Η «πορεία του αλατιού» του Μαχάτμα Γκάντι

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 12/3/1930 με αφορ­μή την από­φα­ση της Αποι­κια­κή Κυβέρ­νη­σης στην Ινδία που  απο­φά­σι­σε να διπλα­σιά­σει το φόρο του αλα­τιού, ο Μαχά­τμα  Γκά­ντι κηρύσ­σει μια πανε­θνι­κή εκστρα­τεία ανυ­πα­κο­ής – καλώ­ντας τους Ινδούς να φτιά­χνουν οι ίδιοι αλά­τι- και πραγ­μα­το­ποιεί την περί­φη­μη «πορεία του Αλα­τιού» βαδί­ζο­ντας επι­κε­φα­λής των οπα­δών του  250 μίλια με τα πόδια μέχρι να φτά­σει στη θάλασ­σα (ακρο­θα­λασ­σιά Γκου­τζα­ράτ)  για να φτιά­ξει το δικό του αλάτι.

Αργό­τε­ρα μιλώ­ντας σε συνέ­ντευ­ξη του (1946 εφη­με­ρί­δα “Harijan”) σημεί­ω­σε για τη σημα­σία της φορο­λο­γί­ας  του αλα­τιού: « Η κατάρ­γη­σή του θα ήταν μια χει­ρο­νο­μία  που θα την εκτι­μού­σαν πάρα πολύ οι φτω­χοί αγρό­τες. Γι’ αυτούς θα σήμαι­νε πολύ περισ­σό­τε­ρα από όσα η ίδια η ανε­ξαρ­τη­σία! Σε αυτό το κλί­μα που ζού­με το αλά­τι είναι  ζωτι­κό στοι­χείο, όπως ο αέρας και το νερό. Ο αγρό­της το χρειά­ζε­ται για τον εαυ­τό του, για το κοπά­δι του,  για τη γη τους. Το μονο­πώ­λιο θα σβή­σει αυτο­μά­τως ό,τι κατέ­κτη­σε η ανε­ξαρ­τη­σία. Για­τί λοι­πόν δεν καταρ­γούν τον φόρο; Με κάτι τέτοιες κινή­σεις η κυβέρ­νη­ση θα μπο­ρού­σε να δώσει στις ευρεί­ες μάζες του πλη­θυ­σμού την αίσθη­ση ότι ξεκι­νά πράγ­μα­τι μια νέα επο­χή για τη χώρα».

Τι προηγήθηκε

Η παγκό­σμια καπι­τα­λι­στι­κή κρί­ση της περιό­δου την αδύ­να­μη ινδι­κή βιο­μη­χα­νία και είχε ως απο­τέ­λε­σμα να κλεί­σουν πολ­λές επι­χει­ρή­σεις και οι εργα­ζό­με­νοι να πετα­χτούν στο δρό­μο, ενώ και το μερο­κά­μα­το όπου υπήρ­χε μειώ­θη­κε κατά 30–40%. Η ταξι­κή πάλη οξύ­νε­ται με απερ­γί­ες, δια­δη­λώ­σεις κ.α Πιο δυνα­τά όμως η κρί­ση χτυ­πά την αγρο­τι­κή οικο­νο­μία της χώρας. Οι τιμές στα εξα­γώ­γι­μα προ­ϊ­ό­ντα πέφτουν πολύ ‚ενώ οι αγρό­τες για να πλη­ρώ­σουν τους φόρους και το ενοί­κιο γης  ανα­γκά­ζο­νται να πωλούν διπλά­σια και τρι­πλά­σια ποσό­τη­τα προ­ϊ­ό­ντων από ότι που­λού­σαν πριν την κρί­ση. Τα χωριά πει­νού­σαν και οι τοκο­γλύ­φοι θησαύ­ρι­ζαν. Η αγα­νά­κτη­ση μεγά­λω­νε ενώ το ινδι­κό αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κό κίνη­μα φού­ντω­νε. Στα 1929 το Συνέ­δριο ου Εθνι­κού Κογκρέ­σου στη Λαχό­ρη επι­κύ­ρω­σε το αίτη­μα για την ολο­κλη­ρω­τι­κή ανε­ξαρ­τη­σία της χώρας και απο­φά­σι­σε να αρχί­σει εκστρα­τεία μαζι­κής πολι­τι­κής ανυ­πα­κο­ής.  Στις 29/1/1930 γιορ­τά­στη­κε για πρώ­τη φορά στις Ινδί­ες η «Ημέ­ρα της Ανε­ξαρ­τη­σί­ας». Στις 30/1 ο Γκά­ντι δημο­σί­ευ­σε δήλω­σε πως το Κογκρέ­σο θα παραι­τη­θεί  από την εκστρα­τεία αν η κυβέρ­νη­ση ικα­νο­ποι­ή­σει ένα πλαί­σιο 11 αιτη­μά­των. Η αγγλι­κή κυβέρ­νη­ση αρνή­θη­κε την ικα­νο­ποί­η­σή τους.

Το γεγονός

Μετά την κυβερ­νη­τι­κή από­φα­ση ο Γκά­ντι ανα­κοί­νω­σε στο λαό και τυπι­κά ενη­μέ­ρω­σε και τη βρε­τα­νι­κή κυβέρ­νη­ση ότι επρό­κει­το να ξεκι­νή­σει τη δεύ­τε­ρη «σατιαγκράχ»α εκστρα­τεία. Αυτή τη φορά θα έκα­νε πορεία με ανθρώ­πους από τη δική του ασχράμ (θρη­σκευ­τι­κό ερη­μη­τή­ριο) στο Σαμπαρ­μά­τι κοντά στο Αχμα­ντα­μπάντ, στο Γκου­τζα­ράτ, κοντά στη θάλασ­σα στο Ντα­ντί. Εκεί, εκεί­νος και οι οπα­δοί του πήραν παρά­νο­μα αλά­τι από τις ακτές. Στην αρχή ένας πολύ μικρός αριθ­μός ανθρώ­πων (78) δια­δή­λω­σε, συμ­με­τέ­χο­ντας στην πορεία ενά­ντια στο φόρο του αλα­τιού. Όσο όμως προ­χω­ρού­σε η πορεία, όλο και περισ­σό­τε­ροι άνθρω­ποι συγκε­ντρώ­νο­νταν, ώσπου κατα­λή­γο­ντας στην ακτή ήταν μερι­κές χιλιάδες.
. Όταν έφτα­σαν στην ακτή, ο Γκά­ντι έσκυ­ψε και γέμι­σε τις χού­φτες του με αλά­τι. Οι δια­δη­λω­τές τον ακο­λού­θη­σαν και με τη σει­ρά τους έσκυ­ψαν κι αυτοί και γέμι­σαν τις χού­φτες τους με αλάτι.

Το μονο­πώ­λιο της βρε­τα­νι­κής κυβέρ­νη­σης στο εμπό­ριο του αλα­τιού, το οποίο φορο­λο­γού­σε βαριά, είχε γίνει για μεγά­λο διά­στη­μα η βασι­κή πηγή εισο­δή­μα­τος για τους κατα­κτη­τές. Παίρ­νο­ντας αλά­τι χωρίς πρώ­τα να πλη­ρώ­σουν την κυβέρ­νη­ση γι’ αυτό, ο Γκά­ντι και οι οπα­δοί του παρα­βί­α­ζαν το νόμο. Ήταν σαν να έλε­γαν στους Βρε­τα­νούς ότι είχαν χάσει την εξου­σία και ότι η Ινδία δε δεχό­ταν πια τη βρε­τα­νι­κή κυριαρχία.
Ο Γκά­ντι συνε­λή­φθη. Ινδοί σε ολό­κλη­ρη τη χώρα ξεση­κώ­θη­καν και δια­δή­λω­σαν. Η βρε­τα­νι­κή κυβέρ­νη­ση έστει­λε το ιππι­κό για να δια­σκορ­πί­σει τα πλήθη.

Ο Γκά­ντι παραγ­γέλ­νει με τους αγγε­λιο­φό­ρους του στα πλή­θη: «Ο Μαχά­τμα σας ζητεί κανέ­να επει­σό­διο να μην δια­τα­ρά­ξει την έναρ­ξη της ιερής λιτα­νεί­ας. Καμιά εχθρι­κή φωνή να μην ακου­στεί, αλλά μόνο λόγια πίστε­ως και θρη­σκευ­τι­κές προ­σευ­χές. Όποιος φορεί ρού­χα ξενι­κής κατα­σκευ­ής να τα πετά­ξει στο σωρό και εκεί να καούν. Από σήμε­ρα οι Ινδοί πρέ­πει να έχουν ένα μόνο ένδυ­μα, κι αυτό είναι το μπα­μπα­κε­ρό Χαντάρ. Ας είναι η πίστη κι η στα­θε­ρό­τη­τα μας όμοια με τη δική του και η νίκη θα μας χαμογελάσει»..

Συμ­μορ­φού­με­νοι με τις αρχές του Γκά­ντι για τη μη άσκη­ση βίας, οι δια­δη­λω­τές ξάπλω­σαν στο έδα­φος. Οι στρα­τιώ­τες είχαν δια­τα­γή να αφιπ­πεύ­σουν και να συλ­λά­βουν τους δια­δη­λω­τές. Περισ­σό­τε­ρα από 60.000 συνελήφθησαν.

Μια άλλη ομά­δα, απο­τε­λού­με­νη από περισ­σό­τε­ρους από 20.000 δια­δη­λω­τές, καθο­δη­γού­με­νοι από τη διά­ση­μη ποι­ή­τρια Σαρο­τζί­νι Σατ­το­πα­ντιάι Ναϊ­ντού και το γιο του Γκά­ντι Μανι­λάλ, πήγαν κοντά στα εργο­στά­σια αλα­τιού. Άοπλοι, υπέ­μει­ναν τα σκλη­ρά χτυ­πή­μα­τα από τα ρόπα­λα. Όσοι ήταν επι­κε­φα­λής έπε­φταν στο έδα­φος, όσοι όμως ακο­λου­θού­σαν προ­χω­ρού­σαν σιω­πη­λά μπρο­στά, δίνο­ντας έτσι από­λυ­το νόη­μα στο πνεύ­μα της ανα­μέ­τρη­σης χωρίς βία.

«Μπρο­στά στην παντο­δυ­να­μία του Άγγλου γίγα­ντα η παρέ­λα­ση των Μαρ­τύ­ρων, η πορεία τους προς τις αλυ­κές, ήταν η μόνη δυνα­τή στρα­τη­γι­κή. Ενα­ντί­ον των νόμων και των πολυ­βό­λων, της Αποι­κιο­κρα­τί­ας, ορθώ­θη­κε όλη η φιλο­σο­φία και η πανάρ­χαια αγιό­τη­τα των ινδι­κών μύθων. Μπρο­στά στη δολιό­τη­τα, που αρνιό­ταν την αυτο­κυ­βέρ­νη­ση στον ινδι­κό λαό, προ­βά­λει με τα εμβλή­μα­τα της προ­γο­νι­κής θρη­σκεί­ας, η μεγα­λο­πρέ­πεια μιας θρη­σκευ­τι­κής χορο­γρα­φί­ας, που θα άφη­νε τον κόσμο κατά­πλη­κτο» γρά­φει, η εφη­με­ρί­δα Ιλ. Πόπο­λο ντ’ Ιτάλια.

Σε όλες τις πόλεις γίνο­νται θυελ­λώ­δεις αντιαγ­γλι­κές δια­δη­λώ­σεις. Ο αγγλι­κές αρχές επι­βά­λουν σκλη­ρές κυρώ­σεις που περιε­λάμ­βα­ναν ομα­δι­κά βασα­νι­στή­ρια και εκτε­λέ­σεις, ενώ συνε­λή­φθη­σαν σχε­δόν όλοι οι ηγέ­τες του Κογκρέ­σου.  Τελι­κά και παρά το  γεγο­νός ότι οι ηγέ­τες του Κογκρέ­σου προ­σπα­θού­σαν να απο­φύ­γουν την ανά­πτυ­ξη επα­να­στα­τι­κών μορ­φών πάλης και την όξυν­ση των ταξι­κών αντι­θέ­σε­ων στη χώρα, ήρθαν σε δια­πραγ­μά­τευ­ση με τον αντι­βα­σι­λέα Ιρβιν και υπό­γρα­ψαν τον Μάρ­τιο του 1931 το Σύμ­φω­νο Δελ­χί. Με τη συμ­φω­νία αυτή ο Γκά­ντι ανα­λάμ­βα­νε να στα­μα­τή­σει την εκστρα­τεία πολι­τι­κής ανυ­πα­κο­ής και να πάρει μέρος στις εργα­σί­ες της «Διά­σκε­ψης Στρογ­γυ­λής Τρα­πέ­ζης στο Λονδίνο»,χωρίς όμως ουσια­στι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα. Αυτό τον οδή­γη­σε σε νέα εκστρα­τεία πολι­τι­κής ανυ­πα­κο­ής τον Γενά­ρη του 1932 μικρό­τε­ρη όμως απήχηση.