Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η συζήτηση στη Βουλή για το ΚΙΛΕΛΕΡ (8/3/1910)

Επι­μέ­λεια Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Η συζή­τη­ση στη Βου­λή για το ΚΙΛΕΛΕΡ (8/3/1910):

«…Οστις μας κατη­γο­ρή­ση ως δολο­φό­νους ας σκε­φθή ότι η κατη­γο­ρία του θ’ αντι­κτυ­πή­σει εις τον τείχον…»

Τα αιμα­τη­ρά γεγο­νό­τα που συνέ­βη­σαν στο Κιλε­λέρ (6/3/1910) με αφορ­μή την αγρο­τι­κή εξέ­γερ­ση ήταν φυσι­κό να προ­κα­λέ­σουν αίσθη­ση σε ολό­κλη­ρη τη χώρα.

Στη Βου­λή (Δευ­τέ­ρα 8/3/1910) έγι­νε ευρεία συζή­τη­ση για το αγρο­τι­κό ζήτη­μα (πιο συγκρι­μέ­να Σχέ­διο Νόμου για την εξα­γο­ρά από το Δημό­σιο μεγά­λων εκτά­σε­ων- τσι­φλι­κιών- στη Θεσ­σα­λία) , ενώ πριν από αυτή προη­γή­θη­κε συζή­τη­ση για τα αιμα­τη­ρά γεγο­νό­τα του Κιλελέρ. 

Τη συζή­τη­ση στη Βου­λή περι­γρά­φει εκτε­νώς η εφη­με­ρί­δα ΕΜΠΡΟΣ στις 9/3/1910 και στην οποία δια­φαί­νε­ται η προ­σπά­θεια της κυβέρ­νη­σης να «δικαιο­λο­γή­σει» τη στά­ση της στο όνο­μα των «υπο­κι­νη­τών» και της προ­στα­σί­ας της « δημό­σιας τάξης» αλλά και η στά­ση των άλλων εκπρο­σώ­πων του τότε αστι­κού κοι­νο­βου­λί­ου (π.χ Θεο­τό­κης, Ράλης) να την στη­ρί­ξουν παρά τις επι­μέ­ρους «αντι­θέ­σεις» τους…

«Η Βου­λή ευρί­σκε­ται εν απαρ­τία περί 11 και 10 παρό­ντων 91 βουλευτών.

Ο Κ. ΓΙΑΝΝΑΚΙΤΣΑ λέγει δια των συμ­βά­ντων εν Λαρίσ­ση απο­δει­κνύ­ε­ται το ιστο­ρι­κώς λεγό­με­νον ότι η ελευ­θε­ρία είνε δέν­δρον φυό­με­νο όταν ποτί­ζε­ται δια του αίμα­τος του λαού.  Ούτω δύνα­ται να εξη­γη­θή το μακε­λειό το οποί­ον εγέ­νε­το εν Λαρί­ση. Ισως είνε τού­το η βάσις επί της οποί­ας θα εδραιω­θή η αλη­θής ελευ­θε­ρία του Ελλη­νι­κού λαού. Βεβαί­ως τα λαβό­ντα χώραν θλί­βου­σι πάντας υμάς, αλλά ιδιαι­τέ­ρως ημάς τους γνω­ρί­ζο­ντας το νομο­τα­γές του Θεσ­σα­λι­κού λαού προ­ξε­νούν κατά­πλη­ξιν τα συμ­βά­ντα. Πρέ­πει όμως να προ­σθέ­σω­μεν ότι δεν δυνά­με­θα να εξη­γή­σω­μεν δια­τί δεν προ­ε­λή­φθη­σαν τα θλι­βε­ρά ταύ­τα γεγο­νό­τα, και δια­τί δεν ελή­φθη­σαν υπ’ όψιν όσα επα­νει­λημ­μέ­νως είπο­μεν παρι­στώ­ντες τους επι­κει­μέ­νους κινδύνους. 

Οι Θεσ­σα­λοί αγρό­ται είχαν σχη­μα­τί­σει την πεποί­θη­σιν ότι  ηδύ­να­ντο ήδη ν’ απε­λευ­θε­ρω­θούν  από τον ζυγόν υπό τον οποί­ον επί τόσα έτη ετυρ­ρα­νού­ντο και με  την πεποί­θη­σιν ταύ­την εζή­τη­σαν παρά της Πολι­τεί­ας να συντε­λέ­ση προς τού­το δια να επι­δο­θούν ελεύ­θε­ροι  εις το έργο των,εκτου οποί­ου θα επήρ­χε­το η ανά­πτυ­ξις της γεωρ­γί­ας και το οποί­ον θ’ απέ­δι­δεν εις το Κρά­τος ευρω­στί­αν οικο­νομ­κήν και στρα­τούς και στό­λους και βιο­μη­χα­νί­αν ακμαί­αν. Ας μας επι­τρα­πή ήδη να δια­μαρ­τυ­ρη­θώ­μεν δια τα θλι­βε­ρά συμ­βά­ντα και δια την τόσ­να­πο­νιάν μετη­νο­ποί­αν εχύ­θη αίμα αθώ­ον. Διό­τι­δε­νεί­νε δυνα­τόνν’ αρνη­θή τις ότι δεν εξη­ντλή­θη πάσα η επιεί­κια προς τους απε­γνω­σμέ­νους μεν,αλλά πάντο­τε νομο­τα­γείς χωρι­κούς. Ο στρα­τός εξ επι­πο­λαιό­τη­τος ή και εκ φόβου προ­έ­βη εις τους πυρο­βο­λι­σμούς, τας επε­λά­σεις και τα τσα­λα­πα­τή­μα­τα. Έχω την ελπί­δα ότι η Κυβέρ­νη­σις θα εξεύ­ρη τρό­πον όπως πλη­ρω­θώ­σιν οι πόθοι του αγρο­τι­κού πλη­θυ­σμού της Θεσ­σα­λί­ας, διό­τι  άλλως να είσθε βέβαιοι ότι θα έχω­μεν νέους σοβα­ρούς κινδύνους.

ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ

Ο κ. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ απα­ντά ότι τα πράγ­μα­τα είχον ούτω ώστε ουδείς ανέ­με­νεν ότι ταύ­τα θα έφθα­νον εις το στε­νά­χω­ρον σημεί­ον και εις την οξεί­αν κατά­στα­σιν εις τηνο­ποί­α­νέ­φθα­σαν. Διό­τι είχο­μεν συνο­μι­λή­ση με πάντας τους εκ Θεσ­σα­λί­ας βου­λευ­τάς, είχο­μεν δε και επι­σή­μους πλη­ρο­φο­ρί­ας εκ των οποί­ων εσχη­μα­τί­σα­μεν την γνώ­μην ότι ήτο μεν δυνα­τόν να συμ­βούν ταρα­χαί τινές ως πυρ­πο­λή­σεις απο­θη­κών και έχο­μεν τοιαύ­τας , αλλά ουδέ­πο­τε εφρο­νού­μεν ότι θα συνέ­βαι­νον τα θλι­βε­ρά γεγο­νό­τα, τα οποία συνέ­βη­σαν. Και αλη­θώς, αν οι Θεσ­σα­λοί αγρό­ται αφί­νο­ντες εαυ­τούς, αφί­νο­ντο εξ ιδί­ας σκέ­ψε­ως και του ορμεμ­φύ­του αυτών ακό­μη να ζητούν ότι ζητούν, θα εζή­τον μεν, αλλά δια των νομί­μων μέσων. Ουδέ­πο­τε δεν θα επε­ζή­τουν ν’ αρπά­σουν δια της βίας εκεί­νο το οποίο ουδε­μία Κυβέρ­νη­σις εις ουδε­μί­αν χώραν δεν­δύ­να­ται να παρα­χω­ρή­ση όταν πρό­κει­ται να προ­σβλη­θούν συμ­βά­σεις διε­θνείς. Ημείς δια να δεί­ξω­μεν πως  προ­ση­νέ­χθη­μεν εις την­πε­ρί­στα­σιν ταύ­την, ανα­γι­κνώ­σκο­μεν δύο τηλε­γρα­φή­μα­τα εκ των οποί­ων κατα­φέ­ναι­ται τούτο.

Και ανα­γι­γνώ­σκει ο κ. Δρα­γού­μης τηλε­γρά­φη­μα εκ Καρ­δί­τσης, δημο­σιευ­θέν ήδη εις το «Εμπρός» και φέρον τας υπο­γρα­φάς του κ .Γ. Καραϊ­σκά­κη και άλλων πολι­τών. Το τηλε­γρά­φη­μα παρι­στά την κατά­στα­σιν εις την ύπαι­θρον χώραν ως λίαν κρί­σι­μον και συνι­στά εις την Κυβέρ­νη­σιν να σπεύ­ση προς επί­λυ­σιν του αγρο­τι­κού ζητή­μα­τος ίνα προ­λη­φθούν σοβα­ρά γεγο­νό­τα. Η Κυβέρ­νη­σις έσπευ­σε να τηλε­γρα­φή­ση προς πάσας τας εν Θεσ­σα­λία αρχάς όπως φρο­ντί­σουν δια παντός μέσου να καθη­συ­χά­σουν τους αγρό­τας και να προ­λά­βουν πάσαν δια­τά­ρα­ξιν της τάξε­ως, αυστη­ρώς κατα­διώ­κο­ντες πάσαν από­πει­ραν κατά της τάξε­ως. Ημείς φέρο­μεν λοι­πόν ακε­ραί­αν την ευθύ­νη των­δια­τα­γών τας οποί­ας εδώκαμεν.

ΦΙΛΙΟΣ: Τους εδο­λό­φο­νη­σαν ούτω.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Κύρε συνά­δελ­φε, σας παρα­κα­λώ να είσθε ολι­γώ­τε­ρον ζωη­ρός εις τας εκφρά­σεις σας. Οστις μας κατη­γο­ρή­ση ως δολο­φό­νους ας σκε­φθή ότι η κατη­γο­ρία του θ’ αντι­κτυ­πή­σει εις τον τεί­χον εκεί­νον (δει­κνύ­ει τον όπι­σθεν του τοί­χον). Ούτω λοι­πόν επο­λι­τεύ­θη η Κυβέρνησις.Νομίζω ότι εξη­ντλή­σα­μεν και συνε­στή­σα­μεν εις τας αρχάς τας εν Θεσ­σα­λία πάσαν επιεί­κειαν, αλλά’  ας ίδω­μεν πως επήλ­θε η σύρ­ρα­ξις μετα­ξύ στρα­τού και αγροτών.

Ανα­γι­γνώ­σκει είτα σει­ρά τηλε­γρα­φη­μά­των των εν Θεσ­σα­λία αρχών  εξι­στο­ρού­ντων τα γνω­στά αιμα­τη­ρά συμ­βά­ντα. Εν τέλει, λέγει, ότι ούτω συνέ­βη­σαν τα πράγ­μα­τα. Εξ όσων τηλε­γρα­φη­μά­των σας ανέ­γνω­σα δύνα­σθε να κρί­νη­τε ποία υπήρ­ξεν η πολι­τεία της Κυβερ­νή­σε­ως και των οργά­νων αυτής επί του ζητή­μα­τος τούτου.

Ανα­γι­γνώ­σκει έτε­ρον μακρόν τηλε­γρά­φη­μα περί αγο­ράς όπλων υπό των χωρι­κών, περί ενό­πλων συγκε­ντρώ­σε­ων ‚συλ­λα­λη­τη­ρί­ων και πυρο­βο­λι­σμών. Ανα­φέ­ρει επί­σης ότι ογδο­ή­κο­ντα χωρι­κοί ένο­πλοι, κατά το τηλε­γρά­φη­μα, έβαι­νον προς συνά­ντη­σιν του κ. Γ. Καραϊ­σκά­κη και άλλων ενό­πλων ομά­δων. Επί­σης ανα­γι­γνώ­σκει τηλε­γρα­φή­μα­τα περί απει­λου­μέ­νων εμπρη­σμών απο­θη­κών και τσιφλικιών. 

Ούτω λοι­πόν είχον τα πράγ­μα­τα και βεβαί­ως δεν ήτο δυνα­τόν να γίνω­σιν άλλως. Όταν είδο­μεν 150 Θεσ­σα­λούς να έλθουν ενταύ­θα οι οποί­οι ήσαν πρω­τεύ­ο­ντες παρά­των λαώ εις εκά­στην περι­φέ­ρειαν βεβαί­ως δενή­το δυνα­τόν να μην προει­κά­ση κανείς ότι θα λάβουν χώραν όσα συνέ­βη­σαν. Όταν άνθρω­ποι ανε­πτυγ­μέ­νοι ηγού­με­νοι του λαού κατώρ­θω­σαν να εκτρέ­ψουν τον δίκαιον  πόθον του αγρο­τι­κού πλη­θυ­σμού εις άλλην κατεύ­θυν­σιν και εις άλλην κίνη­σιν και το κίνη­μα επρό­κει­το να γενι­κευ­θή καθ’ όλην την Ελλά­δα τι έπρε­πε να πρά­ξη η Κυβέρνησις; 

ΓΙΑΝΝΑΚΙΤΣΑΣ και ΤΕΡΤΙΠΗΣ: Να τους ονο­μα­τή­σε­τε τους υποκινητάς. 

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Εγώ και άλλο­τε είπον  ότι δεν εννοώ ουδέ­να εκ των παρευ­ρι­σκο­μέ­νων ενταύ­θα Θεσ­σα­λών βου­λευ­τών. Είπον ότι αι ενέρ­γιαι προ­έρ­χο­νται  από ανθρώ­πους μη ευρι­σκο­μέ­νους ενταύ­θα, αλλά εκτός της Βου­λής. Δεν ηδύ­να­το λοι­πόν να πρά­ξη παρά ότι έπρα­ξε. Τού­το  επε­βάλ­λε­το να πρά­ξη εκ πατριω­τι­σμού χάριν του Κρά­τους. Βεβαί­ως οι Θεσ­σα­λοί αγρό­ται έχουν δίκαιον να  ζητούν ό,τι ζητούν αλλά παρα­κα­λώ ένα εκ των Θεσ­σα­λών βου­λευ­τών να υπο­βά­λη αυτός το νομοσχέδιον,αν νομί­ζη ότι είνε δυνα­τόν να συζη­τη­θή τόσον σπου­δαί­ον ζήτη­μα εντός των ολί­γων ημε­ρών ενώ έχο­μεν τόσα άλλα σπου­δαία ζητή­μα­τα να επιλύσωμεν. 

Εντέ­λει επι­κα­λεί­ται την ευμέ­νειαν και την βοή­θειαν της Βου­λής προς ενί­σχυ­σιν της Κυβερ­νή­σε­ως όπως απο­κα­τα­στή­ση τελεί­ως την τάξιν.

Οκ. ΦΙΛΙΟΣ επι­τί­θε­ται κατά της κυβερ­νή­σε­ως ως μη προ­σε­νε­χθεί­σης ως έπρε­πε κατά τας περι­στά­σεις  ταύ­τας, προ­σθέ­σει δε ότι  ο στρα­τός επυ­ρο­βό­λη­σε κατ’ αόπλων χωρικών.

ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ: Δια να τηρη­θή το Κρά­τος του Νόμου.

ΦΙΛΙΟΣ: Σας συγ­χαί­ρω κύριε συνά­δελ­φε εύχο­μαι και εις την επαρ­χί­αν σας να γίνουν τα ίδια. Ο στρα­τός επυ­ρο­βό­λη­σε κατά δια­τα­γήν της Κυβερ­νή­σε­ως. Οι χωρο­φύ­λα­κες επε­τέ­θη­σαν πρώ­τοι κατά  των χωρικών.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Δεν είνε αλη­θές τού­το, έχω τηλε­γρά­φη­μα της Διευ­θύν­σε­ως των Θεσ­σα­λι­κών σιδη­ρο­δρό­μων η οποία βεβαιοί ότι οι χωρι­κοί εζή­τη­σαν να κατα­λά­βουν την αμα­ξο­στοι­χί­αν εις πολί­της δε επε­κα­λέ­σθη την συν­δρο­μήν του στρατού.

Ο Κ.ΦΙΛΙΟΣ εξα­κο­λου­θεί να διαμαρτύεραι.

Ο κ. ΡΑΛΛΗΣ

Ο Κ. Δ.ΡΑΛΛΗΣ λέγει ότι είνε και­ρός να παύ­σω­μεν να παρα­φε­ρώ­με­θα και να μην εκφρά­ζω­μεν αμφι­βο­λί­ας δια τα τηλε­γρα­φή­μα­τα του μεράρ­χου κ. Ψαρ­ρο­δή­μου και του νομάρ­χου Λαρί­σης. Εν περι­στά­σει ταύ­τη έπρε­πε ν’ ασκη­θή όλον το κύρος του Νόμου. 

Ο κ. ΦΙΛΙΟΣ εξα­κο­λου­θεί δια­μαρ­τυ­ρό­με­νος και λέγει ότι ο κ. Πρω­θυ­πουρ­γός δεν παρέ­στη­σε τα γεγο­νό­τα ως συνέβησαν.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Θα μ’ ανα­γκά­ση­τε να προ­βώ εις περισ­σο­τέ­ρας αποκαλύψεις.

ΦΙΛΟΣ: Μάλι­στα να προβήτε.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Εχω  εις χεί­ρας μου τηλε­γρά­φη­μα Ρώσου υπη­κό­ου  προς τινα συγ­γε­νή του ενταύ­θα όμοιον του οποί­ου έλα­βε και ο κ. επί των Εσω­τε­ρι­κών υπουρ­γός. Το τηλε­γρά­φη­μα  ανα­φέ­ρει «η κατά­στα­σις είνε γενι­κή  επα­νά­στα­σις καθ’ όλην την Θεσσαλίαν,η Κυρια­κή ωρί­σθη ως ημέ­ρα της εκρή­ξε­ως των ταραχών»

Ο κ.ΦΙΛΙΟΣ έχων υπό­ψη του Λαρι­σαϊ­κήν εφη­με­ρί­δα εξι­στο­ρεί τα συμ­βά­ντα ως αύτη τ’ αναγράφει.

Δ.ΡΑΛΛΗΣ: Η κυβέρ­νη­σις εκπρο­σω­πού­σα την Βου­λήν και το Έθνος είνε άξια εθνι­κής ευγνω­μο­σύ­νης πρά­ξα­σα ότι έπραξε.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ευχα­ρι­στώ τον έντι­μον συνά­δελ­φον δια την δήλω­σιν ην εποι­ή­σα­το. Η δήλω­σις αύτη απο­τε­λεί φωνήν δικαιοσύνης.

Δ. ΡΑΛΛΗΣ: Βεβαί­ως διό­τι δεν πιστεύω να υπάρ­χη τις ο οποί­ος να νομί­ζη ότι εν τη αιθού­σι ταύ­τη ευρί­σκο­νται άνθρω­ποι τόσον αιμοχαρείς.

Ο κ.ΦΙΛΛΙΟΣ εξα­κο­λου­θών υπο­στη­ρί­ζει ότι το αιμα­το­κύ­λι­σμα ήρχι­σε διό­τι εις χωρι­κός ήρπα­σε το ξίφος ενός  στα­τιώ­του  επι­τε­θέ­ντος κατ’ αυτού. Πρέ­πει να προ­σέ­ξη η Κυβέρ­νη­σις επι­λέ­γει, διό­τι υπάρ­χει κίν­δυ­νος ν’ανοιχθή χάσμα μετα­ξύ λαού και στρατού.

ΝΑ ΑΝΑΚΛΗΘΗ Ο κ. ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗΣ

Ο  κ. Δ. ΡΑΛΛΗΣ λέγει ότι ο κ. Πρό­ε­δρος πρέ­πει να καλέ­ση εις την αίθου­σαν ταύ­την τον βου­λευ­τήν εκεί­νον ο οποί­ος ευρί­σκε­το εν Θεσ­σα­λία. Το καθή­κον του είνε εν τη αιθού­ση ταύ­τη αφού με ύψι­στα ζητή­μα­τα έχει ν’ ασχο­λη­θεί η Βουλή.

Πολ­λοί βου­λευ­ταί εκ Θεσ­σα­λί­ας ζητούν τον λόγον. Άλλοι φωνά­ζουν να δια­κο­πή η συνεδρίασις.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. Επει­δή μετά την μεση­βρί­αν έχει σπου­δαία ζητή­μα­τα να ασχο­λη­θή η Βου­λή δεν δύνα­ται και μετά την μεσημ­βρί­αν να ασχο­λη­θή με αυτό το ζήτημα. 

Ο κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ επι­τί­θε­ται και αυτός κατά της Κυβερ­νή­σε­ως και λέγει ότι δι’ ένα λιθο­βο­λι­σμόν δεν ήτο ανά­γκη να χυθή τόσον αθώ­ον αίμα. Η Κυβέρ­νη­σις προ­σθέ­τει ώφει­λε να συζη­τή­ση το νομο­σχέ­διον περί του αγρο­τι­κού ζητή­μα­τος μέχρι της εσχά­της προ­θε­σμί­ας της βου­λευ­τι­κής περιό­δου. Το ζήτη­μα είνε υψί­στης εθνι­κής σημα­σί­ας και ενδια­φέ­ρει τόσον τους αγρό­τας όσον και τους ιδιο­κτή­τας η επί­λυ­σης αυτού. 

ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΟΥ κ. ΘΕΟΤΙΚΗ

ΘΕΟΤΟΚΗΣ: Εγώ φρο­νώ αδι­στά­κτως ότι  τα αγρο­τι­κά ζητή­μα­τα δεν λύο­νται δια της βίας, εκεί­νοι δε οι οποί­οι  προς του­το ωθούν τους αγρό­τας δεν κάνουν τίπο­τε άλλο παρά να καθι­στούν δυσχε­ρε­στέ­ραν την λύσιν. Δεν γνω­ρί­ζω κύριοι τα συμ­βά­ντα εν Θεσ­σα­λία, ήκου­σα όμως τα τηλε­γρα­φή­μα­τα και μέχρι  της απο­δεί­ξε­ως του ενα­ντί­ου οφεί­λω να πιστεύ­σω ότι αι αρχαία έπρα­ξαν το καθή­κον των και βεβαί­ως καθή­κον έχουν να δια­τη­ρή­σουν την τάξιν. Φρο­νώ όμως αφού ο Πρό­ω­ρος καθα­ρώς είπεν ότι υπάρ­χουν υπο­κι­νη­ταί ότι πρέ­πει να στρα­φή κατ’ αυτών η εισαγ­γε­λι­κή αρχή. Ταύ­τα εκτι­μώ ότι ώφει­λον να είπω.

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ευχα­ρι­στώ τον έντι­μον συνά­δελ­φον και βεβαιώ ότι υπάρ­χουν γνω­στά  εις την Κυβέρ­νη­σιν πρό­σω­πα και ότι οποιον­δή­πο­τε και εάν είνε το ανά­στη­μα των η Κυβέρ­νη­σις θα πρά­ξη το καθή­κον της.»

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο