Η διεθνιστική αλληλεγγύη της Κούβας στο Κονγκό και στην Αγκόλα στον στρατιωτικό τομέα (Δεύτερο μέρος)

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

«Έχου­με έρθει εδώ με τη συναί­σθη­ση του μεγά­λου χρέ­ους που οφεί­λου­με στο λαό της Κού­βας. Ποιά άλλη χώρα έχει να επι­δεί­ξει μεγα­λύ­τε­ρη ανι­διο­τέ­λεια από την Κού­βα στις σχέ­σεις της με την Αφρική;»
Νέλ­σον Μαντέ­λα, 26 Ιου­λί­ου 1990

Η Αγκό­λα

Επί­ση­μα η Αγκό­λα απέ­κτη­σε την ανε­ξαρ­τη­σία της το Νοέμ­βρη του 1975. Κι εδώ να δού­με το γεω­γρα­φι­κό και ιστο­ρι­κό περί­γυ­ρο. Η Αγκό­λα ήταν αποι­κία της Πορ­το­γα­λί­ας. Τον Απρί­λη του 1974 ανα­τρά­πη­κε η φασι­στι­κή δικτα­το­ρία του Σαλα­ζάρ στην Πορ­το­γα­λία. Και φυσι­κά αυτό σήμα­νε άλλο ένα ταρα­κού­νη­μα για τον καπι­τα­λι­σμό στη γη. Τον Απρί­λη του 1975 οι Αμε­ρι­κά­νοι πετά­χτη­καν έξω από την Ινδο­κί­να. Και σε μια σει­ρά άλλων χωρών μαί­νο­νταν αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κοί αγώ­νες, σε αρκε­τές περι­πτώ­σεις ένο­πλοι. Οι ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις δεν ήθε­λαν να χάσουν και το νότιο τμή­μα της Αφρι­κής μέσα στην πορεία της γενι­κευ­μέ­νης κατάρ­ρευ­σης αποι­κιών και στη συγκε­κρι­μέ­νη περί­πτω­ση των πορ­το­γα­λι­κών. Επί­σης στη Ναμί­μπια ( Νοτια­δυ­τι­κή Αφρι­κή, πρώ­ην γερ­μα­νι­κή αποι­κία, στον Α’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο την κατέ­λα­βε η Νοτια­φρι­κή και τη διοι­κού­σε έπει­τα με εντο­λή της Κοι­νω­νί­ας των Εθνών μέχρι μετά τον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, όταν την προ­σάρ­τη­σε χωρίς διε­θνή ανα­γνώ­ρι­ση) νοτί­ως της Αγκό­λα μαι­νό­ταν ο αντια­ποι­κιο­κρα­τι­κός πόλε­μος τις δεκα­ε­τί­ες ’70 και ’80. Όσο πλη­σί­α­ζε η ημε­ρο­μη­νία της ανε­ξαρ­τη­το­ποί­η­σης της Αγκό­λας εντεί­νο­νταν οι προ­σπά­θειες να εγκα­τα­στα­θεί μια κυβέρ­νη­ση μαριο­νέ­τα σ΄αυτή τη μεγά­λη σε έκτα­ση και πλου­σιό­τα­τη αφρι­κα­νι­κή χώρα. Δια­κυ­βευό­ταν το μέλ­λον όλης της Νοτί­ας Αφρι­κής, δηλα­δή και το καθε­στώς του απαρτ­χάιτ της Πραι­τό­ρια. Η πρώ­τη μεγά­λη εισβο­λή των νοτιο­α­φρι­κα­νι­κών στρα­τευ­μά­των στην Αγκό­λα άρχι­σε τον Οκτώ­βρη του 1975. Δηλα­δή ένα μήνα πριν την ανε­ξαρ­τη­σία της. Προ­χώ­ρη­σαν μέσω της Ναμί­μπιας που τότε ακό­μα ήταν υπό την κατο­χή τους. Ταυ­τό­χρο­να έγι­νε μια στρα­τιω­τι­κή επί­θε­ση από το πρώ­ην βελ­γι­κό Κον­γκό προς το Νότο, αλλά και από Ανα­το­λάς, μέσω της Ζάμπιας, έρχο­νταν στρα­τεύ­μα­τα. Η Αγκό­λα περι­κυ­κλώ­θη­κε από εχθρι­κές δυνά­μεις. Η κυβέρ­νη­ση Μομπού­του ήθε­λε να προ­σαρ­τή­σει την αγκο­λέ­ζι­κη επαρ­χία Καμπίν­δα, πλού­σια σε κοι­τά­σμα­τα πετρε­λαί­ου και με μια ξεχω­ρι­στή δική της ιστο­ρία: στην επαί­σχυ­ντη Συν­διά­σκε­ψη του Βερο­λί­νου το 1885 οι ευρω­παϊ­κές ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις έδω­σαν στον Βέλ­γο μονάρ­χη μια λωρί­δα γης για να έχει το βελ­γι­κό Κον­γκό πρό­σβα­ση στη θάλασ­σα περ­νώ­ντας σαν σφή­να μέσα από τις πορ­το­γα­λι­κές κτή­σεις. Άλλω­στε ο μονάρ­χης αυτός, Λέο­πολδ ΙΙ, ιδρυ­τής και αφε­ντι­κό του Ελεύ­θε­ρου Κρά­τους του Κον­γκό που ήταν δικό του ιδιω­τι­κό σχέ­διο, είχε δηλώ­σει «Πρέ­πει να είμα­στε και προ­σε­κτι­κοί και επι­δέ­ξιοι και έτοι­μοι για δράση…προκειμένου να απο­κτή­σου­με ένα μέρος αυτής της υπέ­ρο­χης αφρι­κα­νι­κής τούρ­τας». Σαν απο­τέ­λε­σμα η Καμπίν­δα χώρι­σε γεω­γρα­φι­κά από την υπό­λοι­πη Αγκό­λα. Επι­πλέ­ον αργό­τε­ρα ανα­κα­λύ­φθη­καν κοι­τά­σμα­τα πετρε­λαί­ου στην Καμπίν­δα. Ο σκο­πός λοι­πόν ήτα­νοι ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυνά­μεις να κατα­κτή­σουν την πρω­τεύ­ου­σα Λουάν­δα πριν ακό­μα εγκα­τα­στα­θεί η νέα κυβέρ­νη­ση με επι­κε­φα­λής το Λαϊ­κό Κίνη­μα για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση της Αγκό­λας (MPLA) του Αου­γκο­στί­νιο Νέτο, το πιο ισχυ­ρό από τα κινή­μα­τα για την ανε­ξαρ­τη­σία και με την ευρύ­τε­ρη λαϊ­κή βάση.

Η επι­χεί­ρη­ση «Καρ­λό­τα»

Στις δώδε­κα παρά πέντε 650 Κου­βα­νοί διε­θνι­στές εθε­λο­ντές μετά από επεί­γου­σα παρά­κλη­ση της προ­σω­ρι­νής κυβέρ­νη­σης της Αγκό­λας εμπό­δι­σαν τα νοτιο­α­φρι­κα­νι­κά σχέ­δια. Η διε­θνι­στι­κή απο­στο­λή πήρε το όνο­μα μιας Αφρι­κα­νής ηρω­ϊ­δας, της Καρ­λό­τα, σκλά­βας στην Κού­βα που είχε ηγη­θεί δύο εξε­γέρ­σεις ενά­ντια στην αποι­κια­κή κατα­πί­ε­ση στην Κού­βα. Το 1843 στη δεύ­τε­ρη εξέ­γερ­ση των σκλά­βων στο μύλο ζάχα­ρης στο Τριουν­βι­ρά­το στην επαρ­χία Ματάν­ζας, την έπια­σαν και τη σκό­τω­σαν δια­με­λί­ζο­ντάς την. Συχνά η κου­βα­νέ­ζι­κη ηγε­σία τονί­ζει τους δεσμούς με την Αφρι­κή, επει­δή μεγά­λο μέρος του πλη­θυ­σμού έχει αφρι­κα­νι­κή κατα­γω­γή λόγω του αιώ­νων εμπο­ρί­ου σκλά­βων που έκα­ναν οι αποι­κιο­κρά­τες. Μάλι­στα ο Φιδέλ έχει πει κάπο­τε «είμα­στε λατι­νο­α­φρι­κα­νι­κός λαός». Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώ­τοι εθε­λο­ντές με τον Τσε Γκε­βά­ρα είχαν πέρα από τις ηρω­ϊ­κές επι­δό­σεις τους στην κου­βα­νέ­ζι­κη Επα­νά­στα­ση, επι­λε­χθεί για το μαύ­ρο δέρ­μα τους.

Ούτε πέντε μήνες αργό­τε­ρα οι στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις της Νότιας Αφρι­κής, αλλά και του Ζαϊρ διώ­χθη­καν από το αγκο­λέ­ζι­κο έδα­φος από στο μετα­ξύ 36 000 Κου­βα­νούς εθε­λο­ντές. Ακο­λού­θη­σαν 10 χρό­νια «χαμη­λής έντα­σης πολε­μι­κών πρά­ξε­ων» ενά­ντια στο και­νούρ­γιο καθε­στώς στην Αγκό­λα του MPLA. Το 1987 νοτια­φρι­κα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα άρχι­σαν τη δεύ­τε­ρη μεγά­λη εισβο­λή που κατέ­λη­ξε στην συντρι­πτι­κή τους ήττα το Μάρ­τη του 1988 με την μάχη του Κουί­το Κουα­να­βά­λε, παλαιά αερο­πο­ρι­κή βάση του ΝΑΤΟ στη Νότια Αγκό­λα, μάχη ορό­ση­μο στην ιστο­ρία. Ξανά η κυβέρ­νη­ση της Αγκό­λας είχε απευ­θύ­νει απε­γνω­σμέ­νη έκκλη­ση προς τα κου­βα­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα. Η ανώ­τε­ρη πολι­τι­κή και στρα­τιω­τι­κή διοί­κη­ση της Κού­βας απο­φά­σι­σε να συγκε­ντρώ­σει τις απα­ραί­τη­τες δυνά­μεις. Επα­να­λή­φθη­κε ο άθλος του 1975. Με τα λόγια του Φιδέλ Κάστρο: «Ένας ποτα­μός από στρα­τιω­τι­κές μονά­δες και πολε­μι­κά μέσα διέ­σχι­σε τον Ατλα­ντι­κό και απο­βι­βά­στη­κε στη νότια ακτή της Αγκό­λας, με μεγά­λη ταχύ­τη­τα, για να επι­τε­θεί απο τα νοτιο­δυ­τι­κά με κατεύ­θυν­ση τη Ναμί­μπια ενώ, 800 χιλιό­με­τρα προς τα ανα­το­λι­κά, επί­λε­κτες δυνά­μεις προ­χώ­ρη­σαν προς το Κουί­το Κουα­να­βά­λε». Αυτή τη φορά είχαν συγκε­ντρω­θεί 55 000 Κου­βα­νοί στρα­τιώ­τες στην Αγκό­λα που μαζί με τον αγκο­λέ­ζι­κο στρα­τό και τις δυνά­μεις της SWAPO (Οργά­νω­ση του Λαού της Νοτιο­δυ­τι­κής Αφρι­κής, δηλα­δή της μετέ­πει­τα Ναμί­μπιας) κατά­φε­ραν τον άθλο. Ορό­ση­μο χαρα­κτή­ρι­σε τρία χρό­νια αργό­τε­ρα ο Νέλ­σον Μαν­δέ­λα τη μάχη του Κουί­το Κουα­να­βά­λε μιλώ­ντας στις 26 Ιου­λί­ου του 1991 στο Ματάν­ζας της Κού­βας γιορ­τά­ζο­ντας τα 38 χρό­νια από την επί­θε­ση στο στρα­τό­πε­δο της Μον­κά­δα, ελεύ­θε­ρος πια και τρεις μήνες μετά την απο­χώ­ρη­ση των τελευ­ταί­ων Κου­βα­νών στρα­τιω­τών από την Αγκό­λα «Το Κουί­το Κουα­να­βά­λε ήταν ένα ορό­ση­μο στην ιστο­ρία του αγώ­να για την απε­λευ­θέ­ρω­ση στη νότια Αφρι­κή!» και «Η ήττα του ρατσι­στι­κού στρα­τού στο Κουί­το Κουα­να­βά­λε είναι που καθι­στά δυνα­τή την παρου­σία μου εδώ σήμε­ρα!» Στο μετα­ξύ και η Ναμί­μπια είχε κερ­δί­σει την επί­ση­μη ανε­ξαρ­τη­σία της το Μάρ­τη του 1991. Πράγ­μα­τι, η διε­θνι­στι­κή έμπρα­κτη αλλη­λεγ­γύη της Κού­βας λει­τούρ­γη­σε σαν κατα­λύ­της στα γεγο­νό­τα στο νότιο τμή­μα της αφρι­κα­νι­κής ηπεί­ρου. Από την άλλη πλευ­ρά η νίκη αυτή είχε και ένα τονω­τι­κό αντί­κτυ­πο στην ίδια την Κού­βα ενι­σχύ­ο­ντας την επα­να­στα­τι­κή δια­δι­κα­σία εκεί που είχε επι­σκια­στεί από ένα σκάν­δα­λο. Η αλλη­λεγ­γύη της Κού­βας στην απε­λευ­θέ­ρω­ση της Αφρι­κής ήταν ένας πραγ­μα­τι­κός κατα­λύ­της, μονα­δι­κό παρά­δειγ­μα έμπρα­κτης αλλη­λεγ­γύ­ης στην ιστο­ρία. Η ανι­διο­τέ­λεια των Κου­βα­νών μαχη­τών που είχαν κατα­λά­βει όσο κανέ­νας τη σημα­σία του παγκό­σμιου αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κού αγώ­να, ήταν πρω­τό­γνω­ρο φαι­νό­με­νο και γι αυτό θέλω να κλεί­σω με τα λογία του Νέλ­σον Μαν­δέ­λα «Έχου­με έρθει εδώ με τη συναί­σθη­ση του μεγά­λου χρέ­ους που οφεί­λου­με στο λαό της Κού­βας. Ποιά άλλη χώρα έχει να επι­δεί­ξει μεγα­λύ­τε­ρη ανι­διο­τέ­λεια από την Κού­βα στις σχέ­σεις της με την Αφρική;»

Πηγές:

-El Segundo frente del Che en el Congo, Historia del Batallón Patricio Lumumba, Jorge Risquet Valdés, Casa Editora Abril, La Habana

-How far we slaves have come!, Nelson Mandela, Fidel Castro, Εκδό­σεις “Pathfinder” (στα ελλη­νι­κά υπάρ­χει μια έκδο­ση με απο­σπά­σμα­τα με τον τίτλο «Κού­βα και Αφρι­κή: Η συμ­βο­λή της Κού­βας στην υπό­θε­ση της απε­λευ­θέ­ρω­σης της Αφρι­κής, Εκδ. «Διε­θνές Βήμα»)

-Misiones en Conflicto, La Habana, Washington y África 1959–1976, Piero Gleijeses, Editorial de Ciencias Sociales

-Visions of Freedom, Havana, Washington, Pretoria and the Struggle for Southern Africa 1976–1991, Piero Gleijeses, The University of North Carolina Press

-Cuba & Angola, Fighting for Africa’s Freedom and Our Own, εκδ. “Pathfinder”

-Ερνέ­στο Γκε­βά­ρα, γνω­στός και ως ΤΣΕ, Πάκο Ιγνά­σιο Ταϊ­μπο ΙΙ, Εκδ. «Κέδρος»

-Verdeel en Heers, De deling van Afrika 1880–1914, H.L. Wesseling, Εκδ.Bert Bakker, Amsterdam

(Το πρώ­το μέρος ΕΔΩ)