Ο Πωλ Κρούγκμαν τραβάει τα μαλλιά του!

Γρά­φει ο Cogito ergo sum //

Το όνο­μα του Πωλ Κρού­γκ­μαν μάλ­λον δεν λέει τίπο­τε στους περισ­σό­τε­ρους. Ας πού­με, λοι­πόν, ότι πρό­κει­ται για έναν πολι­τεια­κό οικο­νο­μο­λό­γο, ο οποί­ος βρα­βεύ­τη­κε το 2008 με το Νόμπελ Οικο­νο­μί­ας. Θεω­ρεί­ται ως ένα από τα πλέ­ον ανοι­χτά μυα­λά της σύγ­χρο­νης οικο­νο­μι­κής σκέ­ψης, σε σημείο που να κατη­γο­ρεί­ται ως… μαρ­ξι­στής από ορι­σμέ­νους ανεγκέφαλους.

Τον Μάρ­τιο του 2009, ο Κρού­γκ­μαν βρέ­θη­κε στην Αθή­να, ως επί­τι­μος καλε­σμέ­νος ενός συνε­δρί­ου με θέμα την παγκό­σμια χρη­μα­το­πι­στω­τι­κή κρί­ση. Τότε, την ομι­λία του είχε προ­λο­γί­σει ο Γιώρ­γος Παπαν­δρέ­ου. Βεβαί­ως, αν σήμε­ρα ξαναρ­χό­ταν ο Κρού­γκ­μαν στην Ελλά­δα, θα στοι­χη­μά­τι­ζα ότι ο πρώ­ην πρω­θυ­πουρ­γός δεν θα επε­δεί­κνυε την ίδια προ­θυ­μία για προ­λό­γους, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.

Σ’ εκεί­νη την ομι­λία του, ο Κρού­γκ­μαν άρχι­σε με την φρά­ση “Είμαι τρο­μαγ­μέ­νος!” και έσπευ­σε να τονί­σει ότι ο τρό­μος του δεν αφο­ρά τις προ­ο­πτι­κές της ελλη­νι­κής οικο­νο­μί­ας αλλά της οικο­νο­μί­ας των… ΗΠΑ! Μη ξεχνά­με ότι εκεί­νη την επο­χή, οι ΗΠΑ κλυ­δω­νί­ζο­νταν από τα από­νε­ρα του ναυα­γί­ου τής Λέμαν Μπρά­δερς και βρί­σκο­νταν ένα βήμα πριν την οικο­νο­μι­κή κατάρ­ρευ­ση και την κοι­νω­νι­κή διάλυση.

Παρά την «τρο­μά­ρα» του, ο Κρού­γκ­μαν ανα­φέρ­θη­κε με εξαι­ρε­τι­κά κολα­κευ­τι­κά λόγια στις ευρω­παϊ­κές χώρες (συμπε­ρι­λαμ­βά­νο­ντας την Ελλά­δα, βέβαια), εξυ­μνώ­ντας το κοι­νω­νι­κό κρά­τος τους, το οποίο λει­τουρ­γεί ως απο­σβε­στή­ρας των κρα­δα­σμών που φέρ­νει οποια­δή­πο­τε κρί­ση. Και εξή­γη­σε ότι οι πολί­τες νοιώ­θουν ασφα­λέ­στε­ροι όταν υπάρ­χει κεντρι­κή πολι­τι­κή για κοι­νω­νι­κά αγα­θά, όπως η υγεία, η παι­δεία, η ασφά­λι­ση κλπ. και, επο­μέ­νως, δεν διστά­ζουν να κατα­να­λώ­σουν, βοη­θώ­ντας κατ’ αυτόν τον τρό­πο την οικο­νο­μία να απο­φύ­γει την ύφεση.

Φαί­νε­ται, όμως, ότι ο προ­λο­γί­σας τον κύριο Κρού­γκ­μαν πρό­ε­δρος (τότε) του ΠαΣοΚ κάτι δεν κατά­λα­βε. Έτσι, όταν λίγους μήνες αργό­τε­ρα ανέ­λα­βε την εξου­σία, επέ­λε­ξε μια πολι­τι­κή κατα­κρή­μνι­σης και ισο­πέ­δω­σης κάθε έννοιας κοι­νω­νι­κού κρά­τους. Αυτή την πολι­τι­κή ακο­λού­θη­σαν και οι διά­δο­χοί του Παπα­δή­μος και Σαμα­ράς. Κι όπως φαί­νε­ται, ούτε η σημε­ρι­νός «αρι­στε­ρός» πρω­θυ­πουρ­γός προ­τί­θε­ται να αλλά­ξει πολι­τι­κή, καθ’ ότι «το κρά­τος έχει συνέ­χεια» και «η Ελλά­δα σέβε­ται τις υπο­γρα­φές της». Έτσι κι αλλοιώς, ο πολύς Γιά­νης των οικο­νο­μι­κών έσπευ­σε από την πρώ­τη στιγ­μή να ξεκα­θα­ρί­σει ότι με το 70% αυτής της πολι­τι­κής δεν έχου­με πρόβλημα.

