Ποιος ήταν ο Παλαμάς;

Γρά­φει ο  Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Η Πολι­τεία λωλά­θη­κε, κι από­παι­δα τα κάνει
το Νου, το Λόγο, την Καρ­διά, τον Ψάλ­τη, τον Προφήτη·
κάθε σπα­θί, κάθε φτε­ρό, κάθε χλω­ρό στεφάνι,
στη λάσπη. Σταύ­λος ο ναός και μπου­ντρού­μι το σπίτι.
(Κωστής Παλα­μάς)

Ο Κωστής Παλα­μάς γεν­νή­θη­κε στην Πάτρα στις 13 Γενά­ρη 1859 και κατα­γό­ταν από το Μεσο­λόγ­γι, από οικο­γέ­νεια με μέλη σημα­ντι­κούς λόγιους. Πέθα­νε στις 28 Φλε­βά­ρη του 1943, ημέ­ρες Κατο­χής και η κηδεία του μετα­τρά­πη­κε σε μεγά­λη λαϊ­κή αντι­κα­το­χι­κή εκδήλωση,

Από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους Έλλη­νες ποι­η­τές. Έβα­λε την ακα­τά­λυ­τη σφρα­γί­δα του ως μεγά­λος τεχνί­της και ως προ­ο­δευ­τι­κός δια­νοη­τής. Δού­λε­ψε όσο κανείς άλλος ίσως για τη στή­ρι­ξη και την καθιέ­ρω­ση της δημο­τι­κής και σε περι­στά­σεις γλωσ­σι­κών διωγ­μών έγι­νε σύμ­βο­λο της ιδέ­ας του δημοτικισμού.

Ποιος ήταν ο Παλα­μάς; Την απά­ντη­ση δίνει ο Κώστας Βάρναλης:
«Κίνη­σε τον τρο­χό της ιστο­ρί­ας προς τα μπρος, την επο­χή που όλες οι αντι­δρα­στι­κές δυνά­μεις τρα­βού­σα­νε την ιστο­ρία προς τα πίσω».

Δέκα χρό­νια πριν από την έκρη­ξη της Οχτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης ο Κωστής Παλα­μάς στο «Δωδε­κά­λο­γο του Γύφτου» δια­κή­ρυ­ξε τη φθο­ρά των αστι­κών αξιών και την ανά­γκη για νέους πνευ­μα­τι­κούς και κοι­νω­νι­κούς προ­σα­να­το­λι­σμούς – για την κοι­νω­νία του λαού. Αργό­τε­ρα όμως, «ο Παλα­μάς παρα­σύρ­θη­κε από τις φαντα­στι­κές ουτο­πί­ες, που τόσο θαυ­μά­σια είχε ξετι­νά­ξει και ξεσκε­πά­σει. Ο Ανταί­ος άφη­σε ν’ απο­σπα­σθεί από τη μάνα Γη, από το έδα­φος της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας και τότε ο Ηρα­κλής του σοβι­νι­σμού μπό­ρε­σε να τονε πνί­ξει» (Ν. Ζαχα­ριά­δης). Ήταν στιγ­μές που διέ­κρι­νε το δίκιο και τ’ άδι­κο, αλλά φοβή­θη­κε να κάνει το μεγά­λο άλμα. Έμει­νε θεα­τής σε έναν αγώ­να που έμοια­ζε στα μάτια του δίκαιος.

Στα 1929, όταν η κοι­νω­νι­κή κρί­ση βρι­σκό­ταν στο κορύ­φω­μά της, ο Παλα­μάς φώνα­ζε στον «Κύκλο των Τετραστίχων»:
Εργά­τη, είδα το δίκιο σου κ’ έλεα να ξεκινήσω
να στα­θώ πλάι σου… Μια φωνή μου έκρα­ζε πάντα: Πίσω!
Να είταν το αίμα μέσα μου που ρέει του νοικοκύρη;
Να είταν η Μού­σα ρηγι­κό που μου ’δωκε ψαλτήρι;
Αυτός ήταν ο Παλα­μάς, με τις αντι­φά­σεις του. Ένας πνευ­μα­τι­κός καθρέ­φτης της επο­χής του.

(Το κεί­με­νο γρά­φτη­κε ως απά­ντη­ση σε αυτούς που βεβή­λω­σαν  το άγαλ­μα του Παλα­μά τον Μάρ­τη του 2015. Γι’ αυτό επι­λέ­χθη­κε η συγκε­κρι­μέ­νη φωτό στο εξώφυλλο)