ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ: Ανδρικά ονόματα: Ελεύθερη Αντίληψη — Ξένα — Βυζαντινά (τελευταίο)

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Από την Ελεύ­θε­ρη αντί­λη­ψη του λαού έχου­με 24 ονό­μα­τα από τα 159, ποσο­στό 15,09% και 133 εμφα­νί­σεις από τις 3.037 συνο­λι­κά των ανδρι­κών ονο­μά­των, ποσο­στό 4,37%.  Πολύ χαμη­λό­τε­ρα ποσο­στά από τα γυναι­κεία.  Ιδιαί­τε­ρη εντύ­πω­ση προ­κα­λεί η παρου­σία δύο ονο­μά­των. Των Μόσχος, Τριαντάφυλλος.

Το όνο­μα Μόσχος έχει το 1/3 των εμφα­νί­σε­ων του στον νομό (5 από τις 9). Έχει και μία στη Ροδό­πη. Στην Ξάν­θη εμφα­νί­ζε­ται το Μοσχο­κάρ­φια. Από την ευω­διά του μόσχου — ουσία με δρι­μεία οσμή που λαμ­βά­νε­ται από τον γεν­νη­τι­κό αδέ­να των αρρέ­νων μοσχο­δόρ­κας (ζώο που μοιά­ζει με το ελά­φι). Η ουσία έχει χρη­σι­μο­ποι­η­θεί ως δημο­φι­λές στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κό άρω­μα από αρχαιο­τά­των χρό­νων και είναι από τα πιο ακρι­βά προ­ϊ­ό­ντα ζωι­κής στον κόσμο. Από αυτή την ουσία προ­έ­κυ­ψε το Μόσχος.

Το Τρια­ντά­φυλ­λος με τις 17 εμφα­νί­σεις στο νομό εκτο­ξεύ­ει το ποσο­στό του  από το πανελ­λα­δι­κό 0,19%  στο 1,19. Υπο­κο­ρι­στι­κό του Τρια­ντά­φυλ­λος στο νομό είναι το Λάκης (1 εμφά­νι­ση). Τρεις εμφα­νί­σεις έχει το Τρια­ντα­φυλ­λιά και μία το Φιλιώ που προ­έρ­χε­ται από αυτό. Η τρια­ντα­φυλ­λιά μας έδω­σε αρκε­τά ονό­μα­τα, όμως κυρί­ως γυναι­κεία που εκφρά­ζουν την ομορ­φιά, το άρω­μα και το χρώ­μα του λου­λου­διού. Πόθεν αυτή η δημο­φι­λία του αρσε­νι­κού Τρια­ντά­φυλ­λος στην περιο­χή; Δύσκο­λη η πιθα­νο­λό­γη­ση και απά­ντη­ση. Ίσως η αιτία να ανα­ζη­τη­θεί στην τάση των κατοί­κων να χρη­σι­μο­ποιούν ονό­μα­τα λου­λου­διών. Στα γυναι­κεία ονό­μα­τα βρί­σκου­με 14 ονό­μα­τα λου­λου­διών με 32 εμφα­νί­σεις. Στα ανδρι­κά οι επι­λο­γές δεν είναι πολ­λές. Το τρια­ντά­φυλ­λο με τις πολ­λές ιδιό­τη­τες και χαρί­σμα­τα, την πλού­σια μυθο­λο­γία και ιστο­ρία μπο­ρού­σε να εκφρά­σει αυτή την τάση των κατοί­κων στα ανδρι­κά ονό­μα­τα. Είναι από τα λίγα λου­λού­δια που δίνουν και ανδρι­κό όνο­μα. Ισως αυτό να ενι­σχύ­θη­κε και από το γεγο­νός ότι η εκκλη­σία δέχε­ται πλέ­ον ότι το αγκά­θι­νο στε­φά­νι του Χρι­στού στη σταύ­ρω­ση ήταν από τρια­ντα­φυλ­λιά  και  το θεω­ρεί άνθος της αγνό­τη­τας, της αγιό­τη­τας και συμ­βό­λι­ζε το αίμα του Χρι­στού. Από δύο εμφα­νί­σεις έχουν το Βαρ­σά­μης (από το βάλ­σα­μο, την αρω­μα­τι­κή ρητί­νη που εκκρί­νε­ται από διά­φο­ρα φυτά) και Πολύ­καρ­πος (τα δέντρα είναι εύφο­ρα και εύκαρ­πα εξ ου και το όνο­μα) που συν­δέ­ο­νται με τα φυτά και μία το Λεμονής.

Από τον κόσμο των ζώων και των που­λιών το Περι­στέ­ρης με 2 εμφα­νί­σεις. Από το περι­στέ­ρι, που είναι σύμ­βο­λο της αγνό­τη­τας, της πίστης, της αγά­πης, της επι­κοι­νω­νί­ας και της ειρή­νης. Επί­σης, με την μορ­φή του (εν είδει περι­στε­ράς) εμφα­νί­σθη­κε το τρί­το μέλος της αγί­ας τριάδας.

Από τα πολύ­τι­μα ορυ­κτά τα Αδα­μά­ντιος (3 εμφα­νί­σεις), Δια­μα­ντής (4 εμφα­νί­σεις),  Αργύ­ριος  (8 εμφα­νί­σεις) και τα Βαλά­σιος,  Μάλα­μας (από  1 εμφά­νι­ση). Από τα ηθι­κά προ­τε­ρή­μα­τα τα Ευγέ­νιος (3 εμφα­νί­σεις),  Ελπι­δο­φό­ρος (1 εμφά­νι­ση). Τέλος, από τα σωμα­τι­κά προ­σό­ντα – χαρί­σμα­τα με μία εμφά­νι­ση το Γραμ­μέ­νος που δηλώ­νει την ομορ­φιά (= όμορ­φος, ζωγραφισμένος).

Μια δεύ­τε­ρη σημα­ντι­κή παρα­τή­ρη­ση, είναι οι πολ­λές εμφα­νί­σεις των ευχε­τι­κών ονο­μά­των. Ευχές, δοξα­σί­ες και προ­λή­ψεις επη­ρε­ά­ζουν την εκλο­γή του ονό­μα­τος. Ευχε­τι­κά ονό­μα­τα δινό­ταν και στην αρχαιό­τη­τα, π.χ. Πολύβιος.

Βαφτί­ζουν το παι­δί Ζήση, Πολυ­χρό­νη για να τους ζήσει. Το Πολυ­χρό­νης έχει μία εμφά­νι­ση, το Ζήσης όμως εκτο­ξεύ­ει το ποσο­στό του και το πανελ­λα­δι­κό 0,10% φτά­νει στο νομό το 0,72% με τις 22 εμφα­νί­σεις του. Από την ευχή «Να σας ζήσει» προ­ήλ­θε και το Πολυ­ζώ­ης, συγκε­κομ­μέ­νος τύπος του μεσαιω­νι­κού πολυ­ζώ­η­τος, που ήταν ευχή να ζήσει κάποιος πολ­λά χρό­νια. Το Πολυ­ζώ­ης στην καθη­με­ρι­νό­τη­τα μετα­τρά­πη­κε σε Ζώης που έγι­νε και αυτό αυτό­νο­μο βαπτι­στι­κό όνο­μα και έχει μία εμφά­νι­ση στο νομό. Υψη­λά είναι και το Σιδέ­ρης (για να γίνει σαν σίδε­ρο) με τις 4 εμφα­νί­σεις. Μία φορά εμφα­νί­ζε­ται και το όνο­μα Δρά­κος (να γίνει ο λαμ­βά­νων το όνο­μα ισχυ­ρός και ανδρεί­ος όπως ο δρά­κος). Ως όνο­μα συνα­ντά­ται το Δρά­κων από την αρχαιό­τη­τα. Γενι­κά το όνο­μα Δρά­κος, με διά­φο­ρες μορ­φές και σημα­σί­ες αλλά και ως επώ­νυ­μο, εξα­πλώ­νε­ται σ’ όλη τη Βαλκανική:

Τέλος, έχου­με και αυτά που σχε­τί­ζο­νται με το στα­μά­τη­μα της θνη­σι­γο­νί­ας και ανα­λυ­τι­κά εξε­τά­σα­με στα θηλυ­κά: Στέρ­γιος (21 εμφα­νί­σεις),  Σέρ­γιος (1), Στα­μά­τιος (27) και Στά­μος (1).

Πολύ λίγα και τα ανδρι­κά ξένα ονό­μα­τα που εμφα­νί­ζο­νται στον νομό, 7 από τα 159 ονό­μα­τα (4,40%) με 8 εμφα­νί­σεις σε σύνο­λο 3.037 (0,26%). Τα ανα­το­λι­κής προ­έ­λευ­ση και άγνω­στης σημα­σί­ας σε εμάς Γιού­ρι και Βάντα από μία εμφά­νι­ση και το Βλα­δί­μη­ρος με 2 εμφα­νί­σεις, το οποίο έχει μια αξιο­πρό­σε­κτη εμφά­νι­ση σε πανελ­λα­δι­κό επί­πε­δο. Το όνο­μα Βλα­δί­μη­ρος (Ονο­μα ηγε­μό­νων του Κιέ­βου) είναι ρώσι­κο (< Vladimir) με γερ­μα­νι­κές ρίζες που σημαί­νει φημι­σμέ­νος εξου­σια­στής. Τα ονό­μα­τα αυτά όπως αντί­στοι­χα συμ­βαί­νει και στα γυναι­κεία καθι­στούν εμφα­νή την παρου­σία των Ελλη­νο­πό­ντιων προ­σφύ­γων από τις χώρες της πρώ­ην Σοβιε­τι­κής Ενωσης.

Τα υπό­λοι­πα είναι δυτι­κή προ­έ­λευ­σης, όλα από μία εμφά­νι­ση. Αρθού­ρος (άγγλος ήρω­ας — < Arthur < Artur πιθα­νά συν­δέ­ε­ται με το κελ­τι­κο art = πέτρα ή αρκού­δα), Βίκτωρ (< λατ. victor = νικη­τής), Εδουάρ­δος (σαξω­νι­κό ο φρου­ρός του πλού­του). Και το θεω­ρού­με­νο από πολ­λούς ελλη­νι­κό Μαρί­νος (λατ. marinus = θαλάσ­σιος· θαλασ­σι­νός) που είναι όνο­μα ιστο­ρι­κών προ­σώ­πων. Ελλή­νων και Ρωμαίων.

Δε θα μπο­ρού­σαν να λεί­ψουν από το νομό και τα Βυζα­ντι­νά ονό­μα­τα που και αυτά μαρ­τυ­ρούν εκκλη­σια­στι­κή παρέμ­βα­ση. Γεν­νά­διος (αρχ. Γεν­νά­δας = ευγε­νής, γεν­ναιό­δω­ρος) από το όνο­μα του πρώ­του πατριάρ­χη μετά την άλω­ση Γεν­νά­διου Σχο­λά­ριου (κατά κόσμον Γεώρ­γιος Σχο­λά­ριος). Το όνο­μα Σχο­λά­ριος θεω­ρεί­ται ότι προ­έρ­χε­ται από αξί­ω­μα μέλους της οικο­γε­νεί­ας του στο στρα­τό ή στα ανά­κτο­ρα. Το όνο­μα Γεν­νά­διος έλα­βε όταν έγι­νε μονα­χός το 1450. Κομνη­νός από το επώ­νυ­μο της αυτο­κρα­το­ρι­κής οικο­γέ­νειας – δυνα­στεί­ας. Το επώ­νυ­μο Κομνη­νός ετυ­μο­λο­γεί­ται από τοπω­νύ­μιο, είτε την Κόμνα του Πόντου, είτε την Κόμνη της Θρά­κης.  Και τέλος, το Μαυ­ρου­δής κάποιοι το θέλουν από το Βυζα­ντι­νό επί­θε­το Μαύ­ρος και άλλοι από το μαυ­ρού­δι, το μαύ­ρο κρα­σί. Και τα τρία από μία εμφά­νι­ση. Σίγου­ρα όμως η χρή­ση του σχε­τί­ζε­ται με την τοπι­κή αγιο­λο­γία. Υπάρ­χουν δύο ομώ­νυ­μοι τοπι­κοί νεομάρτυρες.

Και από τα αξιώ­μα­τα το Δού­κας με 5 εμφα­νί­σεις που στο πανελ­λα­δι­κό δείγ­μα το συνα­ντά­με μόνο σε Λακω­νία, Καβά­λα και Θεσ­σα­λο­νί­κη. Το όνο­μα επι­χω­ριά­ζει στο νομό και μάλ­λον πρέ­πει να είναι απή­χη­ση του βυζα­ντι­νού πολι­τι­σμού. Στην έρευ­να επα­λή­θευ­σης στο νομό κατα­γρά­ψα­με και το θηλυ­κό Δικαι­νιώ που με αυτόν τον τύπο δεν απα­ντά­ται σε κανέ­να άλλο νομό. Ο δού­κας είναι ευγε­νής στη Μεσαιω­νι­κή και νεό­τε­ρη Ευρώ­πη και αξιω­μα­τού­χος στο Βυζά­ντιο. Κατά κανό­να ανώ­τα­τος στρα­τιω­τι­κός αξιω­μα­τού­χος. Από το β΄ μισό του 10ου αιώ­να ο όρος δηλώ­νει το στρα­τιω­τι­κό διοι­κη­τή μεγά­λης περι­φέ­ρειας. Μετά το 12ο αιώ­να οι δού­κες εμφα­νί­ζο­νται ως διοι­κη­τές μικρών θεμά­των. Αρχι­κά υπήρ­ξε επί­θε­το στο Βυζά­ντιο και στη συνέ­χεια χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε και ως βαπτιστικό.

Τέλος, συνα­ντή­σα­με από μία φορά το υπο­κο­ρι­στι­κό Δάκης και το αγνώ­στου προ­έ­λευ­σης Δού­λης. Το Δάκης στην έρευ­νά μας ανά την Ελλά­δα το βρή­κα­με ως υπο­κο­ρι­στι­κό του Βρα­σί­δας (Βρα­σι­δά­κης — Δάκης). Ίσως σχε­τί­ζε­ται με αυτό. Τα Δού­λης στον τηλε­φω­νι­κό κατά­λο­γο σε πανελ­λα­δι­κή κλί­μα­κα εμφα­νί­ζε­ται 11 φορές ως επί­θε­το και μία στο νομό που φαί­νε­ται να είναι βαπτιστικό.

Με τη σημε­ρι­νή ανάρ­τη­ση ολο­κλη­ρώ­σα­με την εξέ­τα­ση των ονο­μά­των του νομού Έβρου. Σει­ρά έχει ο νομός Ροδόπης.