Βενεζουέλα, πατρίδα του Σιμόν Μπολίβαρ (Α’ Μέρος)

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Σύντο­μα ιστο­ρι­κά στοιχεία

Στην ιστο­ρία της Βενε­ζου­έ­λας ο Σιμόν Μπο­λί­βαρ (1783–1830) έπαι­ξε πολύ σπου­δαίο ρόλο στην απε­λευ­θέ­ρω­ση από τον ισπα­νι­κό ζυγό. Αυτός ο Λιμπερ­τα­δόρ, ο Ελευ­θε­ρω­τής δηλα­δή, έξι χωρών της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής –της Βενε­ζου­έ­λας, την Κολομ­βί­ας, του Εκουα­δόρ, του Περού, της Βολι­βί­ας και του Πανα­μά — γεν­νή­θη­κε άλλω­στε στο Καρά­κας. Το όνο­μά του είχε δοθεί σε πολ­λές πλα­τεί­ες πολ­λών πόλε­ων στη χώρα, αλλά με την άνο­δο στην εξου­σία του Ούγκο Τσά­βες (1998) η «λατρεία» του Μπο­λί­βαρ από­κτη­σε νέες δια­στά­σεις. Το όνο­μά του υπάρ­χει πλέ­ον στην επί­ση­μη ονο­μα­σία της χώρας – Μπο­λι­βα­ρια­νή Δημο­κρα­τία της Βενε­ζου­έ­λας – μπο­λι­βα­ρια­νι­σμός λέγε­ται η αντί­λη­ψη του Τσά­βες για το σοσια­λι­σμό, το νόμι­σμα της χώρας λέγε­ται μπο­λί­βαρ φου­έρ­τε και μην ξεχνά­με τη γνω­στή εδώ και χρό­νια ALBA, Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra America, την Μπο­λι­βα­ρια­νή Συμ­μα­χία για τους Λαούς της Δικής μας Αμε­ρι­κής. Προ­τά­θη­κε από τον Ούγκο Τσά­βες σαν αντί­βα­ρο στην ALCA, τον Χώρο Ελεύ­θε­ρου Εμπο­ρί­ου των Αμε­ρι­κών, και ιδρύ­θη­κε αρχι­κά από την Κού­βα και τη Βενε­ζου­έ­λα το 2004 σαν συμ­φω­νία ανταλ­λα­γών στη­ριγ­μέ­νη στην κοι­νω­νι­κή ευη­με­ρία των λαών της Νότιας Αμε­ρι­κής και με νόμι­σμά όχι το δολ­λά­ριο, αλλά το σού­κρε. Αρχι­κά λεγό­ταν “Εναλ­λα­κτι­κή Μπο­λι­βα­ρια­νή.……» αντί για «Συμ­μα­χία», αλλά άλλα­ξαν τον τίτλο σε «συμ­μα­χία» τον Ιού­νη του 2009. Τα μέλη είναι: Βενε­ζου­έ­λα, Κού­βα, Νικα­ρά­γουα, Εκουα­δόρ, Βολι­βία, Αντί­γουα, Μπαρ­μπού­δα, Δομι­νι­κα­νή Δημο­κρα­τία, ‘Αγιος Βικέ­ντιος και Γρε­να­δί­νες, Αγία Λου­κία. ‘Ηταν και η Ονδού­ρα μέχρι τον Ιού­νη του 2009, όταν ανα­τρά­πη­κε η κυβέρ­νη­ση Ζελά­για. Από το 2012 το Σου­ρι­νάμ μετέ­χει ως φιλο­ξε­νού­με­νη χώρα. Θα δού­με πρώ­τα κάποια ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα για να κατα­λά­βου­με καλύ­τε­ρα το σήμερα.

