Παιδιά — σκλάβοι: Αυτός είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε!

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //
υπο­ψή­φιος Διδά­κτωρ Πολι­τι­κών Επι­στη­μών και Ιστορίας

«Τα παι­διά θέλουν παπούτσια/ τα παι­διά θέλουν ψωμί/ θέλου­νε και φάρμακα/ δού­λε­ψε και συ/ Γέλα κλαί­γε κι όλο λέγε/ το παι­δί: ζωή./ Τίποτ’ άλλο, Ζωή./ Ζύμω­νε στη σκάφη/ πρώ­το σου ζυμά­ρι, πρώ­το σου ψωμί/ ένα καλυ­βά­κι μια μικρού­λα αυλή/για το παιδί./ Ζύμω­νε το χώμα/ με το δάκρυ δάκρυ/ φτιά­ξε ένα χωμά­τι­νο πουλί/ να πετά­ει τη νύχτα/ και να κελαηδεί/ για το παιδί./ Τού­τη είναι η ζωή μας/ τού­το το μεγά­λο, τίποτ’ άλλο/ γέλα κλά­ψε, πες ό,τι θες/ Το παι­δί ζωή: ζωή/ τίποτ’ άλλο.»!  — Γιάν­νης Ρίτσος, Για το παιδί.

Ο Ντόρ­σεν είναι οκτώ ετών. Κανο­νι­κά θα έπρε­πε να παί­ζει με τους φίλους του, να πηγαί­νει σχο­λείο, να ζει ανέ­με­λα όπως κάθε παι­δί της ηλι­κί­ας του. Ωστό­σο, ο Ντόρ­σεν ζει μια δια­φο­ρε­τι­κή ζωή: ξυπό­λη­τος και πει­να­σμέ­νος εργά­ζε­ται 12 ώρες την ημέ­ρα σε ορυ­χείο εξό­ρυ­ξης κοβαλ­τί­ου στη Λαϊ­κή Δημο­κρα­τία του Κον­γκό. Ο Ντόρ­σεν δεν είναι μόνος του σε αυτό το κάτερ­γο της παι­δι­κής εργασίας.

Παι­διά ακό­μη και 4 ετών, όπως η μικρή Μόνι­κα, δεν ξέρουν τι σημαί­νει παι­χνί­δι. Ενδε­χο­μέ­νως να μην προ­λά­βουν ποτέ να μάθουν. Βου­τηγ­μέ­να στις λάσπες, υπό αντί­ξο­ες και επι­κίν­δυ­νες συν­θή­κες, με τα γυμνά τους χέρια συλ­λέ­γουν πέτρες που περιέ­χουν κοβάλ­τιο- την ανα­γκαία πρώ­τη ύλη που χρη­σι­μο­ποιεί­ται στις μπα­τα­ρί­ες ιόντων λυθί­ου και απο­τε­λεί απα­ραί­τη­το υλι­κό για την κατα­σκευή προ­ϊ­ό­ντων υψη­λής τεχνο­λο­γί­ας, όπως τα smartphones.

Πρό­σφα­το ρεπορ­τάζ του βρε­τα­νι­κού δικτύ­ου Sky News στο Κον­γκό επι­βε­βαί­ω­σε την ύπαρ­ξη χιλιά­δων ανε­πί­ση­μων ορυ­χεί­ων όπου άνδρες, γυναί­κες και παι­διά εργά­ζο­νται για την εξό­ρυ­ξη κοβαλ­τί­ου σε συν­θή­κες σκλα­βιάς. Πρό­κει­ται για σύγ­χρο­να κάτερ­γα όπου μικροί και μεγά­λοι σκλά­βοι- με την κυριο­λε­κτι­κή έννοια του όρου- εργά­ζο­νται κάτω από άκρως επι­κίν­δυ­νες συν­θή­κες προ­κει­μέ­νου να συλ­λε­χθεί η απα­ραί­τη­τη ποσό­τη­τα κοβαλ­τί­ου που χρειά­ζο­νται οι πολυ­ε­θνι­κές για να κατα­σκευά­σουν τα περι­ζή­τη­τα gadgets υψη­λής τεχνολογίας.

Μπρο­στά στην κερ­δο­φο­ρία και τον μετα­ξύ τους αντα­γω­νι­σμό, οι καπι­τα­λι­στές δεν έχουν κανέ­να ενδοια­σμό να θυσιά­σουν ανθρώ­πι­νες ζωές. Ακό­μη και μικρών παι­διών. Σύμ­φω­να με το ρεπορ­τάζ του Sky News «κανέ­νας απ’ τους «εργα­ζό­με­νους» στα ορυ­χεία δεν φορού­σε γάντια ή μάσκες, παρό­λο που ο Παγκό­σμιος Οργα­νι­σμός Υγεί­ας ανα­φέ­ρει ότι η έκθε­ση σε κοβάλ­τιο μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει μακρο­χρό­νια προ­βλή­μα­τα υγεί­ας». Σχε­τι­κές έρευ­νες της UNICEF και της Διε­θνούς Αμνη­στί­ας για την παι­δι­κή εργα­σία στα κάτερ­γα του κοβαλ­τί­ου δεί­χνουν ότι κάθε χρό­νο δεκά­δες χιλιά­δες παι­διά εργά­ζο­νται  σε συν­θή­κες γαλέ­ρας για περισ­σό­τε­ρες από 12 ώρες καθη­με­ρι­νά, προ­κει­μέ­νου να κερ­δί­σουν ένα υπο­τυ­πώ­δες «χαρ­τζι­λί­κι» (1–2 δολά­ρια). Όπως ανα­φέ­ρουν στοι­χεία της UNICEF, το 2014 ο αριθ­μός των παι­διών που εργά­ζο­νταν σε ορυ­χεία της Λαϊκ. Δημο­κρα­τί­ας του Κον­γκό ανέρ­χο­νταν σε περί­που 40.000.

• Περί­που 170 εκα­τομ­μύ­ρια παι­διά ηλι­κί­ας 5 έως 17 ετών εργά­ζο­νται με τρό­πο που παρε­μπο­δί­ζουν την εκπαί­δευ­ση τους και τη χαρά της παι­δι­κής ηλι­κί­ας (Στοιχεία:Διεθνή Οργά­νω­ση Εργα­σί­ας (ILO)

• Περισ­σό­τε­ρα από 85 εκα­τομ­μύ­ρια παι­διά το 2012 απα­σχο­λού­νταν σε εργα­σί­ες επι­κίν­δυ­νες για την σωμα­τι­κή και ψυχι­κή τους υγεία.

• 73 εκα­τομ­μύ­ρια από τα εργα­ζό­με­να παι­διά είναι κάτω των 10 ετών και κάθε χρό­νο υπο­λο­γί­ζε­ται πως περί­που 22.000 από αυτά σκο­τώ­νο­νται σε εργα­τι­κά ατυχήματα.

• Την ώρα που εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες μικρά παι­διά χάνουν τα νιά­τα τους (και πολ­λές φορές τις ζωές τους) στα λασπω­μέ­να ορυ­χεία κοβαλ­τί­ου, τα μονο­πώ­λια των σύγ­χρο­νων τεχνο­λο­γιών θυσαυ­ρί­ζουν. Χαρα­κτη­ρι­στι­κή η περί­πτω­ση του πολυ­ε­θνι­κού κολοσ­σού Apple, ο οποί­ος μόνο κατά το τελευ­ταίο τρί­μη­νο του 2016 σημεί­ω­σε κέρ­δη 17.8 δισε­κα­τομ­μυ­ρί­ων δολα­ρί­ων. Στο ίδιο μήκος κύμα­τος και η Samsung της οποί­ας τα καθα­ρά κέρ­δη το τέταρ­το τρί­μη­νο του περα­σμέ­νου έτους άγγι­ξαν τα 6.1 δις. δολάρια.

• Στις 20 Νοέμ­βρη 1989 η Γεν. Συνέ­λευ­ση του ΟΗΕ ψήφι­σε ομό­φω­να την Σύμ­βα­ση για τα δικαιώ­μα­τα του Παι­διού, σύμ­φω­να με την οποία όλα τα παι­διά γενιού­νται με βασι­κές ελευ­θε­ρί­ες και δικαιώ­μα­τα. Την Συν­θή­κη έχουν επι­κυ­ρώ­σει 193 χώρες με μονα­δι­κές εξαι­ρέ­σεις τις ΗΠΑ και την Σομα­λία οι οποί­ες, αν και έχουν υπο­γρά­ψει την Σύμ­βα­ση, δεν τις έχουν δώσει νομι­κή ισχύ. Σε μια σει­ρά πολι­τεί­ες των ΗΠΑ παι­διά 7 έως 17 ετών εργά­ζο­νται σε καπνοχώραφα.

• Στον καπι­τα­λι­στι­κό… «παρά­δει­σο» των ΗΠΑ, παι­διά ηλι­κί­ας 7 και 8 ετών εργά­ζο­νται έως και 16 ώρες ημε­ρη­σί­ως σε καπνο­χώ­ρα­φα για λογα­ρια­σμό μεγά­λων μονο­πω­λια­κών ομί­λων όπως η Phillip Morris, British American Tobacco, Imperial Tobacco Group, Lorrilard κλπ. Σχε­τι­κή έρευ­να οργα­νι­σμού για τα ανθρώ­πι­να δικαιώ­μα­τα το 2013 έδει­ξε ότι τα 3/4 των παι­διών που απα­σχο­λού­νται σε τέτοιου είδους εργα­σί­ες έφε­ραν συμ­πτώ­μα­τα επι­δεί­νω­σης της υγεί­ας τους. Το νομι­κό πλαί­σιο στις ΗΠΑ δεν απα­γο­ρεύ­ει την παι­δι­κή εργα­σία, επε­κτεί­νο­ντας έτσι την εργα­σια­κή εκμε­τάλ­λευ­ση και σε ανή­λι­κους τους οποί­ους μεγά­λες εται­ρεί­ες απα­σχο­λούν ως φτη­νό εργα­τι­κό δυνα­μι­κό προς όφε­λος της κερ­δο­φο­ρί­ας τους.

• Στην Ελλά­δα η παι­δι­κή εργα­σία δεν είναι άγνω­στη. Σύμ­φω­να με στοι­χεία του 2014, οι ανή­λι­κοι που εργά­ζο­νται υπο­λο­γί­ζο­νται σε 100.000 με 150.000, με την πλειο­ψη­φία εξ’ αυτών να εργά­ζο­νται παρα­νό­μως. Όλα αυτά την ώρα που περί­που 450.000 παι­διά στην Ελλά­δα ζουν σε συν­θή­κες φτώ­χειας, ενώ 40.000 παι­διά ετη­σί­ως εγκα­τα­λεί­πουν το σχο­λείο, πριν την ολο­κλή­ρω­ση της υπο­χρε­ω­τι­κής εκπαί­δευ­σης, προ­κει­μέ­νου να βγουν στο μεροκάματο.

Από τη Λαϊ­κή Δημο­κρα­τία του Κον­γκό προ­έρ­χε­ται περισ­σό­τε­ρο από το 50% των ποσο­τή­των κοβαλ­τί­ου που χρη­σι­μο­ποιεί­ται σε συσκευ­ές υψη­λής τεχνο­λο­γί­ας παγκο­σμί­ως. Πρό­κει­ται για μια αλυ­σί­δα που ξεκι­νά στα κάτερ­γα της παι­δι­κής εργα­σί­ας και κατα­λή­γει στη βιτρί­να των πολυ­κα­τα­στη­μά­των. Είναι η αλυ­σί­δα της καπι­τα­λι­στι­κής κερ­δο­φο­ρί­ας μεγά­λων μονο­πω­λια­κών ομί­λων που προ­μη­θεύ­ο­νται κοβάλ­τιο όπως, μετα­ξύ άλλων, οι Apple, Daimler, Dell, HP, Huawei, Lenovo, LG, Microsoft, Samsung, Sony, Vodafone, Volkswagen κλπ. Στο βωμό του υπερ­κέρ­δους τέτοιων μονο­πω­λί­ων θυσιά­ζε­ται η παι­δι­κή αθω­ό­τη­τα εκα­το­ντά­δων χιλιά­δων «Ντόρ­σεν», από το Κον­γκό και την Τυνη­σία μέχρι την Ινδία και την Ταϊβάν.

Η βάρ­βα­ρη αυτή πτυ­χή του καπι­τα­λι­στι­κού τρό­που ανά­πτυ­ξης έρχε­ται να μας υπεν­θυ­μί­σει πόσο επί­και­ρος και ανα­γκαί­ος είναι ο σοσια­λι­σμός. Μας υπεν­θυ­μί­ζει ότι, παρά τις όποιες αδυ­να­μί­ες του, το σοσια­λι­στι­κό σύστη­μα που γνω­ρί­σα­με τον 20ο αιώ­να εξα­σφά­λι­ζε σε κάθε παι­δί, από τη γέν­νη­ση του ακό­μα, όλα όσα ήταν απα­ραί­τη­τα για την σωστή ανά­πτυ­ξη του: από τους κρα­τι­κούς βρε­φο­νη­πια­κούς σταθ­μούς μέχρι τη δημό­σια υπο­χρε­ω­τι­κή εκπαί­δευ­ση και τη δωρε­άν παρο­χή υπη­ρε­σιών υγεί­ας, πολι­τι­σμού, αθλη­τι­σμού, δια­κο­πών, υπό την ευθύ­νη του σοσια­λι­στι­κού κράτους.

Μας υπεν­θυ­μί­ζει, τέλος, ότι μόνο με την κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρω­πο, με την ανα­τρο­πή του βάρ­βα­ρου καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, είναι δυνα­τό να μπει ένα ορι­στι­κό τέλος στην παι­δι­κή εργα­σία και σκλα­βιά. Για να μπο­ρούν παι­διά όπως ο Ντόρ­σεν να ζουν στην αθω­ό­τη­τα, την ανε­με­λιά και το παι­χνί­δι, όπως ακρι­βώς ορί­ζει η ηλι­κία τους- και όχι ως σύγ­χρο­νοι σκλάβοι.