Επει­δή αυτό το περί σεβα­σμού στις υπο­γρα­φές είναι πολύ χοντρό και δεν κατα­πί­νε­ται με τίπο­τε, είναι προ­φα­νές ότι όλες οι κυβερ­νή­σεις της τελευ­ταί­ας πεντα­ε­τί­ας (της σημε­ρι­νής συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης) είναι πεπει­σμέ­νες ότι «τα μέτρα είναι οδυ­νη­ρά αλλά δεν γίνε­ται αλλοιώς». Έτσι, επί πέντε χρό­νια πορεύ­ο­νται όλες στον ίδιο δρό­μο των «επι­τυ­χιών» , κλεί­νο­ντας νοσο­κο­μεία, συγ­χω­νεύ­ο­ντας σχο­λεία, συμπιέ­ζο­ντας μισθούς και συντά­ξεις, ξεπου­λώ­ντας δημό­σια περιου­σία, ανα­τρέ­πο­ντας κεκτη­μέ­να δεκα­ε­τιών… Δηλα­δή, για να μετα­χει­ρι­στώ τα λόγια του Κρού­γκ­μαν, όλες οι κυβερ­νή­σεις απο­φά­σι­σαν να αντι­με­τω­πί­σουν την κρί­ση κατα­στρέ­φο­ντας το αμορ­τι­σέρ που θα απορ­ρο­φού­σε τους κραδασμούς.

Φαί­νε­ται ότι οι “μαθη­τευό­με­νοι μάγοι” του νεο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού προ­σπα­θούν να ξανα­γρά­ψουν την οικο­νο­μι­κή θεω­ρία. Λένε ότι στό­χος τους είναι η ανά­πτυ­ξη, για­τί μόνον έτσι μπο­ρού­με να βγού­με από την κρί­ση. Ας πού­με ότι πάμε σωστά ως εδώ. Μόνο που ανά­πτυ­ξη δίχως αντί­στοι­χη αύξη­ση της κατα­νά­λω­σης, δεν νοεί­ται. Το ζήτη­μα είναι απλό: ποιός θα καταναλώσει;

Δεν είναι μόνο ο περιο­ρι­σμός της κατα­νά­λω­σης λόγω της συμπί­ε­σης των ονο­μα­στι­κών απο­δο­χών των εργα­ζο­μέ­νων. Ούτε μόνο το ξεζού­μι­σμα των κατα­να­λω­τών από την υπέρ­με­τρη αύξη­ση άμε­σων και έμμε­σων φόρων. Είναι, κυρί­ως, το παγιού­με­νο αίσθη­μα αβε­βαιό­τη­τας από το πετσό­κομ­μα κάθε κοι­νω­νι­κής παρο­χής, η οποία άλλο­τε εθε­ω­ρεί­το sine qua non (δεδο­μέ­νη από χέρι, δηλα­δή). Όταν έχεις από­λυ­τη αβε­βαιό­τη­τα για το αν αύριο θα έχεις δου­λειά, για το αν και πότε θα πάρεις σύντα­ξη, για το αν θα βρε­θεί νοσο­κο­μείο να σε περι­θάλ­ψει όταν αρρω­στή­σεις, για το αν θα υπάρ­χει δωρε­άν παι­δεία για τα παι­διά σου και για ένα σωρό άλλα «αν», πώς να καταναλώσεις;

Ας μου επι­τρέ­ψει ο κύριος Κρού­γκ­μαν να οικειο­ποι­η­θώ για λίγο τον ρόλο του καθη­γη­τού και να θυμη­θώ ένα παρά­δειγ­μα κλασ­σι­κό για κάθε φοι­τη­τή των οικο­νο­μι­κών. Έστω, λοι­πόν, μια οικο­γέ­νεια εργα­ζο­μέ­νων με μηνιαίο εισό­δη­μα 2000 ευρώ, η οποία συνή­θι­ζε να κατα­να­λώ­νει μηνιαί­ως 1600 ευρώ και να απο­τα­μιεύ­ει 400. Πώς θα αντι­δρά­σει αυτή η οικο­γέ­νεια αν το μηνιαίο της εισό­δη­μα μειω­θεί στα 1600 ευρώ; Θα συνε­χί­σει να απο­τα­μιεύ­ει τα 400 ευρώ, περιο­ρί­ζο­ντας την κατα­νά­λω­σή της στα 1200 ή θα κατα­να­λώ­νει όσα βγά­ζει, μηδε­νί­ζο­ντας την απο­τα­μί­ευ­ση; Τι λέει η θεω­ρία πάνω σ’ αυτό;

Τα πάντα εξαρ­τώ­νται από το κλί­μα αβε­βαιό­τη­τας. Με εξα­σφα­λι­σμέ­νες κοι­νω­νι­κές παρο­χές (σωστή περί­θαλ­ψη, πραγ­μα­τι­κά δωρε­άν παι­δεία, εξα­σφα­λι­σμέ­νη δου­λειά κλπ), η ανά­γκη για απο­τα­μί­ευ­ση δεν είναι ισχυ­ρή και η κατα­νά­λω­ση θα επη­ρε­α­στεί ελά­χι­στα. Όμως, όταν βλέ­πεις να σωριά­ζο­νται τα πάντα γύρω σου σε συντρίμ­μια, πώς να αμε­λή­σεις τις ασα­φείς ανά­γκες της επό­με­νης μέρας; Λυπά­μαι που θα στε­νο­χω­ρή­σω τους «φωστή­ρες» της κάθε κυβέρ­νη­σης αλλά, αν η οικο­γέ­νεια του παρα­δείγ­μα­τος είναι ελλη­νι­κή, τότε το πιθα­νό­τε­ρο είναι να μειώ­σει την κατα­νά­λω­σή της στο χιλιά­ρι­κο και να αυξή­σει την απο­τα­μί­ευ­ση στα 600 ευρώ.

Παρε­μπι­πτό­ντως, οι κυβερ­νή­τες μας ήξε­ραν πολύ καλά αυτό το παρά­δειγ­μα και την θεω­ρη­τι­κή αντί­δρα­ση των κατα­να­λω­τών και έσπευ­σαν να βάλουν χέρι σ’ αυτό το 600άρι, επι­βάλ­λο­ντας όλο και περισ­σό­τε­ρους φόρους ή προ­ω­θώ­ντας όλο και μεγα­λύ­τε­ρες περι­κο­πές. Δεν επέ­βα­λαν ποτέ δήμευ­ση των κατα­θέ­σε­ων, όμως υπο­χρέ­ω­σαν τον πολί­τη να πάει μόνος του στην τρά­πε­ζα, να σηκώ­σει τις απο­τα­μιεύ­σεις του και να τις κατα­θέ­σει στα κρα­τι­κά ταμεία ως φορο­δο­σία. Δυστυ­χώς, αυτοί οι «φωστή­ρες» δεν μπο­ρούν να συνει­δη­το­ποι­ή­σουν ότι η κατα­νά­λω­ση δεν μπο­ρεί να μειω­θεί κάτω από ένα ανε­λα­στι­κό όριο, μιας και από κει και κάτω μιλά­με για ανέ­χεια και για πείνα.

Αν στο παρα­πά­νω κεί­με­νο δια­πι­στώ­σα­τε μια σύγ­χι­ση στην χρή­ση των ρημα­τι­κών χρό­νων και ένα διαρ­κές μπέρ­δε­μα ενε­στώ­τα και αορί­στου, ας όψε­ται η σημε­ρι­νή «αρι­στε­ρή» κυβέρ­νη­ση. Από την μια κατη­γο­ρεί (ή, μήπως, κατη­γο­ρού­σε;) όλες τις μνη­μο­νια­κές επι­λο­γές των προ­κα­τό­χων της κι από την άλλη ισχυ­ρί­ζε­ται ότι οι μεταρ­ρυθ­μί­σεις θα συνε­χι­στούν. Από την μια δια­τρα­νώ­νει (ή, μήπως, δια­τρά­νω­νε;) την βού­λη­σή της για απο­κα­τά­στα­ση των αδι­κιών κι από την άλλη την παρα­πέ­μπει για «όταν κάτι τέτοιο θα είναι εφι­κτό». Από την μια ανα­κοι­νώ­νει (ή, μήπως, ανα­κοί­νω­νε;) πρό­γραμ­μα εκα­τό ημε­ρών κι από την άλλη παρα­τη­ρεί ότι κυβερ­νά με πρό­γραμ­μα τετρα­ε­τί­ας. Από την μια υπό­σχε­ται (ή, μήπως, υπο­σχό­ταν;) την επα­να­πρό­σλη­ψη όλων των απο­λυ­μέ­νων δημο­σί­ων υπαλ­λή­λων κι από την άλλη εξη­γεί ότι αυτές οι επα­να­προ­σλή­ψεις θα μειώ­σουν ισά­ριθ­μα τις νέες προ­σλή­ψεις. Από την μια δια­τυ­μπα­νί­ζει (ή, μήπως, δια­τυ­μπά­νι­ζε;) την κατάρ­γη­ση όλων των μνη­μο­νια­κών νόμων «με έναν νόμο» κι από την άλλη ανα­λί­σκε­ται σε δια­πραγ­μα­τεύ­σεις με εκεί­νους που επέ­βα­λαν αυτούς τους νόμους. Από την μια κατα­δι­κά­ζει (ή, μήπως, κατα­δί­κα­ζε;) την λιτό­τη­τα κι από την άλλη επαι­νεί τον… λιτό βίο.

Μπο­ρεί να μη το θέλου­με αλλά όλα τού­τα μας θυμί­ζουν τον Αντώ­νη Σαμα­ρά, ο οποί­ος μιλού­σε για «ένα δια­φο­ρε­τι­κό μείγ­μα πολι­τι­κής» όταν ήταν στην αντι­πο­λί­τευ­ση αλλά πολι­τεύ­τη­κε ως ακραιφ­νής νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρος όταν έγι­νε πρω­θυ­πουρ­γός. Κι αυτή την εντύ­πω­ση που μας δημιουρ­γεί­ται άθε­λά μας, ήρθε να την υπο­γραμ­μί­σει η πρώ­τη πρά­ξη νομο­θε­τι­κού περιε­χο­μέ­νου που έφε­ρε η «αρι­στε­ρή» μας κυβέρ­νη­ση, η οποία μέχρι πρό τινος κατα­δί­κα­ζε (πολύ σωστά) ως αντι­δη­μο­κρα­τι­κή την πρα­κτι­κή των πρά­ξε­ων νομο­θε­τι­κού περιε­χο­μέ­νου που είχε υιο­θε­τή­σει ο Αντώ­νης Σαμα­ράς. Δεν το θέλου­με αλλά έχου­με λόγους να ανησυχούμε.

Ακό­μη περισ­σό­τε­ρο μπερ­δευ­τή­κα­με με την όλη φιλο­λο­γία περί πρω­το­γε­νών πλε­ο­να­σμά­των. Αυτά τα πρω­το­γε­νή πλε­ο­νά­σμα­τα δεν είναι που οι σημε­ρι­νοί κυβερ­νώ­ντες είχαν κατα­δι­κά­σει από τα έδρα­να της αντι­πο­λί­τευ­σης; Γι’ αυτά τα πρω­το­γε­νή πλε­ο­νά­σμα­τα δεν έγρα­ψε προ διμή­νου στην εφη­με­ρί­δα New York Times ο Πωλ Κρού­γκ­μαν ότι συνι­στούν «υπέρ­με­τρη επι­βά­ρυν­ση για την Ελλά­δα»; Ποιο νόη­μα έχει, λοι­πόν, η κου­βέ­ντα για το αν θα πρέ­πει να πετύ­χου­με πρω­το­γε­νές πλε­ό­να­σμα 3% επί του ΑΕΠ ή αν και το 1,5% είναι καλό; Επί τέλους, ας μας πει κάποιος «φωστή­ρας» μέχρι πού είναι καλό το πλε­ό­να­σμα κι από πού και πάνω χαλάει!

Ως κερα­σά­κι στην τούρ­τα της σύγ­χι­σης, ήρθαν οι διαρ­ρο­ές σχε­τι­κά με τις προ­θέ­σεις της κυβέρ­νη­σης για το νέο φορο­λο­γι­κό νομο­σχέ­διο, με χαρα­κτη­ρι­στι­κώ­τε­ρη την φαι­δρό­τη­τα που λέγε­ται «φόρος λίπους». Θα ήταν απλώς οξύ­μω­ρο αν δεν ήταν επι­κίν­δυ­να απα­ρά­δε­κτο για μια «αρι­στε­ρή» κυβέρ­νη­ση να σκέ­φτε­ται την επι­βο­λή «φόρου λίπους» σε μια αφυ­δα­τω­μέ­νη και απο­στε­ω­μέ­νη κοινωνία.

Στοι­χη­μα­τί­ζω ότι κάπου στο Πρίν­στον της Νέας Υερ­σέ­ης, ο Πωλ Κρού­γκ­μαν τρα­βά­ει τα μαλ­λιά του (ίσως και τα γένια του) με κάτι τέτοια. Πού να φαντα­στεί ο άνθρω­πος ότι κάποιοι απ’ αυτούς που δια­χει­ρί­ζο­νται τα οικο­νο­μι­κά της χώρας μας, έχα­σαν μερι­κά βασι­κά μαθή­μα­τα ως φοιτητές…