Η Βενε­ζου­έ­λα ήταν η πρώ­τη χώρα της αμε­ρι­κα­νι­κής ηπεί­ρου, όπου ο Κολόμ­βος πάτη­σε πόδι στο τρί­το του ταξί­δι το 1498. Στις αρχές του 16^ου αιώ­να οι Ισπα­νοί υπο­δού­λω­σαν και έσφα­ξαν μαζι­κά τους ιθα­γε­νείς. Ακο­λού­θη­σαν αιώ­νες αποι­κι­σμών, μαχών, δου­λε­μπο­ρί­ου, εκμε­τάλ­λευ­σης κλπ. Τα πρώ­τα σκιρ­τή­μα­τα ανε­ξαρ­τη­σί­ας ήρθαν το 1795 με μια εξέ­γερ­ση δού­λων, εμπνευ­σμέ­νη από την Αϊτια­νή Επα­νά­στα­ση των δού­λων. Το 1816 ο Φραν­σί­σκο ντε Μιράν­δα (1750–1816), άλλη μεγά­λη μορ­φή της πάλης για την Ανε­ξαρ­τη­σία, που είχε ζήσει ένα διά­στη­μα στο Λον­δί­νο για να βρει υπο­στή­ρι­ξη για την υπό­θε­ση της ανε­ξαρ­τη­σί­ας ποντά­ρο­ντας στον αντα­γω­νι­σμό ανά­με­σα στην Αγγλία και την Ισπα­νία, πήγε με ιστιο­φό­ρα από τη Νέα Υόρ­κη στη Βενε­ζου­έ­λα με 500 Αμε­ρι­κα­νούς εθε­λο­ντές για να ανα­τρέ­ψει την ισπα­νι­κή εξου­σία. Δεν το πέτυ­χε, κατα­σχέ­θη­καν δύο από τα τρία πλοία του, δεκά­δες εθε­λο­ντές κατέ­λη­ξαν στις φυλα­κές και οι αξιω­μα­τι­κοί απαγ­χο­νί­στη­καν. Όταν η Βενε­ζου­έ­λα το 1810 δια­κή­ρυ­ξε την ανε­ξαρ­τη­σία της, ζητή­θη­κε από τον Μιράν­δα να διοι­κή­σει τον επα­να­στα­τι­κό στρα­τό της Πρώ­της Δημο­κρα­τί­ας. Σε μια πορεία ο Μιράν­δα, όταν μετά από μερι­κές επι­τυ­χη­μέ­νες επι­χει­ρή­σεις κατά των Ισπα­νών έβλε­πε να έπαιρ­ναν στρο­φή τα πράγ­μα­τα, επι­δί­ω­ξε ειρή­νη με τους Ισπα­νούς. Ο νεα­ρός Σιμόν Μπο­λί­βαρ το θεώ­ρη­σε προ­δο­σία, έπια­σε τον Μιράν­δα και τον παρά­δω­σε στους Ισπα­νούς, οι οποί­οι τον έβα­λαν φυλα­κή, όπου και πέθα­νε το 1816. Τότε ο Μπο­λί­βαρ ανέ­λα­βε την ηγε­σία των πατριω­τών, όπως ονο­μά­ζο­νταν οι Βενε­ζου­ε­λά­νοι μαχη­τές της Ανε­ξαρ­τη­σί­ας ανα­κη­ρύσ­σο­ντας έναν «πόλε­μο μέχρι θανά­του». Η στρο­φή στη μακρό­χρο­νη πάλη των πατριω­τών ήρθε, όταν κατέ­λα­βαν την Αγκο­στού­ρα το 1818, τη σημε­ρι­νή Πόλη του Μπο­λί­βαρ. Τότε ο στρα­τός αυτός πέρα­σε, κάτω από τις δια­τα­γές του στρα­τη­γού Χοσέ Αντό­νιο Πάεζ, τους Άνδεις για να απε­λευ­θε­ρώ­σουν το 1819 τη σύγ­χρο­νη Κολομ­βία. Το απο­τέ­λε­σμα ήταν η δια­κή­ρυ­ξη της Δημο­κρα­τί­ας της Μεγά­λης Κολομ­βί­ας, απο­τε­λού­με­νης από τη σημε­ρι­νή Βενε­ζου­έ­λα, την Κολομ­βία, το Εκουα­δόρ, τη Βολι­βία, το Περού και τον Πανα­μά. Η ανε­ξαρ­τη­σία της Βενε­ζου­έ­λας επι­σφρα­γί­στη­κε στη μάχη του Καρα­μπό­μπο τον Ιού­νη του 1821, που λει­τούρ­γη­σε συμ­βο­λι­κά σαν σύν­θη­μα στην προ­ε­κλο­γι­κή καμπά­νια του Τσά­βες για τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές του Οκτώ­βρη του 2012. Συμ­βο­λι­κά, για­τί σε χώρες της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής – όχι μόνο στη Βενε­ζου­έ­λα – γίνε­ται λόγος για τη «Δεύ­τε­ρη Ανε­ξαρ­τη­σία», δηλα­δή την ανε­ξαρ­τη­σία από το βορειο­α­με­ρι­κα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­στι­κό ζυγό. Δύο χρό­νια μετά το 1821 διώ­χθη­καν τελι­κά και τα τελευ­ταία απο­μει­νά­ρια των Ισπα­νών από τη Βενεζουέλα.

Ωστό­σο, η Μεγά­λη Κολομ­βία δια­λύ­θη­κε σύντο­μα και ο Πάεζ ανα­κή­ρυ­ξε τη Βενε­ζου­έ­λα κυρί­αρ­χο κρά­τος με τον ίδιο ως πρό­ε­δρο. Ο Μπο­λί­βαρ πέθα­νε το 1830 πικρα­μέ­νος, για­τί το όνει­ρό του μιας ενω­μέ­νης Νότιας Αμε­ρι­κής έγι­νε καπνός και έβλε­πε τη Βενε­ζου­έ­λα να εξε­λίσ­σε­ται σύντο­μα σε μια κοι­νω­νία έντο­νων ταξι­κών και φυλε­τι­κών ανι­σο­τή­των αντί να γίνει η κοι­νω­νία, όπου θα επι­κρα­τού­σε το δίκαιο, όπως το είχε σκε­φτεί. Το υπό­λοι­πο του 19^ου αιώ­να η Βενε­ζου­έ­λα, ήδη κατε­στραμ­μέ­νη από δώδε­κα χρό­νια πολέ­μου, έζη­σε μια συνε­χή εμφύ­λια δια­μά­χη με διά­φο­ρους αρχη­γί­σκους να κυβερ­νούν με τη δύνα­μη των όπλων. Ακο­λου­θούν μερι­κές δικτα­το­ρί­ες και μόλις στα μέσα του 20^ου αιώ­να, το 1947, έγι­ναν οι πρώ­τες δημο­κρα­τι­κές εκλο­γές, αλλά η κυβέρ­νη­ση ανα­τρά­πη­κε σύντο­μα. Το 1959 ο Μπέ­ταν­κουρ, ηγέ­της του Κόμ­μα­τος της Δημο­κρα­τι­κής Δρά­σης, έγι­νε ο πρώ­τος δημο­κρα­τι­κά εκλεγ­μέ­νος πρό­ε­δρος. Η κυβέρ­νη­ση αυτού του Κόμ­μα­τος κρά­τη­σε 40 χρόνια.

Το Φλε­βά­ρη του 1989 μια από­το­μη αύξη­ση της τιμής του πετρε­λαί­ου σε συν­δυα­σμό με διά­φο­ρες ελλεί­ψεις και τον τερ­μα­τι­σμό των επι­δο­τή­σε­ων προ­κά­λε­σαν το λεγό­με­νο «καρα­κά­σο», δηλα­δή στο Καρά­κας ξέσπα­σαν ταρα­χές από τις φτω­χές μάζες, που πνί­γη­καν στο αίμα από το στρα­τό με 2000 νεκρούς. Άλλοι μιλούν για μέχρι και 4000 νεκρούς. Τα γεγο­νό­τα που ακο­λού­θη­σαν ήταν ραγδαία. Το 1992 μια ομά­δα αξιω­μα­τι­κών με αρχη­γό τον Ούγκο Τσά­βες έκα­νε μια δρα­μα­τι­κή από­πει­ρα πρα­ξι­κο­πή­μα­τος για να ανα­τρέ­ψει τον πρό­ε­δρο Πέρεζ. Όμως, ο πρό­ε­δρος τη γλί­τω­σε, η Εθνι­κή Φρου­ρά έμει­νε πιστή στον πρό­ε­δρο και ο Τσά­βες παρα­δό­θη­κε για να απο­φευ­χθεί η αιμα­το­χυ­σία. Παρα­δέ­χθη­κε την ήττα του, αλλά πρό­σθε­σε τα λόγια «προς το παρόν». Έγι­νε εθνι­κός ήρω­ας και το Δεκέμ­βρη του 1998 νίκη­σε με το Κίνη­μα της Πέμ­πτης Δημο­κρα­τί­ας παίρ­νο­ντας το 56% των ψήφων.

Σιμόν Μπο­λί­βαρ

Η σημα­σία της έννοιας της εθνι­κής ανεξαρτησίας

Μιλώ­ντας για χώρες όχι μόνο της Νότιας Αμε­ρι­κής, αλλά και γενι­κά του λεγό­με­νου «Τρί­του Κόσμου» πρέ­πει να έχου­με καθα­ρά στο νου μας το παρα­πά­νω ιστο­ρι­κό, διό­τι παί­ζει πολύ σοβα­ρό ρόλο σαν πρώ­το βήμα προς τη δια­μόρ­φω­ση ενός έθνους. Η δια­δι­κα­σία των εθνο­ποι­ή­σε­ων στην Ευρώ­πη είχε γίνει πολύ νωρί­τε­ρα και ευρω­παϊ­κές χώρες πήγαν να αποι­κή­σουν περί­που όλο τον κόσμο. Μέχρι σήμε­ρα δεν θέλουν την ανε­ξαρ­τη­σία των πρώ­ην αποι­κιο­κρα­τού­με­νων χωρών για να δια­φε­ντεύ­ουν τις πρώ­τες ύλες, τους πόρους, τη φύση κλπ. Ο Λένιν ανα­φέ­ρει σαν χαρα­κτη­ρι­στι­κό του ιμπε­ρια­λι­σμού να υπάρ­χουν «ποι­κί­λες μορ­φές εξαρ­τη­μέ­νων χωρών που πολι­τι­κά είναι τυπι­κά ανε­ξάρ­τη­τες, στην πρά­ξη όμως είναι μπλεγ­μέ­νες στα δίχτυα της χρη­μα­τι­στι­κής και διπλω­μα­τι­κής εξάρ­τη­σης». Γι αυτό το λόγο η τάση προς την προ­σάρ­τη­ση, τη βία και την αντί­δρα­ση υπάρ­χει πάντα. Γρά­φει λοι­πόν ένα κεί­με­νο του ΚΚ Βενε­ζου­έ­λας στο τεύ­χος 2 της Διε­θνούς Κομ­μου­νι­στι­κής Επι­θε­ώ­ρη­σης: «Ο λαός της Βενε­ζου­έ­λας βίω­σε άμε­σα την ιμπε­ρια­λι­στι­κή κατα­πί­ε­ση, τη λεη­λα­σία των πόρων του και την επι­βο­λή τυραν­νι­κών καθε­στώ­των που βρί­σκο­νταν στην υπη­ρε­σία ξένων μονο­πω­λί­ων. Στη δεκα­ε­τία του ’30 και ’40, εκα­το­ντά­δες εργά­τες που απα­σχο­λό­ντου­σαν από τη Lago Petroleum Company (LPC) των Ρόκ­φε­λερ και τη Venezuelan Oil Concession (VOC) των Μόρ­γκαν και Μέλ­λον, δού­λευαν στρι­μωγ­μέ­νοι, πέθαι­ναν από ελο­νο­σία και εργα­τι­κά ατυ­χή­μα­τα, βασα­νί­ζο­νταν από την αστυ­νο­μία του Γκό­μεζ, τους κακο­πλή­ρω­ναν, τους ταπεί­νω­ναν και τους απέ­λυαν. Οι ιθα­γε­νείς εκδιώ­χθη­καν από τη γη τους, χιλιά­δες γυναί­κες εξα­να­γκά­στη­καν να εκπορ­νευ­τούν στις περιο­χές με κοι­τά­σμα­τα πετρε­λαί­ου, αγρο­τι­κές φυτεί­ες κατα­στρά­φη­καν από την πετρε­λαϊ­κή οικο­νο­μία που οδή­γη­σε χιλιά­δες αγρό­τες στη φτώ­χεια, η λίμνη Μαρα­κάϊ­μπο υπέ­στη οικο­λο­γι­κή κατα­στρο­φή από την ξένη βιο­μη­χα­νία και άλλα πολλά».

