Δημοκρατία; Ποια δημοκρατία;

Γρά­φει ο Cogito ergo sum //

Άντε ξανά τα ίδια. Μιας και δεν είχα­με τίπο­τε σημα­ντι­κό­τε­ρο να μας απα­σχο­λή­σει, ξανα­πιά­σα­με το γνω­στό θέμα: θα γίνουν ή δεν θα γίνουν πρό­ω­ρες εκλογές;

Ο Καμ­μέ­νος απει­λεί τους δανει­στές ότι, αν μας παρα­ζο­ρί­σουν, θα πάμε στις κάλ­πες. Η Γερο­βα­σί­λη δεν βλέ­πει κάλ­πες. Ο Θεο­δω­ρά­κης ούτε ν’ ακού­ει δεν θέλει για κάλ­πες, για­τί οι επό­με­νες κάλ­πες θα είναι μάλ­λον οι τελευ­ταί­ες του κόμ­μα­τός του. Ο Μητσο­τά­κης δεν βιά­ζε­ται για κάλ­πες, επει­δή θέλει πρώ­τα να οργα­νώ­σει το κόμ­μα του αλλά και να προ­λά­βει η κυβέρ­νη­ση να τελειώ­σει με το ασφα­λι­στι­κό. Με δυο λόγια, όλοι δεί­χνουν ένα κάλ­πι­κο ενδια­φέ­ρον για τις κάλ­πες, ανά­λο­γα με το τι τους βολεύ­ει. Άλλω­στε, οι κάλ­πες ήσαν πάντο­τε η α λα καρτ πεμ­πτου­σία της δημο­κρα­τί­ας.

Κατ’ αρχάς, επι­τρέψ­τε μου να σχο­λιά­σω λίγο αυτό το τελευ­ταίο, δηλα­δή ότι οι εκλο­γές είναι η πεμ­πτου­σία της δημο­κρα­τί­ας. «Πεμ­πτου­σία» είναι κάτι που… δεν υπάρ­χει! Κοντά στα τέσ­σε­ρα γνω­στά στοι­χεία του κόσμου (γη, αέρας, νερό, φωτιά), οι αρχαί­οι έβα­λαν κι ένα πέμ­πτο (αιθέ­ρας), το οποίο υπέ­θε­ταν ότι υπάρ­χει, επει­δή έπρε­πε να υπάρ­χει κάτι που να δίνει την ζωή. Λίγο-πολύ, λοι­πόν, «πεμ­πτου­σία» είναι κάτι σημα­ντι­κό, που θα έπρε­πε να υπάρ­χει αλλά δεν το έχου­με δει.

Επε­κτεί­νο­ντας τον συλ­λο­γι­σμό μου και αφού πρώ­τα σας υπεν­θυ­μί­σω το γνω­στό τσι­τά­το που λέει πως αν οι εκλο­γές υπήρ­χε περί­πτω­ση να ανα­τρέ­ψουν το σύστη­μα και την καθε­στη­κυία τάξη, θα είχαν καταρ­γη­θεί προ πολ­λού, επι­τρέψ­τε μου να δηλώ­σω ευθέ­ως ότι δεν είμαι οπα­δός τής δημο­κρα­τί­ας, όσο κι αν κάποιοι κραυ­γά­ζουν και διαρ­ρη­γνύ­ουν τα ιμά­τιά τους πως τάχα πρό­κει­ται για το καλύ­τε­ρο πολίτευμα.

Δεν ξέρω αν και κατά πόσο σας αιφ­νι­δί­α­σα αλλά σας προ­κα­λώ να μου δεί­ξε­τε μια πραγ­μα­τι­κή δημο­κρα­τία, άσχε­τα από τόπο και χρό­νο. Πεί­τε μου, για παρά­δειγ­μα, ότι ιδε­α­τή δημο­κρα­τία ήταν αυτό που είχε η Γουα­δε­λού­πη το 1878 μΧ, η Αίγυ­πτος το 236 μΧ ή η Αθή­να το 430 πΧ. Πού και πότε, κατά την γνώ­μη σας, εφαρ­μό­στη­κε όντως αυτό το «καλύ­τε­ρο πολί­τευ­μα», για το οποίο τόσος ντό­ρος γίνεται;

Είμαι απο­λύ­τως σίγου­ρος ότι θα δυσκο­λευ­τεί­τε να απα­ντή­σε­τε στην πρό­κλη­σή μου. Άλλω­στε, δεν είναι τυχαίο το γεγο­νός ότι στην διε­θνή επι­στη­μο­νι­κή ορο­λο­γία δεν συνα­ντά­ται που­θε­νά πλέ­ον ο όρος «δημο­κρα­τία» σκέ­τος. Η πρώ­τη προ­σπά­θεια των πολι­τι­κών φιλο­σό­φων να υπερ­βούν το πρό­βλη­μα ήταν η χρή­ση τής περί­φρα­σης «κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δημο­κρα­τία» αλλά κι αυτή φάνη­κε αδό­κι­μη. Έτσι, σήμε­ρα χρη­σι­μο­ποιεί­ται ο ακό­μη περισ­σό­τε­ρο περιο­ρι­στι­κός όρος «αστι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δημο­κρα­τία» (δεί­τε κεί­με­να των Χάι­ζελ­μπλουμ, Τσόμ­σκυ κλπ).

Στο σημείο αυτό ας κάνου­με ιδιαί­τε­ρη μνεία στην περί­φη­μη «άμε­ση δημο­κρα­τία» τής αρχαί­ας Αθή­νας, επει­δή χρη­σι­μο­ποιεί­ται συχνά τόσο από τους ημι­μα­θείς όσο και από τους απα­ντα­χού ελλη­να­ρά­δες. Μιλά­με για ένα πολί­τευ­μα για το οποίο πολ­λοί ισχυ­ρί­ζο­νται πως θα έπρε­πε να απο­τε­λεί υπό­δειγ­μα για τις σημε­ρι­νές κοι­νω­νί­ες. Μόνο που όλοι αυτοί ξεχνούν να σημειώ­σουν πως σ’ εκεί­νη την «άμε­ση δημο­κρα­τία» είχαν δικαί­ω­μα συμ­με­το­χής μόνο οι ελεύ­θε­ροι άνδρες αθη­ναί­οι. Με δεδο­μέ­νο ότι τότε στην Αθή­να ζού­σαν κάπου 10–12 χιλιά­δες ελεύ­θε­ροι πολί­τες και καμ­μιά δια­κο­σα­ριά χιλιά­δες δού­λοι, δεν κατα­λα­βαί­νω πως θεω­ρεί­ται «υπο­δειγ­μα­τι­κό» ένα πολί­τευ­μα το οποίο έδι­νε λόγο σε 5–6 χιλιά­δες άντρες και στε­ρού­σε αυτό το δικαί­ω­μα από δεκά­δες χιλιά­δες άλλους πολί­τες, οι οποί­οι είχαν την «ατυ­χία» να είναι είτε γυναί­κες είτε δού­λοι. Για να μη θυμη­θώ την τύχη που είχαν οι Μήλιοι, όταν απο­φά­σι­σαν να απο­χω­ρή­σουν από την περί­φη­μη Αθη­ναϊ­κή Συμ­μα­χία. Εκεί­νο το πολί­τευ­μα χαρα­κτη­ρί­στη­κε (όχι άδι­κα) ως «δου­λο­κτη­τι­κή δημο­κρα­τία». Για περισ­σό­τε­ρες λεπτο­μέ­ρειες, παρα­πέ­μπω στο εξαι­ρε­τι­κό βιβλια­ρά­κι τού αεί­μνη­στου Θανά­ση Παπα­ρή­γα «Η αρχαία δου­λο­κτη­τι­κή δημο­κρα­τία» (Σύγ­χρο­νη Επο­χή, σελ. 77, τιμή 6 ευρώ).

Αλλά ας αφή­σου­με την φιλο­σο­φία. Είναι σαφές ότι στην δημο­κρα­τία δεν πιστεύ­ουν ούτε καν εκεί­νοι οι οποί­οι ‑υπο­τί­θε­ται πως- είναι ταγ­μέ­νοι να την υπη­ρε­τούν. Την καλύ­τε­ρη από­δει­ξη γι’ αυτό απο­τε­λούν οι απα­νω­τές Πρά­ξεις Νομο­θε­τι­κού Περιε­χο­μέ­νου, με την οποία τόσο η σημε­ρι­νή «πρώ­τη φορά αρι­στε­ρά» όσο και η προη­γού­με­νη «τελευ­ταία φορά δεξιά» διοι­κούν τον τόπο, παρα­κάμ­πτο­ντας και αυτόν ακό­μη τον ‑σχε­δόν ανύ­παρ­κτο, έτσι κι αλλοιώς- κοι­νο­βου­λευ­τι­κό έλεγχο.

Χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα του πόσο έχουν χεσμέ­νη την «δημο­κρα­τία» τους οι ίδιοι οι αστοί, απο­τε­λεί η απά­ντη­ση του πρώ­ην πρω­θυ­πουρ­γού στην εξής ερώ­τη­ση δημο­σιο­γρά­φου: «Φοβά­στε “κοι­νο­βου­λευ­τι­κό ατύ­χη­μα”; Δηλα­δή βου­λευ­τές της πλειο­ψη­φί­ας να αρνη­θούν να στη­ρί­ξουν νομο­σχέ­διο της κυβέρ­νη­σης;». Τότε, ο Σαμα­ράς απά­ντη­σε: «Ακό­μα και η συζή­τη­ση για πρό­ω­ρες εκλο­γές αυτήν τη στιγ­μή απο­στα­θε­ρο­ποιεί τη χώρα! Δεν πιστεύω ότι θα υπάρ­ξει κάποιος κυβερ­νη­τι­κός βου­λευ­τής που θα απο­στα­θε­ρο­ποι­ή­σει την κυβέρ­νη­ση και τη χώρα. Το έχουν δεί­ξει, άλλω­στε, ως τώρα. Με μεγά­λη ευθύ­νη και σοβα­ρό­τη­τα. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν “ατύ­χη­μα”. Θα ήταν δολιοφθορά!».

Τί έχου­με εδώ, λοι­πόν; Σε μια «αστι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δημο­κρα­τία» θεω­ρεί­ται απο­στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κή ακό­μη και η συζή­τη­ση για εκλο­γές, οι οποί­ες ‑υπο­τί­θε­ται πως- απο­τε­λούν την πεμ­πτου­σία της δημο­κρα­τί­ας! Προ­σέξ­τε τον παρα­λο­γι­σμό: οι αστοί από την μια κατη­γο­ρούν τα σοβιε­τι­κά καθε­στώ­τα για την μη διε­ξα­γω­γή εκλο­γών κι από την άλλη ισχυ­ρί­ζο­νται ότι οι εκλο­γές απο­στα­θε­ρο­ποιούν μια χώρα, η οποία μάλι­στα δεν βρί­σκε­ται σε συν­θή­κες επα­να­στα­τι­κής διαδικασίας.

Ας τελειώ­νου­με με τα παρα­μύ­θια. Κάπο­τε πρέ­πει να πού­με τα πράγ­μα­τα με το όνο­μά τους. Για ποια δημο­κρα­τία μιλά­με; Αυτό το καθε­στώς που μας παρου­σιά­ζε­ται ως δημο­κρα­τία, δεν συνι­στά παρά δικτα­το­ρία τού κεφα­λαί­ου. Πρό­κει­ται σαφώς για ένα καθε­στώς το οποίο φτιά­χτη­κε για να δια­σφα­λί­ζει τα συμ­φέ­ρο­ντα των ολί­γων. Συνε­πώς, θεω­ρώ απο­λύ­τως λογι­κό όχι μόνο να μη κόπτο­μαι για την υπε­ρά­σπι­ση αυτού του καθε­στώ­τος αλλά να το σιχαί­νο­μαι και να απερ­γά­ζο­μαι την ανα­τρο­πή του.

Στο κάτω-κάτω, αντί για την δικτα­το­ρία των ολί­γων τού κεφα­λαί­ου, προ­τι­μώ την δικτα­το­ρία των πολ­λών. Την δικτα­το­ρία τού προλεταριάτου.

ΥΓ: Συγ­γνώ­μη αν πρω­τύ­τε­ρα σας στε­νο­χώ­ρη­σα ή σας προ­βλη­μά­τι­σα ζητώ­ντας να μου πεί­τε πού και πότε εφαρ­μό­στη­κε στην πρά­ξη η ιδε­α­τή ‑για σας- δημο­κρα­τία. Παρα­δέ­χο­μαι ότι το έκα­να επί­τη­δες. Έτσι, για να πάρω το αίμα μου πίσω από όσους με έχουν πρή­ξει χρό­νια τώρα, ζητώ­ντας μου να τους υπο­δεί­ξω πού και πότε εφαρ­μό­στη­κε ο ιδε­α­τός σοσιαλισμός.