Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ενας Ρώσος κλασικός, Αλεξάντερ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν (1799–1837)

Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //

Αλε­ξά­ντερ Πού­σκιν, Ρώσος ποι­η­τής και θεμε­λιω­τής της σύγ­χρο­νης Ρωσι­κής  λογο­τε­χνί­ας με κατα­γω­γή από τους Βαγιά­ρους , αρι­στο­κρά­της και « επα­να­στά­της»,  με αιτία το τυραν­νι­κό-απο­λυ­ταρ­χι­κό καθε­στώς της πατρί­δας του και τα δει­νά των δου­λο­πά­ροι­κων συμπα­τριω­τών του. Γεν­νή­θη­κε στη Μόσχα στις 29 Μαΐ­ου 1799 και μεγά­λω­σε σε περι­βάλ­λον λογο­τε­χνι­κό εφ’ όσον και ο πατέ­ρας του Σερ­γκέι ασχο­λιό­ταν με τα γράμ­μα­τα καθώς  και ο θεί­ος του Βασί­λι Πού­σκιν ήταν γνω­στός της επο­χής ποι­η­τής. Στα 10 του χρό­νια διά­βα­ζε άνε­τα Όμη­ρο και στα 11 άρχι­σε τη φοί­τη­σή του στο αρι­στο­κρα­τι­κό Λύκειο Τσάρ­σκο­γε Σελό , όπου η εκπαι­δευ­τι­κή αντί­λη­ψη της επο­χής δια­πνε­ό­ταν από την ελεύ­θε­ρη σκέ­ψη του δια­φω­τι­σμού και τις φιλε­λεύ­θε­ρες τάσεις των πρώ­των χρό­νων της βασι­λεί­ας του τσά­ρου Αλε­ξάν­δρου. Τότε μαθη­τής ακό­μα θα γρά­ψει ποι­ή­μα­τα μεγά­λης τελειό­τη­τας όπως Το ρόδο κ. α.. Από το Λύκειο απε­φοί­τη­σε στα 17 και αμέ­σως ξεκί­νη­σε να εργά­ζε­ται ως σύμ­βου­λος Εξω­τε­ρι­κών Υπο­θέ­σε­ων. Ζωη­ρός νέος, γλέ­ντια στην αυλή, δια­σκε­δά­σεις από τη μια πλευ­ρά και συγ­γρα­φι­κή εργα­σία από την άλλη με στί­χους και επι­γράμ­μα­τα που χτυ­πούν το απο­λυ­ταρ­χι­κό σύστη­μα και τους κοσμι­κούς κύκλους. Αμέ­σως δημιουρ­γεί γύρω του ένα κύκλο εχθρών, το δε ποί­η­μά του Ωδή στην Ελευ­θε­ρία του’ ανοί­γει’ για  τον δρό­μο για την εξο­ρία αλλά όχι για τη Σιβη­ρία όπου ήθε­λε ο τσά­ρος αρχι­κά να τον στεί­λει αλλά για τον νότο και το Κισι­νιόφ της σημε­ρι­νής Μολ­δα­βί­ας και κατό­πιν στην Οδησ­σό. Είναι 20 χρο­νών, είναι δημο­φι­λέ­στα­τος στο λαό και για τους γεμά­τους Ελευ­θε­ρία πολι­τι­κούς στί­χους του καθώς και για  το πρώ­το του επι­κό έργο το Ρου­σλάν και Λου­ντμί­λα, φολ­κλο­ρι­κό ρεα­λι­στι­κό έργο που προ­κά­λε­σε αίσθη­ση με την κυκλο­φο­ρία του  και απο­τε­λεί και σήμε­ρα με την ανά­λο­γη επε­ξερ­γα­σία αγα­πη­μέ­νο ανά­γνω­σμα των παι­διών. Εδώ στην Μολ­δα­βία και την Οδησ­σό θα γνω­ρί­σει ο εξό­ρι­στος Πού­σκιν και θα συν­δε­θεί με πολ­λούς Έλλη­νες της Ελλη­νι­κής Επα­νά­στα­σης της οποί­ας και θα γίνει φλο­γε­ρός υποστηρικτής

Ένα αρχο­ντο­λό­γι σκλη­ρό, χωρίς αίσθη­μα και νόμο
έκα­νε με μαστί­γιο δικό της τον κόπο και το χρόνο
του γεωρ­γού…

Στί­χοι από το ποί­η­μά του «Χωριό», από τα ποι­ή­μα­τα που δυνά­μω­ναν την έχθρα του κατε­στη­μέ­νου ενα­ντί­ον του και ήταν ένα από τα εκλε­κτά πολι­τι­κά του ποι­ή­μα­τα που όλος ο λαός και οι θαυ­μα­στές του περί­με­ναν με αγω­νία να δια­βά­σουν. Τα λυρι­κά του ποι­ή­μα­τα μικρά αρι­στουρ­γή­μα­τα τέχνης μου­σι­κά μελω­δι­κά κομ­ψο­τε­χνή­μα­τα που άνοι­ξαν νέους δρό­μους στην Ρωσι­κή ποί­η­ση, τα έγρα­φε εξ ίσου πυκνά όπως και τα πολιτικά.

Επί­κλη­ση

Αν είναι αλή­θεια πως τη νύχτα

την ώρα που οι ζωντα­νοί ησυχάζουν

κι από τον ουρα­νό του φεγγαριού

οι αχτί­δες στις ταφόπλακες

γλι­στρούν και τους νεκρούς ξυπνούν

…..

Αν είναι αλή­θεια πως την ώρα

εκεί­νη τα ήσυ­χα μνή­μα­τα αδειάζουν.

Εγώ, τη σκιά της Λεϊ­λά καλώ.

Αγα­πη­μέ­νη, έλα σε μένα. Εδώ, εδώ

…..

Φανε­ρώ­σου λατρε­μέ­νη σκιά

όπως ήσουν πριν το χωρισμό

χλω­μή σαν μέρα του χειμώνα.

Παγω­μέ­νη. Απ’ το στε­νό μαρτύριο

                               ρημαγμένη.

…..

Έλα σαν μακρι­νό αστέρι,

σαν ήχος απα­λός ή σαν πνοή

σαν όρα­μα τρο­μα­χτι­κό. Αδιαφορώ.

Αρκεί να’ρθεις, εδώ, εδώ.

…..

Σε καλώ όχι για να μεμφθώ

εκεί­νους που η κακία τους

σκό­τω­σε τη χαρά μου ή για να

μάθω του τάφου τα μυστικά

…..

ούτε για­τί, καμιά φορά, για τη ζωή

εκεί με βασα­νί­ζει αμφιβολία.

Αλλά για­τί ποθώ άρρωστος

από νοσταλ­γία να πω ότι

…..

και τώρα σ’ αγαπώ.

Δικός σου είμαι. Εδώ, εδώ.

Αλε­ξά­ντερ Πούσκιν-1830

Το αντι­πο­λι­τευ­τι­κό ποί­η­μά του Στι­λέ­το τον στέλ­νει εξο­ρία στο κτή­μα της μητέ­ρας του το Μιχαη­λόφ­σκα­γε και στην περιο­χή του Πσκοφ όπου ζει ερη­μι­κά με τη συντρο­φιά της αγα­πη­μέ­νης για­γιάς του και λίγων πιστών φίλων που έρχο­νται από την μακρι­νή Πετρού­πο­λη να τον επι­σκε­φτούν. Γρά­φει διαρ­κώς και συγ­χρό­νως πιέ­ζει τους φίλους του να μεσο­λα­βή­σουν για να λήξει η ποι­νή της απο­μό­νω­σης του και να επι­στρέ­ψει στην Πετρού­πο­λη. Τελι­κά ο νέος Τσά­ρος Νικό­λα­ος Α’ του δίνει την πολυ­πό­θη­τη άδεια και το 1827 ο Πού­σκιν θα εγκα­τα­στα­θεί ορι­στι­κά στην Πετρού­πο­λη. Η βιο­πο­ρι­στι­κή εργα­σία του, η προ­σω­πι­κή του ζωή καθώς και η λογο­τε­χνι­κή του δρά­ση ελέγ­χο­νται πλή­ρως από τις μυστι­κές υπη­ρε­σί­ες και τον ίδιο τον τσά­ρο από τον οποίο και ο Πού­σκιν εξαρ­τά­ται από­λυ­τα. Ασφυ­κτι­κός ο κλοιός γύρω του, πολ­λοί οι εχθροί του ιδί­ως οι αυλι­κοί και οι κοσμι­κοί της επο­χής, η ζωή του φιλε­λεύ­θε­ρου αυτού πνεύ­μα­τος κατα­ντά μαρ­τυ­ρι­κή. Παρά τις αντι­ξο­ό­τη­τες δημιουρ­γεί, γρά­φει τα έργα που θα τον περά­σουν στην αθα­να­σία της Τέχνης και στην κορυ­φή της. Ο Αλε­ξά­ντερ Πού­σκιν ανα­δεί­χτη­κε στα­δια­κά ως ο εκπρό­σω­πος των Ριζο­σπα­στι­κών λογο­τε­χνών , γεγο­νός που προ­κα­λού­σε τις συγκρού­σεις του με την Κυβέρ­νη­ση, τις εξο­ρί­ες του κ. λ. π., η δε ελευ­θε­ρο­φρο­σύ­νη του και η περι­φρό­νη­ση που έδει­χνε προς την νέα αρι­στο­κρα­τία και την αυλή προ­κά­λε­σαν την εχθρό­τη­τα της καλής κοι­νω­νί­ας και της γρα­φειο­κρα­τι­κής κορυ­φής. Από τις αρχές του 1830 ο Πού­σκιν δέχε­ται συνε­χώς τις επι­θέ­σεις του αντι­δρα­στι­κού τύπου αλλά δεν στα­μα­τά να έχει στραμ­μέ­νη την προ­σο­χή του στην ιστο­ρι­κή τύχη και τα σύγ­χρο­να προ­βλή­μα­τα της χώρας, του λαού και της κοι­νω­νί­ας στην ανά­πτυ­ξη της εθνι­κής κουλ­τού­ρας, στο φιλο­σο­φι­κό νόη­μα της ζωής και της Ιστορίας.