Η εκμε­τάλ­λευ­ση στον «Τρί­το Κόσμο» ήταν πάντα μεγα­λύ­τε­ρη από την εκμε­τάλ­λευ­ση στον «Πρώ­το Κόσμο», όπου στις μητρο­πό­λεις στη διάρ­κεια του 19^ου και του 20^ου αιώ­να κατα­κτή­θη­καν πιο ανθρώ­πι­νες συν­θή­κες από τους εργα­ζό­με­νους για τους εργα­ζό­με­νους. Δεν είναι λοι­πόν καθό­λου περί­ερ­γο ότι υπήρ­ξαν πολ­λές εξε­γέρ­σεις από τα πρώ­τα χρό­νια των αποι­κι­σμών και ότι στην επο­χή του εκλο­γι­κού δικαιώ­μα­τος όλο και πιο συχνά βλέ­που­με τάση να ψηφί­ζο­νται πιο προ­ο­δευ­τι­κοί, πιο φιλο­λαϊ­κοί ηγέ­τες, αλλά μαζί μ’ αυτό πάει χέρι με χέρι και η αυτα­πά­τη ότι με εκλο­γές, δημο­ψη­φί­σμα­τα και το κοι­νο­βου­λευ­τι­κό δρό­μο μπο­ρείς να αλλά­ξεις ριζι­κά το συσχε­τι­σμό των δυνά­με­ων. Είχα­με σαφή παρα­δείγ­μα­τα, τη Χιλή πχ , το 1973 και βλέ­που­με σήμε­ρα, ότι και στη Βενε­ζου­έ­λα δια­βρώ­νε­ται σιγά σιγά ο δρό­μος των εκλο­γών με καθα­ρό μήνυ­μα των εξε­λί­ξε­ων, ότι επα­νά­στα­ση δεν γίνε­ται με εκλο­γές, με δημο­ψη­φί­σμα­τα και με δημο­κρα­τι­κές δια­δι­κα­σί­ες. Δια­δι­κα­σία βλέ­που­με, ναι, την μπο­λι­βα­ρια­νή, αλλά προ­φα­νώς δεν πρό­κει­ται για επα­να­στα­τι­κή δια­δι­κα­σία. Απλού­στα­τα, η αστι­κή τάξη ή, αν θέλε­τε, το καπι­τα­λι­στι­κό κατε­στη­μέ­νο, δεν θα αυτο­κτο­νή­σει. Ηδη το 1998, πριν νική­σει ο Τσά­βες τις εκλο­γές, η γνω­στή Μαντε­λίν Ολμπραϊτ, είχε δηλώ­σει, ότι οι ΗΠΑ δεν θα απο­δε­χθούν μια νίκη του Τσά­βες. Από το 1998 χρο­νο­λο­γού­νται και τα σχέ­δια για πρα­ξι­κό­πη­μα, πράγ­μα που πρώ­το είχε επι­ση­μά­νει το ΚΚ Βενεζουέλας.

Οι νίκες- λαϊ­κά χαστού­κια (στις δυνά­μεις που στη­ρί­ζουν τον ιμπεριαλισμό)

