Αμερικανικό όνειρο ή μήπως εφιάλτης;

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Το νέο μακε­λειό στο Ρόσμπεργκ του Όρε­γκον, με τους 9 νεκρούς και 7 τραυ­μα­τί­ες, έρχε­ται να προ­στε­θεί ως άλλο ένα αιμα­τη­ρό επει­σό­διο στη μακρά ιστο­ρία των ένο­πλων επι­θέ­σε­ων στις ΗΠΑ. Σχο­λιά­ζο­ντας το περι­στα­τι­κό, η απά­ντη­ση του υπο­ψη­φιου για το προ­ε­δρι­κό χρί­σμα των ρεπου­μπλι­κά­νων Τζεμπ Μπους ήταν αφο­πλι­στι­κή: «Αυτά τα πράγ­μα­τα συμ­βαί­νουν». Όσο κυνι­κή κι’ αν είναι η δήλω­ση του, εμπε­ριέ­χει μια αλή­θεια. Ότι, πράγ­μα­τι, τέτοιες τρα­γω­δί­ες είναι συνη­θι­σμέ­νες στη μητρό­πο­λη του καπι­τα­λι­σμού, τις ΗΠΑ.

Αν μπαί­να­με στη δια­δι­κα­σία να ανα­φερ­θού­με στις ένο­πλες επι­θέ­σεις που έλα­βαν χώρα μόνο τα τελευ­ταία χρό­νια στις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες θα χρεια­ζό­μα­σταν τόμους εγκυ­κλο­παί­δειας. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι μόνο τα τελευ­ταία 2,5 χρό­νια, από το Γενά­ρη του 2013 μέχρι και σήμε­ρα, έλα­βαν χώρα στις ΗΠΑ 994 ένο­πλες επι­θέ­σεις με απο­λο­γι­σμό 1.260 νεκρούς και 3.606 τραυ­μα­τί­ες (εφημ. Guardian).

Το 2012 ο 20χρονος Άνταμ Λάν­ζα είχε εισβάλ­λει σε δημο­τι­κό σχο­λείο του Νιου­τά­ουν, στην πολι­τεία του Κονέ­κτι­κατ, σκο­τώ­νο­ντας 20 μαθη­τές και έξι ενή­λι­κες. Το 2007 στο Πολυ­τε­χνείο της Βιρ­τζί­νια ένας 22χρονος φοι­τη­τής άνοι­ξε πυρ σκο­τώ­νο­ντας 32 άτο­μα και τραυ­μα­τί­ζο­ντας 17. Ένα χρό­νο πριν, το 2006, ένας πατέ­ρας εισήλ­θε οπλι­σμέ­νος σε σχο­λείο της Πεν­συλ­βά­νια κρα­τώ­ντας ομή­ρους δέκα μαθη­τές δημο­τι­κού, απ’ τους οποί­ους σκό­τω­σε τους πέντε και αυτο­κτό­νη­σε. Το 1999, στο γυμνά­σιο του Κόλου­μπαϊν, στο Κολο­ρά­ντο, δύο οπλι­σμέ­νοι έφη­βοι «καθά­ρι­σαν» εν ψυχρώ 12 συμ­μα­θη­τές τους και τη δασκά­λα τους, τραυ­μα­τί­ζο­ντας συνο­λι­κά 24 άτο­μα. Το 1989, ένας 26χρονος είχε ανοί­ξει πυρ με ένα αυτό­μα­το καλάσ­νι­κοφ σε νηπια­γω­γείο του Κλί­βε­λαντ σκο­τώ­νο­ντας πέντε μικρά παι­διά και τραυ­μα­τί­ζο­ντας τριά­ντα. Εάν πάμε πολ­λές δεκα­ε­τί­ες παλαιό­τε­ρα, το 1927, θα βρού­με την υπό­θε­ση ενός 55χρονου που σε επι­χεί­ρη­ση αυτο­κτο­νί­ας αφαί­ρε­σε τη ζωή 38 παι­διών σε σχο­λείο του Μίσιγκαν.

Οι παρα­πά­νω περι­πτώ­σεις απο­τε­λούν ένα μικρό δείγ­μα της βίας που ενυ­πάρ­χει στα σπλά­χνα της αμε­ρι­κα­νι­κής κοι­νω­νί­ας. Σε τέτοιου είδους περι­στα­τι­κά, υπάρ­χουν δύο βασι­κά επι­χει­ρή­μα­τα που δίνο­νται (απο μέσα ενη­μέ­ρω­σης, ειδή­μο­νες και πάσης φύσε­ως σχο­λια­στές) προ­κει­μέ­νου να εξη­γή­σουν τους λόγους που οδη­γούν ανθρώ­πους υπε­ρά­νω υπο­ψί­ας σε τέτοιες πρά­ξεις. Το σαλε­μέ­νο μυα­λό του, συνή­θως, «μονα­χι­κού» και «ιδιόρ­ρυθ­μου» δρά­στη και, κατά δεύ­τε­ρον, η ύπαρ­ξη του νόμου περί οπλο­κα­το­χής στις ΗΠΑ.

Η εξή­γη­ση αυτή λέει τη μισή αλή­θεια. Και αυτό διό­τι αφή­νει έξω απ’ το κάδρο του μακε­λειού, τις κοι­νω­νι­κές, οικο­νο­μι­κές και πολι­τι­κές συν­θή­κες μέσα στις οποί­ες δια­μορ­φώ­νο­νται και οπλί­ζο­νται οι μακε­λά­ρη­δες, απο­φα­σι­σμέ­νοι να δολο­φο­νή­σουν χωρίς οίκτο. Το τρα­γι­κό περι­στα­τι­κό του Κονέ­κτι­κατ δε μπο­ρεί να εξη­γη­θεί απλοϊ­κά, λαμ­βά­νο­ντας υπ’ όψη μονά­χα την (πιθα­νή) σχι­ζο­φρέ­νεια του κάθε φονιά, ή το γεγο­νός ότι η οπλο­χρη­σία είναι συνη­θι­σμέ­νο φαι­νό­με­νο στις αμε­ρι­κα­νι­κές πολι­τεί­ες. Μπο­ρεί να εξη­γη­θεί μόνο όταν δού­με τις κοι­νω­νι­κές, πολι­τι­κές και πολι­τι­στι­κές δομές και βάσεις πάνω στις οποί­ες στη­ρί­χθη­κε – και στη­ρί­ζε­ται — η καπι­τα­λι­στι­κή υπερ­δύ­να­μη, η γη του περί­φη­μου «αμε­ρι­κα­νι­κού ονείρου».

Η ιστο­ρία των Ηνω­μέ­νων Πολι­τεί­ων, από την ίδρυ­ση τους ως ενιαίο κρά­τος μέχρι και σήμε­ρα, είναι ιστο­ρία γεμά­τη ταξι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση, ρατσι­σμό, κοι­νω­νι­κή και φυλε­τι­κή βία, ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πολέ­μους, πολι­τι­σμι­κές αξί­ες βασι­σμέ­νες στον τσα­μπου­κά, το κέρ­δος και τη θεο­ποί­η­ση του χρή­μα­τος. Από την σφα­γή των αυτο­χθό­νων ινδιά­νι­κων-ερυ­θρό­δερ­μων πλη­θυ­σμών το 19ο αιώ­να από τους λευ­κούς αποι­κιο­κρά­τες μέχρι το πρό­σφα­το περι­στα­τι­κό στο Κονέ­κτι­κατ υπάρ­χει ένα ολό­κλη­ρο ιστο­ρι­κό βίας, είτε αυτό είναι φανε­ρό, είτε συγκε­κα­λυμ­μέ­νο πίσω απ’ τη φαντα­χτε­ρή βιτρί­να του σύγ­χρο­νου αμε­ρι­κα­νι­κού λάιφ­σταϊλ, του Χόλυ­γουντ και της χλι­δής. Και αν το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα της υπερ­δύ­να­μης προ­σπα­θεί σήμε­ρα να ρίξει τις ευθύ­νες στον εκά­στο­τε Μέρ­σερ ή Λάν­ζα (και στον κάθε, παρά­φρο­να ή μη, οπλι­σμέ­νο φονιά) σίγου­ρα δε μπο­ρεί να απο­κρύ­ψει την πλή­ρη απο­σύν­θε­ση του αμε­ρι­κα­νι­κού κοι­νω­νι­κού ιστού. Σίγου­ρα δε μπο­ρεί να κρύ­ψει τη γύμνια του «αμε­ρι­κα­νι­κού ονεί­ρου» το οποίο ωσάν ταρι­χευ­μέ­νο πτώ­μα προ­σπα­θεί να το δια­τη­ρή­σει άθι­κτο στο μυα­λό της αμε­ρι­κα­νι­κής και διε­θνούς κοι­νής γνώ­μης το καπι­τα­λι­στι­κό σύστημα.

Διό­τι, οι νόμοι περί οπλο­κα­το­χής μπο­ρεί να οπλί­ζουν τα χέρια των μακε­λά­ρη­δων, αλλά τα δολο­φο­νι­κά ένστι­κτα είναι «φυτε­μέ­να» στις συνει­δή­σεις τους από το ίδιο το σύστη­μα που τους γεν­νά. Ένα σύστη­μα του οποί­ου ο καθρέ­φτης είναι η ίδια η ιστο­ρία του αμε­ρι­κα­νι­κού καπι­τα­λι­σμού. Είναι με λίγα λόγια, η Ιστορία:

− Των σφα­για­σθέ­ντων ινδιά­νι­κων πλυ­θη­σμών το 19ο αιώ­να απ’ τους αποι­κιο­κρά­τες που αφού δολο­φο­νού­σαν μαζι­κά, υφάρ­πα­ζαν τα υπάρ­χο­ντα και τη γη των γηγενών.

− Των εκα­τομ­μυ­ρί­ων αφρι­κα­νών σκλά­βων-δου­λο­πά­ροι­κων που, όντας ιδιο­κτη­σία λευ­κών γεω­κτη­μό­νων, ανα­πλή­ρω­ναν την έλλει­ψη εργα­τι­κού δυνα­μι­κού που είχε ανά­γκη η αμε­ρι­κα­νι­κή φεου­δαρ­χία του 18ου και 19ου αιώ­να – και αργό­τε­ρα η ανερ­χό­με­νη αστι­κή τάξη- προ­κει­μέ­νου να «χτί­σει» να αιμα­το­βαμ­μέ­να κέρ­δη της.

− Του απάν­θρω­που ρατσι­σμού κατά των αφρο­α­με­ρι­κα­νών πολι­τών που «άνθι­σε» στο πρώ­το μισό του 20ου αιώ­να. Των δημό­σιων λυν­τσα­ρι­σμά­των και εκτε­λέ­σε­ων, της Κου Κλουξ Κλαν και της έλλει­ψης στοι­χειω­δών πολι­τι­κών δικαιωμάτων.

“Πως είναι δυνα­τόν να παρι­στά­νει το φρου­ρό της ελευ­θε­ρί­ας εκεί­νος που σκο­τώ­νει τα ίδια τα παι­διά του και καθη­με­ρι­νά τα ταπει­νώ­νει για το χρώ­μα που έχει το δέρ­μα τους; Πως μπο­ρεί να ποζά­ρει για φρου­ρός της ελευ­θε­ρί­ας εκεί­νος που αφή­νει ελεύ­θε­ρους τους δολο­φό­νους των νέγρων και μάλι­στα τους προ­στα­τεύ­ει και τιμω­ρεί το νέγρι­κο πλη­θυ­σμό επει­δή απαι­τεί να γίνουν σεβα­στά τα νόμι­μα δικαιώ­μα­τα του ως ελεύ­θε­ρων ανθρώπων;”.

Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα, Ομι­λία στη ΓΣ του ΟΗΕ, 11 Δεκέμ­βρη 1964.

− Της έντο­νης ταξι­κής κατα­πί­ε­σης και εκμε­τάλ­λευ­σης που η αμε­ρι­κα­νι­κή εργα­τι­κή τάξη υφί­στα­ται από συστά­σε­ως των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών. Της ταυ­τό­χρο­νης διεύ­ρυν­σης των κοι­νω­νι­κών ανι­σο­τή­των που εκφρά­ζε­ται με την ύπαρ­ξη 50 εκα­τομ­μυ­ρί­ων ανα­σφά­λι­στων πολι­τών, την αύξη­ση των συσ­σι­τί­ων στις καπι­τα­λι­στι­κές μεγα­λου­πό­λεις, την ακα­τά­παυ­στη θεο­ποί­η­ση του κέρ­δους πατώ­ντας επί πτω­μά­των, κυριο­λε­κτι­κά και μεταφορικά.

− Των κοι­νω­νι­κών εξε­γέρ­σε­ων που κατα­πνί­χθη­καν από την αστυ­νο­μι­κή βία, όπως οι ταρα­χές του 1992 στο Λος Άντζε­λες. Τότε που ο νεα­ρός αφρο­α­με­ρι­κα­νός εργά­της Rodney King είχε ξυλο­κο­πη­θεί άγρια από αστυ­νο­μι­κούς ξεση­κώ­νο­ντας βίαιες αντι­δρά­σεις (συνο­λι­κά 53 νεκροί) στη μεγα­λού­πο­λη της Καλι­φόρ­νια. Το 2014 ανά­λο­γες στιγ­μές έζη­σε η πόλη Φέρ­γκιου­σον του Μιζού­ρι, έπει­τα από τη δολο­φο­νία του 18χρονου αφρο­α­με­ρι­κα­νού Michael Brown από τις αστυ­νο­μι­κές αρχές. Την ίδια χρο­νιά, ο 43χρονος ασθμα­τι­κός μαύ­ρος μικρο­πω­λη­τής Eric Garner ξεψύ­χη­σε σε δρό­μο της Νέας Υόρ­κης έπει­τα από άγρια επί­θε­ση αστυ­νο­μι­κών οι οποί­οι κυριο­λε­κτι­κά τον έπνι­ξαν στην προ­σπά­θεια να τον συλλάβουν.

− Των εγκλη­μα­τι­κών ιμπε­ρια­λι­στι­κών στρα­τιω­τι­κών επεμ­βά­σε­ων του στρα­τού των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ σε πλειά­δα χωρών όπως: Κορέα, Καμπό­τζη, Βιετ­νάμ, Χιλή, Ιράκ, Γιου­γκο­σλα­βία, Αφγα­νι­στάν, Λιβύη. Επεμ­βά­σεις που τα μέσα μαζι­κής ενη­μέ­ρω­σης των ΗΠΑ είθι­σται να παρου­σιά­ζουν στον αμε­ρι­κα­νι­κό λαό άλλο­τε ως «πόλε­μο κατά της τρο­μο­κρα­τί­ας», άλλο­τε ως «διά­δο­ση των δημο­κρα­τι­κών αξιών», «προ­στα­σία του ελεύ­θε­ρου κόσμου», «μάχη του καλού ενά­ντια στο κακό» και άλλα τινά.

− Της κουλ­τού­ρας των κινη­μα­το­γρα­φι­κών ται­νιών δρά­σης που ανα­γά­γουν, έστω και υπο­συ­νεί­δη­τα, σε ήρω­ες τους σκλη­ρο­τρά­χη­λους «ράμπο» και τους κατά συρ­ροή δολο­φό­νους, τους ισχυ­ρούς που επι­βιώ­νουν σε μια κοι­νω­νι­κή ζούγκλα.

− Της νομο­θε­σί­ας περί οπλο­κα­το­χής που έχει επι­τρέ­ψει να κυκλο­φο­ρούν στις ΗΠΑ περί τα 250 εκα­τομ­μύ­ρια όπλα (στοι­χεία της Εθνι­κής Ένω­σης Όπλων) και να υπάρ­χουν 88.8 όπλα ανα 100 κατοί­κους στη χώρα.

Ασφα­λώς, ο λόγος της ύπαρ­ξης αυτής της νομο­θε­σί­ας (ένας ανή­λι­κος 11 χρό­νων δύνα­ται να αγο­ρά­σει όπλο) πρέ­πει να ανα­ζη­τη­θεί προ­τί­στως στα κέρ­δη που απο­κο­μί­ζουν οι εται­ρεί­ες που κατα­σκευά­ζουν τα όπλα και όχι στη δήθεν ανά­γκη… για προ­στα­σία από εγκλη­μα­τί­ες. Δημο­κρα­τι­κοί και Ρεπου­μπλι­κά­νοι, πολι­τι­κοί, μέλη του Κογκρέ­σου και της Γερου­σί­ας, είναι από­λυ­τα συμ­μέ­το­χοι στο έγκλη­μα. Από την εκλο­γή του Μπα­ράκ Ομπά­μα το 2008 και έπει­τα η εται­ρεία όπλων Ruger σημεί­ω­σε αύξη­ση του τζί­ρου κατά 98%, από 117 εκα­τομ. δολά­ρια σε 232 εκα­τομ. δολά­ρια. Το άλλο μονο­πώ­λιο όπλων, η Winchester, σημεί­ω­σε κατά την ίδια περί­ο­δο αύξη­ση κερ­δο­φο­ρί­ας κατά 33%.

Τα αμε­ρι­κα­νι­κά μονο­πώ­λια κατα­σκευ­ής όπλων συνερ­γά­ζο­νται άψο­γα με το πανί­σχυ­ρο λόμπυ της Εθνι­κής Ένω­σης Όπλων (National Rifle Association). Σε ορι­σμέ­νες περι­πτώ­σεις οι εται­ρεί­ες δίνουν ποσο­στά των πωλή­σε­ων στην Ένω­ση, όπως για παρά­δειγ­μα η Crimson Trace η οποία δίνει το 10% των κερ­δών της στον – κατά τα λοι­πά – …«μη κερ­δο­σκο­πι­κό» οργα­νι­σμό του NRA.

Συνο­λι­κά, μέσα σε μια πεντα­ε­τία (2008–2013) η βιο­μη­χα­νία κατα­σκευ­ής ελα­φρύ οπλι­σμού (πιστό­λια, καρα­μπί­νες, πυρο­μα­χι­κά) στις ΗΠΑ αύξη­σε τις πωλή­σεις της σε τέτοιο βαθ­μό ώστε μέχρι το τέλος του 2013 να έχει κατα­γρά­ψει κέρ­δη 14.7 δισε­κα­τομ­μυ­ρί­ων δολαρίων!

Όλα αυτά – σημειώ­στε – συμ­βαί­νουν στις ΗΠΑ όπου το 1% του πλη­θυ­σμού κατέ­χει περιου­σία περισ­σό­τε­ρη από το 35% του παρα­γό­με­νου πλού­του στη χώρα. Πρό­κει­ται για την ίδια χώρα που 49 εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι ζουν κάτω από το όριο της φτώ­χειας, όπου 47 εκα­τομ­μύ­ρια αμε­ρι­κα­νοί πολί­τες τρέ­φο­νται με προ­γράμ­μα­τα επι­κου­ρι­κής σίτι­σης (με το «δελ­τίο»).

Στις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες της Αμε­ρι­κής, λοι­πόν, την επο­νο­μα­ζό­με­νη και «γη των γεν­ναί­ων και την οικία της ελευ­θε­ρί­ας», δεν έχουν όλοι οι πολί­τες πρό­σβα­ση στη δωρέ­αν κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση και υγεία – όλοι όμως έχουν πρό­σβα­ση στην αγο­ρά όπλων. Δεν είναι στην Κού­βα ή τη Βόρειο Κορέα που υπάρ­χουν πολί­τες δεύ­τε­ρης και τρί­της κατη­γο­ρί­ας, αλλά στη λαμπε­ρή καπι­τα­λι­στι­κή υπερ­δύ­να­μη. Το καπι­τα­λι­στι­κό, εκμε­ταλ­λευ­τι­κό σύστη­μα είναι αυτό που γεν­νά τη βία, καθώς εμπε­ριέ­χει μέσα του τον σπό­ρο της κοι­νω­νι­κής ζού­γκλας, όπου ο δολιό­τε­ρος, ο κατέ­χων τα μέσα, ο πιο ικα­νός στην ίντρι­γκα και την «καπα­τσο­σύ­νη», κατα­κτά το ύψι­στο ιδα­νι­κό, δηλα­δή το κέρ­δος. Πρό­κει­ται για το ίδιο σύστη­μα το οποίο, είτε με μονε­τα­ρι­στι­κές, είτε με νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρες, είτε με κεϋν­σια­νές συντα­γές (τύπου Ομπά­μα) δεν αλλά­ζει και δεν καλωπίζεται.

Και όταν σε μια κοι­νω­νία καλ­λιερ­γού­νται ιδα­νι­κά βασι­σμέ­να στο χρή­μα, τη βία και την ανι­σό­τη­τα τότε τρα­γω­δί­ες όπως αυτή του Όρε­γκον δε μπο­ρούν παρά να είναι, όπως είπε ο Μπους, «συνη­θι­σμέ­νο φαινόμενο».