Γυναικείες διαδρομές

Γρά­φει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης //

ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ
Γυναι­κεί­ες διαδρομές
Η Γαλά­τεια Καζαν­τζά­κη και το Θέατρο
Αιγό­κε­ρως, Αθή­να 2011, σσ. 254

Η κ. Βαρ­βά­ρα Γεωρ­γο­πού­λου (Β.Γ.) είναι επί­κου­ρη καθη­γή­τρια του Τμή­μα­τος Θεα­τρι­κών Σπου­δών του Πανε­πι­στη­μί­ου Πελο­πον­νή­σου. Μια ερευ­νή­τρια και μελε­τή­τρια της ιστο­ρί­ας και της κρι­τι­κής του Θεά­τρου, η οποία με την εργα­τι­κό­τη­τα και την επι­μο­νή που τη δια­κρί­νουν, έχει κατορ­θώ­σει να μας δώσει μέχρι στιγ­μής περισ­σό­τε­ρες από 50 μελέ­τες και τέσ­σε­ρις πολυ­σέ­λι­δους τόμους με ενδια­φέ­ρο­ντα, πρω­τό­τυ­πα και αξιό­λο­γα κεί­με­να: 1) Η θεα­τρι­κή κρι­τι­κή στην Αθή­να του Μεσο­πο­λέ­μου, τόμοι Α΄- Β΄, Αιγό­κε­ρως, Αθή­να 2008, σσ. 414+505, 2) Ο Διό­νυ­σος στο Ιόνιο. Το θέα­τρο στην Κεφα­λο­νιά 1900–1953, «Εται­ρεία Κεφαλ­λη­νια­κών Ιστο­ρι­κών Ερευ­νών», Αθή­να 2010, σσ. 339 και 3) Γυναι­κεί­ες Δια­δρο­μές. Η Γαλά­τεια Καζαν­τζά­κη και το θέα­τρο, Αιγό­κε­ρως, Αθή­να 2011, σσ. 254.

Η κ. Β.Γ. θεω­ρεί δικαί­ως τη Γαλά­τεια Καζαν­τζά­κη (Γ.Κ.) ως «ιδιά­ζου­σα γυναι­κεία μορ­φή – τη σημα­ντι­κό­τε­ρη των ελλη­νι­κών γραμ­μά­των μέχρι το 1940 – από άπο­ψη συν­δυα­σμού προ­σω­πι­κής ακτι­νο­βο­λί­ας, κοι­νω­νι­κής παρ­ρη­σί­ας και παρου­σί­ας, και κοι­νω­νι­κής προ­σφο­ράς, ιδα­νι­κό πρό­τυ­πο του καθο­λι­κού ανθρώ­που.» Παρου­σιά­ζει, λοι­πόν, ένα πλή­θος από βιο­γρα­φι­κά και εργο­γρα­φι­κά στοι­χεία της πλη­θω­ρι­κής αυτής γυναι­κεί­ας μορ­φής των νεο­ελ­λη­νι­κών μας γραμ­μά­των, τεκ­μη­ριω­μέ­να βιβλιο­γρα­φι­κά και επι­στη­μο­νι­κά, με ύφος απλό και γλα­φυ­ρό. Ολό­κλη­ρο το κεί­με­νο, άλλω­στε, της κ. Β.Γ. στο παρόν βιβλίο της (το ίδιο συμ­βαί­νει και στα προη­γού­με­να έργα της) είναι ευκο­λο­διά­βα­στο, ακό­μη και για τους μη μυη­μέ­νους στο χώρο της λογο­τε­χνί­ας και δη του θεά­τρου, αλλά και πολύ ενδια­φέ­ρον. Ο ανα­γνώ­στης μαθαί­νει, προ­ο­δευ­τι­κά, για την επο­χή και την περιρ­ρέ­ου­σα ατμό­σφαι­ρα, από ιστο­ρι­κή και κοι­νω­νι­κή άπο­ψη. Μαθαί­νει για τη λογο­τε­χνι­κή και εκπαι­δευ­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, με την οποία η ζωή της Γ.Κ. ήταν συνυφασμένη.

Στην παρού­σα μελέ­τη παρου­σιά­ζε­ται, ανα­λύ­ε­ται και ερμη­νεύ­ε­ται, με περισ­σή υπευ­θυ­νό­τη­τα, ικα­νό­τη­τα και πλη­ρό­τη­τα, ολό­κλη­ρο το συγ­γρα­φι­κό έργο της Γ.Κ., αλλά και η πολι­τι­κή, εκπαι­δευ­τι­κή και κοι­νω­νι­κή ενα­σχό­λη­ση και προ­σφο­ρά της. Ο ανα­γνώ­στης ενη­με­ρώ­νε­ται για το ποι­η­τι­κό και πεζο­γρα­φι­κό έργο της, για την ενα­σχό­λη­σή της με τα κοι­νά, μέσα από δρα­στη­ριό­τη­τές της στην παι­δεία και στο γυναι­κείο κίνη­μα. Η μελε­τή­τρια παρου­σιά­ζει, με κάθε δυνα­τή λεπτο­μέ­ρεια, στο παρόν πόνη­μά της, τις απαρ­χές της προ­σφο­ράς της Γ.Κ., την εξέ­λι­ξή της σε αισθη­τι­κό και ιδε­ο­λο­γι­κό επί­πε­δο, όλη την παρα­πέ­ρα πορεία, την ποι­κι­λό­μορ­φη και πολυ­διά­στα­τη δρά­ση της.

Ιδιαί­τε­ρα, καθώς αυτή είναι η πρό­θε­σή της, επι­μέ­νει στο μεγα­λύ­τε­ρο μέρος του βιβλί­ου της στην παρου­σί­α­ση του θεα­τρι­κού έργου της για ενή­λι­κες και παι­διά, της «θεω­ρη­τι­κής και κρι­τι­κής αντι­με­τώ­πι­σης του θεα­τρι­κού φαι­νο­μέ­νου», αλλά και του μετα­φρα­στι­κού έργου της.

Όσον αφο­ρά το Θέα­τρο για παι­διά, το οποίο προ­σω­πι­κά μ’ ενδια­φέ­ρει ιδιαί­τε­ρα, η κ. Β.Γ. ανα­φέ­ρε­ται στο κατε­ξο­χήν βιβλίο της Γ.Κ. «Παι­δι­κό Θέα­τρο» (Εκδο­τι­κός Οίκος Ζηκά­κη, Αθή­ναι 1929), το οποίο περι­λαμ­βά­νει μονο­λό­γους, μονό­πρα­κτα και δίπρα­κτα θεα­τρι­κά κεί­με­να, κωμω­δί­ες, δρά­μα­τα κι ένα ονει­ρό­δρα­μα και τα οποία παρου­σιά­ζει αρκού­ντως ανα­λυ­τι­κά, με ορι­σμέ­να απο­σπά­σμα­τά τους και επι­χει­ρώ­ντας ερμη­νευ­τι­κές προ­σεγ­γί­σεις από θεμα­το­λο­γι­κή, ιδε­ο­λο­γι­κή και παι­δα­γω­γι­κή άποψη.

Τέλος, στο «επί­με­τρό» της η κ. Β.Γ. απο­τι­μά συνο­λι­κά το έργο της Γ.Κ., ανα­φέ­ρο­ντας και ερμη­νεύ­ο­ντας τα ιδιαί­τε­ρα ιδε­ο­λο­γι­κά κ.ά. στοι­χεία, τα οποία απάρ­τι­ζαν την προ­σω­πι­κό­τη­τά της και με βάση αυτά χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από τη μελε­τή­τριά της ως «ιδιαί­τε­ρο φαι­νό­με­νο στο χώρο των ελλη­νι­κών γραμ­μά­των», αλλά και το ότι το έργο της το δια­κρί­νει μια μαχη­τι­κό­τη­τα και μια ανθρω­πιά, αυτό που το επι­γρά­φει ως ο «μαχό­με­νος ανθρω­πι­σμός» της.

Η συγ­γρα­φέ­ας της αξιό­λο­γης αυτής μονο­γρα­φί­ας, ιδιαί­τε­ρα για το δρα­μα­τουρ­γι­κό έργο της Γ.Κ., χρη­σι­μο­ποί­η­σε εκτός από την εργο­γρα­φία της Γ.Κ., μια πλού­σια βιβλιο­γρα­φία από πρω­το­γε­νείς (αρχεία, περιο­δι­κά και εφη­με­ρί­δες) και δευ­τε­ρο­γε­νείς πηγές (βιβλία-αυτο­τε­λείς μελέ­τες, άρθρα-δημο­σιεύ­μα­τα, συλ­λο­γι­κούς τόμους-προ­γράμ­μα­τα), άλλες πηγές, ξενό­γλωσ­ση βιβλιο­γρα­φία και προ­φο­ρι­κές μαρτυρίες.

Εντύ­πω­ση δημιουρ­γεί, αλλά και απο­δει­κτι­κό στοι­χείο της ερευ­νη­τι­κής δου­λειάς της κ. Β.Γ. για την παρού­σα μελέ­τη της και για όλα τα ζητή­μα­τα που δημιουρ­γή­θη­καν στην εξέ­λι­ξή της, η πλη­θώ­ρα υπο­ση­μειώ­σε­ων (συνο­λι­κά 672), πολύ χρή­σι­μες για τον απλό ανα­γνώ­στη, αλλά και για κάθε φοι­τη­τή, θεα­τρο­λό­γο και μελε­τη­τή της Ιστο­ρί­ας, της Κοι­νω­νιο­λο­γί­ας, της Δρα­μα­τουρ­γί­ας, της Κρι­τι­κής και συνα­φών θεμά­των του Θεάτρου.

Είναι εμφα­νέ­στα­τη η επι­στη­μο­νι­κή συνέ­πεια και η εργα­τι­κό­τη­τα της κ. Βαρ­βά­ρας Γεωρ­γο­πού­λου, η οποία δεν είναι πρω­τό­γνω­ρη. Δηλα­δή δεν εκπλήσ­σει όποιον έχει μελε­τή­σει και την υπό­λοι­πη εργο­γρα­φία της και τη δρα­στη­ριό­τη­τά της στο χώρο γενι­κό­τε­ρα (βιβλία, δημο­σιεύ­μα­τα, δια­λέ­ξεις, ειση­γή­σεις σε συνέ­δρια κ.ο.κ.), αλλά και στα πανε­πι­στη­μια­κά αμφι­θέ­α­τρα. Και οι καρ­ποί μιας τέτοιας μακρό­χρο­νης προ­σπά­θειας είναι εμφα­νείς, γνω­στοί και χρήσιμοι.

Η Γαλά­τεια Καζαν­τζά­κη δε στά­θη­κε τυχε­ρή, ώστε ζωντα­νή ακό­μη, να απο­λαύ­σει μια τέτοιου είδους και ποιο­τι­κής αξί­ας μελέ­της για το έργο της. Αν και λίγο αργά (ποτέ δεν είναι αργά) η πανε­πι­στη­μια­κή και μη κοι­νό­τη­τα των θεα­τρο­λό­γων, θεα­τρό­φι­λων και φιλα­να­γνω­στών απέ­κτη­σαν ένα πόνη­μα, που έλει­πε και άξι­ζε να εμφα­νι­στεί στο προσκήνιο.