Από το 1998 μέχρι το 2007 ο Τσά­βες είχε όλο νίκες σε εκλο­γές και δημο­ψη­φί­σμα­τα. Ο λαός της Βενε­ζου­έ­λας μοί­ρα­ζε με την ψήφο του χαστού­κια στο διε­θνή ιμπε­ρια­λι­σμό- ή του­λά­χι­στον αυτό νόμι­ζε — ο οποίος.….δεν καθό­ταν, βέβαια. Το 1998 ο Τσά­βες κέρ­δι­σε τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές με 56%. Τον Απρί­λη του 1999 το 90% ενέ­κρι­νε τη σύγκλη­ση μιας συνταγ­μα­τι­κής συνέ­λευ­σης για να δημιουρ­γη­θεί ένα και­νούρ­γιο Σύνταγ­μα. Το Δεκέμ­βρη της ίδιας χρο­νιάς 72% ψήφι­σε υπέρ αυτού του νέου Συντάγ­μα­τος, το οποίο απο­τέ­λε­σε την έναρ­ξη της λεγό­με­νης «Μπο­λι­βα­ρια­νής Επα­νά­στα­σης». Το 2000 ο Τσά­βες κέρ­δι­σε ξανά τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές με 60%. Το 2004 στις περι­φε­ρεια­κές εκλο­γές οι μπο­λι­βα­ρια­νές δυνά­μεις πήραν τις 22 από τις συνο­λι­κά 24 πολι­τεί­ες και πάνω από το 80% των δήμων της χώρας. Τον Αύγου­στο της ίδιας χρο­νιάς έγι­νε ένα δημο­ψή­φι­σμα για την παρα­μο­νή του Τσά­βες στην εξου­σία, στο οποίο τα 59% ενέ­κρι­νε την παρα­μο­νή του στην εξου­σία. Στις νομο­θε­τι­κές εκλο­γές του 2005 το Κίνη­μα της Πέμ­πτης Δημο­κρα­τί­ας πήρε και τις 165 έδρες της Εθνι­κής Συνέ­λευ­σης με μια απο­χή, ωστό­σο, του 75%. Από το Κίνη­μα αυτό, άλλω­στε, δημιουρ­γή­θη­κε το Ενω­μέ­νο Σοσια­λι­στι­κό Κόμ­μα της Βενε­ζου­έ­λας (PSUV). Η πρώ­τη ήττα ήρθε το Δεκέμ­βρη του 2007, όταν με μια απο­χή του 45% η ανα­θε­ώ­ρη­ση του Συντάγ­μα­τος του 1999, που πρό­τει­νε ο Τσά­βες, έχα­σε το δημο­ψή­φι­σμα με μικρή δια­φο­ρά. 50,7% απόρ­ρι­ψαν την ανα­θε­ώ­ρη­ση. Μετά από οχτώ χρό­νια νικών. Στις περι­φε­ρεια­κές εκλο­γές τέλος Νοεμ­βρί­ου του 2008 οι μπο­λι­βα­ρια­νές δυνά­μεις κέρ­δι­σαν ξανά την πλειο­ψη­φία, 17 πολι­τεί­ες. Το Φεβρουά­ριο του 2009 έγι­νε ένα δημο­ψή­φι­σμα για μια συνταγ­μα­τι­κή τρο­πο­λο­γία για την κατάρ­γη­ση των χρο­νι­κών ορί­ων των επα­νε­κλο­γών, στο οποίο τα 55% ψήφι­σαν υπέρ της κατάρ­γη­σης των ορί­ων. Στις νομο­θε­τι­κές εκλο­γές του 2010 το κόμ­μα του Τσά­βες κέρ­δι­σε 98 από τις 165 έδρες, αλλά δεν πήρε τα δύο τρί­τα πλειο­ψη­φί­ας ανα­γκαία για να περά­σει σημα­ντι­κές απο­φά­σεις. Τον Οκτώ­βρη του 2012 ο βαριά άρρω­στος Τσά­βες κέρ­δι­σε τις προ­ε­δρι­κές εκλο­γές με 55,07% και το Δεκέμ­βρη της ίδιας χρο­νιάς στις περι­φε­ρεια­κές εκλο­γές υπο­ψή­φιοί του κέρ­δι­σαν τις 20 των 24 πολιτειών.

Στο δεύ­τε­ρο μέρος θα μιλή­σου­με για τη συστη­μα­τι­κή υπο­νό­μευ­ση της Μπο­λι­βα­ρια­νής Δια­δι­κα­σί­ας από τις ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις, την πορεία συνει­δη­το­ποί­η­σης του Ούγκο Τσά­βες και τις σημε­ρι­νές εξελίξεις.