει κανείς σε μια κοινωνία σημαίνει κατ’ αρχήν να αποδέχεται τους κανόνες που διατηρούν το σεβασμό στο δικαίωμα των άλλων και στην ευπρέπεια. Φυσικά, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν έρχεται σε αντίθεση με τη χαρακτηριστική χαρά των Κουβανών, που οφείλουμε να διατηρήσουμε και να αναπτύξουμε.
Περιορίστηκα να κάνω μια καταμέτρηση των πιο χαρακτηριστικών αρνητικών φαινομένων, χωρίς πρόθεση να τα συσχετίσω το ένα με το άλλο, γιατί κάτι τέτοιο θα μεγάλωνε χωρίς να υπάρχει λόγος αυτή την ομιλία.
Με τη βοήθεια του Κόμματος και των κρατικών οργανισμών πραγματοποιήθηκε μια πρώτη άρση που αφορούσε σε 191 εκδηλώσεις τέτοιου είδους ‑ξέρουμε πως δεν πρόκειται για τις μοναδικές και ότι υπάρχουν πολλές άλλες- χωρισμένες σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες: κοινωνική απειθαρχία, παρανομίες, παραβάσεις και πταίσματα που αναφέρονται στον Ποινικό Κώδικα.
Η μάχη κατά αυτών των βλαβερών συμπεριφορών και πράξεων πρέπει να γίνει χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους και τρόπους. Η απώλεια ηθικών αξιών και η έλλειψη σεβασμού στις καλές συνήθειες μπορεί να μετατραπεί μέσα από τη συντονισμένη δράση όλων των κοινωνικών παραγόντων, ξεκινώντας από την οικογένεια και το σχολείο από τις μικρές ηλικίες και την προώθηση της κουλτούρας, όταν τη δει κανείς στην πιο πλατιά και συνεχή της αντίληψη που να οδηγεί όλους στη συνειδητή διόρθωση της συμπεριφοράς τους. Αυτό θα είναι, χωρίς αμφιβολία, μια πολύπλοκη διαδικασία που θα απαιτήσει αρκετό χρόνο.
Τα παραπτώματα, οι παρανομίες και οι παραβάσεις αντιμετωπίζονται με πιο απλό τρόπο: κάνοντας να τηρούνται τα καθιερωμένα από το νόμο και γι’ αυτό οποιοδήποτε κράτος, ανεξάρτητα από ιδεολογία, διαθέτει τα απαιτούμενα όργανα, είτε μέσα από την πειθώ ή, τελικά, αν είναι αναγκαίο, εφαρμόζοντας εξαναγκαστικό μέτρα.
Το σίγουρο είναι ότι έγινε κατάχρηση της ευγένειας της Επανάστασης, του γεγονότος ότι δεν κατέφευγε στη χρήση της δύναμης του νόμου, όσο δικαιολογημένο κι αν ήταν, ευνοώντας την πειθώ και την πολιτική δουλειά, που πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν ήταν πάντα αρκετά.
Τα κρατικά και κυβερνητικά όργανα, το καθένα σε ό,τι του αναλογεί, ανάμεσά τους η αστυνομία, το Γενικό Ελεγκτικό Συμβούλιο της Δημοκρατίας, η Γενική Εισαγγελία και τα Δικαστήρια θα πρέπει να συμβάλουν σ’ αυτή την προσπάθεια, με το να είναι οι πρώτοι που θα δίνουν το παράδειγμα της απεριόριστης αφοσίωσης στο νόμο, ενισχύοντας έτσι το κύρος τους μέσα στην κοινωνία και εξασφαλίζοντας την υποστήριξη του πληθυσμού, όπως αποδείχτηκε στην πρόσφατη αντιμετώπιση σε επαίσχυντες πράξεις διοικητικής διαφθοράς, στις οποίες ενεπλάκησαν στελέχη οργανισμών και επιχειρήσεων.
Είναι πια ώρα οι εργατικές και αγροτικές κολεκτίβες, οι φοιτητές, οι νέοι, οι δάσκαλοι και καθηγητές, οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες μας, οι δημοσιογράφοι, οι θρησκευτικοί θεσμοί, οι αρχές, οι διευθυντές και τα στελέχη κάθε επιπέδου, με λίγα λόγια, όλες και όλοι οι αξιοπρεπείς Κουβανές και Κουβανοί που αποτελούν αναμφίβολα την πλειοψηφία, να κάνουν δικό τους το καθήκον να τηρούν και να κάνουν τους άλλους να τηρούν ό,τι έχει καθιερωθεί, τόσο στους κανόνες της κοινωνίας όσο και στους νόμους, τις διατάξεις και τους κανονισμούς.
Όταν σκέφτομαι αυτές τις θλιβερές εκδηλώσεις, πιστεύω ότι παρά τις αναντίρρητες εκπαιδευτικές κατακτήσεις που κατάφερε η Επανάσταση και αναγνωρίστηκαν σ’ ολόκληρο τον κόσμο από τους ειδικούς οργανισμούς του ΟΗΕ, έχουμε πισωγυρίσει σε πολιτισμό και στο πνεύμα του πολίτη. Έχω την πικρή αίσθηση ότι είμαστε μια κοινωνία όλο και πιο εκπαιδευμένη αλλά όχι υποχρεωτικά και πιο καλλιεργημένη.
Μ’ αυτή την έννοια αξίζει τον κόπο να θυμίσουμε εκείνη τη φράση που έχει αποδοθεί σε διάφορους συγγραφείς, ανάμεσά τους στον Ισπανό φιλόσοφο και συγγραφέα Μιγέλ δε Ουναμούνο, που για να συνοψίσει τα βιώματά του γύρω από τους κανόνες συμβίωσης μερικών αγροτών της Καστίλλης είπε: «Τι καλλιεργημένοι που είναι αυτοί οι αναλφάβητοι!»
Τίποτα δεν είναι πιο ξένο σ’ έναν επαναστάτη από την παραίτηση ή, πράγμα που είναι το ίδιο, η παράδοση μπροστά στις δυσκολίες. Επομένως αυτό που μας πρέπει είναι να πάρουμε κουράγιο και αγωνιστικό πνεύμα και να επικεντρωθούμε στο γιγάντιο και υπομονετικό καθήκον του να αντιστρέψουμε την κατάσταση που δημιουργήθηκε.
Κατά τη γνώμη μου, ο κοινός παρονομαστής όλου αυτού του φαινομένου ήταν και είναι η έλλειψη απαίτησης από τους υπεύθυνους να κάνουν να τηρούνται τα καθιερωμένα, η απουσία συστηματικότητας στη δουλειά στα διάφορα επίπεδα καθοδήγησης και η έλλειψη σεβασμού, κατ’ αρχήν, απέναντι στους κρατικούς θεσμούς της ισχύουσας θεσμικότητας, πράγμα που από την άλλη μεριά μειώνει την ικανότητά τους και το κύρος τους ώστε να απαιτούν από τον πληθυσμό να τηρεί τους υπάρχοντες κανόνες.
[…] Ταυτόχρονα, οι διευθυντές των εθνικών αρχών μέχρι τη βάση οφείλουν να εγκαταλείψουν την παθητικότητα και την αδράνεια στη στάση τους, πρέπει να σταματήσουν να βλέπουν στην άλλη μεριά, όταν το πρόβλημα είναι εδώ, για να μην το δουν. Φτάνει πια να φοβόμαστε να ψάχνουμε για προβλήματα κατά την εκτέλεση των καθηκόντων μας και να κάνουμε δική μας μια νοοτροπία τάξης, πειθαρχίας και απαίτησης, χωρίς να φοβόμαστε να ψάχνουμε για προβλήματα για να απαιτούμε την τήρηση των καθιερωμένων.Η αντιμετώπιση της κοινωνικής απειθαρχίας δεν μπορεί να μεταβληθεί σε μια ακόμα εκστρατεία, αλλά σε ένα διαρκές κίνημα, η εξέλιξη του οποίου θα εξαρτηθεί από την ικανότητα να κινητοποιούμε τον πληθυσμό και τους διάφορους πρωταγωνιστές της κάθε κοινότητας, χωρίς να εξαιρείται κανένας, με αυστηρότητα και πολιτική σκοπιμότητα.
Ας κάνουμε έναν απολογισμό των δυνάμεων που διαθέτει η Επανάσταση και θα καταλάβουμε ότι είναι κάτι παραπάνω από αρκετές για να έχουμε επιτυχία.
Οι πρώτες ενέργειες που πραγματοποίησε το Κόμμα, η Νεολαία και οι μαζικές οργανώσεις για να δυναμώσουν την πρόληψη και αντιμετώπιση έχουν δείξει σε τέσσερις μόλις μήνες, ότι στο βαθμό που οι πολιτικοί, κοινωνικοί και διοικητικοί θεσμοί έχουν βαθύνει τη δράση τους σ’ αυτόν τον τομέα, ο πληθυσμός έχει δείξει την υποστήριξη του και προσχωρεί καταγγέλλοντας και αγωνίζεται ενάντια σε γεγονότα και συμπεριφορές που παραβιάζουν τη νομιμότητα.
Αν θέλουμε να νικήσουμε σ’ αυτό το καθήκον πρέπει να ενσωματώσουμε στο λαό, σε κάθε πολίτη, όχι μέσω κηρυγμάτων και κενών συνθημάτων σε πύρινες συνεδριάσεις, αλλά σπέρνοντας στον καθένα το κίνητρο να είναι καλύτερος και να προωθεί το προσωπικό παράδειγμα.
Αυτό ήταν το κεντρικό θέμα της ομιλίας μου, που εγκρίθηκε από το Πολιτικό Γραφείο χτες το πρωί. Πάνω σ’ αυτό το θέμα που μόλις ολοκλήρωσα μπορεί κανείς να μιλάει ώρες ολόκληρες, αλλά είναι αρκετά όσα είπα, τα υπόλοιπα μπορούν να δημοσιευτούν.
Όπως είναι φυσικό, όλα αυτά θα δημοσιευτούν σε ολόκληρο τον τύπο μας. Συνιστώ σε όλους σας και σε όσους με ακούν, να τα διαβάσουν με ηρεμία, να σκεφτούν καλά ένας ένας, το μόνο που σας ζητάω είναι να σκεφτείτε προσωπικά ο καθένας. […]