Πότε και γιατί έγινε η δίκη Γληνού — (Καζαντζάκη;)

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Στις σχε­τι­κές στή­λες εφη­με­ρί­δων και ιστο­λο­γί­ων ανα­φέ­ρε­ται ότι σαν σήμε­ρα 3 Απρί­λη του 1928 έγι­νε η δίκη Γλη­νού – Καζαν­τζά­κη. Το γεγο­νός δεν είναι ακρι­βώς έτσι. Εχει δύο λάθη η συγκε­κρι­μέ­νη αναφορά.

1. Η δίκη ορί­στη­κε για τις 3 Απρί­λη αλλά η υπό­θε­ση δικά­στη­κε την 1 Ιού­νη 1928
2. Ο Καζαν­τζά­κης έλει­πε, δεν παρου­σιά­στη­κε στο δικαστήριο.

Ας δού­με όμως πώς έχει το γεγονός

Στις 11 Γενά­ρη 1928 έγι­νε στο θέα­τρο «Αλά­μπρα» συγκέ­ντρω­ση με οργα­νω­τή τον Εκπαι­δευ­τι­κό Όμι­λο και θέμα τη Σοβιε­τι­κή Ρωσία. Ομι­λη­τές ο Ελλη­νο­ρου­μά­νος συγ­γρα­φέ­ας Πανα­ΐτ Ιστρά­τι, ο Ν. Καζαν­τζά­κης, που είχαν επι­σκε­φτεί­τη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση και γύρι­σαν ενθου­σια­σμέ­νοι, και ο Δ. Γλη­νός. Η αίθου­σα ήταν ασφυ­κτι­κά γεμά­τη από εργά­τες, δια­νο­ού­με­νους, επι­στή­μο­νες και φοι­τη­τές. Η ατμό­σφαι­ρα ενθου­σιώ­δης. Ο «Ριζο­σπά­στης» της επό­με­νης μέρας χαρα­κτή­ρι­σε τη συγκέ­ντρω­ση ως «επα­να­στα­τι­κό χαι­ρε­τι­σμό για τη Σοβιε­τι­κή Ρωσία». Μετά το τέλος της συγκέ­ντρω­σης ο κόσμος βγή­κε αυθόρ­μη­τα στους δρό­μους και δια­δή­λω­σε ψάλ­λο­ντας τον ύμνο της «Διε­θνούς» υπέρ της χώρας των προ­λε­τά­ριων. Ήταν το πρώ­το συλ­λα­λη­τή­ριο υπε­ρά­σπι­σης του σοσια­λι­σμού. Την επό­με­νη μέρα εκδη­λώ­θη­κε η αντί­δρα­ση, τόσο στη Βου­λή όσο και στον Τύπο, με πρω­το­στα­τού­σα την «Εστία». Ο τίτλος του «Εμπρός» της επό­με­νης μέρας ήταν: «Υπό την σκέ­πην του Εκπαιδ. Ομί­λου ο Πανα­ΐτ Ιστρά­τι ύμνη­σε τον κομ­μου­νι­σμόν και καθύ­βρι­σε τους δια­νο­ού­με­νους πλέ­ξας το εγκώ­μιον της Τσέ­κας. Το χθε­σι­νόν αίσχος» (σ.σ. ένα μέρος της ομι­λί­ας του Ιστρά­τι ανα­φε­ρό­ταν στο ρόλο του διανοούμενου).

Από­σπα­σμα από δημο­σί­ευ­μα του «Ριζο­σπά­στη» στις 2/6/1928

Ο Ιστρά­τι απε­λά­θη­κε και οι Καζαν­τζά­κης – Γλη­νός παρα­πέμ­φθη­καν σε δίκη που ορί­στη­κε για τις 3 Απρί­λη, αλλά τελι­κά η υπό­θε­ση δικά­στη­κε την 1 Ιού­νη 1928. Ο Γλη­νός στην απο­λο­γία του είπε πως ο Ιστρά­τι ως τα στιγ­μή που πάτη­σε το πόδι του στην Ελλά­δα δεν ήταν γνω­στός για κομ­μου­νι­στής ούτε τα έργα του είναι κομ­μου­νι­στι­κά. Ο Όμι­λος όμως θα τον καλού­σε να μιλή­σει ακό­μα κι αν ήξε­ρε ότι ήταν κομ­μου­νι­στής και μάλι­στα αν ήταν επι­στή­μο­νας κομ­μου­νι­στής, μαρ­ξι­στής ακό­μη περισ­σό­τε­ρο. Για­τί σαν επι­στή­μο­νες έχου­με ανοι­χτό το ενδια­φέ­ρον μας για κάθε κοι­νω­νι­κή κατά­στα­ση και πολύ περισ­σό­τε­ρο για ό,τι γίνε­ται εκεί επά­νω στη Ρωσία σε ένα μεγά­λο λαό όπου βρά­ζει ένα τερά­στιο ηφαί­στειο και γίνε­ται κολοσ­σιαία προ­σπά­θεια να δημιουρ­γη­θεί ένα καλύ­τε­ρο μέλ­λον για την ανθρω­πό­τη­τα. Οι Ελλη­νες επι­στή­μο­νες θα ήταν ανά­ξιοι να φέρουν το όνο­μα αυτό αν παί­ζο­ντας την πολι­τι­κή της στρου­θο­κα­μή­λου ήθε­λαν να κρα­τή­σουν και τον εαυ­τό τους και το λαό τους στο σκο­τά­δι για ό,τι γίνε­ται στη Ρωσία. Ο εισαγ­γε­λέ­ας αφού απήγ­γει­λε φιλιπ­πι­κό κατά του κομ­μου­νι­σμού ζήτη­σε την τιμω­ρία του Γλη­νού. Κρί­θη­κε όμως αθώος.

Ο Ν. Καζαν­τζά­κης δεν παρου­σιά­στη­κε στο δικαστήριο.