Νομός Έβρου (Η’ Μέρος): Ανδρικά ονόματα

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ
Ανδρι­κά ονόματα

Το ανδρι­κό δείγ­μα αντι­προ­σω­πεύ­ει το 4,06% του πλη­θυ­σμού του νομού (3.037 άνδρες με συνο­λι­κό ανδρι­κό πλη­θυ­σμό 74.630, με στοι­χεία απο­γρα­φής 2011). Κυρί­αρ­χα και εδώ τα θρη­σκευ­τι­κά ονό­μα­τα. Ακο­λου­θούν τα προ­ερ­χό­με­να από μυθο­λο­γία και αρχαιό­τη­τα και έπο­νται αυτά που προ­έρ­χο­νται από την ελεύ­θε­ρη αντί­λη­ψη του λαού. Και αυτή είναι μια δια­φο­ρά που εντο­πί­ζου­με στις πηγές γυναι­κεί­ων και ανδρι­κών ονο­μά­των. Αλλω­στε, οι ιδιό­τη­τες των λου­λου­διών ται­ριά­ζουν περισ­σό­τε­ρο στις γυναί­κες και αυτοί που ενσαρ­κώ­νουν το κλέ­ος της αρχαιό­τη­τας είναι οι άνδρες. Μισό και το ποσο­στό των ξένων ανδρι­κών ονο­μά­των τα οποία έχουν ποσο­στό 0,26%.

Η πρώ­τη δεκά­δα των ανδρι­κών ονο­μά­των δια­μορ­φώ­νε­ται ως εξής:

Κυρί­αρ­χη πηγή ανδρι­κών ονο­μά­των είναι η εκκλη­σια­στι­κή παρά­δο­ση. Άμε­σα ή έμμε­σα συν­δέ­ο­νται με το χρι­στια­νι­κό συναί­σθη­μα των κατοί­κων 74 (59,67) από τα 124 ονό­μα­τα, με συνο­λι­κά 1.251 εμφα­νί­σεις (87,85). Είναι ονό­μα­τα που σχε­τί­ζο­νται ή προ­έρ­χο­νται από την Παλαιά Δια­θή­κη, ονό­μα­τα αγί­ων, εορ­τών και εννοιών σχε­τι­κών με τη θρη­σκεία. Βέβαια, να διευ­κρι­νί­σου­με ότι πολ­λά από αυτά τα ονό­μα­τα προ­έρ­χο­νται από άλλη πηγή, όπως για παρά­δειγ­μα από την αρχαιό­τη­τα, τα οποία η εκκλη­σία με διά­φο­ρους τρό­πους ταύ­τι­σε με την εκκλη­σία, όπως για παρά­δειγ­μα το όνο­μα Δημήτρης.

Στα ανδρι­κά κυρί­αρ­χο είναι το Δημή­τριος που από την 4η θέση και ποσο­στό 7,35% ανε­βαί­νει στην πρώ­τη θέση (172 εμφα­νί­σεις) με ποσο­στό 12,07 ένα­ντι 10,88% (155 εμφα­νί­σεις) του πανελ­λα­δι­κά πρώ­του Γεώρ­γιος. Η Δήμη­τρα με αυξη­μέ­να ποσο­στά (3,36%/1,97%) μπαί­νει στην πρώ­τη δεκά­δα απ’ όπου εκτο­πί­ζει τη Γεωρ­γία που έχει αρκε­τά χαμη­λό­τε­ρα ποσο­στά (1,61%/2,53%).

Η γιορ­τή του Αγί­ου Δημη­τρί­ου θεω­ρεί­το ορό­ση­μο του χει­μώ­να στο γεωρ­γι­κό καλα­ντά­ρι και απο­τε­λού­σε σημα­ντι­κό σταθ­μό στις εργα­σί­ες του αγρο­το­κτη­νο­τρο­φι­κού πλη­θυ­σμού. Αυτή την ημέ­ρα αρχί­ζει η χει­με­ρι­νή περί­ο­δος. Στο Διδυ­μό­τει­χο την ημέ­ρα της γιορ­τής του αγί­ου γινό­ταν το έθι­μο τού­το της κοκο­ρο­θυ­σί­ας (της σφα­γής του κοκό­ρου) κρα­τά­ει από την αρχαιό­τη­τα (η 26η Οκτω­βρί­ου είναι χρο­νο­λο­γι­κό όριο, έλη­γαν οι συμ­βά­σεις οι συμ­βά­σεις του καλο­και­ριού και συνά­πτο­νταν νέες για το χει­μώ­να, “η δε θυσία ήτο ευχα­ρι­στή­ριος προς τους Θεούς της Θρά­κης δια την δια­φύ­λα­ξιν των εν υγεία κατά την διάρ­κειαν του θέρους”). Θεω­ρεί­ται λοι­πόν υπό­λειμ­μα των ειδω­λο­λα­τρι­κών χρό­νων και γι’ αυτό απο­πει­ρά­θη­κε η εκκλη­σία παλαιό­τε­ρα να το καταρ­γή­σει. Ο Οκτώ­βρης, μήνας της γιορ­τής του αγί­ου λέγε­ται κι αλλιώς Αι Δημή­τρης ή Άι Δημη­τριά­της, Βροχάρης,Σποριάτης ή Σπο­ριάς ή Σπαρ­τός, Μπρου­μά­ρης (ομι­χλώ­δης, σκο­τει­νός), Παχνι­στής και Χρυ­σάν­θε­μος. Στη Θρά­κη την ημέ­ρα της γιορ­τής του αγί­ου στις 26 Οκτω­βρί­ου γινό­ταν το δρώ­με­νο της Τζα­μά­λας (καμή­λα αραβικά).Ήταν ευε­τη­ρια­κού χαρα­κτή­ρα, γονι­μο­ποι­η­τι­κό δρώ­με­νο της άρο­σης και της σπο­ράς, σημα­ντι­κό­τα­των εργα­σιών για την επι­βί­ω­ση του αγρο­τι­κού πλη­θυ­σμού. Οι χωρι­κοί με συμ­βο­λι­κές μεταμ­φιέ­σεις, μιμι­κές πρά­ξεις που τελού­νταν με θρη­σκευ­τι­κή ευλά­βεια και με ευχές προ­σπα­θού­σαν να εξα­σφα­λί­σουν την καλή σοδιά. Η βαρύ­τη­τα την οποία έδει­χναν στα δρώ­με­νο σε συν­δυα­σμό με την ημέ­ρα τέλε­σής τους εξη­γεί και την αριθ­μη­τι­κή υπε­ρο­χή του ονό­μα­τος Δημή­τριος ένα­ντι του Γεώρ­γιος. Δεν είναι και λίγα τα τρα­γού­δια που ανα­φέ­ρο­νται κύρια στο Δημή­τρη. Αυτά εξη­γούν και τον ίδιο αριθ­μό ναών που είναι αφιε­ρω­μέ­νοι στους αγί­ους Δημή­τριο και Γεώρ­γιο, 18 έκα­στος σε αντί­θε­ση με την υπό­λοι­πη Ελλά­δα όπου υπερ­τε­ρούν οι ναοί του αγί­ου Γεωρ­γί­ου. Υπάρ­χει και ένας τοπι­κός νεο­μάρ­τυ­ρας Δημή­τριος, κατα­γό­με­νο από την Ανδρια­νού­πο­λη που γιορ­τά­ζει στις 2 Αυγούστου.

Το όνο­μα Ιωάν­νης πανελ­λα­δι­κά είναι δεύ­τε­ρο σε δημο­φι­λία (πολύ κοντά με το Κων­στα­ντί­νος που είναι τρί­το). Στο νομό κατα­λαμ­βά­νει την 3η θέση με ποσο­στό 7,73% (εμφα­νί­ζε­ται και 2 φορές ο δημο­τι­κός τύπος Γιάν­νης και μία το σχε­τι­κό Γιαν­να­κού­δης). Ο πρό­δρο­μος και βαπτι­στής του Χρι­στού κατέ­χει την πρώ­τη θέση στο χορό των αγί­ων. Εφτά φορές τον γιορ­τά­ζου­με σε έξι δια­φο­ρε­τι­κούς μήνες. Αν προ­σθέ­σου­με σε αυτές τις γιορ­τές και τις αντί­στοι­χες για τον Ιωάν­νη τον Θεο­λό­γο, τον Χρυ­σό­στο­μο, τον Ελε­ή­μο­να, τον Ρώσο, τον Ερη­μί­τη, τον Δαμα­σκη­νό και τον Κου­κου­ζέ­λη, τότε κατα­λα­βαί­νου­με για­τί ο λαός λέει ότι «Κάθε μέρα δεν είναι τ’ αϊγιαν­νιού». Στο νομό υπάρ­χει και ένας τοπι­κός άγιος ο Ιωάν­νης ο Βατα­τζής και μια ενο­ρία αφιε­ρω­μέ­νη σε αυτόν. Και άλλες έξι εκκλη­σί­ες αφιε­ρω­μέ­νε στον Ιωάν­νη τον Πρό­δρο­μο. Τον Γιάν­νη, στον οποίο (έβρ. Y(eh)okhanan = ο Θεός έχει δεί­ξει την εύνοιά του) ο θυμό­σο­φος λαός τον έχει «προι­κί­σει» με αρκε­τές παροι­μί­ες που χρη­σι­μο­ποιού­νται σε όλη την Ελλά­δα. Του­λά­χι­στον 50 κατα­γρά­ψα­με εμείς.

Το όνο­μα Κων­στα­ντί­νος είναι καθα­ρά χρι­στια­νι­κό, δεν έχει ειδω­λο­λα­τρι­κές κατα­βο­λές και το έφε­ραν 13 αυτο­κρά­το­ρες του Βυζα­ντί­ου. Το γεγο­νός αυτό, συν­δυα­σμέ­νο με τον εντέ­χνως καλ­λιερ­γού­με­νο μύθο για το «μαρ­μα­ρω­μέ­νο βασι­λιά» Κων­στα­ντί­νο Παλαιο­λό­γο, συντέ­λε­σε ώστε το όνο­μα να γίνει ένα από τα πλέ­ον δημο­φι­λή πανελ­λα­δι­κά (3η θέση). Στο νομό με ποσο­στό 7,24% (κοντά στο πανελ­λα­δι­κό 7,92%) βρί­σκε­ται στην 4η θέση. Χου­με και τα θηλυ­κά Κων­στα­ντί­να με 6 εμφα­νί­σεις, Κων­στι­ντι­νιά (5) και Κων­στα­ντία (3). Όλα μαζί έχουν ποσο­στό 0,92% ενώ στο πανελ­λα­δι­κό δείγ­μα όλα τα σχε­τι­κά θηλυ­κά παρά­γω­γα έχουν ποσο­στό 1,66%[1].

Ο Κων­στα­ντί­νος (< λατ. Constantinus < επίθ. constans) είναι ο στα­θε­ρός, επί­μο­νος, πει­σμα­τά­ρης, ταυ­τό­χρο­να δε και διαρ­κής — όχι εφή­με­ρος. Το χαρα­κτη­ρι­σμό «Κον­στάνς» τον έδι­ναν στους αυτο­κρά­το­ρες, κατά τους χρό­νους που ο αυτο­κρα­το­ρι­κός θρό­νος της Ρώμης ήταν εξαι­ρε­τι­κά αστα­θής, αφού οι πραι­το­ρια­νοί έφτα­ναν μέχρι του σημεί­ου να που­λούν το θρό­νο σε δημο­πρα­σία, όπως ακρι­βώς συνέ­βη με τον Δίδιο Ιου­λια­νό. Πρώ­τος ο Ευτρό­πιος έδω­σε στο παι­δί του, μελ­λο­ντι­κό αυτο­κρά­το­ρα, το όνο­μα Κων­στά­ντιους (επίρ­ρη­μα ανά­λο­γο με το «διαρ­κώς — συνε­χώς»). Έμει­νε γνω­στός ως Κων­στά­ντιος Χλω­ρός χάρη στους βυζα­ντι­νούς ιστο­ρι­κούς που εξελ­λή­νι­σαν το όνο­μα και έδω­σαν και το προ­σω­νύ­μιο «Χλω­ρός», δηλα­δή «Ο Χλω­μός», λόγω του χλο­μού του προ­σώ­που. Ο Κων­στά­ντιος Χλω­ρός, το παι­δί του (από την παλ­λα­κί­δα Ελέ­νη) το ονό­μα­σε Κων­στα­ντί­νον (δηλα­δή μικρού­λη, πει­σμα­τά­ρη). Αργό­τε­ρα, ο «μικρού­λης» Κων­στα­ντί­νος ανα­δεί­χθη­κε Μέγας και συνέ­χι­σε την πατρι­κή παρά­δο­ση, δίνο­ντας στα παι­διά του τα ονό­μα­τα: «Κων­στα­ντί­νος — Κων­στά­ντιος και Κών­στανς, που εκφρά­ζουν όλα μαζί τη διάρ­κεια, τη στα­θε­ρό­τη­τα και την πίστη. Έκτο­τε αυτό το όνο­μα έφε­ραν 13 αυτο­κρά­το­ρες του Βυζαντίου.

[1] Περισ­σό­τε­ρα στο «Ριζο­σπά­στη» Κυρια­κή 23 Μάη 2010