Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

 Ο Πειραιάς στα χρόνια της προσφυγιάς

«Το λιμά­νι του Πει­ραιά τον Σεπτέμ­βρη του 1922 φιλο­ξέ­νη­σε 40.000 ανθρώ­πους. Το λιμά­νι του Πει­ραιά το 2016 φιλο­ξέ­νη­σε περί­που 6.000 ανθρώ­πους. Σε ένα λιμά­νι πολύ μικρό­τε­ρο τότε, 40.000 άνθρω­ποι πέρα­σαν και ορι­σμέ­νοι εξ αυτών έμει­ναν και κάθε μέρα έφτα­ναν πλοία με 4.000 και 5.000 ανθρώ­πους. Οι ομοιό­τη­τες με το σήμε­ρα είναι πολ­λές. Αυτό που ζήσα­με είναι μια μικρο­γρα­φία αυτού που συνέ­βη το 1922».

Αυτό δηλώ­νει στο Αθη­ναϊ­κό — Μακε­δο­νι­κό Πρα­κτο­ρείο Ειδή­σε­ων η Ελέ­νη Κυρα­μαρ­γιού, ιστο­ρι­κός και συντο­νί­στρια του ερευ­νη­τι­κού προ­γράμ­μα­τος «Προ­σφυ­γι­κές γει­το­νιές του Πει­ραιά: από την ανά­δυ­ση στην ανά­δει­ξη της ιστο­ρι­κής μνή­μης», που πραγ­μα­το­ποιεί το Εθνι­κό Ίδρυ­μα Ερευ­νών, το Εργα­στή­ριο Αστι­κού Περι­βάλ­λο­ντος της Σχο­λής Αρχι­τε­κτό­νων του Μετσό­βιου Πολυ­τε­χνεί­ου, με χρη­μα­το­δό­τη­ση της Περι­φέ­ρειας Αττικής.

Όπως τονί­ζει, είναι πολύ ενδια­φέ­ρον το πώς δημιουρ­γή­θη­καν οι γει­το­νιές στους δήμους του Πει­ραιά «για παρά­δειγ­μα η Νίκαια ήταν ένας έρη­μος χώρος, όπως και το Κερα­τσί­νι. Η Δρα­πε­τσώ­να είχε κυρί­ως την βιο­μη­χα­νι­κή ζώνη. Δεν ήταν κατοι­κη­μέ­νες περιο­χές, ήταν γει­το­νιές, οι οποί­ες δεν απο­γρά­φο­νταν», λέει.

Και προ­σθέ­τει ότι το 1920 και το 1928 είχαν πάνω από 30.000 κατοί­κους. «Αν σκε­φτού­με ότι σήμε­ρα στην χώρα μας ζού­νε 50.000 πρό­σφυ­γες, στην Ελλά­δα το 1922 διέ­με­ναν 1,5 εκατ. πρό­σφυ­γες. Είναι σημα­ντι­κό να σκε­φτό­μα­στε ότι αυτά που ζού­νε άλλοι άνθρω­ποι δίπλα μας τα έχουν ζήσει δικοί μας πρό­γο­νοι. Ακό­μη και να μην τα είχα­νε ζήσει δικοί μας παπ­πού­δες και για­γιά­δες, δεν νομί­ζω ότι θα έπρε­πε να έχου­με δια­φο­ρε­τι­κή στά­ση και αντι­με­τώ­πι­ση. Ωστό­σο το γεγο­νός ότι αυτά που βιώ­νουν άνθρω­ποι δίπλα μας τα έχουν βιώ­σει και δικοί μας πρό­γο­νοι θα έπρε­πε να λει­τουρ­γεί βοηθητικά».

Έρευνα και καταγραφή των προσφυγικών οικισμών του Πειραιά

Το πρό­γραμ­μα «Προ­σφυ­γι­κές γει­το­νιές του Πει­ραιά: από την ανά­δυ­ση στην ανά­δει­ξη της ιστο­ρι­κής μνή­μης» στο­χεύ­ει στην απο­τύ­πω­ση της προ­σφυ­γι­κής μνή­μης ιστο­ρι­κά και πολε­ο­δο­μι­κά κι έχει μια σει­ρά από παράλ­λη­λες ερευ­νη­τι­κές δράσεις.

«Στην ουσία γίνε­ται μια αρχεια­κή κατα­γρα­φή του υλι­κού που υπάρ­χει στους πέντε δήμους του Πει­ραιά (Πει­ραιάς, Κερα­τσί­νι — Δρα­πε­τσώ­να, Νίκαια — Αγ. Ιωάν­νης Ρέντη, Πέρα­μα και Κορυ­δαλ­λός) σχε­τι­κά με την προ­σφυ­γι­κή εγκα­τά­στα­ση. Από την αρχή του χρό­νου ψάχνου­με και μελε­τού­με δημο­τι­κά αρχεία, αρχεία συλ­λό­γων κι αρχεία οποια­δή­πο­τε άλλου φορέα που θα μπο­ρού­σε να έχει σχέ­ση με την προ­σφυ­γι­κή εγκα­τά­στα­ση του Πει­ραιά. Αυτή τη στιγ­μή προ­σπα­θού­με να κατα­γρά­ψου­με τα στοι­χεία στη Νίκαια. Υπάρ­χουν βέβαια δυσκο­λί­ες για­τί τα αρχεία των δήμων τις περισ­σό­τε­ρες φορές είναι ατα­ξι­νό­μη­τα ή κατε­στραμ­μέ­να. Για αυτό και ψάχνου­με και σε δια­φο­ρε­τι­κά αρχεία, όπως στο Κέντρο Μικρα­σια­τι­κών Σπου­δών, σε ιδιω­τι­κά αρχεία ανθρώ­πων που ασχο­λή­θη­καν με την εγκα­τά­στα­ση των προ­σφύ­γων για να μπο­ρέ­σου­με να συγκρο­τή­σου­με και το σώμα του υλι­κού που χρεια­ζό­μα­στε» υπο­γραμ­μί­ζει η κ. Κυραμαργιού.

