Η  ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΗ 1918 ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΗΣ ΡΟΖΑΣ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΛΙΜΠΚΝΕΧΤ

Γρά­φει η  Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Στις 15 Ιανουα­ρί­ου συμπλη­ρώ­θη­καν 97 χρό­νια από τη δολο­φο­νία το 1919 των δύο ηγε­τών του γερ­μα­νι­κού προ­λε­τα­ριά­του και συνι­δρυ­τών του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Γερ­μα­νί­ας Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ και Καρλ Λίμπ­κνεχτ  που δολο­φο­νή­θη­καν από μέλη της στρα­το­κρα­τι­κής κλί­κας σε αγα­στή συνερ­γα­σία με μέλη της πολι­τι­κής ηγε­σί­ας του κυβερ­νώ­ντα σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού SPD (Σοσια­λι­στι­κό Κόμ­μα Γερ­μα­νί­ας). Μια μεγά­λη ιστο­ρι­κή ευκαι­ρία πήγε χαμέ­νη, για­τί αν η Γερ­μα­νία ένα χρό­νο μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση στη Ρωσία θα είχε κάνει το ίδιο ιστο­ρι­κό άλμα, η υπό­θε­ση για όλη την Ευρώ­πη θα ήταν πολύ πιο ευνοϊ­κή για τις κομ­μου­νι­στι­κές δυνάμεις.

Ένα βιβλίο αναγκαίο

Το βιβλίο του Βόλφ­γκανγκ Ρού­γκε Η Επα­νά­στα­ση του Νοέμ­βρη 1918 στη Γερ­μα­νία που κυκλο­φό­ρη­σε στα ελλη­νι­κά το 1991 από τις εκδό­σεις ‘Σύγ­χρο­νη Επο­χή’ (μετά­φρα­ση της Γεωρ­γί­ας Αλα­τά­κη-Στα­φυ­λί­δη) είναι ασφα­λώς κλα­σι­κό στο είδος του. Η σύν­δε­ση με την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση γίνε­ται αμέ­σως σαφής από τον τίτλο που έδω­σε ο συγ­γρα­φέ­ας στο πρώ­το κεφά­λαιο: Η απερ­γία του Γενά­ρη 1918 πρώ­τος από­η­χος του ρωσι­κού Οκτώ­βρη και πρό­δρο­μος του γερ­μα­νι­κού Νοέμ­βρη. Ενώ ο ρώσι­κος Οκτώ­βρης σήμα­νε το πέρα­σμα σε και­νούρ­γιες κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κές  σχέ­σεις, τις σοσια­λι­στι­κές, το γερ­μα­νι­κό Νοέμ­βρη πρό­λα­βε να τον ακυ­ρώ­σει η γερ­μα­νι­κή αστι­κή τάξη βοη­θού­με­νη από τη γερ­μα­νι­κή σοσιαλ­δη­μο­κρα­τία η οποία έδει­χνε το αλη­θι­νό της πρό­σω­πο. Η σοσιαλ­δη­μο­κρα­τία θα έδι­νε πολ­λά δείγ­μα­τα γρα­φής ακό­μα του οπορ­του­νι­στι­κού της χαρα­κτή­ρα στον αιώ­να που ακο­λού­θη­σε με τη σε κρί­σι­μες στιγ­μές επι­λο­γή της πάντα να σώσει τον καπι­τα­λι­σμό (δεί­τε για το ρόλο της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας το εξαι­ρε­τι­κό βιβλίο του Ρ. Πάλ­με Ντατ, Φασι­σμός και κοι­νω­νι­κή Επα­νά­στα­ση, ‘Εκδό­σεις ‘Σύγ­χρο­νη Επο­χή’, μετά­φρα­ση: Βασι­λεία Παπα­ρή­γα). Έτσι ο Ρού­γκε εκτι­μά­ει ότι «Η κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δημο­κρα­τία που ξεπρό­βα­λε από την Επα­νά­στα­ση του Νοέμ­βρη σαν επα­κό­λου­θο της ήττας της εργα­τι­κής τάξης και που παρου­σιά­στη­κε από τους ιδρυ­τές της σαν το μοντέ­λο ενός «ελεύ­θε­ρου-δημο­κρα­τι­κού» πολι­τεύ­μα­τος, απο­δεί­χτη­κε το επό­με­νο χρο­νι­κό διά­στη­μα εύφο­ρο έδα­φος για το φασι­σμό, δηλα­δή, μετα­βα­τι­κό στά­διο προς μια μορ­φή εξου­σί­ας της ιμπε­ρια­λι­στι­κής αστι­κής τάξης, στη διάρ­κεια της οποί­ας οι μάζες κατα­πιέ­ζο­νταν ακό­μη πιο βάναυ­σα, και η πολι­τι­κή του πολέ­μου γινό­ταν πρά­ξη ακό­μη πιο εγκλη­μα­τι­κά απ’ ο, τι πριν το 1914 και στα χρό­νια 1914 μέχρι 1918» (σελ. 195).Το γεγο­νός ότι μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση δεν έγι­ναν άλλα τέτοια περά­σμα­τα έπαι­ξε σοβα­ρό ρόλο για τη νεα­ρή σοβιε­τι­κή δημο­κρα­τία που έμει­νε μόνη της στον ιστο­ρι­κά ρηξι­κέ­λευ­θο δρό­μο που ακο­λού­θη­σε. Ωστό­σο, σε πρώ­τη φάση, απο­τέ­λε­σε μια μεγά­λη ορμή και ένα χρό­νο μετά το Ρώσι­κο Οκτώ­βρη έδω­σε τερά­στια ώθη­ση στο επα­να­στα­τι­κό γίγνε­σθαι στον κόσμο: «Η Επα­νά­στα­ση του Νοέμ­βρη απο­τέ­λε­σε έναν ακό­μη κρί­κο στην αλυ­σί­δα όλων εκεί­νων των επα­να­στα­τι­κών γεγο­νό­των που ακο­λού­θη­σαν τη Μεγά­λη Σοσια­λι­στι­κή Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση στη Ρωσία και ωρί­μα­σαν κάτω από την άμε­ση επιρ­ροή της. Η πρω­το­πο­ρία της γερ­μα­νι­κής εργα­τι­κής τάξης προ­σπά­θη­σε τότε, μέσα από αιμα­τη­ρούς αγώ­νες, να υλο­ποι­ή­σει τις βασι­κές ιδέ­ες του Κόκ­κι­νου Οκτώ­βρη και στη Γερ­μα­νία. Η Επα­νά­στα­ση του Νοέμ­βρη έφε­ρε σε πολύ δύσκο­λη θέση τις αντι­κομ­μου­νι­στι­κές και αντι­σο­βιε­τι­κές δυνά­μεις και πρό­σφε­ρε σημα­ντι­κή βοή­θεια στη Νεα­ρή Σοβιε­τι­κή Δημο­κρα­τία. Η γερ­μα­νι­κή επα­νά­στα­ση του 1918–1919 έδω­σε ώθη­ση στην ανά­πτυ­ξη επα­να­στα­τι­κών λαϊ­κών κινη­μά­των σε πολ­λά κρά­τη της Κεντρι­κής και Νοτιο­α­να­το­λι­κής Ευρώ­πης και επι­τά­χυ­νε τη δια­μόρ­φω­ση κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των σε πολ­λές ευρω­παϊ­κές χώρες. Συνέ­βα­λε στη δημιουρ­γία των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων που πρό­σφε­ραν τη δυνα­τό­τη­τα ίδρυ­σης ενός παγκό­σμιου κόμ­μα­τος της επα­να­στα­τι­κής εργα­τι­κής τάξης – την Κομ­μου­νι­στι­κή Διε­θνή. Στή­ρι­ξε τη θεω­ρία, που από τότε επα­λη­θεύ­ε­ται συνε­χώς, ότι τα επα­να­στα­τι­κά κινή­μα­τα στη μοντέρ­να επο­χή, όσο πιο συνε­πή είναι απέ­να­ντι στις αρχές του προ­λε­τα­ρια­κού Διε­θνι­σμού, και όσο πιο στα­θε­ρά συμπα­ρα­τάσ­σο­νται με το Σοβιε­τι­κό Κρά­τος, τόσο πιο ισχυ­ρά είναι» (σελ. 194).

Νίκες και ήττες

Οι ήττες, όσο πικρές κι αν είναι, διδά­σκουν πολ­λά. Γι’ αυτό ο 20^ος αιώ­νας μας προ­σφέ­ρει ένα πολύ­τι­μο υλι­κό ανά­λυ­σης και ιστο­ρι­κής διδα­σκα­λί­ας. Έτσι είναι πολ­λά τα διδάγ­μα­τα για το λαϊ­κό κίνη­μα από την επα­νά­στα­ση στη Γερ­μα­νία του Νοέμ­βρη του 1918. Απο­κα­λυ­πτι­κός πρώτ’ απ’ όλα ο ρόλος της  σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, όπως επι­ση­μά­να­με παρα­πά­νω. Δημιούρ­γη­σε τις συν­θή­κες για το ξεκί­νη­μα της αντε­πα­νά­στα­σης και έπαι­ξε πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο στην εδραί­ω­ση της αστι­κής τάξης στην εξου­σία. Καθυ­στέ­ρη­σε για διά­φο­ρους λόγους η δημιουρ­γία του ΚΚ της Γερ­μα­νί­ας. Είναι και άλλα στοι­χεία, όπως οι επι­λο­γές της τακτι­κής, η δια­μόρ­φω­ση συμ­μα­χιών, που έπαι­ξαν έναν αρνη­τι­κό ρόλο και, βεβαί­ως, μετά τη νίκη του Κόκ­κι­νου Οκτώ­βρη η αστι­κή τάξη της Ευρώ­πης είχε «τα μάτια της δεκα­τέσ­σε­ρα» μη γίνει κάτι τέτοιο και στις χώρες της. Ο Βόλφ­γκανγκ Ρού­γκε στο βιβλίο του ανα­λύ­ει όλη την πορεία μέχρι εκεί­νες τις για όλο τον κόσμο τόσο τρα­γι­κές στιγ­μές της δολο­φο­νί­ας το Γενά­ρη του 1919 των δύο λαμπρών ηγε­τών του γερ­μα­νι­κού κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος Ρόζας Λού­ξε­μπουργκ και Καρλ Λίμπ­κνεχτ. Μετά την απερ­γία του Γενά­ρη του 1918 στο πρώ­το κεφά­λαιο και τον επα­να­στα­τι­κό χεί­μαρ­ρο στο Κίε­λο στο δεύ­τε­ρο, ο συγ­γρα­φέ­ας μπαί­νει στα δρώ­με­να του «Συμ­βου­λί­ου των Λαϊ­κών Επι­τρό­πων», που ήταν στην ουσία μια «αντε­πα­να­στα­τι­κή κυβέρ­νη­ση της επα­νά­στα­σης». Θα απο­δει­χθεί ότι επα­νά­στα­ση και αντε­πα­νά­στα­ση έκα­ναν έναν αγώ­να δρό­μου, καθώς και κάτω από ποιες συν­θή­κες ιδρύ­θη­κε το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα. Με κρα­τη­μέ­νη ανά­σα ο ανα­γνώ­στης μπο­ρεί να παρα­κο­λου­θή­σει τους αγώ­νες του Γενά­ρη 1919, αλλά και έπει­τα της άνοι­ξης με τη Δημο­κρα­τία των Συμ­βου­λί­ων του Μονά­χου Στο τελευ­ταίο κεφά­λαιο ο Ρού­γκε κάνει έναν απο­λο­γι­σμό της επανάστασης.

Το πνεύ­μα του «Σπάρ­τα­κου»

Αφί­σα του Σπάρτακου

Στο λεγό­με­νο «Σύν­δε­σμο του Σπάρ­τα­κου» συγκε­ντρώ­θη­καν οι πιο συνε­πείς επα­να­στά­τες. Το πρό­γραμ­μά του συντά­χθη­κε από τη Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ και είχε τίτλο Τι θέλει ο Σύν­δε­σμος του Σπάρ­τα­κου; Αντα­πο­κρι­νό­ταν στις βασι­κές απαι­τή­σεις του προ­γράμ­μα­τος ενός μαρ­ξι­στι­κού κόμ­μα­τος. Μόνο ο «Σπάρ­τα­κος» και κάποιες άλλες αρι­στε­ρές δυνά­μεις ανα­γνώ­ρι­σαν αμέ­σως ότι η Ρωσία με τα λόγια της Λού­ξε­μπουργκ «έδω­σε τα πρώ­τα συν­θή­μα­τα για την παγκό­σμια επα­νά­στα­ση». Στη παν­γερ­μα­νι­κή Συν­διά­σκε­ψη του «Συν­δέ­σμου του Σπάρ­τα­κου» στις 29 Δεκεμ­βρί­ου 1918 που είχε σκο­πό την ίδρυ­ση του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος και να απο­χω­ρή­σουν από το κεντρώο πια Ανε­ξάρ­τη­το Σοσια­λι­στι­κό Κόμ­μα της Γερ­μα­νί­ας (ΑΣΚΓ), ο Καρλ Λίμπ­κνεχτ εξη­γεί: «Μπή­κα­με στο ΑΣΚΓ, για να το ριζο­σπα­στι­κο­ποι­ή­σου­με, και με αυτό τον τρό­πο τελι­κά να πετύ­χου­με ώστε […] να κερ­δη­θούν ισχυ­ρές επα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις και να συμπε­ρι­λη­φθούν σ’ ένα ενιαίο, ενω­μέ­νο, επα­να­στα­τι­κό προ­λε­τα­ρια­κό κόμ­μα» (σελ. 125) τονί­ζο­ντας, ότι η παρα­μο­νή στο ΑΣΚΓ θα ισο­δυ­να­μού­σε με αλλη­λεγ­γύη με την αντε­πα­νά­στα­ση. Συνε­χί­ζο­ντας είπε στους συνέ­δρους «Αν απο­χω­ρή­σου­με σήμε­ρα, πρέ­πει να ιδρυ­θεί ένα και­νούρ­γιο κόμ­μα, αντί­θε­το με τα ψευ­το­σο­σια­λι­στι­κά, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου και του ΑΣΚ, αντί­θε­το με εκεί­να τα κόμ­μα­τα που κατα­χρώ­νται τη λέξη σοσια­λι­σμός για να σπεί­ρουν σύγ­χυ­ση στις μάζες και να εξυ­πη­ρε­τή­σουν την άρχου­σα τάξη…»(σελ. 125), κάτι το οποίο, όπως ξέρου­με καλά σήμε­ρα, θα επα­να­λαμ­βα­νό­ταν πολ­λές φορές.Ο Κόκ­κι­νος Οκτώ­βρης χάρα­ξε την αρχή μιας νέας επο­χής στην ιστο­ρία της ανθρω­πό­τη­τας, την επο­χή από τον καπι­τα­λι­σμό στο σοσια­λι­σμό. Στο ιδρυ­τι­κό Συνέ­δριο του ΚΚ της Γερ­μα­νί­ας η Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ στην εισή­γη­σή της θα πει: «Σήμε­ρα μπο­ρού­με να πού­με, ότι ξανα­γυ­ρί­σα­με στο Μαρξ, βρι­σκό­μα­στε στο δρό­μο που χάρα­ξαν το 1848 οι Μαρξ και Ένγκελς».Από το βήμα του Συνε­δρί­ου η Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ έκα­νε μια σημα­ντι­κή δήλω­ση υπέρ της ρώσι­κης επα­νά­στα­σης και της σοβιε­τι­κής εξου­σί­ας: «Δεν πρέ­πει να ξεχνά­με ποτέ, όταν μας απευ­θύ­νουν συκο­φα­ντί­ες για τους Ρώσους μπολ­σε­βί­κους, να απα­ντά­με: Πού μάθα­τε το αλφά­βη­το της σημε­ρι­νής σας επα­νά­στα­σης; Το πήρα­τε από τους Ρώσους: τα Συμ­βού­λια των εργα­τών και στρα­τιω­τών. Και εκεί­να τα ανθρω­πά­κια που σήμε­ρα έχουν ανα­λά­βει επι­κε­φα­λής της λεγό­με­νης γερ­μα­νι­κής σοσια­λι­στι­κής κυβέρ­νη­σης, να δολο­φο­νούν ύπου­λα τους ρώσους μπολ­σε­βί­κους, χέρι-χέρι με τους άγγλους ιμπε­ρια­λι­στές, τυπι­κά, στη­ρί­ζο­νται επί­σης σ’ αυτά ακρι­βώς τα Συμ­βού­λια των εργα­τών και στρα­τιω­τών, και πρέ­πει να το παρα­δε­χτούν: Η ρώσι­κη επα­νά­στα­ση ήταν αυτή που έδω­σε τα πρώ­τα  συν­θή­μα­τα για την παγκό­σμια επα­νά­στα­ση. Μπο­ρού­με να πού­με με σιγου­ριά και αυτό απορ­ρέ­ει απ’ όλη αυτή την κατά­στα­ση: Σε όποια χώρα, μετά τη Γερ­μα­νία,  ξεσπά­σει η προ­λε­τα­ρια­κή επα­νά­στα­ση, το πρώ­το της μέλη­μα θα είναι η ίδρυ­ση Συμ­βου­λί­ων εργα­τών και στρα­τιω­τών» (σελ. 129).

Ο εχθρός ανά­με­σά μας

Σίγου­ρα ται­ριά­ζει εδώ να ανα­φέ­ρου­με ένα από τα βιβλία που κυκλο­φό­ρη­σαν αρκε­τά πρό­σφα­τα από τις εκδό­σεις «Σύγ­χρο­νη Επο­χή» και έχει ενδια­φέ­ρον για τον ανα­γνώ­στη που θέλει να μάθει περισ­σό­τε­ρα. Πρό­κει­ται για κεί­με­να των Λού­ξε­μπουργκ-Λίμπ­κνεχτ, αλλά και των­Φραντς Μέρινγκ-Κλά­ρας Τσέτ­κιν με τον εύγλωτ­το τίτλο Ο βασι­κός εχθρός βρί­σκε­ται στην ίδια μας τη χώρα. Τα κεί­με­να αυτά εκφρά­ζουν την τοπο­θέ­τη­ση των συγ­γρα­φέ­ων ενά­ντια στο σοσιαλ­σο­βι­νι­σμό και τον πολε­μο­κά­πη­λο εθνι­κι­σμό που κυριαρ­χού­σαν στα σοσια­λι­στι­κά κόμ­μα­τα της εποχής.