Επιμέλεια Αλέκος Χατζηκώστας //
Η συζήτηση στη Βουλή για το ΚΙΛΕΛΕΡ (8/3/1910):
«…Οστις μας κατηγορήση ως δολοφόνους ας σκεφθή ότι η κατηγορία του θ’ αντικτυπήσει εις τον τείχον…»
Τα αιματηρά γεγονότα που συνέβησαν στο Κιλελέρ (6/3/1910) με αφορμή την αγροτική εξέγερση ήταν φυσικό να προκαλέσουν αίσθηση σε ολόκληρη τη χώρα.
Στη Βουλή (Δευτέρα 8/3/1910) έγινε ευρεία συζήτηση για το αγροτικό ζήτημα (πιο συγκριμένα Σχέδιο Νόμου για την εξαγορά από το Δημόσιο μεγάλων εκτάσεων- τσιφλικιών- στη Θεσσαλία) , ενώ πριν από αυτή προηγήθηκε συζήτηση για τα αιματηρά γεγονότα του Κιλελέρ.
Τη συζήτηση στη Βουλή περιγράφει εκτενώς η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ στις 9/3/1910 και στην οποία διαφαίνεται η προσπάθεια της κυβέρνησης να «δικαιολογήσει» τη στάση της στο όνομα των «υποκινητών» και της προστασίας της « δημόσιας τάξης» αλλά και η στάση των άλλων εκπροσώπων του τότε αστικού κοινοβουλίου (π.χ Θεοτόκης, Ράλης) να την στηρίξουν παρά τις επιμέρους «αντιθέσεις» τους…
«Η Βουλή ευρίσκεται εν απαρτία περί 11 και 10 παρόντων 91 βουλευτών.
Ο Κ. ΓΙΑΝΝΑΚΙΤΣΑ λέγει δια των συμβάντων εν Λαρίσση αποδεικνύεται το ιστορικώς λεγόμενον ότι η ελευθερία είνε δένδρον φυόμενο όταν ποτίζεται δια του αίματος του λαού. Ούτω δύναται να εξηγηθή το μακελειό το οποίον εγένετο εν Λαρίση. Ισως είνε τούτο η βάσις επί της οποίας θα εδραιωθή η αληθής ελευθερία του Ελληνικού λαού. Βεβαίως τα λαβόντα χώραν θλίβουσι πάντας υμάς, αλλά ιδιαιτέρως ημάς τους γνωρίζοντας το νομοταγές του Θεσσαλικού λαού προξενούν κατάπληξιν τα συμβάντα. Πρέπει όμως να προσθέσωμεν ότι δεν δυνάμεθα να εξηγήσωμεν διατί δεν προελήφθησαν τα θλιβερά ταύτα γεγονότα, και διατί δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν όσα επανειλημμένως είπομεν παριστώντες τους επικειμένους κινδύνους.
Οι Θεσσαλοί αγρόται είχαν σχηματίσει την πεποίθησιν ότι ηδύναντο ήδη ν’ απελευθερωθούν από τον ζυγόν υπό τον οποίον επί τόσα έτη ετυρρανούντο και με την πεποίθησιν ταύτην εζήτησαν παρά της Πολιτείας να συντελέση προς τούτο δια να επιδοθούν ελεύθεροι εις το έργο των,εκτου οποίου θα επήρχετο η ανάπτυξις της γεωργίας και το οποίον θ’ απέδιδεν εις το Κράτος ευρωστίαν οικονομκήν και στρατούς και στόλους και βιομηχανίαν ακμαίαν. Ας μας επιτραπή ήδη να διαμαρτυρηθώμεν δια τα θλιβερά συμβάντα και δια την τόσναπονιάν μετηνοποίαν εχύθη αίμα αθώον. Διότιδενείνε δυνατόνν’ αρνηθή τις ότι δεν εξηντλήθη πάσα η επιείκια προς τους απεγνωσμένους μεν,αλλά πάντοτε νομοταγείς χωρικούς. Ο στρατός εξ επιπολαιότητος ή και εκ φόβου προέβη εις τους πυροβολισμούς, τας επελάσεις και τα τσαλαπατήματα. Έχω την ελπίδα ότι η Κυβέρνησις θα εξεύρη τρόπον όπως πληρωθώσιν οι πόθοι του αγροτικού πληθυσμού της Θεσσαλίας, διότι άλλως να είσθε βέβαιοι ότι θα έχωμεν νέους σοβαρούς κινδύνους.
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ
Ο κ. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ απαντά ότι τα πράγματα είχον ούτω ώστε ουδείς ανέμενεν ότι ταύτα θα έφθανον εις το στενάχωρον σημείον και εις την οξείαν κατάστασιν εις τηνοποίανέφθασαν. Διότι είχομεν συνομιλήση με πάντας τους εκ Θεσσαλίας βουλευτάς, είχομεν δε και επισήμους πληροφορίας εκ των οποίων εσχηματίσαμεν την γνώμην ότι ήτο μεν δυνατόν να συμβούν ταραχαί τινές ως πυρπολήσεις αποθηκών και έχομεν τοιαύτας , αλλά ουδέποτε εφρονούμεν ότι θα συνέβαινον τα θλιβερά γεγονότα, τα οποία συνέβησαν. Και αληθώς, αν οι Θεσσαλοί αγρόται αφίνοντες εαυτούς, αφίνοντο εξ ιδίας σκέψεως και του ορμεμφύτου αυτών ακόμη να ζητούν ότι ζητούν, θα εζήτον μεν, αλλά δια των νομίμων μέσων. Ουδέποτε δεν θα επεζήτουν ν’ αρπάσουν δια της βίας εκείνο το οποίο ουδεμία Κυβέρνησις εις ουδεμίαν χώραν δενδύναται να παραχωρήση όταν πρόκειται να προσβληθούν συμβάσεις διεθνείς. Ημείς δια να δείξωμεν πως προσηνέχθημεν εις τηνπερίστασιν ταύτην, αναγικνώσκομεν δύο τηλεγραφήματα εκ των οποίων καταφέναιται τούτο.
Και αναγιγνώσκει ο κ. Δραγούμης τηλεγράφημα εκ Καρδίτσης, δημοσιευθέν ήδη εις το «Εμπρός» και φέρον τας υπογραφάς του κ .Γ. Καραϊσκάκη και άλλων πολιτών. Το τηλεγράφημα παριστά την κατάστασιν εις την ύπαιθρον χώραν ως λίαν κρίσιμον και συνιστά εις την Κυβέρνησιν να σπεύση προς επίλυσιν του αγροτικού ζητήματος ίνα προληφθούν σοβαρά γεγονότα. Η Κυβέρνησις έσπευσε να τηλεγραφήση προς πάσας τας εν Θεσσαλία αρχάς όπως φροντίσουν δια παντός μέσου να καθησυχάσουν τους αγρότας και να προλάβουν πάσαν διατάραξιν της τάξεως, αυστηρώς καταδιώκοντες πάσαν απόπειραν κατά της τάξεως. Ημείς φέρομεν λοιπόν ακεραίαν την ευθύνη τωνδιαταγών τας οποίας εδώκαμεν.
ΦΙΛΙΟΣ: Τους εδολόφονησαν ούτω.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Κύρε συνάδελφε, σας παρακαλώ να είσθε ολιγώτερον ζωηρός εις τας εκφράσεις σας. Οστις μας κατηγορήση ως δολοφόνους ας σκεφθή ότι η κατηγορία του θ’ αντικτυπήσει εις τον τείχον εκείνον (δεικνύει τον όπισθεν του τοίχον). Ούτω λοιπόν επολιτεύθη η Κυβέρνησις.Νομίζω ότι εξηντλήσαμεν και συνεστήσαμεν εις τας αρχάς τας εν Θεσσαλία πάσαν επιείκειαν, αλλά’ ας ίδωμεν πως επήλθε η σύρραξις μεταξύ στρατού και αγροτών.
Αναγιγνώσκει είτα σειρά τηλεγραφημάτων των εν Θεσσαλία αρχών εξιστορούντων τα γνωστά αιματηρά συμβάντα. Εν τέλει, λέγει, ότι ούτω συνέβησαν τα πράγματα. Εξ όσων τηλεγραφημάτων σας ανέγνωσα δύνασθε να κρίνητε ποία υπήρξεν η πολιτεία της Κυβερνήσεως και των οργάνων αυτής επί του ζητήματος τούτου.
Αναγιγνώσκει έτερον μακρόν τηλεγράφημα περί αγοράς όπλων υπό των χωρικών, περί ενόπλων συγκεντρώσεων ‚συλλαλητηρίων και πυροβολισμών. Αναφέρει επίσης ότι ογδοήκοντα χωρικοί ένοπλοι, κατά το τηλεγράφημα, έβαινον προς συνάντησιν του κ. Γ. Καραϊσκάκη και άλλων ενόπλων ομάδων. Επίσης αναγιγνώσκει τηλεγραφήματα περί απειλουμένων εμπρησμών αποθηκών και τσιφλικιών.
Ούτω λοιπόν είχον τα πράγματα και βεβαίως δεν ήτο δυνατόν να γίνωσιν άλλως. Όταν είδομεν 150 Θεσσαλούς να έλθουν ενταύθα οι οποίοι ήσαν πρωτεύοντες παράτων λαώ εις εκάστην περιφέρειαν βεβαίως δενήτο δυνατόν να μην προεικάση κανείς ότι θα λάβουν χώραν όσα συνέβησαν. Όταν άνθρωποι ανεπτυγμένοι ηγούμενοι του λαού κατώρθωσαν να εκτρέψουν τον δίκαιον πόθον του αγροτικού πληθυσμού εις άλλην κατεύθυνσιν και εις άλλην κίνησιν και το κίνημα επρόκειτο να γενικευθή καθ’ όλην την Ελλάδα τι έπρεπε να πράξη η Κυβέρνησις;
ΓΙΑΝΝΑΚΙΤΣΑΣ και ΤΕΡΤΙΠΗΣ: Να τους ονοματήσετε τους υποκινητάς.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Εγώ και άλλοτε είπον ότι δεν εννοώ ουδένα εκ των παρευρισκομένων ενταύθα Θεσσαλών βουλευτών. Είπον ότι αι ενέργιαι προέρχονται από ανθρώπους μη ευρισκομένους ενταύθα, αλλά εκτός της Βουλής. Δεν ηδύνατο λοιπόν να πράξη παρά ότι έπραξε. Τούτο επεβάλλετο να πράξη εκ πατριωτισμού χάριν του Κράτους. Βεβαίως οι Θεσσαλοί αγρόται έχουν δίκαιον να ζητούν ό,τι ζητούν αλλά παρακαλώ ένα εκ των Θεσσαλών βουλευτών να υποβάλη αυτός το νομοσχέδιον,αν νομίζη ότι είνε δυνατόν να συζητηθή τόσον σπουδαίον ζήτημα εντός των ολίγων ημερών ενώ έχομεν τόσα άλλα σπουδαία ζητήματα να επιλύσωμεν.
Εντέλει επικαλείται την ευμένειαν και την βοήθειαν της Βουλής προς ενίσχυσιν της Κυβερνήσεως όπως αποκαταστήση τελείως την τάξιν.
Οκ. ΦΙΛΙΟΣ επιτίθεται κατά της κυβερνήσεως ως μη προσενεχθείσης ως έπρεπε κατά τας περιστάσεις ταύτας, προσθέσει δε ότι ο στρατός επυροβόλησε κατ’ αόπλων χωρικών.
ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ: Δια να τηρηθή το Κράτος του Νόμου.
ΦΙΛΙΟΣ: Σας συγχαίρω κύριε συνάδελφε εύχομαι και εις την επαρχίαν σας να γίνουν τα ίδια. Ο στρατός επυροβόλησε κατά διαταγήν της Κυβερνήσεως. Οι χωροφύλακες επετέθησαν πρώτοι κατά των χωρικών.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Δεν είνε αληθές τούτο, έχω τηλεγράφημα της Διευθύνσεως των Θεσσαλικών σιδηροδρόμων η οποία βεβαιοί ότι οι χωρικοί εζήτησαν να καταλάβουν την αμαξοστοιχίαν εις πολίτης δε επεκαλέσθη την συνδρομήν του στρατού.
Ο Κ.ΦΙΛΙΟΣ εξακολουθεί να διαμαρτύεραι.
Ο κ. ΡΑΛΛΗΣ
Ο Κ. Δ.ΡΑΛΛΗΣ λέγει ότι είνε καιρός να παύσωμεν να παραφερώμεθα και να μην εκφράζωμεν αμφιβολίας δια τα τηλεγραφήματα του μεράρχου κ. Ψαρροδήμου και του νομάρχου Λαρίσης. Εν περιστάσει ταύτη έπρεπε ν’ ασκηθή όλον το κύρος του Νόμου.
Ο κ. ΦΙΛΙΟΣ εξακολουθεί διαμαρτυρόμενος και λέγει ότι ο κ. Πρωθυπουργός δεν παρέστησε τα γεγονότα ως συνέβησαν.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Θα μ’ αναγκάσητε να προβώ εις περισσοτέρας αποκαλύψεις.
ΦΙΛΟΣ: Μάλιστα να προβήτε.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Εχω εις χείρας μου τηλεγράφημα Ρώσου υπηκόου προς τινα συγγενή του ενταύθα όμοιον του οποίου έλαβε και ο κ. επί των Εσωτερικών υπουργός. Το τηλεγράφημα αναφέρει «η κατάστασις είνε γενική επανάστασις καθ’ όλην την Θεσσαλίαν,η Κυριακή ωρίσθη ως ημέρα της εκρήξεως των ταραχών»
Ο κ.ΦΙΛΙΟΣ έχων υπόψη του Λαρισαϊκήν εφημερίδα εξιστορεί τα συμβάντα ως αύτη τ’ αναγράφει.
Δ.ΡΑΛΛΗΣ: Η κυβέρνησις εκπροσωπούσα την Βουλήν και το Έθνος είνε άξια εθνικής ευγνωμοσύνης πράξασα ότι έπραξε.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ευχαριστώ τον έντιμον συνάδελφον δια την δήλωσιν ην εποιήσατο. Η δήλωσις αύτη αποτελεί φωνήν δικαιοσύνης.
Δ. ΡΑΛΛΗΣ: Βεβαίως διότι δεν πιστεύω να υπάρχη τις ο οποίος να νομίζη ότι εν τη αιθούσι ταύτη ευρίσκονται άνθρωποι τόσον αιμοχαρείς.
Ο κ.ΦΙΛΛΙΟΣ εξακολουθών υποστηρίζει ότι το αιματοκύλισμα ήρχισε διότι εις χωρικός ήρπασε το ξίφος ενός στατιώτου επιτεθέντος κατ’ αυτού. Πρέπει να προσέξη η Κυβέρνησις επιλέγει, διότι υπάρχει κίνδυνος ν’ανοιχθή χάσμα μεταξύ λαού και στρατού.
ΝΑ ΑΝΑΚΛΗΘΗ Ο κ. ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗΣ
Ο κ. Δ. ΡΑΛΛΗΣ λέγει ότι ο κ. Πρόεδρος πρέπει να καλέση εις την αίθουσαν ταύτην τον βουλευτήν εκείνον ο οποίος ευρίσκετο εν Θεσσαλία. Το καθήκον του είνε εν τη αιθούση ταύτη αφού με ύψιστα ζητήματα έχει ν’ ασχοληθεί η Βουλή.
Πολλοί βουλευταί εκ Θεσσαλίας ζητούν τον λόγον. Άλλοι φωνάζουν να διακοπή η συνεδρίασις.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. Επειδή μετά την μεσηβρίαν έχει σπουδαία ζητήματα να ασχοληθή η Βουλή δεν δύναται και μετά την μεσημβρίαν να ασχοληθή με αυτό το ζήτημα.
Ο κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ επιτίθεται και αυτός κατά της Κυβερνήσεως και λέγει ότι δι’ ένα λιθοβολισμόν δεν ήτο ανάγκη να χυθή τόσον αθώον αίμα. Η Κυβέρνησις προσθέτει ώφειλε να συζητήση το νομοσχέδιον περί του αγροτικού ζητήματος μέχρι της εσχάτης προθεσμίας της βουλευτικής περιόδου. Το ζήτημα είνε υψίστης εθνικής σημασίας και ενδιαφέρει τόσον τους αγρότας όσον και τους ιδιοκτήτας η επίλυσης αυτού.
ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΟΥ κ. ΘΕΟΤΙΚΗ
ΘΕΟΤΟΚΗΣ: Εγώ φρονώ αδιστάκτως ότι τα αγροτικά ζητήματα δεν λύονται δια της βίας, εκείνοι δε οι οποίοι προς τουτο ωθούν τους αγρότας δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να καθιστούν δυσχερεστέραν την λύσιν. Δεν γνωρίζω κύριοι τα συμβάντα εν Θεσσαλία, ήκουσα όμως τα τηλεγραφήματα και μέχρι της αποδείξεως του εναντίου οφείλω να πιστεύσω ότι αι αρχαία έπραξαν το καθήκον των και βεβαίως καθήκον έχουν να διατηρήσουν την τάξιν. Φρονώ όμως αφού ο Πρόωρος καθαρώς είπεν ότι υπάρχουν υποκινηταί ότι πρέπει να στραφή κατ’ αυτών η εισαγγελική αρχή. Ταύτα εκτιμώ ότι ώφειλον να είπω.
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ευχαριστώ τον έντιμον συνάδελφον και βεβαιώ ότι υπάρχουν γνωστά εις την Κυβέρνησιν πρόσωπα και ότι οποιονδήποτε και εάν είνε το ανάστημα των η Κυβέρνησις θα πράξη το καθήκον της.»