Επι­ση­μαί­νει ακό­μα ότι στο πλαί­σιο της έρευ­νας θα γίνει και η πολε­ο­δο­μι­κή απο­τύ­πω­ση των οικι­σμών και μέσα από αρχεια­κό υλι­κό, χάρ­τες, σχέ­δια θα κατα­γρα­φεί η εξέ­λι­ξη των οικι­σμών του Πει­ραιά από το 1922 και μετά. «Πώς αυξά­νο­νται, ποιοι είναι οι πρώ­τοι πυρή­νες που δημιουρ­γού­νται, πώς εξε­λίσ­σο­νται και πώς μετά φτά­νου­με στις πόλεις του 1970. Θέλου­με να μπο­ρέ­σου­με να κάνου­με μια χαρ­το­γρά­φη­ση των τότε προ­σφυ­γι­κών ροών από την Μικρά Ασία στους δήμους του Πει­ραιά. Η κατα­γρα­φή θα κρα­τή­σει περί­που 16 μήνες».

Δωρεάν εκπαιδευτικά σεμινάρια προφορικής ιστορίας

Παράλ­λη­λα με την κατα­γρα­φή στις δρά­σεις του προ­γράμ­μα­τος εντάσ­σο­νται και τα σεμι­νά­ρια προ­φο­ρι­κής ιστο­ρί­ας που θα γίνουν το πρώ­το δεκα­πεν­θή­με­ρο του Μαρ­τί­ου στη Δημο­τι­κή Πινα­κο­θή­κη του δήμου Νίκαιας και θα ακο­λου­θή­σει το Κερα­τσί­νι και ο Πειραιάς.

«Πρό­κει­ται για μαθή­μα­τα για το κομ­μά­τι της ιστο­ρί­ας, το οποίο στη­ρί­ζε­ται στις μαρ­τυ­ρί­ες προ­σώ­πων. Θα μιλή­σου­με για τις μεθό­δους και τα εργα­λεία που χρη­σι­μο­ποιεί η συγκε­κρι­μέ­νη επι­στή­μη και πώς μπο­ρείς να εκπαι­δευ­τείς για να παίρ­νεις συνε­ντεύ­ξεις», λέει η κ. Κυραμαργιού.

Τα σεμι­νά­ρια μπο­ρεί να τα παρα­κο­λου­θή­σει ο οποιοσ­δή­πο­τε, δημό­της ή μη της Νίκαιας, που θα ήθε­λε να ασχο­λη­θεί και να δου­λέ­ψει αργό­τε­ρα πάνω σε αυτό το θέμα. «Στό­χος είναι να συγκρο­τη­θούν ομά­δες, οι οποί­ες με την δική μας επο­πτεία και καθο­δή­γη­ση θα προ­χω­ρή­σουν σε συνε­ντεύ­ξεις και θα δου­λέ­ψουν επί 14 μήνες στην κατα­γρα­φή των στοι­χεί­ων σε αυτές τις περιο­χές. Εμείς θέλου­με να αφή­σου­με στους δήμους όλο αυτό το υλι­κό που θα συγκε­ντρω­θεί. Για παρά­δειγ­μα ο δήμος Νίκαιας σχε­διά­ζει να δημιουρ­γή­σει ένα μου­σείο προ­σφυ­γι­κής μνή­μης γι αυτό και θεω­ρού­με ότι το δικό μας πρό­γραμ­μα μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει εποι­κο­δο­μη­τι­κά και επικουρικά».

Η συμ­με­το­χή στα σεμι­νά­ρια είναι ελεύ­θε­ρη και όπως χαρα­κτη­ρι­στι­κά ανα­φέ­ρει η ιστο­ρι­κός και συντο­νί­στρια του προ­γράμ­μα­τος «η ιστο­ρι­κή μνή­μη δεν είναι θέμα να θυμά­σαι ή να ξεχνάς. Δεν χρειά­ζε­ται να έχεις προ­σφυ­γι­κή κατα­γω­γή για να κατα­λα­βαί­νεις την κατά­στα­ση των προ­σφύ­γων και να πιστεύ­εις ότι κανέ­νας άνθρω­πος δεν είναι λαθραί­ος. Είναι ζήτη­μα πολι­τι­κής οπτι­κής και προ­σέγ­γι­σης. Εξάλ­λου, όποιος θέλει να παρα­κο­λου­θή­σει το σεμι­νά­ριο, έχει το αρχι­κό ερέθισμα».

Η κ. Κυρα­μαρ­γιού επι­ση­μαί­νει ότι στα σχέ­δια της ερευ­νη­τι­κής ομά­δας είναι να ακο­λου­θή­σει η κατα­γρα­φή και έρευ­να στην ευρύ­τε­ρη περιο­χή της Αττι­κής, ώστε «να δημιουρ­γή­σου­με έναν προ­σφυ­γι­κό άτλα­ντα της Αττικής».

 

Πηγή: ΑΠΕ

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο