Γράφει η Νατάσα Τερλεξή //
Η πρώτη παρόμοια διεθνής συνάντηση διοργανώθηκε υπό την αιγίδα της Πολιτιστικής Εταιρείας Χοσέ Μαρτί το 2003, ως ανταπόκριση στη δίψα για έναν «χώρο μελέτης των διεθνών προβλημάτων και διερεύνησης λύσεων», δήλωσε στις 25 Γενάρη ο συντονιστής της συνδιάσκεψης Έκτορ Ερνάντες Πάρδο. Στο κλείσιμο εκείνης της πρώτης διεθνούς διάσκεψης, που συνέπιπτε με τα πρώτα σαλπίσματα του πολέμου κατά του Ιράκ, ο Φιντέλ Κάστρο είχε δηλώσει: «Απέναντι στα όπλα που θέλουν να μας υποτάξουν σε ένα άδικο και βάναυσο σύστημα, η πρότασή μου είναι: Να σπείρουμε ιδέες! Να διαμορφώσουμε συνειδήσεις!» Από τότε, σύμφωνα με τον Πάρδο, οι συνδιασκέψεις αυτές έχουν γίνει « από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ανεξάρτητης και χωρίς αποκλεισμούς σκέψης». [Στο κάλεσμα της Διάσκεψης βλέπει κανείς το εύρος των θεματικών και της συμμετοχής στα πάνελ. Όλες οι εργασίες του συνέδριου θα δημοσιευτούν (στην ισπανική γλώσσα).]
Ο Αρμάντο Χαρτ, ιστορικός ηγέτης της παράνομης δουλειάς των πόλεων κατά την κουβανική επανάσταση που θριάμβευσε το 1959 και ο πρώτος υης υπουργός παιδείας, είναι σήμερα πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρείας Χοσέ Μαρτί και πρωτεργάτης αυτών των διεθνών πρωτοβουλιών. Στο άνοιγμα του συνεδρίου καλεί για μια πανηπειρωτική συνεργασία απέναντι στους κινδύνους που απειλούν τη Λατινική Αμερική – και όχι μόνο: Οικονομική κρίση, ανανεωμένη επιθετικότητα της Ουάσιγκτον προκειμένου να ξαναγίνει η ήπειρος ‘πίσω αυλή’ της, απειλή περιβαλλοντολογικής καταστροφής. Σύμφωνα με τον Χαρτ: «Δεν πρόκειται απλά για μια θεωρητική άσκηση, αλλά για ένα κάλεσμα για την πλατύτερη δυνατή κινητοποίηση της κοινωνίας απέναντι στις προκλήσεις που συνιστούν η σωτηρία του ανθρώπινου είδους […] με στόχο έναν καλύτερο κόσμο, που να χαρακτηρίζεται από τη βιώσιμη ανάπτυξη, την κοινωνική δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη, τον σεβασμό και την ολόπλευρη αξιοπρέπεια του ανθρώπου. […] Η σκέψη του Μαρτί παρέχει μια σταθερή πηγή που τροφοδοτεί τις διαδικασίες ενοποίησης της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Έχει έρθει η στιγμή, όπως έλεγε ο Μαρτί, να κηρύξουμε τη δεύτερη και οριστική ανεξαρτησία των λαών μας […]» .
Αυτό το κάλεσμα για ένα ενιαίο μέτωπο με αιχμή την εθνική κυριαρχία απέναντι στον ιμπεριαλισμό ηχούσε σε όλα τα πάνελ της διάσκεψης και μέσα από τις κεντρικές ομιλίες από προσωπικότητες όπως ο Βραζιλιάνος συγγραφέας, θεολόγος και μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χοσέ Μαρτί για τη Διεθνή Αλληλεγγύη Φρέι Μπέτο, ο Αργεντινός ακαδημαϊκός Ατίλιο Μπορόν, επίσης μέλος του Συμβουλίου, ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα και ο δημοσιογράφος Ιγνάσιο Ραμονέ. Και φυσικά συζητήθηκε σε όλους τους τόνους από τους 700 συμμετέχοντες από 50 χώρες.
Η κεντρική ομιλία της πρώτης μέρας από τον Μπέτο είχε θέμα: «Ο ρόλος της ηθικής στις πολιτικές ανάπτυξης». «Ο καπιταλισμός δεν λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες της συντριπτικής πλειονότητας», δηλώνει ο Μπέτο. «Κάνει λόγο για ηθική όταν θέλει να μας πουλήσει κάποιο εμπόρευμα. […] Ο λαός έχει κάνει την ηθική επιλογή του από θέση αρχής στην Κούβα, όπου η ανάπτυξη καθορίζεται από τις ανάγκες του πληθυσμού. Πολλοί υποτιμούν τις βαθιές ρίζες που έχει αυτή η στάση, ρίζες που ξεκινούν πριν το 1959», εξηγεί. Θεωρεί ότι, ως αποτέλεσμα, ο κουβανικός λαός διαθέτει ένα «συμβολικό κεφάλαιο» που συμπυκνώνει αιώνες πόθων για την ανεξαρτησία». Παράλληλα προειδοποιεί για τον «ιό της διαφθοράς» που σέρνει μαζί του ο καπιταλισμός, τάζοντας προσωπικά προνόμια και πλουτισμό. «Για να παραμείνει η κουβανική επανάσταση ένας φάρος», συνεχίζει, «πρέπει να τελειοποιηθεί και να γίνει βιώσιμος ο σοσιαλισμός της». Καταχειροκροτούμενος από το ακκροατήριο, δηλώνει πεισμένος ότι η Κούβα δεν πρόκειται να γίνει «μια μικρή Κίνα, με σοσιαλιστικό πολιτικό σύστημα και καπιταλιστική οικονομία. […] Ο σοσιαλισμός στην Κούβα είναι ριζωμένος στη λαϊκή πεποίθηση ότι, αν χανόταν η επανάσταση, θα χανόταν μαζί και η ανεξαρτησία της χώρας, θα χανόταν η ίδια της η ταυτότητα».
Κεντρικές ομιλίες, πάνελ και τραπέζια εργασίας κινήθηκαν σε μια πλατιά θεματολογία: Περιβαλλοντολογική απειλή, ηθική και πολιτισμός, παιδεία, η πολιτική των ΗΠΑ, ο σοσιαλισμός στην Κούβα κ.ά. Πάνω σε όλα αυτά εκφράστηκε μεγάλη γκάμα απόψεων και προτάσεων, με αμοιβαίο σεβασμό. Σε ένα από τα τραπέζια εργασίας η Λουκία Κωνσταντίνου και η Νατάσα Τερλεξή –που μαζί με τον Βαγγέλη Γονατά συμμετείχαν από πλευράς του Πολιτιστικού Συλλόγου Χοσέ Μαρτί στην Ελλάδα– παρουσίασαν εργασία για την επικαιρότητα των ιδεών του Χοσέ Μαρτί στην Ελλάδα της κρίσης.
Κορωνίδα του συνέδριου υπήρξε η ημερίδα αλληλεγγύης, με κεντρικούς ομιλητές τους Πέντε Κουβανούς αγωνιστές που επί 16 χρόνια υπήρξαν όμηροι των ΗΠΑ. Ως απαύγασμα του συνέδριου, παραθέτουμε αποσπάσματα από τις ομιλίες του καθενός.
Φερνάντο Γκονζάλες: «Η απελευθέρωσή μας είναι ένα παράδειγμα του τί μπορεί να καταφέρει η διεθνής αλληλεγγύη. Ειδικά όταν συντονίζονται δυνάμεις και υπάρχει ενότητα στη δράση». Είναι ένα κατόρθωμα που δίνει αυτοπεποίθηση, τη στιγμή που ο ιμπεριαλισμός περνά σε μια «αντεπίθεση, προκειμένου να αντιστρέψει ό,τι έχουν καταφέρει οι λαοί της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία 25 χρόνια – αλλαγές που είχαν μεγάλη σχέση και με τη δική μας απελευθέρωση».
Ραμόν Λαμπανίνο: «Η σημερινή πραγματικότητα στη Λατινική Αμερική είναι πολύ σύνθετη. Το μέλλον του ίδιου του πλανήτη διακυβεύεται. Έρχονται κυβερνήσεις της δεξιάς και ανατρέπουν ό,τι έχουν κερδίσει οι λαοί. Μια κυβέρνηση της δικής μας πλευράς πρέπει να είναι πιο δυνατή και πιο αποφασιστική όταν παίρνει την εξουσία, παίρνοντας ριζοσπαστικά μέτρα που ωφελούν τους λαούς μας. Μέτρα που ενώνουν και που διαπαιδαγωγούν. Με την αλληλεγγύη αγωνιζόμαστε και προχωράμε!»
Αντόνιο Γκερέρο: «Ερχόμενοι στο συνέδριο αυτό γνωρίζουμε ανθρώπους που αγωνίστηκαν στο πλευρό μας όλα αυτά τα χρόνια. Βρίσκονται εδώ άνθρωποι από πολλές χώρες που δεν τους ένωσε μόνο η περίπτωση των Πέντε, αλλά κάτι μεγαλύτερο: ο αγώνας για τον σοσιαλισμό. Ανθρώπους που έχουν, απλά, το θάρρος να σηκώσουν τον αγώνα ενάντια σε αυτό το μεγάλο τέρας του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. […] Τα χρόνια αυτά της σιωπής μας, ο Φιντέλ διεξάγει έναν πόλεμο ιδεών, τον πιο σημαντικό πόλεμο. Ο ιμπεριαλισμός έχει πολλούς πόρους στη διάθεσή του, αλλά εμείς έχουμε τη συνείδηση. Και το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή είναι να έχεις έναν λόγο να τη δόσεις. Το να έχεις ένα αυτοκίνητο και άλλα υλικά αγαθά δεν είναι παρά ματαιότητα. Ο ιμπεριαλισμός θέλει να αντιπαλέψει αυτή τη συνείδηση στην Κούβα όπως, προσπαθεί να κάνει στη Βενεζουέλα και αλλού. Ξέρουμε ότι στην Κούβα δεν θα τα καταφέρουν, γιατί είναι βαθιά η δέσμευσή μας. […] Έχει λάχει σε εμάς εδώ στην Κούβα να εκπροσωπούμε την ελπίδα της δυνατότητας οικοδόμησης ενός διαφορετικού κόσμου. Για να είμαι ειλικρινής, αυτή την ευθύνη θα την επωμιστούμε μέχρι και τον τελευταίο Κουβανό. Όμως ξέρουμε ότι μπορούμε να υπολογίσουμε και σε εσάς. Και αυτό δεν θα το καταλύσει καμία αυτοκρατορία. Τι πρέπει να κάνει ο καθένας; Αυτό που του αναλογεί. ‘Η πράξη είναι ο καλύτερος τρόπος να μιλήσεις’, είχε πει ο Μαρτί. Εμάς τους ανθρώπους μας ελκύουν, ίσως, τα όμορφα εμπορεύματα. Όμως κάθε πρωί ξυπνάμε και δίνουμε αναφορά θέτοντας στον εαυτό μας το ερώτημα: ‘ποιο είναι το καθήκον μου;’.
Χεράρδο Ερνάντες: «Δεν κουραζόμαστε να σας ευχαριστούμε! Και αυτό γιατί ξέρουμε ότι καθένας σας είχε όλα αυτά τα χρόνια και τους δικούς του αγώνες. Παρόλα αυτά στην υπόθεσή μας αφιερώσατε χρόνο και πόρους. Όχι γιατί είμαστε όμορφοι! Ξέρουμε ότι η στήριξή σας ήταν στην Κούβα, στον κουβανικό λαό και στην κουβανική επανάσταση. […] Και ξέρουμε ότι θα συνεχιστεί καθώς αγωνιζόμαστε ενάντια στον εμπορικό αποκλεισμό και για την επιστροφή του Γουαντάναμο. Διατηρήστε την ενότητα που σφυρηλατήσατε στον αγώνα για τους Πέντε! Η αυτοκρατορία διαιρεί και βασιλεύει. Ενωμένοι θα νικήσετε! […]
Κάποιος είχε πει ότι ‘δεν σας απελευθέρωσε η αλληλεγγύη, αλλά οι διαπραγματεύσεις’! Μεγάλο λάθος. Χωρίς το κίνημα δεν θα υπήρχαν διαπραγματεύσεις. Σκεφτείτε επίσης την αλληλεγγύη σας σε σχέση με τη δυνατότητά μας να αντισταθούμε. Τη δύναμη που μας έδινε να ξέρουμε ότι εκεί έξω είχαμε τις οικογένειές μας και τον κουβανικό λαό, αλλά είχαμε και εσάς. Σήμερα, όταν στηρίζετε τον [αγωνιστή για την ανεξαρτησία του Πουέρτο Ρίκο που βρίσκεται 36 χρόνια στις φυλακές των ΗΠΑ] Όσκαρ Λόπες, σκεφτείτε ότι τον βοηθάμε μέρα μέρα να επιβιώνει».
Ρενέ Γκονζάλες: «Όταν κάθε μέρα έφταναν βαλίτσες με επιστολές συμπαράστασης στις αρχές των φυλακών, αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο για τη σωματική μας ακεραιότητα. […] Η αλληλεγγύη βρίσκεται μέσα στον καθένα μας. Είμαστε όλοι ικανοί. Δεν είμαστε μικρά ζωάκια. Ο εγωισμός, αυτή η διαρκής καταστροφή του διπλανού που βλέπουμε στις ταινίες – αυτό είναι το όπλο που είναι στραμμένο προς το οικοδόμημα που ονομάζεται Κουβανική Επανάσταση. Η δουλειά μας είναι να δημιουργήσουμε έναν πραγματικό κόσμο που να μας ενθαρρύνει να είμαστε αλληλέγγυοι. Αυτό είναι το καθήκον. Αυτό είναι ένα χειροπιαστό γεγονός που άλλαξε εκατομμύρια ανθρώπους και τους έκανε διαφορετικά ανθρώπινα όντα, που εκτιμούν την υγεία, την αγάπη τη μόρφωση. Αυτό είναι που πρέπει να συνεχίσουμε να οικοδομούμε σήμερα σε διαφορετικές συνθήκες. […] Ποτέ δεν ήμασταν τόσο ανοιχτοί στο κεφάλαιο. Ξέρετε πόσο σκοτεινό και μεταδοτικό είναι. Έρχεται όμως σε σύγκρουση με μια κοινωνία αλληλεγγύης. Θα αντιμετωπίσουμε μια σκληρή δοκιμασία. Θα έχουμε ανάγκη την αγάπη σας, την κριτική σας, την επιφυλακή σας και τη στήριξή σας. Για όσο διάστημα αξίζουμε αυτή την αγάπη που στρέφεται στην κουβανική επανάσταση».
Η εκδήλωση έκλεισε με τη Διεθνή, στην ισπανική γλώσσα, να τραγουδιέται σε όλες τις προφορές τις ηπείρου – και από πάρα πολλούς στα πορτογαλικά.