Ο Πού­σκιν ήταν για όλους τους ποι­η­τές σαν μια ποι­η­τι­κή φλό­γα που έπε­σε απ’ τα ουρά­νια και από την οποία σαν κερά­κια άνα­ψαν άλλοι αυτο­φυ­είς ποι­η­τές. Γύρω του δια­μορ­φώ­θη­κε ολό­κλη­ρος αστε­ρι­σμός. Νικο­λάι Γκόγκολ.

Ο Πού­σκιν το 1831 παντρεύ­τη­κε την καλ­λο­νή Νατα­λία Γκον­τσά­ρο­βα,- πέτρα του σκαν­δά­λου στο δρα­μα­τι­κό φινά­λε του ποι­η­τή- και απέ­κτη­σε μαζί της 4 παιδιά.

Σε αγα­πού­σα. Ίσως η αγάπη
δεν έσβη­σε ακό­μα στην ψυχή.
Μα, ας μη σ’ ανα­στα­τώ­νει πια
ο έρω­τας μου. Δεν θέλω θλίψη
να σου δώσω περιττή.

…..

Σε αγα­πού­σα σιωπηλά,
χωρίς ελπί­δα βασανισμένος
από ζήλεια και ντροπή.
Σε αγα­πού­σα τρυ­φε­ρά κι αληθινά
τόσο που εύχο­μαι κι’ ο άλλος
έτσι να σ’ αγαπά.

                  Πούσκιν-1829

Ο Αλε­ξά­ντερ Πού­σκιν στα 25 χρό­νια της συγ­γρα­φι­κής ζωής του δημιούρ­γη­σε έργα που άλλα­ξαν δρα­μα­τι­κά την πορεία της Ρωσι­κής Λογο­τε­χνί­ας. Η σημα­σία των έργων του και οι δια­στά­σεις της μεγα­λο­φυ­ΐ­ας του τον τοπο­θε­τούν στη σει­ρά των εξαι­ρε­τι­κών μορ­φών του Παγκό­σμιου Πολιτισμού.

Μέσα στο θόρυ­βο της ορμη­τι­κής ζωής
έψα­χνα ν’ αφου­γκρα­στώ την ομορφιά… 

έγρα­φε σε ένα από τα πρώ­τα του ποιήματα.

Χάρ­τι­νος Καβα­λά­ρης, Πολ­τά­βα, Ο δεσμώ­της του Καυ­κά­σου, Οι Τσιγ­γά­νοι, Μπο­ρίς Γκο­ντου­νώφ, το αρι­στούρ­γη­μά του Ευγέ­νιος Ονέ­γκιν για το οποίο ο διά­ση­μος κρι­τι­κός της επο­χής εκεί­νης Μπε­λίν­σκι έγρα­ψε: είναι εγκυ­κλο­παί­δεια της Ρώσι­κης ζωής, καθρέ­φτης της εθνι­κής συνεί­δη­σης στο πρώ­το ξύπνημα.

Οι νεω­τε­ρι­σμοί του προ­κα­θό­ρι­σαν όχι μόνο την ανά­πτυ­ξη της Ρωσι­κής λογοτεχνίας(Γκόγκολ, Λέρ­μο­ντοφ, Νεκρά­σοφ, Τολ­στόι, Ντο­στο­γιέφ­σκι κ. α) αλλά και όλων σχε­δόν των εκφρά­σε­ων της Ρωσι­κής τέχνης και της πνευ­μα­τι­κής ζωής του 20ου αιώ­να. Τα έργα του έχουν μετα­φρα­στεί σχε­δόν σε όλες τις γλώσ­σες του κόσμου.

της λευ­τε­ριάς
ερη­μι­κός σπορέας
έφτα­σα στ’ άστρα νωρίς…

Η μεγά­λη απή­χη­ση των έργων του στο λαό αλλά και η οξύ­τη­τα και ελευ­θε­ρία των αντι­λή­ψε­ών του έχουν προ­κα­λέ­σει την εχθρό­τη­τα επι­σή­μων κύκλων που τον επο­φθαλ­μιούν και ενθαρ­ρύ­νουν ή και προ­κα­λούν μια μονο­μα­χία μετα­ξύ του Πού­σκιν και του Γάλ­λου αξιω­μα­τι­κού Ζωρζ ντ’ Αντές θαυ­μα­στή της συζύ­γου του ποι­η­τή. Τα δήθεν γράμ­μα­τα θαυ­μα­σμού του Γάλ­λου εμι­γκρέ στην ωραία κοσμι­κή Νατα­λία η αιτία του πρό­ω­ρου θανά­του του μεγά­λου ποιητή…

Η μονο­μα­χία έλα­βε χώρα στις 27 Ιανουα­ρί­ου 1837 στα περί­χω­ρα της Πετρού­πο­λης, κοντά στον ποτα­μό Τσερ­νά­για, ο ποι­η­τής τραυ­μα­τί­στη­κε θανά­σι­μα στην κοι­λιά και πέθα­νε μετά 2 μέρες 29 Ιανουα­ρί­ου 1837(παλαιό ημερολόγιο).Ο Ρωσι­κός λαός θεώ­ρη­σε τον θάνα­τό του εθνι­κή τρα­γω­δία και η τσα­ρι­κή Κυβέρ­νη­ση φοβού­με­νη το θόρυ­βο επέ­βα­λε αυστη­ρό έλεγ­χο στον τύπο και η κηδεία του έγι­νε σε δια­φο­ρε­τι­κό τόπο από τον αρχι­κό καθο­ρι­σμέ­νο, η δε σορός του μετα­φέρ­θη­κε κρυ­φά νύχτα και εντα­φιά­στη­κε εσπευ­σμέ­να στο Μονα­στή­ρι Σβιατογκόρσκι(σημερινό χωριό Που­σκίν­σκιε Γκό­ρι της περιο­χής του Πσκοφ).

Οικία- Μου­σείο Πού­σκιν στην Αγία Πετρού­πο­λη Ρωσί­ας κοντά στα Χει­με­ρι­νά Ανά­κτο­ρα και το Μου­σείο Ερμι­τάζ. Πρό­κει­ται για το δια­μέ­ρι­σμα στο οποίο εγκα­τα­στά­θη­κε ο Εθνι­κός ποι­η­τής της Ρωσί­ας Αλε­ξά­ντερ Πού­σκιν με την σύζυ­γό του Νατα­λία και τα 4 παι­διά τους  το  φθι­νό­πω­ρο του1836(δίπλα στο κανά­λι Μόϊ­κα) και όπου έζη­σε μέχρι το θάνα­τό του. Ήταν το αρχο­ντι­κό της πρι­γκί­πισ­σας Βολ­κόν­σκα­για  και ο ποι­η­τής ενοι­κί­α­σε τον πρώ­το όρο­φο απο­τε­λού­με­νο από 11 δωμά­τια και ξεχω­ρι­στά οική­μα­τα για υπη­ρέ­τες. Το 1925 μετα­τρά­πη­κε σε Μου­σείο αφιε­ρω­μέ­νο στη ζωή και το έργο του μεγά­λου ποι­η­τή Πού­σκιν και δια­τη­ρεί­ται όπως ήταν μετά τον θάνα­τό του. Περιέ­χει μετα­ξύ άλλων την βιβλιο­θή­κη του με 4.500 τόμους σε 14 γλώσ­σες και στο γρα­φείο του υπάρ­χουν χει­ρό­γρα­φά του με ατε­λεί­ω­τα έργα, σημειώ­σεις για το περιο­δι­κό του Ο Σύγ­χρο­νος, η πίπα του, το επι­σκε­πτή­ριό του κ. α.. Στην αυλή της οικί­ας του Πού­σκιν έχει στη­θεί   υψω­μέ­νο σε βάθρο περί­τε­χνος μπρού­τζι­νος ανδριά­ντας του ποιητή.

Πηγές:

1. Ο ΠΟΥΣΚΙΝ ΣΤΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΤΟΥ/μετάφραση από τα Ρώσι­κα Ζ. ΝΑΣΙΟΥΤΖΙΚ/Κέδρος
2. Μήτσου Αλε­ξαν­δρό­που­λου: Πέντε Ρώσοι Κλασικοί/Ελληνικά Γράμματα
3. Μετα­φρά­σεις ποι­η­μά­των Α. Πού­σκιν: κ. Χρυ­σάν­θη Κακου­λί­δου, λογο­τέ­χνι­δα, μετα­φρά­στρια Ρωσι­κής Λογοτεχνίας.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο