Εμμ. Ροΐδης

Στις 7 Γενά­ρη 1904 πέθα­νε ο Εμμ. Ροΐ­δης. Γεν­νή­θη­κε το 1836 στη Σύρα της Ερμού­πο­λη. Πολ­λοί ξένοι αλλά και Ελλη­νες μελε­τη­τές της παγκό­σμιας λογο­τε­χνί­ας τον κατα­τάσ­σουν στην ίδια κλί­μα­κα με τις μεγα­λύ­τε­ρες μορ­φές όπως ο Ντο­στο­γιέφ­σκι. Το βέβαιο όμως είναι ότι στη χώρα μας υπο­τι­μή­θη­κε. Ισως για­τί ενό­χλη­σε την κυρί­αρ­χη τάξη της επο­χής του, μιας και η σάτι­ρά του στρά­φη­κε ενά­ντια στο λογιο­τα­τι­σμό και στη φεουδαρχία.

Εγρα­ψε ο Κώστας Βάρ­να­λης για τον Εμμ. Ροΐ­δη στην «Πρω­ΐα» το 1942:

«Ο Ροΐ­δης δεν ήτα­νε απλώς έξυ­πνος αλλά και θετι­κό μυα­λό χωρίς προ­λή­ψεις. Κι όχι μονα­χά μορ­φω­μέ­νος παρά και προ­ο­δευ­τι­κός άνθρω­πος. Και μαχη­τής στην επο­χή του μίαν επο­χή πνευ­μα­τι­κής αντί­δρα­σης όταν το πανε­πι­στή­μιο έδι­νε το σύν­θη­μα της επι­στρο­φής προς τα πίσω και «καθά­ρι­ζε» τη γλώσ­σα του λαού (…) κι όταν οι ποι­η­ταί της γενε­άς εκεί­νης έγρα­φαν «σελη­νο­φω­τί­στους αστέ­ρας» «συνι­στώ­σας σάρ­κα ψυχάς» και «δρώ­ντας νεκρούς» ο Ροΐ­δης στά­θη­κε προ­ο­δευ­τι­κός και συγ­χρο­νι­σμε­νος δια­νοη­τής. Από τους πρώ­τους δέχθη­κε τη θεω­ρία του περι­βάλ­λο­ντος στην εξή­γη­ση του αισθη­τι­κού φαι­νο­με­νου κι από τους πρώ­τους ανα­γνώ­ρι­σε την αλή­θεια πως η ζωή δεν είναι στά­σι­μη παρά εξε­λίσ­σε­ται και πως τα ιδα­νι­κά δεν είναι σε κάθε και­ρό τα ίδια.

Βέβαια οι ‘’αλή­θειες’’ αυτές είναι αλή­θειες μισές Αλλά για την επο­χή εκεί­νη ήσαν σχε­δόν επα­να­στα­τι­κές. Επα­να­στα­τι­κός εδεί­χτη­κε ο Ροΐ­δης και στο ζήτη­μα το γλωσ­σι­κό. Από τους πρώ­τους ενθου­σιά­σθη­κε με το ‘’Ταξί­δι’’ του Ψυχά­ρη κ’ υπο­στή­ρι­ξε με το βιβλίο του ‘’Τα είδω­λα’’ τα ιστο­ρι­κά δικαιώ­μα­τα της δημοτικής».

Επι­μέ­λεια: Ηρα­κλής Κακαβάνης