«Η ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΜΕ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΑ»

Γρά­φει η Μαρ­γα­ρί­τα Φρο­νι­μά­δη-Ματά­τση //

Το πολυ­διά­στα­το, πολυ­συ­ζη­τη­μέ­νο και πολύ επί­και­ρο ζήτη­μα  της προ­σφυ­γιάς στις διά­φο­ρες εκφάν­σεις του ανθρώ­πι­νου βίου και της ιστο­ρί­ας,  πραγ­μα­τεύ­ε­ται με από­λυ­τη επι­τυ­χία η κατα­ξιω­μέ­νη ποντια­κής κατα­γω­γής συγ­γρα­φέ­ας Γιώ­τα Φωτιά­δου-Μπα­λα­φού­τη, στο πλέ­ον πρό­σφα­το πόνη­μά της με τον παρα­πά­νω τίτλο (Εκδό­σεις Κυρια­κί­δη, έτος 2012).

Ιστο­ρι­κές, «πικρές μνή­μες», όπως τιτλο­φο­ρεί και το πρώ­το της διή­γη­μα ανα­δύ­ο­νται από τις καλο­γραμ­μέ­νες σελί­δες του βιβλί­ου της, που μέσα από τη στρω­τή, ευα­νά­γνω­στη, ζεστή, δημο­τι­κή γρα­φή, με ελά­χι­στη χρή­ση της ποντια­κής δια­λέ­κτου και των ιδιω­μα­τι­σμών της, ανα­δει­κνύ­ε­ται η μεγά­λη συγκι­νη­σια­κή φόρ­τι­ση, το πλού­σιο συναί­σθη­μα και η περισ­σή ανθρω­πιά της συγγραφέα.

Στο Α΄ μέρος περι­γρά­φο­νται, σκα­λί-σκα­λί, τα μύρια όσα, πάθη της προ­σφυ­γιάς του 1922: o  διωγ­μός και ο κατα­τρεγ­μός που υπέ­στη, οι δολο­φο­νί­ες και οι άγριες σφα­γές του άμα­χου πλη­θυ­σμού που δεν πρό­λα­βε ν΄ αντι­δρά­σει, οι ανυ­πο­λό­γι­στες απώ­λειες σε έμψυ­χο και άψυ­χο υλι­κό, σε ανθρώ­πι­νες ζωές και σε αμύ­θη­τα πλού­τη που είχαν απο­κτη­θεί με πολύ­χρο­νο μόχθο και θυσίες…

Σε σύνο­λο οκτώ (8) διη­γη­μά­των κατα­φέρ­νει η άξια συγ­γρα­φέ­ας να μας δώσει την πλή­ρη απει­κό­νι­ση του δρά­μα­τος των προ­σφύ­γων του 1922 από τον ξερι­ζω­μό τους, μέχρι το στέ­ριω­μα και την προ­κο­πή στον νέο τόπο που με αγά­πη αλλά και πλή­θος δυσκο­λιών τους ενσω­μά­τω­σε, χωρίς όμως και να τους αφο­μοιώ­σει, αφού οι πρό­σφυ­γες με την εργα­τι­κό­τη­τά τους, την φιλο­πο­νία τους, την συντρο­φι­κό­τη­τά τους, την αλλη­λεγ­γύη τους και την προ­ο­δευ­τι­κή τους συνεί­δη­ση κατά­φε­ραν να ξεχω­ρί­σουν και ν’ απο­τε­λέ­σουν έως σήμε­ρα ένα ιδα­νι­κό παρά­δειγ­μα προς μίμη­ση για όλους τους έλληνες.

Όμως η συγ­γρα­φέ­ας δεν μένει εκεί. Με περισ­σή σύνε­ση  και φιλα­λή­θεια προ­σεγ­γί­ζει την επο­χή του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου και το κύμα της προ­σφυ­γιάς που προ­κλή­θη­κε  εξ αιτί­ας του. Ένα τερά­στιο, ωστι­κό κύμα που ώθη­σε άλλους στην εσω­τε­ρι­κή κι άλλους στην εξω­τε­ρι­κή μετα­νά­στευ­ση, προς τις τότε σοσια­λι­στι­κές, φιλό­ξε­νες χώρες της ανα­το­λι­κής Ευρώπης.

Στο δεύ­τε­ρο (Β’) μέρος του βιβλί­ου, με έξη (6) άρτια και άκρως συγκι­νη­τι­κά  διη­γή­μα­τα περι­γρά­φει γεγο­νό­τα και συναι­σθή­μα­τα βιω­μέ­να άλλο­τε λιγό­τε­ρο και άλλο­τε περισ­σό­τε­ρο έντο­να και δυνα­τά, από πλή­θος Ελλή­νων αγω­νι­στών της Εθνι­κής Αντί­στα­σης και τις οικο­γέ­νειές τους.

Το τρί­το (Γ΄) μέρος περι­λαμ­βά­νει τέσ­σε­ρα (4) διη­γή­μα­τα εμπνευ­σμέ­να από το μετα­να­στευ­τι­κό κύμα της δεκα­ε­τί­ας του ’50, της μετεμ­φυ­λια­κής Ελλά­δας, όπου οι ήρω­ες κοι­νοί, καθη­με­ρι­νοί άνθρω­ποι του μόχθου και της βιο­πά­λης ανα­ζή­τη­σαν την τύχη τους  στα «σκλα­βο­πά­ζα­ρα» της Ευρώ­πης, της Αμε­ρι­κής, του Κανα­δά και της Αυστρα­λί­ας, βιώ­νο­ντας την απα­ξί­ω­ση και το ρατσι­σμό, μια παραλ­λα­γή αυτού που βιώ­νουν σήμε­ρα σε πολ­λά άλλα μέρη του κόσμου, αλλά και στη χώρα μας,  οι  «σύγ­χρο­νοι πρό­σφυ­γες»  που   την  έχουν κατακλύσει.

Και ο επί­λο­γος δεν είναι άλλος, δυστυ­χώς, από εκεί­νον της τρα­γι­κής επα­νά­λη­ψης του ίδιου σκη­νι­κού στις «εύφο­ρες» και «ευυ­πό­λη­πτες»  μέρες μας: της φυγής, του πανι­κού, της φρί­κης και της κατα­στρο­φής… Το ζού­με σήμε­ρα με τα αμέ­τρη­τα σαπιο­κά­ρα­βα των δου­λε­μπό­ρων που που­λά­νε υπο­σχέ­σεις παρα­δεί­σων σε μιλιού­νια απελ­πι­σμέ­νους συναν­θρώ­πους μας, διωγ­μέ­νους από τη λαί­λα­πα των πολέ­μων και της εξα­θλί­ω­σης των χωρών τους και κατα­λή­γουν να σκυ­λο­πνί­γο­νται στη Μεσό­γειο, μια θάλασ­σα που μετα­τρά­πη­κε εγκλη­μα­τι­κά και ασυλ­λό­γι­στα από θάλασ­σα Ειρή­νης και Ζωής σε έναν υγρό, ακό­ρε­στο τάφο κατα­πο­ντι­σμέ­νων, από­κλη­ρων μεταναστών.

Με το ποί­η­μα της τελευ­ταί­ας σελί­δας του βιβλί­ου της και τη φωτο­γρα­φία των κρα­του­μέ­νων προ­σφύ­γων πίσω από τα ψηλά συρ­μα­το­πλέγ­μα­τα, στα αφι­λό­ξε­να κέντρα «Φιλο­ξε­νί­ας» που έσπει­ραν τα «μακρό­πνοα»  και αδρά επι­δο­τού­με­να προ­γράμ­μα­τα της «μακρό­θυ­μης» και «φιλεύ­σπλα­χνης» Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης , η συγ­γρα­φέ­ας στέλ­νει ευθέ­ως το μήνυ­μά της στους ανα­γνώ­στες της: «ποιες ψυχές σε στε­ρού­νται εβέ­νι­νε, ξένε αδελ­φέ?»

(Η Μαρ­γα­ρί­τα Φρο­νι­μά­δη-Ματά­τση είναι αντι­πρό­ε­δρος της Εται­ρί­ας Ελλή­νων Λογοτεχνών)