Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ (Κ’ ΜΕΡΟΣ): Ανδρικά ονόματα σχετιζόμενα με γιορτές

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ
Ανδρι­κά ονό­μα­τα σχε­τι­ζό­με­να με γιορτές

Εκτός από τις ημέ­ρες που τιμού­νται οι άγιοι υπάρ­χουν και αυτές που τιμού­νται τα σημα­ντι­κό­τε­ρα γεγο­νό­τα του χρι­στια­νι­κού βίου, όπως τα Χρι­στού­γεν­να και τα Θεο­φα­νί­ων που καθιε­ρώ­θη­καν τον 4ο μ.Χ. αιώ­να  περί­που. Κάποια άλλα προ­έρ­χο­νται είτε από έννοιες σχε­τι­κές με τη θρη­σκεία είτε με τις ιερο­τε­λε­στί­ες της εκκλη­σί­ας (Δίκαιος) είτε από τους τόπους λατρείας.

Οι Σαρα­κα­τσα­ναί­οι πιστεύ­ουν πως, όταν γεν­νή­θη­κε ο Χρι­στός, οι βοσκοί ήταν οι πρώ­τοι που πήγαν και προ­σκύ­νη­σαν και γι αυτό είναι ευλο­γη­μέ­νοι και έχουν πολύ πλού­σια έθι­μα για τις ημέ­ρες των Χρι­στου­γέν­νων. Στην περιο­χή της Θρά­κης υπάρ­χει ένας σημα­ντι­κός αριθ­μός Σαρα­κα­τσά­νων, οι απο­κα­λού­με­νοι Πολί­τες. Αυτό εξη­γεί και ως ένα βαθ­μό και τη διά­δο­ση του ονό­μα­τος Χρή­στος και του αντί­στοι­χου γυναι­κεί­ου Χρι­στί­να. Το Χρή­στος από το πανελ­λα­δι­κό 3,8% και την 8η θέση ανε­βαί­νει στην 5η θέση στο νομό με ποσο­στό 6,35. Το Χρι­στί­να κινεί κοντά στα πανελ­λα­δι­κά επί­πε­δα.  Είναι στην 18η θέση με 1,51% ενώ πανελ­λα­δι­κά είναι στην 19η θέση με 1,13%. Και το Χρι­στό­φο­ρος με τις 4 εμφα­νί­σεις του είναι κοντά στο πανελ­λα­δι­κό ποσο­στό, όπως και το Χρι­στό­δου­λος με τις 3 εμφα­νί­σεις. Κατά τον προ­φή­τη Ηλία ονο­μα­σία του Ιησού Χρι­στού είναι το Εμμα­νου­ήλ (< έβρ. Immanu Εl = μαζί μας (είναι) ο Θεός) που στο νομό έχει 19 εμφα­νί­σεις και ποσο­στό 0,62% (ένα­ντι 1,79%).

Στο νομό υπάρ­χει μία εκκλη­σία αφιε­ρω­μέ­νη στο Σωτή­ρα Χρι­στό και 4 στη μετα­μόρ­φω­ση του Σωτήρα.

Η γιορ­τή του Πάσχα είναι αρκε­τά σημα­ντι­κή για την περιο­χή όχι μόνο για τα πάθη του Χρι­στού και την ανά­στα­σή του. Μέχρι και την απε­λευ­θέ­ρω­ση συμ­βό­λι­ζε για  τους χρι­στια­νούς του Ελλα­δι­κού χώρου και την ανά­στα­ση του Έθνους. Σήμε­ρα, η γειτ­νί­α­ση της περιο­χής με μου­σουλ­μά­νους την καθι­στά ιδιαί­τε­ρη στην έκφρα­ση του θρη­σκευ­τι­κού και λατρευ­τι­κού συναι­σθή­μα­τος και για αυτό πλού­σια τα πασχα­λι­νά έθι­μα στην περιο­χή. Υπό αυτό το πρί­σμα δεν προ­κα­λεί εντύ­πω­ση η ισχυ­ρή παρου­σία των πασχα­λι­νών ονο­μά­των. Οκτώ ανδρι­κά ονό­μα­τα με 107 εμφα­νί­σεις (3,52%) και 6 γυναι­κεία με 82 εμφα­νί­σεις (5,39%). Ιδιαί­τε­ρα των ονο­μά­των Πασχά­λης, Βαΐ­τσης, Λαμπρι­νή. Το Πασχά­λης από την 72η θέση και το 0,12% φτά­νει στη 16η θέση και στο 1,35%. Αισθη­τό είναι και το Πασχα­λιά με τις 3 εμφα­νί­σεις (από το 0,08% στο 0,19%) όπως και το Πασχα­λί­να (στην υπό­λοι­πη Ελλά­δα το συνα­ντή­σα­με άλλες 4 φορές). Το όνο­μα Βαΐ­τσης από τις 9 πανελ­λα­δι­κές εμφα­νί­σεις του τις 8 τις έχει στο νομό. Η εξή­γη­ση για αυτή την ιδιαί­τε­ρη εμφά­νι­ση του Βαΐ­τση μάλ­λον πρέ­πει να είναι τα παλαιό­τε­ρα έθι­μα. Την ημέ­ρα των Βαΐ­ων τα βάγια (κλα­διά ιτιάς στη Θρά­κη) τα πήγαι­ναν στην εκκλη­σία νιό­πα­ντρα ζευ­γά­ρια, κι «όποιος φέρει πρώ­τος τα βάγια στην εκκλη­σιά, θα πρω­το­γεν­νή­σει αγό­ρι». Και πιθα­νό­τη­τα το αγό­ρι του έδι­ναν το όνο­μα Βαΐ­τσης. Από τα βάια με την κατά­λη­ξη –ης προ­έρ­χε­ται το όνο­μα Βάης (1 εμφά­νι­ση), και τα ονό­μα­τα Βάιος (3 εμφα­νί­σεις), Βάια (5) και Βαγια­νή (2).

Έχου­με ακό­μη από την ανά­στα­ση το Ανέ­στης (6 εμφα­νί­σεις) και το Ανα­στά­σιος με 36 εμφα­νί­σεις και λίγο χαμη­λό­τε­ρο ποσο­στό από το πανελ­λα­δι­κό (1,18%/1,63). Στα γυναι­κεία η Ανα­στα­σία έχει 58 εμφα­νί­σεις, είναι στην 3η θέση με ποσο­στό 3,81% ένα­ντι έβδο­μης πανελ­λα­δι­κής και ποσο­στό 2,54%. Στο νομό υπάρ­χει ένας ναός της αγί­ας Ανα­στα­σί­ας. Στα­τι­στι­κά στα πασχα­λι­νά κατα­τά­ξα­με και το όνο­μα Λάζα­ρος με τις 3 εμφα­νί­σεις του.

Ολο­κλη­ρώ­νο­ντας την ανα­φο­ρά σε αυτή την κατη­γο­ρία ίσως θα έπρε­πε να διευ­κρι­νί­σου­με ότι το όνο­μα Λάμπρος (πιθ. λαμπρός (με ανα­βι­βα­σμό του τόνου) < λάμπω) που η εκκλη­σία θέλει να το ταυ­τί­σει (και αυτό και τα παρά­γω­γά του) με τη γιορ­τή της Λαμπρής (τη μεγα­λύ­τε­ρη γιορ­τή της ορθο­δο­ξί­ας, την Ανά­στα­ση, την ονο­μά­ζει Λαμπρή) προ­έρ­χε­ται από τα ονό­μα­τα της κατη­γο­ρί­ας Ελεύ­θε­ρη Αντί­λη­ψη του Λαού και ειδι­κό­τε­ρα αυτά που απο­δί­δουν κάποια σωμα­τι­κή ιδιό­τη­τα ή αρε­τή αυτός που φέρει το όνο­μα. Στη διά­δο­ση του ονό­μα­τος σίγου­ρα επέ­δρα­σε η θρη­σκευ­τι­κή παρά­δο­ση, η οποία πλέ­ον στη λαϊ­κή αντί­λη­ψη είναι ισχυ­ρό­τε­ρη από αυτή του λαμπρού. Του «έμα­θε» του λαού η εκκλη­σία να γιορ­τά­ζει το όνο­μα ανή­με­ρα το Πάσχα και να θεω­ρεί το Λάμπρο και τη Λαμπρι­νή ως πασχα­λι­νή, πασχα­λιά­τι­κη και μετά λαμπε­ρή. Ειδι­κά για το νομό στη χρή­ση του συμ­βάλ­λει η ταύ­τι­ση με τη γιορ­τή της Λαμπρής. Ο Λάμπρος με τις 9 εμφα­νί­σεις κοντά στο πανελ­λα­δι­κό ποσο­τό του (0,29%/0,34%) ενώ η Λαμπρι­νή με τις 11 εμφα­νί­σεις εκτο­ξεύ­ε­ται από το 0,27% στο 0,79%.

Ο Σταυ­ρός είναι και η ανά­στα­ση είναι οι δύο πυλώ­νες πάνω στους οποί­ους στη­ρί­ζε­ται το θρη­σκευ­τι­κό αίσθη­μα των χρι­στια­νών και μεγά­λη η τιμή που του απο­δί­δει η Εκκλη­σία. Πέντε οι ναοί του Τιμί­ου Σταυ­ρού στο νομό. Μεγά­λος ο αριθ­μός. Το όνο­μα Σταύ­ρος σημειώ­νει διπλά­σιο του πανελ­λα­δι­κού του ποσο­στού (1,84%/0,99%) και το Σταυ­ρού­λα από το 0,90% φτά­νει στο 1,11%.

Πώς βρέ­θη­κε ο σταυ­ρός; Η Ελέ­νη, μητέ­ρα του μεγά­λου Κων­στα­ντί­νου και μετέ­πει­τα αγία, πήγε στα Ιερο­σό­λυ­μα να προ­σκυ­νή­σει τον τάφο του Χρι­στού και να ψάξει για τον σταυ­ρό. Βρή­κε τον Τίμιο Σταυ­ρό και τον προ­σκύ­νη­σε. Το ίδιο έκα­νε η Σύγκλη­τος των Αρχό­ντων. Το ίδιο ήθε­λε να κάνει και ο λαός. Τότε ο Πατριάρ­χης Μακά­ριος ανέ­βη­κε πάνω στον άμβω­να και σήκω­σε με τα δυο του χέρια τον τίμιο Σταυ­ρό φανε­ρώ­νο­ντάς τον σε όλους τους χρι­στια­νούς οι οποί­οι μ’ ένα στό­μα φώνα­ξαν το «Κύριε ελέ­η­σον». Αυτό τιμά η εκκλη­σία με τη γιορ­τή της υψώ­σε­ως του Τίμιο Σταυ­ρού στις 14 Σεπτέμ­βρη. Αυτή είναι η εκκλη­σια­στι­κή εκδο­χή. Τα σχε­τι­κά ερω­τή­μα­τα και αμφι­βο­λί­ες αρκετές.

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο