Παγκόσμιο χρέος (μια προσέγγιση)

Γρά­φει ο Cogito ergo sum //

Σύμ­φω­να με έκθε­ση του McKinsey Global Institute, κατά την περί­ο­δο 2007–2014 το παγκό­σμιο χρέ­ος αυξή­θη­κε κατά 57 τρισ. δολ­λά­ρια, αγγί­ζο­ντας στις 31/12/2014 το ιλιγ­γιώ­δες ύψος των δια­κο­σί­ων τρι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ων δολ­λα­ρί­ων. Κι επει­δή είναι πολύ πιθα­νό να μη σας λένε τίπο­τε αυτοί οι αριθ­μοί, ας προ­σθέ­σω ένα στοι­χείο ακό­μη, το οποίο θα τους κατα­στή­σει εξαι­ρε­τι­κά εύγλωτ­τους: κατά το 2014, το παγκό­σμιο ΑΕΠ δεν ξεπέ­ρα­σε το ύψος των 70 τρισ. δολλαρίων.

Τα στοι­χεία είναι ανα­τρι­χια­στι­κά: το παγκό­σμιο χρέ­ος είναι σχε­δόν τρι­πλά­σιο του παγκό­σμιου ΑΕΠ! Με άλλα λόγια: για να ξοφλη­θεί αυτό το χρέ­ος, πρέ­πει όλοι οι κάτοι­κοι αυτού του πλα­νή­τη να δου­λεύ­ουν τελεί­ως νηστι­κοί επί τρία ολό­κλη­ρα χρό­νια και όλο το προ­ϊ­όν της δου­λειάς τους να πηγαί­νει στην απο­πλή­ρω­ση του χρέ­ους. Φαί­νε­ται πως δεν είναι μόνο οι έλλη­νες που «κατα­να­λώ­νουν περισ­σό­τε­ρα από όσα παρά­γουν» και πως δεν έχει μόνο ο τόπος μας το χαρα­κτη­ρι­στι­κό να «τα τρώ­με όλοι μαζί»…

Αφού ξεκα­θα­ρί­σου­με ότι εδώ μιλά­με για παγκό­σμιο χρέ­ος (δηλα­δή, για το άθροι­σμα δημό­σιου και ιδιω­τι­κού χρέ­ους), καλό είναι να έχου­με κατά νου μερι­κές ενδια­φέ­ρου­σες λεπτο­μέ­ρειες. Όπως, για παρά­δειγ­μα, ότι στις 31/12/2014 το συνο­λι­κό χρέ­ος της Ιαπω­νί­ας φτά­νει το 517% του ΑΕΠ της και του Ηνω­μέ­νου Βασι­λεί­ου το 494%. Ή ότι η Ιρλαν­δία, την οποία μας δεί­χνουν ως παρά­δειγ­μα για το πόσο καλά μπο­ρεί να πάει μια χώρα που τηρεί σωστά τις δεσμεύ­σεις και τις συμ­βου­λές των μνη­μο­νί­ων της, κατά την περί­ο­δο 2007–2014 παρου­σιά­ζει αύξη­ση του χρέ­ους της 172% ενώ η «ανυ­πά­κουη» Ελλά­δα 103%. Οι δε ΗΠΑ, με ΑΕΠ λίγο πάνω από 15,5 τρισ., έχουν συνο­λι­κό χρέ­ος σχε­δόν 45 τρισ., δηλα­δή οι κάτοι­κοι των ΗΠΑ χρω­στά­νε περί­που το 25% όσων χρω­στά­ει όλος ο πλα­νή­της. Ζαλάδα…

Με όλα αυτά τα στοι­χεία υπ’ όψη, είναι λογι­κό να ανα­ρω­τιέ­ται ο αδα­ής πολί­της: αφού όλες οι χώρες του κόσμου χρω­στά­νε και δημό­σια (οι κυβερ­νή­σεις) και ιδιω­τι­κά (οι πολί­τες και οι επι­χει­ρή­σεις), σε ποιόν χρω­στά­νε, επί τέλους; Η απά­ντη­ση είναι εύκο­λη. Το γεγο­νός ότι π.χ. η Ελλά­δα έχει συνο­λι­κό χρέ­ος πάνω από 580 δισ. δολ­λά­ρια, δεν σημαί­νει ότι δεν υπάρ­χουν μια χού­φτα ολι­γάρ­χες που απο­μυ­ζούν τον παρα­γό­με­νο πλού­το, στέλ­νο­ντας τον λογα­ρια­σμό στο κρά­τος και στους έλλη­νες πολίτες.

Αν το ποσό των 580 δισ. δολ­λα­ρί­ων που προ­α­νέ­φε­ρα σας φαί­νε­ται τερά­στιο, πώς θα αντι­δρού­σα­τε αν σας έλε­γα πως το μικρο­σκο­πι­κό Λου­ξεμ­βούρ­γο (του Ζαν-Κλωντ Γιούν­κερ, για να μη ξεχνιό­μα­στε) έχει συνο­λι­κό χρέ­ος (κρα­τη­θεί­τε!) πάνω από 3,5 τρισ.; Να σας το δώσω και ολο­γρά­φως, για να μη νομί­ζε­τε ότι έκα­να λάθος: οι λου­ξεμ­βούρ­γιοι χρω­στά­νε πάνω από τριά­μι­συ τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δολ­λά­ρια, δηλα­δή σχε­δόν από 6,5 εκα­τομ­μύ­ρια δολ­λά­ρια έκα­στος. Προ­φα­νώς, οι κεφα­λαιο­κρά­τες που εδρεύ­ουν στο Μεγά­λο Δου­κά­το, στέλ­νουν στους κατοί­κους άλλων χωρών τους λογα­ρια­σμούς τους για πλη­ρω­μή. Κατα­λά­βα­με τώρα πώς δημιουρ­γεί­ται το παγκό­σμιο χρέ­ος; Μπρά­βο σας και πάμε παρακάτω.

Από όσα είπα­με ως εδώ, μπο­ρού­με να βγά­λου­με το ασφα­λές συμπέ­ρα­σμα ότι η δια­φο­ρά μετα­ξύ των πλου­σιώ­τε­ρων και των φτω­χό­τε­ρων κρα­τών έγκει­ται στον τρό­πο αντι­με­τώ­πι­σης του χρέ­ους. Δηλα­δή, χώρες με εξέ­χου­σα θέση στο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα (όπως οι ΗΠΑ) έχουν την δυνα­τό­τη­τα να μετα­κυ­λί­ουν ευκο­λώ­τε­ρα ένα μεγά­λο μέρος του προ­βλή­μα­τος στις ασθε­νέ­στε­ρες τάξεις ακό­μη και άλλων χωρών. Πάντως, το κοι­νό χαρα­κτη­ρι­στι­κό πλού­σιων και φτω­χών κρα­τών είναι η επί­θε­ση κατά της εργα­τι­κής τάξης, κατά του εισο­δή­μα­τος και των δικαιω­μά­των της. Κι είναι γεγο­νός ότι το παρα­μύ­θι της αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας, το οποίο ακού­γε­ται και στις ΗΠΑ και στη Γερ­μα­νία και στην Ελλά­δα, εξα­ντλεί­ται στην μεί­ω­ση του ‑μισθο­λο­γι­κού ή μη- κόστους εργασίας.

Αξί­ζει να παρα­τη­ρή­σου­με ότι οι Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες ξεχω­ρί­ζουν από τις υπό­λοι­πες πλου­σιώ­τε­ρες χώρες του κόσμου στο εξής: παρου­σιά­ζουν υψη­λό­τε­ρη ανά­πτυ­ξη με πολύ λιγώ­τε­ρες θέσεις εργα­σί­ας. Οι δυτι­κο­τρα­φείς ανα­λυ­τές σπεύ­δουν να απο­δώ­σουν αυτή την εξέ­λι­ξη στην παρα­γω­γι­κό­τη­τα των αμε­ρι­κα­νών εργα­ζο­μέ­νων. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, όμως, οφεί­λε­ται στο ξεζού­μι­σμα των εργα­ζο­μέ­νων. Ένα ξεζού­μι­σμα που γίνε­ται με την διαρ­κή υπο­τί­μη­ση της εργα­τι­κής δύνα­μης, μέσω της συμπί­ε­σης του κόστους εργα­σί­ας σε συν­δυα­σμό με την κατάρ­γη­ση σει­ράς δικαιω­μά­των και συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων εργασίας.

Με άλλα λόγια, οι αμε­ρι­κα­νι­κές επι­χει­ρή­σεις παρά­γουν και κερ­δί­ζουν σήμε­ρα περισ­σό­τε­ρα απ’ ότι πριν την ύφε­ση. Σημειώ­θη­κε μεν μια αύξη­ση των θέσε­ων εργα­σί­ας αλλά πολύ λίγων σε σχέ­ση με τις 7,5 εκα­τομ­μύ­ρια θέσεις που χάθη­καν στη διάρ­κεια της ύφε­σης. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι στην Ευρώ­πη και την Ιαπω­νία παρου­σιά­στη­κε, στη διάρ­κεια της κρί­σης, μεί­ω­ση της παρα­γω­γι­κό­τη­τας κατά 3,7% και 2,9% αντί­στοι­χα. Αντι­θέ­τως, στις ΗΠΑ ο ρυθ­μός αύξη­σης της παρα­γω­γι­κό­τη­τας διπλα­σιά­στη­κε στη διε­τία 2008–2009 και ξανα­δι­πλα­σιά­στη­κε και το 2010!

Το 2008, όταν άρχι­σε να βαθαί­νει η ύφε­ση στις ΗΠΑ, οι κεφα­λαιο­κρά­τες αξιο­ποί­η­σαν το ‑έντε­χνα καλ­λιερ­γη­μέ­νο- κλί­μα πανι­κού και προ­χώ­ρη­σαν σε μια άνευ προη­γου­μέ­νου επί­θε­ση κατά των εργα­ζο­μέ­νων, με μαζι­κές απο­λύ­σεις στο όνο­μα της σωτη­ρί­ας των επι­χει­ρή­σε­ων και της χώρας. Το πρώ­το τρί­μη­νο του 2009 είχα­με την κορύ­φω­ση αυτού του πογκρόμ με κατα­στρο­φή 2.340.000 θέσε­ων εργα­σί­ας! Στην συνέ­χεια, οι εργο­δό­τες «ανα­κά­λυ­ψαν» ότι με λιγώ­τε­ρο αλλά σκλη­ρό­τε­ρα εργα­ζό­με­νο προ­σω­πι­κό μπο­ρού­σαν να βγά­ζουν περισ­σό­τε­ρα κέρ­δη. Μέσα από τέτοιου είδους αύξη­ση της παρα­γω­γι­κό­τη­τας, φθά­σα­με στο τρί­το τρί­μη­νο του 2010 στο να έχουν οι πολι­τεια­κές επι­χει­ρή­σεις κέρ­δη κατά 12% μεγα­λύ­τε­ρα σε σχέ­ση με την έναρ­ξη της ύφεσης.

Η εξή­γη­ση του πολι­τεια­κού φαι­νο­μέ­νου δεν έχει καμ­μία σχέ­ση με όσα υπο­στη­ρί­ζουν οι «ανα­λυ­τές» της κακιάς ώρας. Η εξή­γη­ση βρί­σκε­ται στην επί­θε­ση κατά των μισθών, των ασφα­λι­στι­κών δικαιω­μά­των, των εργα­σια­κών σχέ­σε­ων και των συν­δι­κα­λι­στι­κών ελευ­θε­ριών των εργα­ζο­μέ­νων. Η Έρι­κα Γκρόσ­σεν, αντι­πρό­ε­δρος της FED, είναι σαφής: «Οι αμε­ρι­κα­νι­κές επι­χει­ρή­σεις έχουν περισ­σό­τε­ρη βοή­θεια στην αντι­με­τώ­πι­ση της κρί­σης καθώς οι εργο­δό­τες διευ­κο­λύ­νο­νται να καταρ­γούν τις θέσεις στα­θε­ρής εργα­σί­ας στις επι­χει­ρή­σεις τους και δεν περιο­ρί­ζο­νται από τις παρα­δο­σια­κές πρα­κτι­κές αξιο­ποί­η­σης του ανθρώ­πι­νου δυνα­μι­κού ή τις συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις με τα συν­δι­κά­τα».

Αυτά, λοι­πόν, με το περί­φη­μο «πολι­τεια­κό θαύ­μα», το οποίο πετυ­χαί­νει ανά­πτυ­ξη με λιγώ­τε­ρους ‑και χει­ρό­τε­ρα αμει­βό­με­νους- εργα­ζο­μέ­νους. Κι αν επι­μέ­νε­τε να ανα­ρω­τιέ­στε για την πραγ­μα­τι­κή ρίζα του ζητή­μα­τος, ορί­στε η απά­ντη­ση: λιγώ­τε­ροι από το 12% των αμε­ρι­κα­νών εργα­ζο­μέ­νων είναι οργα­νω­μέ­νοι σε συν­δι­κά­τα. Λιγώ­τε­ροι από 12%! Ποσο­στό λίαν απο­γοη­τευ­τι­κό μεν, εξαι­ρε­τι­κά διδα­κτι­κό δε για όλους εμάς. Και ο νοών, νοήτω.