Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ο παράνομος αντιστασιακός Τύπος

Γρά­φει ο Άρης Καρ­ρέρ //

Η συμ­βο­λή  του παρά­νο­μου τύπου στον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώ­να κατά τη διάρ­κεια των ετών 1941–1944, ήταν πάρα πολ­λή μεγά­λη και απο­φα­σι­στι­κή. Ο παρά­νο­μος τύπος που εκδί­δο­νταν με χιλιά­δες δυσκο­λί­ες και μύριους κιν­δύ­νους, δια­φώ­τι­ζε, ενη­μέ­ρω­νε και καθο­δη­γού­σε τους πατριώ­τες Έλλη­νες που είχαν απο­δυ­θεί από τον πρώ­το κιό­λας και­ρό της κατο­χής σ’ έναν μεγά­λο άνι­σο αγώ­να για να συμ­βά­λουν ο καθέ­νας ανά­λο­γα με τις δυνά­μεις του, στην συντρι­βή του φασι­σμού και την απε­λευ­θέ­ρω­ση της χώρας.

Ο παρά­νο­μος τύπος είχε πολ­λές μορ­φές. Στην αρχή εκδί­δο­νταν υπό μορ­φή χει­ρο­γρά­φων ή πολυ­γρα­φη­μέ­νων εντύ­πων. Αυτά περιε­λάμ­βα­ναν κυρί­ως πλη­ρο­φο­ρί­ες του εσω­τε­ρι­κού μετώ­που και τις προ­σπά­θειες των δια­φό­ρων ομά­δων για την επι­βί­ω­ση του λαού, την επι­βο­λή αιτη­μά­των προς τους κατα­κτη­τές και τις κυβερ­νή­σεις των Κουίσλιγκ.

Στη συνέ­χεια δημο­σιεύ­ο­νταν πλη­ρο­φο­ρί­ες από τον ένο­πλο και πολι­τι­κό αγώ­να ενα­ντί­ον των κατα­κτη­τών όχι μόνο στην Ελλά­δα αλλά παντού όπου οι κατα­κτη­τές είχαν κατα­λά­βει περιο­χές και είχαν κατα­λύ­σει την ελευθερία.

Σιγά-σιγά με την οργά­νω­ση των πατριω­τι­κών ομά­δων, ο παρά­νο­μος τύπος πήρε πιο συγκε­κρι­μέ­νη μορ­φή. Εκτός από τα χει­ρό­γρα­φα, δακτυ­λο­γρα­φη­μέ­να και πολυ­γρα­φη­μέ­να κεί­με­να, άρχι­σαν να κυκλο­φο­ρούν και έντυ­πα κεί­με­να που εκδί­δο­νταν σε παρά­νο­μα ή ημι­πα­ρά­νο­μα τυπο­γρα­φεία που είχαν γλυ­τώ­σει από τον έλεγ­χο των κατα­κτη­τών. Τα τυπο­γρα­φεία αυτά που ήταν κατα­χω­νια­σμέ­να σε υπό­γεια σε κρύ­πτες, διέ­θε­ταν  στοι­χειώ­δη μέσα  και περιο­ρι­σμέ­νη λει­τουρ­γία για να μην τρα­βούν την προ­σο­χή των Γερ­μα­νών, των Ιτα­λών αλλά και των Ελλή­νων συνερ­γα­τών τους.

Ο μηχα­νι­σμός του παρά­νο­μου τύπου ήταν ο ακό­λου­θος: Οι εκδό­τες του εντύ­που συγκέ­ντρω­ναν την ύλη, κυρί­ως ειδη­σε­ο­γρα­φι­κή, την πήγαι­ναν ή την παρέ­δι­ναν στον υπεύ­θυ­νο του τυπο­γρα­φεί­ου, και αυτός είτε μόνος του, είτε μ’ έναν ή δύο βοη­θούς τυπο­γρά­φους στοι­χειο­θε­τού­σαν την ύλη και την τύπωναν.

Μεγά­λο πρό­βλη­μα ήταν η εξοι­κο­νό­μη­ση τυπο­γρα­φι­κού χαρ­τιού. Ακο­λου­θού­σε η δια­νο­μή του τύπου στις εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κές οργα­νώ­σεις και αυτός μετα­φέ­ρο­νταν σε δύο ή τρία κέντρα (γιάφ­κες) απ’ όπου πήγαι­ναν και τον έπαιρ­ναν οι υπεύ­θυ­νοι των οργα­νώ­σε­ων. Όλα αυτά γίνο­νταν με από­λυ­τη μυστι­κό­τη­τα και εχε­μύ­θεια. Ακό­μα και τα δευ­τε­ρό­λε­πτα έπαι­ζαν τερά­στιο ρόλο στην ασφα­λή δια­κί­νη­σή του τύπου. H μετα­φο­ρά γίνο­νταν με διά­φο­ρους τρό­πους, ώστε να μην προ­κα­λούν την προ­σο­χή. Μετα­φέ­ρο­νταν με καρο­τσά­κια που από πάνω είχαν  διά­φο­ρα χορ­τα­ρι­κά, μήλα, κάρ­βου­να κλπ ή μέσα σε τσά­ντες ή ακό­μα και σε βαλί­τσες. Οι μετα­φο­ρείς έπαι­ζαν κάθε φορά τη ζωή τους κορώ­να-γράμ­μα­τα. Ένα μικρό λάθος ή μία ατυ­χία μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα των κατα­κτη­τών του μετα­φο­ρέα του τύπου ή άλλου δια­φω­τι­στι­κού υλικού.

Και δεν ήταν λίγες οι περι­πτώ­σεις που είχα­με τέτοια φαι­νό­με­να. Τα παι­διά έπαι­ζαν σημα­ντι­κό ρόλο στη δια­κί­νη­ση του τύπου για­τί δύσκο­λα τους υπο­ψιά­ζο­νταν οι κατα­κτη­τές. Στην Αγία Τριά­δα των Αμπε­λο­κή­πων, ένα παι­δί γλί­τω­σε παρά τρί­χα τη σύλ­λη­ψη και σ’ ένα δικη­γο­ρι­κό γρα­φείο άλλο, όπου γίνο­νταν έρευ­να από όργα­να της Γκε­στά­πο και Ελλή­νων της Ειδι­κής Ασφάλειας.

Το πρώ­το φύλ­λο του «Ριζο­σπά­στη» βγή­κε τον Ιού­λιο του 1941. Στην εκτύ­πω­σή του βοή­θη­σε ο Θανά­σης Κλά­ρας, ο κατο­πι­νός θρυ­λι­κός πρω­το­κα­πε­τά­νιος του ΕΛΑΣ Αρης Βελου­χιώ­της που είχε φτιά­σει και στή­σει παρά­νο­μα ένα μικρό τυπο­γρα­φείο στον Βύρω­να. Αν υπο­λο­γι­στεί ότι ο «Ρ» εκδι­δό­ταν δυό φορές τον μήνα κι ότι από τις αρχές του 1944-εκτός από την έκδο­ση της Αθή­νας που συνε­χί­στη­κε και έδω­σε 30 φύλ­λα-μετα­φέρ­θη­κε μαζί με τ’ άλλα κεντρι­κά έντυ­πα του αγώ­να, στα βου­νά της Ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας, τότε συνο­λι­κά κυκλο­φό­ρη­σαν συνο­λι­κά 90–100 φύλλα.

Τα παρά­νο­μα τυπο­γρα­φεία ή «στέ­κια» που εξέ­δι­δαν πολυ­γρα­φη­μέ­να κεί­με­να, έπρε­πε ν’ αλλά­ζουν τακτι­κά σπί­τια για να μην προ­κα­λούν υπο­ψί­ες ή περιέρ­γεια. Μικρά τυπο­γρα­φεία υπήρ­χαν πολ­λά. Κάθε οργά­νω­ση φιλο­δο­ξού­σε να έχει το δικό της τυπο­γρα­φείο. Υπήρ­χαν όμως και κάπως μεγα­λύ­τε­ρα τυπο­γρα­φεία οργα­νω­μέ­να σε μόνι­μη βάση που εργά­ζο­νταν μέρα-νύχτα κάτω από πολ­λή σκλη­ρές συν­θή­κες και απέ­ρα­ντους κιν­δύ­νους στα έγκα­τα της γης.

Ένα τέτοιο τυπο­γρα­φείο ήταν αυτό που το Εθνι­κό Απε­λευ­θε­ρω­τι­κό Μέτω­πο είχε εγκα­τα­στή­σει στην Καλ­λι­θέα στην οδό Σκρά. Το τυπο­γρα­φείο αυτό δεν πιά­στη­κε ούτε προ­δό­θη­κε ποτέ και συνέ­χι­σε να λει­τουρ­γεί σε όλη τη διάρ­κεια της Κατο­χής μέχρι την απελευθέρωση.

Τυπο­γρα­φεία οργα­νω­μέ­να με πλη­ρό­τη­τα υπήρ­χαν σε απε­λευ­θε­ρω­μέ­νες περιο­χές, όπως στη Θεσ­σα­λία όπου εκδί­δο­νταν κανο­νι­κές εφη­με­ρί­δες σε μεγά­λο σχή­μα με πάρα πολ­λές ειδή­σεις, άρθρα και πλη­ρο­φο­ρί­ες. Τέτοιες εφη­με­ρί­δες για παρά­δειγ­μα ήταν ο «Ρήγας» που έβγαι­νε στα θεσ­σα­λι­κά βου­νά. Η αλή­θεια είναι πως πολ­λές καλές εφη­με­ρί­δες εξέ­δι­δαν αντάρ­τι­κες ομά­δες σε όλες σχε­δόν τις περιο­χές της χώρας.

Στην έκδο­ση των παρά­νο­μων εφη­με­ρί­δων εργά­στη­καν πολ­λοί επώ­νυ­μοι επαγ­γελ­μα­τί­ες δημο­σιο­γρά­φοι (Καρα­ντη­νός, Πασα­λά­ρης, Φαρά­κος, Παπ­πάς κ,α,) αλλά και εκα­το­ντά­δες νέοι που μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση ακο­λού­θη­σαν το δημο­σιο­γρα­φι­κό επάγ­γελ­μα. Το πρό­βλη­μα με τις εφη­με­ρί­δες που εκδί­δο­νταν στις περιο­χές που είχαν απε­λευ­θε­ρώ­σει οι αντάρ­τες, ήταν το ακό­λου­θο που είχε τη μορ­φή μικρής ή μεγά­λης τρα­γω­δί­ας: Στις περιο­χές αυτές οι Γερ­μα­νοί έκα­ναν συχνά εκκα­θα­ρι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις. Τότε οι οργα­νώ­σεις μάζευαν τ’ αρχεία τους και τα μετέ­φε­ραν σε πιο ασφα­λή μέρη. Η μεγά­λη δυσκο­λία ήταν με τα τυπο­γρα­φεία. Έρι­χναν όλα τα στοι­χεία σε σακού­λες φύρ­δην-μίγδυν και τα φόρ­τω­ναν στα ζώα. Όταν φτά­να­νε στον προ­ο­ρι­σμό τους, άρχι­ζε μια πολυ­ή­με­ρη εργα­σία. Να μπει το κάθε στοι­χείο στη θέση του στις κάσες. Κι αυτό ήταν πολύ κου­ρα­στι­κό και χρονοβόρο.

Η «Γρο­θιά» ήταν τετρα­σέ­λι­δη εφη­με­ρί­δα γραμ­μέ­νη με μολύ­βι που εκδό­θη­κε στον Παλα­μά Καρ­δί­τσας. Στη συνέ­χεια εκδό­θη­καν δακτυ­λο­γρα­φη­μέ­να τα «Ραδιο­φω­νι­κά Νέα» που μετο­νο­μά­στη­καν αργό­τε­ρα σε «Σοβιε­τι­κά Νέα» και μετά στο τυπο­γρα­φείο του Γιώρ­γου Ξένου στην οδό Βιρ­γι­νί­ας Μπε­νά­κη 9 εκδό­θη­καν οι «Πελ­δι­νοί» με άρθρα του Πηνιάτογλου.

Η «Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα» όργα­νο της ΚΕ του ΕΑΜ βγή­κε στις 20 Απρι­λί­ου του 1942. Συνο­λι­κά εκδό­θη­καν 59 φύλ­λα. Τα 7 πρώ­τα σε μισο­νό­μι­μα και μισο­πα­ρά­νο­μα τυπο­γρα­φεία της στο­άς Πάπ­που. Από το 8ο μέχρι 38ο φύλ­λο σε δικά της παρά­νο­μα τυπο­γρα­φεία. Από το 39ο μέχρι το 59ο σε τυπο­γρα­φεία στην ελεύ­θε­ρη περιο­χή. Η «Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα» ήταν από τα πιο σοβα­ρά έντυ­πα της αντί­στα­σης. Το τιράζ της ήταν 4.000–8.000 η έκδο­ση. Χαρα­κτη­ρι­στι­κό είναι πως το πανη­γυ­ρι­κό τεύ­χος 15 που εκδό­θη­κε την 25η Μαρ­τί­ου του 1943, βρα­βεύ­τη­κε στην έκθε­ση του παρά­νο­μου τύπου που έγι­νε στο Λονδίνο.

Το πρώ­το παρά­νο­μο φύλ­λο της «Πρω­το­πο­ρί­ας» εκδό­θη­κε τον Οκτώ­βριο του 1942 με τον τίτλο αρχι­κά «Λαϊ­κή Επι­θε­ώ­ρη­ση». Από τον Μάη όμως του 1942 ξανα­πή­ρε τον παλιό της τίτλο. Στο πρώ­το της φύλ­λο δημο­σιεύ­ο­νται άρθρα για το ιδε­ο­λο­γι­κό μέτω­πο, για τον συντο­νι­σμό του Εθνι­κό Αγώ­να κ.ά.

Το πρώ­το τεύ­χος της ΚΟ ΜΕΠ περιέ­χει άρθρα όπως ιδε­ο­λο­γι­κός οργα­νω­τής της νίκης, κατα­κτη­τής και εθνι­κός απε­λευ­θε­ρω­τι­κός αγώ­νας, ο Λένιν για τον Κλα­ού­ζε­βιτς κ.α. Στο κύριο άρθρο της τονί­ζε­ται ότι «το ΚΚΕ δεν θεω­ρεί την απε­λευ­θέ­ρω­ση της Ελλά­δας μονο­πω­λια­κή υπό­θε­ση των κομ­μου­νι­στών, αλλά έργο όλων των πατριω­τών, όλων των Ελλή­νων που θέλουν ν’ αγω­νι­στούν  κατά των ξένων κατακτητών».

Στο 3ο τεύ­χος ανα­λύ­ε­ται πλα­τιά το επι­σι­τι­στι­κό πρό­βλη­μα και τεκ­μη­ριώ­νο­νται επι­στη­μο­νι­κά οι ολέ­θριες συνέ­πειες για την υγεία του λαού, η χωρίς προη­γού­με­νο αρπα­γή των τρο­φί­μων και η κατα­λή­στευ­ση των παρα­γω­γι­κών και δημο­σιο­νο­μι­κών πόρων της χώρας.

Το διπλό φύλ­λο 4ο και 5ο  του Σεπτέμ­βρη, είναι αφιε­ρω­μέ­νο στην πρώ­τη επέ­τειο του ΕΑΜ και το 6ο-7ο στα 25 χρό­νια της Μεγά­λης Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης. Στο 8ο τεύ­χος κατα­πο­λε­μού­νται οι σοβι­νι­στι­κές μεγα­λοϊ­δε­α­τι­κές από­ψεις για τη δημιουρ­γία Μεγά­λης Ελλά­δας σε βάρος άλλων λαών και τονί­ζε­ται η ανά­γκη της καλής συμ­βί­ω­σης και συνα­δέλ­φω­σης με τους άλλους λαούς και ιδί­ως τους βαλκανικούς.

Στο 4ο φύλ­λο του Γενά­ρη του 1943, δημο­σιεύ­ο­νται οι απο­φά­σεις της Πανελ­λα­δι­κής Συν­διά­σκε­ψης του ΚΚΕ για την έντα­ση της πάλης κατά των κατα­κτη­τών, την απε­λευ­θέ­ρω­ση της Ελλά­δας και του ελλη­νι­κού λαού από κάθε σκλα­βιά εξω­τε­ρι­κή και εσω­τε­ρι­κή. Μετά την άνοι­ξη του 1944  η ΚΟΜΕΠ  μετα­φέ­ρε­ται στην Ελεύ­θε­ρη Ελλά­δα. Συνο­λι­κά κυκλο­φό­ρη­σαν 30 τεύ­χη στην κατο­χι­κή περί­ο­δο και 5 εκδό­σεις επιπλέον.

Σημα­ντι­κή όμως ήταν και η συμ­βο­λή του λογο­τε­χνι­κού περιο­δι­κού «Πρω­το­πό­ροι». Κυκλο­φό­ρη­σαν 5 τεύ­χη με αξιό­λο­γη λογο­τε­χνι­κή και μαχη­τι­κή εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κή ύλη, μελέ­τες και σχό­λια. Συντα­κτι­κή Επι­τρο­πή και κύριοι συνερ­γά­τες ήταν οι κορυ­φαί­οι της ελλη­νι­κής δια­νό­η­σης Γλη­νός, Καρ­βού­νης, Βάρ­να­λης, Κορ­θαί­ος, Γαλά­τεια Καζαν­τζά­κη, Μάρ­κος Αυγέ­ρης, Βασί­λης Ρώτας κ.α.

Από τις πιο αξιό­λο­γες μυστι­κές εφη­με­ρί­δες της κατο­χής ήταν η «Ελευ­θε­ρία» και η «Λαϊ­κή Φωνή» της Θεσ­σα­λο­νί­κης, ο «Ρήγας» της Θεσ­σα­λί­ας, η «Νέα Γενιά» κεντρι­κό όργα­νο της ΕΠΟΝ που το πρώ­το φύλ­λο της κυκλο­φό­ρη­σε και ήταν συν­δε­μέ­νο με την εθνι­κή επέ­τειο της 25ης Μαρ­τί­ου του 1943, η «Γυναι­κεία Δρά­ση» που πρω­το­εκ­δό­θη­κε τον Φλε­βά­ρη του 1942, η «Εθνι­κή Αλλη­λεγ­γύη» κεντρι­κό όργα­νο της ΕΑ, η «Λεύ­τε­ρη Νέα» κ.α.

Η «Ελευ­θε­ρία» της Θεσ­σα­λο­νί­κης ήταν η πρώ­τη ίσως εφη­με­ρί­δα της αντί­στα­σης (επει­δή υπήρ­χαν και τα «Ραδιο­φω­νι­κά Νέα»). Πρω­το­βγή­κε προς τα τέλη του Ιού­νη του 1941 χει­ρό­γρα­φη ή δακτυ­λο­γρα­φη­μέ­νη, όργα­νο της ομώ­νυ­μης αντι­στα­σια­κής οργά­νω­σης που ιδρύ­θη­κε στην συμπρω­τεύ­ου­σα τον Μάη του 1941, 4 μήνες δηλα­δή πριν την ίδρυ­ση του ΕΑΜ. Βγή­καν συνο­λι­κά 16 παρά­νο­μα φύλ­λα, από το 3ο τυπω­μέ­να. Από το 17ο τυπώ­νε­ται στις ελεύ­θε­ρες περιο­χές της Μακεδονίας.

Η «Λαϊ­κή Φωνή» παλιό­τε­ρα νόμι­μο και παρά­νο­μο όργα­νο της ΚΟ Θεσ­σα­λο­νί­κης του ΚΚΕ βγή­κε μετά την «Ελευ­θε­ρία».

Ο «Ρήγας» άρχι­σε να εκδί­δε­ται τον Ιού­λιο του 1943 ως όργα­νο της Παν­θεσ­σα­λι­κής Επι­τρο­πής του ΕΑΜ, την περί­ο­δο που το εαμι­κό κίνη­μα άρχι­σε να παίρ­νει μαζι­κό χαρα­κτή­ρα. Το πρώ­το φύλ­λο του «Ρήγα» βγή­κε σε μεγά­λο σχή­μα όπως αυτό των εφη­με­ρί­δων πριν γίνουν «ταμπλόιντ», εξα­σέ­λι­δο και ήταν αφιε­ρω­μέ­νο στην Συν­διά­σκε­ψη των ανταρ­τών του ΕΛΑΣ που είχε συνέρ­θει στην Καστα­νιά Καλα­μπά­κας. Το πρώ­το αυτό φύλ­λο τυπώ­θη­κε στην ελεύ­θε­ρη τότε πόλη της Καρ­δί­τσας στο τυπο­γρα­φείο του Νικ. Τζί­ρου. Κυκλο­φό­ρη­σε ανά­με­σα στους 2.500 αντι­προ­σώ­πους του Α Παν­θεσ­σα­λι­κού Συνε­δρί­ου του ΕΑΜ, που συνήρ­θε στις 26–28 του Ιού­λη του 1943 στο Μονα­στή­ρι της Κορώ­νας (Νευ­ρό­πο­λη Καρ­δί­τσας) καθώς και σε πολ­λά άλλα χιλιά­δες αντί­τυ­πα που οι αντι­πρό­σω­ποι του συνε­δρί­ου πήραν μαζί τους για να μοι­ρά­σουν  σ’ όλη την ελεύ­θε­ρη και σκλα­βω­μέ­νη Θεσ­σα­λία. Μέσα στην Καρ­δί­τσα και στο ίδιο τυπο­γρα­φείο, εκδό­θη­κε ένα ακό­μα φύλ­λο του «Ρήγα». Συντα­κτι­κή Επι­τρο­πή ήταν και στα δύο φύλ­λα ο γραμ­μα­τέ­ας της Παν­θεσ­σα­λι­κής Επι­τρο­πής του ΕΑΜ Θωμάς Σού­λης (δικη­γό­ρος από τα Γιάν­νε­να) που ήταν γνω­στός με το ψευ­δώ­νυ­μο Δήμος Σου­λιώ­της, και τους Θανά­ση Τσου­πα­ρό­που­λο και Ρίζο Μπό­κο­τα. Βοή­θη­σαν στη σύντα­ξη ορι­σμέ­νοι επαγ­γελ­μα­τί­ες δημο­σιο­γρά­φοι από την Καρδίτσα.

Μετά την ανα­κα­τά­λη­ψη της Καρ­δί­τσας από τους Γερ­μα­νούς και μέχρι τις 29 Φεβρουα­ρί­ου του 1944 που αρχί­ζει πλέ­ον η τακτι­κή έκδο­ση του «Ρήγα», σε μόνι­μο δικό του τυπο­γρα­φείο που είναι εγκα­τε­στη­μέ­νο στην ελεύ­θε­ρη ορει­νή περιο­χή, μεσο­λα­βεί μια περί­ο­δος έξι περί­που μηνών  κατά την οποία ο «Ρήγας» τυπώ­νε­ται σε διά­φο­ρα μέρη της Θεσ­σα­λί­ας, σε μικρά πρό­χει­ρα και παρά­νο­μα τυπο­γρα­φεία, ενώ παράλ­λη­λα γίνο­νται αλλε­πάλ­λη­λες προ­σπά­θειες για να στε­ριώ­σει έναν μονι­μό­τε­ρο μηχα­νι­σμό. Η τακτι­κή έκδο­ση του «Ρήγα» αρχί­ζει από τον Φλε­βά­ρη του 1944 αφού προη­γου­μέ­νως δια­σφα­λί­ζο­νται όλα τα απα­ραί­τη­τα τεχνι­κά μέσα όπως τυπο­γρα­φι­κά στοι­χεία, πιε­στή­ριο κλπ. καθώς και το ανά­λο­γο τεχνι­κό συντα­κτι­κό προ­σω­πι­κό. Το τυπο­γρα­φείο εγκα­τα­στά­θη­κε στο χωριό Μού­χα της Καρδίτσας.

Στο διά­στη­μα ενός χρό­νου ως την άνοι­ξη του 1944, η «Νέα Γενιά» έβγα­λε 29 παρά­νο­μα φύλ­λα με 5.000–7.000 αντί­τυ­πα. Από το 30ο τυπω­νό­ταν στα βου­νά της Ελεύ­θε­ρης Ελλά­δας  όπου μετα­κι­νή­θη­κε και δρού­σε και το προ­ε­δρείο της ΕΠΟΝ. Το 39ο φύλ­λο της «Νέας Γενιάς» βγή­κε στην απε­λευ­θε­ρω­μέ­νη Αθή­να στις 20 του Νοέμ­βρη 1944 ως 14σέλιδο περιοδικό.

Και οι παρά­νο­μες εφη­με­ρί­δες των γυναι­κεί­ων οργα­νώ­σε­ων κυκλο­φο­ρού­σαν κατά χιλιά­δες αντί­τυ­πα 4.000–5.000 περί­που. Η «Γυναι­κεία Δρά­ση»  15νθήμερο όργα­νο, ήταν από τα πιο καλο­γραμ­μέ­να φύλ­λα του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να που αγα­πή­θη­κε κι εκτι­μή­θη­κε  πολύ όχι μόνο από τις γυναί­κες αγω­νί­στριες αλλά και από τους άντρες αντι­στα­σια­κούς. Σπου­δαία εφη­με­ρί­δα της αντί­στα­σης που πρό­σφε­ρε σπου­δαί­ες υπη­ρε­σί­ες, ήταν και η «Υπαλ­λη­λι­κή» όργα­νο του ΕΑΜ δημο­σί­ων υπαλλήλων.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο