Τραπεζική απληστία και κρίση

Γρά­φει ο Cogito ergo sum //

Θα αρχί­σω το σημε­ρι­νό σημεί­ω­μα με ορι­σμέ­να στοι­χεία τα οποία ίσως είναι γνω­στά σε κάποιους, όπως π.χ. ο Νόμος Glass-Steagall, ο οποί­ος εφαρ­μό­στη­κε στις ΗΠΑ το 1933 και δια­χώ­ρι­ζε σαφώς τις εμπο­ρι­κές τρά­πε­ζες (δηλα­δή, αυτές που χορη­γού­σαν δάνεια) από τις επεν­δυ­τι­κές. Σκο­πός του εν λόγω νόμου ήταν να απο­φευ­χθεί η ανά­λη­ψη επεν­δυ­τι­κών κιν­δύ­νων εκ μέρους των εμπο­ρι­κών τρα­πε­ζών, στις οποί­ες εμπι­στεύ­ο­νταν οι κατα­θέ­τες τις απο­τα­μιεύ­σεις τους. Δυστυ­χώς, υπό την πίε­ση των τρα­πε­ζι­τών, η κυβέρ­νη­ση Κλί­ντον κατάρ­γη­σε τον συγκε­κρι­μέ­νο νόμο το 1999. Έτσι, άνοι­ξε ο δρό­μος για την περί­φη­μη τρα­πε­ζι­κή απλη­στία (όρος τού Τζό­ζεφ Στί­γκλιτς), η οποία με την σει­ρά της άνοι­ξε τον δρό­μο για την καπι­τα­λι­στι­κή κρί­ση του 2008.

Τον Σεπτέμ­βριο του 2008, τα υπέρ­με­τρα διο­γκω­μέ­να χρη­μα­το­πι­στω­τι­κά ιδρύ­μα­τα των ΗΠΑ άρχι­σαν να καταρ­ρέ­ουν το ένα μετά το άλλο. Για πρώ­τη φορά στην ιστο­ρία του, ο καπι­τα­λι­σμός δεχό­ταν ισχυ­ρό χτύ­πη­μα στην κεντρι­κή του κολώ­να: τις τρά­πε­ζες. Η κυβέρ­νη­ση των ΗΠΑ έσπευ­σε να δια­θέ­σει πακτω­λό δισε­κα­τομ­μυ­ρί­ων για να σώσει το οικο­δό­μη­μα από την κατάρ­ρευ­ση, επι­χο­ρη­γώ­ντας την μια τρά­πε­ζα μετά την άλλη: Freddie Mac, Fannie Mae, Goldman Sachs, AIG… Οι πρώ­τοι υπο­λο­γι­σμοί τού υπουρ­γού οικο­νο­μι­κών Χανκ Πώλ­σον έκα­ναν λόγο για 200 δισ. δολ­λά­ρια. Σύντο­μα, όμως, οι ανά­γκες των κλυ­δω­νι­ζό­με­νων τρα­πε­ζών επα­νυ­πο­λο­γί­στη­καν στο ένα τρισ. Μέσα σε λίγες μέρες έγι­νε φανε­ρό πως ούτε δυο τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δεν θα έφτα­ναν για να στη­ρι­χτούν όλες οι τρά­πε­ζες. Έτσι, όταν την Δευ­τέ­ρα 15 Σεπτεμ­βρί­ου 2008 η Lehman Brothers ζήτη­σε βοή­θεια, ο Πώλ­σον σήκω­σε τα χέρια ψηλά και η Lehman Brothers σωριά­στη­κε. Εκεί­νη η «Μαύ­ρη Δευ­τέ­ρα» ορί­στη­κε ως η απαρ­χή τής κρί­σης που βιώ­νου­με μέχρι σήμε­ρα (σημ.: περισ­σό­τε­ρα στο: “Ανα­το­μία του νεο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού — 76. Το ξέσπα­σμα της κρί­σης”).

Αυτά έγι­ναν τότε. Κάποιοι σκέ­φτη­καν ότι το πρό­βλη­μα δημιουρ­γή­θη­κε λόγω του τερά­στιου μεγέ­θους των χρη­μα­το­πι­στω­τι­κών ιδρυ­μά­των, το οποίο καθι­στού­σε αδύ­να­τη οποια­δή­πο­τε προ­σπά­θεια διά­σω­σης. Έτσι απο­φά­σι­σαν να προ­ω­θή­σουν μια σει­ρά μέτρων, τα οποία θα απα­γό­ρευαν την διό­γκω­ση αυτών των ιδρυ­μά­των ενώ παράλ­λη­λα θα ξανα­ζω­ντά­νευαν το πνεύ­μα τού Νόμου Glass-Steagall, μη επι­τρέ­πο­ντας στις εμπο­ρι­κές τρά­πε­ζες επεν­δυ­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες. Το σύνο­λο αυτών των μέτρων απε­τέ­λε­σε τον περί­φη­μο Νόμο Βόλ­κερ (Volker Rule), ο οποί­ος ενσω­μα­τώ­θη­κε στον Νόμο Dodd-Frank. Φυσι­κά, οι τρα­πε­ζί­τες δεν χάρη­καν με αυτούς τους νόμους. Έτσι, μέσω των λόμπυ που δια­θέ­τουν, άσκη­σαν ‑και ακό­μη ασκούν- πιέ­σεις για τρο­πο­ποι­ή­σεις αυτών των νόμων, οι περισ­σό­τε­ρες των οποί­ων έχουν γίνει απο­δε­κτές σε σημείο ώστε οι αρχι­κοί νόμοι να έχουν γίνει αγνώριστοι.

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, οι μεγά­λες τρά­πε­ζες των ΗΠΑ γίνο­νται ολο­έ­να και μεγα­λύ­τε­ρες. Σήμε­ρα, το μέγε­θος των «έξι αδελ­φών» (Bank of America, Goldman Sachs, Morgan Stanley, JPMorgan, Citigroup, Wells Fargo) είναι κατά 32% μεγα­λύ­τε­ρο σε σχέ­ση με το 2007 (την χρο­νιά πριν το ξέσπα­σμα της κρί­σης) και ξεπερ­νά­ει τα 10 τρισ. δολ­λά­ρια, ενώ το σύνο­λο της περιου­σί­ας των τρα­πε­ζών των ΗΠΑ υπο­λο­γί­ζε­ται σε περισ­σό­τε­ρα από 15 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια, δηλα­δή περί­που στο 90% του ΑΕΠ της χώρας.

Αν τα παρα­πά­νω νού­με­ρα ηχούν εκκω­φα­ντι­κά στ’ αφτιά σας, βάλ­τε ωτα­σπί­δες για­τί ήρθε η ώρα να μιλή­σου­με και για την Ευρώ­πη. Σύμ­φω­να με στοι­χεία της EBF (European Banking Federation — Ομο­σπον­δία Ευρω­παϊ­κών Τρα­πε­ζών), το 2014 η περιου­σία των ευρω­παϊ­κών τρα­πε­ζών αυξή­θη­κε κατά 2,2% σε σχέ­ση με το 2013 και έφτα­σε τα 43,4 τρισ. ευρώ. Επει­δή, έτσι, σκέ­το, αυτό το νου­με­ρά­κι δεν λέει και πολ­λά, να πού­με ότι, σύμ­φω­να με την Eurostat, το συνο­λι­κό ΑΕΠ των 28 χωρών της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης φτά­νει-δεν φτά­νει τα 11,8 τρισ. ευρώ. Δηλα­δή, η περιου­σία των τρα­πε­ζών της Ενω­μέ­νης Ευρώ­πης είναι 3,68 φορές μεγα­λύ­τε­ρη από τον πλού­το που παρά­γουν ετη­σί­ως οι 28 χώρες-μέλη.

Αν ζαλι­στή­κα­τε με τους αριθ­μούς, να σας το πω με απλά λόγια: για να συγκε­ντρώ­σουν οι πολί­τες των χωρών τής Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης περιου­σία ίση με αυτήν που έχουν οι τρά­πε­ζές τους, πρέ­πει να δου­λεύ­ουν πάνω από 44 μήνες. Και όμως, είναι αυτοί οι πολί­τες που καλού­νται να «βάλουν πλά­τη» για να σωθούν οι τρά­πε­ζές τους…

Ας προ­σθέ­σου­με ένα ακό­μη στοι­χείο με εξαι­ρε­τι­κό ενδια­φέ­ρον. Σύμ­φω­να πάντα με την EBF, το σύνο­λο των κατα­θέ­σε­ων που βρέ­θη­καν το 2014 στα συρ­τά­ρια των τρα­πε­ζών της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης, ανήλ­θε σε 21,9 τρισ. ευρώ. Με δεδο­μέ­νο ότι ο πλη­θυ­σμός της Ε.Ε. υπο­λο­γί­ζε­ται σε 508 εκα­τομ­μύ­ρια περί­που, σε κάθε κάτοι­κό της (ακό­μη και στα βρέ­φη) ανα­λο­γούν κατα­θέ­σεις 43.110 ευρώ. Αν στον δικό σας λογα­ρια­σμό υπάρ­χουν λιγώ­τε­ρα, ψάξ­τε να βρεί­τε ποιος έχει καρ­πω­θεί την διαφορά.

Οι παρα­πά­νω αριθ­μοί είναι απο­κα­λυ­πτι­κοί. Αφού αυτός ο υπέρ­με­τρα διο­γκω­μέ­νος τρα­πε­ζι­κός τομέ­ας βρί­σκε­ται σε κρί­ση, κανέ­να πακέ­το μέτρων δεν μπο­ρεί να τον σώσει, μιας και τα ποσά που απαι­τού­νται για κάτι τέτοιο είναι παντε­λώς αδύ­να­τον να βρε­θούν. Αργά ή γρή­γο­ρα (σ.σ.: μάλ­λον γρή­γο­ρα, κατά την προ­σω­πι­κή μου εκτί­μη­ση) θα επα­λη­θευ­θεί η ‑πολ­λά­κις επι­βε­βαιω­μέ­νη κατά το παρελ­θόν- μαρ­ξι­στι­κή οικο­νο­μι­κή ανά­λυ­ση, σύμ­φω­να με την οποία, εφ’ όσον  η σοβού­σα καπι­τα­λι­στι­κή κρί­ση οφεί­λε­ται σε υπερ­συσ­σώ­ρευ­ση κεφα­λαί­ων, η μόνη δυνα­τή λύση συνί­στα­ται σε κατα­στρο­φή μεγά­λου τμή­μα­τος των συσ­σω­ρευ­μέ­νων κεφαλαίων.

Όσα κι αν ισχυ­ρί­ζο­νται ντό­πιοι και ξένοι «φωστή­ρες», στα πλαί­σια του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος δεν υπάρ­χει άλλη διέ­ξο­δος. End of (sucess) story.

ΥΓ: Μια μικρή ιδέα για το τι σημαί­νει κατα­στρο­φή κεφα­λαί­ων, μας έδω­σαν όσα έγι­ναν με τις τρά­πε­ζες της μικρο­σκο­πι­κής Κύπρου. Μια πολύ μικρή ιδέα…