Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Γιαννάκης και Μίλτος Μανιάκης κάτω από… το βλέμμα του Οδυσσέα

Επι­μέ­λεια: Οικο­δό­μος //

Χαρα­κτη­ρί­στη­καν «οι Λυμιέρ των Βαλ­κα­νί­ων». Οι πρω­το­πό­ροι κινη­μα­το­γρα­φι­στές των Βαλ­κα­νί­ων, τα αδέλ­φια Μίλ­τος (1882– 5 Μάρ­τη 1964) και Γιαν­νά­κης (1878–1954) Μανά­κη (ή Μανά­κια) γεν­νή­θη­καν στο τουρ­κο­κρα­τού­με­νο χωριό της Μακε­δο­νί­ας, Αβδέλλα.

Το 1898 ανοί­γουν φωτο­γρα­φείο στα Γιάν­νε­να. Το 1904 μετα­φέ­ρο­νται στο Μονα­στή­ρι της σημε­ρι­νής Π.Γ.Δ.Μ. το οποίο απο­τέ­λε­σε τη βάση από όπου κινη­μα­το­γρά­φη­σαν ολό­κλη­ρη την τότε τουρ­κο­κρα­τού­με­νη Μακε­δο­νία, κλη­ρο­δο­τώ­ντας μας μονα­δι­κές ιστο­ρι­κές μαρτυρίες.

Το 1921 άνοι­ξαν στο Μονα­στή­ρι κινη­μα­το­γρά­φο, ο οποί­ος κάη­κε το 1939. Ο Γιαν­νά­κης από το 1941 μέχρι τον θάνα­τό του έζη­σε στη Θεσ­σα­λο­νί­κη, ενώ ο Μιλ­τιά­δης πρό­λα­βε να δει την ανα­γνώ­ρι­ση του έργου του από το σύνο­λο σχε­δόν των Βαλ­κα­νι­κών χωρών.

MANIAKI2

Γιαν­νά­κης και Μίλ­τος Μανιάκης

Για 66 χρό­νια ανέ­πτυ­ξαν τη φωτο­γρα­φι­κή και την κινη­μα­το­γρα­φι­κή τέχνη στα Βαλ­κά­νια, συγ­χρό­νως όμως ανα­δεί­χθη­καν ως οι μεγα­λύ­τε­ροι ιστο­ριο­γρά­φοι και εθνο­γρά­φοι των Βαλκανίων.

Τα θέμα­τά τους περιε­λάμ­βα­ναν κυρί­ως καθη­με­ρι­νές ασχο­λί­ες, αλλά και πρό­σω­πα και γεγο­νό­τα από την Ελλη­νο-Βουλ­γα­ρο-Οθω­μα­νι­κή δια­πά­λη στη Μακε­δο­νία έως τους Βαλ­κα­νι­κούς Πολέ­μους και τον Α΄ Παγκό­σμιο Πόλε­μο. Κινη­μα­το­γρά­φη­σαν επί­σης γεγο­νό­τα όπως η επα­νά­στα­ση των Νεό­τουρ­κων (1908), και η επί­σκε­ψη του Σουλ­τά­νου Μεχ­μέτ Ε΄ στο Μοναστήρι.

Το έργο τους περι­λαμ­βά­νει 12.500 φωτο­γρα­φί­ες και 70 ντο­κι­μα­ντέρ μεγά­λου ή μεσαί­ου μήκους. Οι αδελ­φοί Μανά­κη άφη­σαν υλι­κό ανε­κτί­μη­της λαο­γρα­φι­κής, εθνο­γρα­φι­κής, ιστο­ρι­κής και κινη­μα­το­γρα­φι­κής αξί­ας, όχι μόνο για την Ελλά­δα ή τα Βαλ­κά­νια, αλλά και για όλο τον κόσμο.

MANIAKI6

«Το βλέμ­μα του Οδυσ­σέα», (1995)

Ένας από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους σκη­νο­θέ­τες του κόσμου ο Θόδω­ρος Αγγε­λό­που­λους «εντάσ­σει» τους αδελ­φούς Μανιά­κη στην υπό­θε­ση της ται­νί­ας του «Το βλέμ­μα του Οδυσ­σέα». Ένας σκη­νο­θέ­της του κινη­μα­το­γρά­φου γυρί­ζει από την εξο­ρία και ως άλλος Οδυσ­σέ­ας αρχί­ζει ένα ταξί­δι στα Βαλ­κά­νια, ανα­ζη­τώ­ντας τρεις χαμέ­νες μπο­μπί­νες φιλμ των αδελ­φών Μανά­κη και ταυ­τό­χρο­να την κοι­νή ιστο­ρία των Βαλ­κα­νι­κών χωρών και τα προ­βλή­μα­τα που τις συν­δέ­ουν σαν πλη­γές που δεν κλεί­νουν. Μια ανα­ζή­τη­ση σε παλιά ελλη­νι­κά αστι­κά τοπία που έχουν καταρ­ρεύ­σει, ρημά­ξει και ξεθω­ριά­σει. Φλώ­ρι­να, Κορυ­τσά, Μονα­στή­ρι, Φιλιπ­πού­πο­λη, Μαύ­ρη Θάλασ­σα, Κον­στάν­τσα, Βου­κου­ρέ­στι, Δού­να­βης, Βελι­γρά­δι, Μόσταρ και το τρα­γι­κό Σαράγιεβο.

Στο δρό­μο της ανα­ζή­τη­σης, ο σκη­νο­θέ­της (τον υπο­δύ­ε­ται ο εξαί­ρε­τος Αμε­ρι­κα­νός ηθο­ποιός Χάρ­βει Καϊ­τέλ) περ­νά­ει από τη Φλώ­ρι­να, την αγα­πη­μέ­νη πόλη του Αγγε­λό­που­λου, όπου πραγ­μα­το­ποιού­νται δια­δη­λώ­σεις και αντι-δια­δη­λώ­σεις με αιτία την προ­βο­λή μιας ται­νί­ας του. Μετά τη Φλώ­ρι­να, ο σκη­νο­θέ­της μπαί­νει σε ένα ταξί. Όταν το χιό­νι αρχί­ζει να πέφτει βαρύ, ο ταξι­τζής (ένας συγκλο­νι­στι­κός Θανά­σης Βέγ­γος) στα­μα­τά­ει και του λέει:

Στο ταξί­δι αυτό του σκη­νο­θέ­τη έχου­με κάποιες μνη­μειώ­δεις σεκάνς, με εκεί­νη του αγάλ­μα­τος του Λένιν επά­νω στη φορ­τη­γί­δα να είναι επι­κυ­ρί­αρ­χη. Οι τρεις μπο­μπί­νες είναι τελι­κά στο Σαρά­γιε­βο, στα χέρια του επι­με­λη­τή της ται­νιο­θή­κης, ανεμ­φά­νι­στες και ανε­πε­ξέρ­γα­στες από τις αρχές του 20ου αιώ­να, αφού όσες φορές προ­σπά­θη­σε να τις εμφα­νί­σει δεν κατά­φε­ρε να ολο­κλη­ρώ­σει το έργο του. Όπως δυσε­πί­λυ­τα παρα­μέ­νουν πολ­λά προ­βλή­μα­τα στην πολύ­πα­θη αυτή γωνιά της Ευρώ­πης που ονο­μά­ζε­ται Βαλ­κα­νι­κή χερσόνησος…

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο