Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Σαν σήμερα 5 Νοεμβρίου πέθανε ο συγγραφέας των «Γαλαρία Νο7», «Αλύγιστος», «Παράνομος»

Ο Κώστας Κοτζιάς γεν­νή­θη­κε στην Αθή­να, πρω­τό­το­κος γιος του Πανα­γιώ­τη Κοτζιά από τη Δημη­τσά­να και της Ξένης το γένος Αλε­ξαν­δρο­πού­λου από τη Χαλ­κί­δα. Αδερ­φός του είναι ο επί­σης συγ­γρα­φέ­ας Αλέ­ξαν­δρος Κοτζιάς. Η οικο­γέ­νεια Κοτζιά ήταν εύπο­ρη, κατα­στρά­φη­κε όμως οικο­νο­μι­κά κατά τη διάρ­κεια της γερ­μα­νι­κής κατο­χής, καθώς είχε προη­γη­θεί και ο θάνα­τος του πατέ­ρα ήδη από το 1936.

Τέλειω­σε το Γυμνά­σιο στο Λεό­ντειο Λύκειο και γρά­φτη­κε στην Ιατρι­κή Σχο­λή του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών, διέ­κο­ψε όμως τις σπου­δές του στον τελευ­ταίο χρό­νο και μετά από μια περί­ο­δο ενα­σχό­λη­σης με οικο­δο­μι­κές επι­χει­ρή­σεις από κοι­νού με τον αδερ­φό του, στρά­φη­κε στη δημο­σιο­γρα­φία και τη λογο­τε­χνία. Κατά τη διάρ­κεια της γερ­μα­νι­κής κατο­χής εντά­χτη­κε στην ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ.

kotziasΤο 1946 συνερ­γά­στη­κε με το περιο­δι­κό του Δημή­τρη Φωτιά­δη Ελεύ­θε­ρα Γράμ­μα­τα. Την ίδια χρο­νιά δημο­σί­ευ­σε το θεα­τρι­κό έργο Το Ξύπνη­μα, που παρα­στά­θη­κε από το θία­σο των Ενω­μέ­νων Καλ­λι­τε­χνών του Αιμι­λί­ου Βεά­κη. Στη συνέ­χεια (1947) συνερ­γά­στη­κε με την Ομά­δα των Νέων Λογο­τε­χνών στην έκδο­ση του περιο­δι­κού Θεμέ­λιο. Υπήρ­ξε συνι­δρυ­τής του Ρεα­λι­στι­κού θεά­τρου (1949) μαζί με τον Γιώρ­γο Γιαν­νί­δη, στο οποίο λει­τούρ­γη­σε και ως σκη­νο­θέ­της (στο Σχο­λείο γυναι­κών του Μολιέ­ρου), ενώ άλλα θεα­τρι­κά έργα του ανέ­βα­σε ο θία­σος του Τ.Καρούσου. Ανέ­λα­βε τη στή­λη της θεα­τρι­κής κρι­τι­κής στις εφη­με­ρί­δες Δημο­κρα­τι­κή (1950) και Δημο­κρα­τι­κός (1951). Συνερ­γά­στη­κε επί­σης με τις εφη­με­ρί­δες Ανε­ξάρ­τη­τος Τύπος, Αυγή, Ριζο­σπά­στης (μετά τη μετα­πο­λί­τευ­ση ως αντα­πο­κρι­τής στη Ρωσία) και με το περιο­δι­κό Επι­θε­ώ­ρη­ση Τέχνης. Μετά την επι­βο­λή της δικτα­το­ρί­ας του Παπα­δό­που­λου κατέ­φυ­γε στη Μόσχα, από όπου ανέ­πτυ­ξε αντι­δι­κτα­το­ρι­κή δρά­ση με απο­τέ­λε­σμα να του αφαι­ρε­θεί μέχρι τη μετα­πο­λί­τευ­ση η ελλη­νι­κή ιθα­γέ­νεια. Μετά το 1974 η ζωή του μοι­ρά­στη­κε ανά­με­σα στην Ελλά­δα και τη Ρωσία. Στη Ρωσία πέθα­νε το 1979 από διά­τρη­ση στομάχου.

Η πρώ­τη εμφά­νι­ση του Κώστα Κοτζιά στο χώρο της λογο­τε­χνί­ας πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε το 1957 με τη δημο­σί­ευ­ση το μυθι­στό­ρη­μα Ο καπνι­σμέ­νος ουρα­νός που τιμή­θη­κε με το Α΄ Βρα­βείο του Δήμου Αθηναίων.

Ο συγ­γρα­φέ­ας ανή­κει στη συγ­γρα­φι­κή γενιά της Αντί­στα­σης. Παρου­σιά­στη­κε για πρώ­τη φορά με το αντι­στα­σια­κό θεα­τρι­κό έργο το «Ξύπνη­μα» που ανέ­βα­σαν οι Ενω­μέ­νοι καλ­λι­τέ­χνες. Το πρώ­το του μυθι­στό­ρη­μα «Καπνι­σμέ­νος Ουρα­νός» παίρ­νει το 1957 το πρώ­το βρα­βείο πεζο­γρα­φί­ας του Δήμου Αθη­ναί­ων. Η «Γαλα­ρία Νο7» που ακο­λου­θεί φέρ­νει για πρώ­τη φορά, όπως δια­πί­στω­σε η κρι­τι­κή, την εργα­τι­κή τάξη σαν τάξη στη νεο­ελ­λη­νι­κή πεζο­γρα­φία. Ακο­λου­θεί το «Επί εσχά­τη προ­δο­σία », που απο­τε­λεί τη μορ­φή του «Αλύ­γι­στου». «Ο Παρά­νο­μος» γρά­φτη­κε αργό­τε­ρα, όπου απο­κα­λύ­πτε­ται η κτη­νω­δία του νεο­φα­σι­σμού και, ταυ­τό­χρο­να, το μεγα­λείο του λαού που αντιστέκεται.

Ασχο­λή­θη­κε επί­σης με τη λογο­τε­χνι­κή μετά­φρα­ση, τις δια­σκευ­ές λογο­τε­χνι­κών έργων για το θέα­τρο. Έργα του μετα­φρά­στη­καν στα γαλ­λι­κά, ιτα­λι­κά, γερ­μα­νι­κά, σου­η­δι­κά, τσέ­χι­κα, ρωσι­κά, ουγ­γρι­κά και βουλγάρικα.

Ο παράνομος

paranomos«Τη μέρα εκεί­νη συμ­βή­κα­νε πολ­λά γεγο­νό­τα στην πόλη Β. Στις έντε­κα δόθη­κε δια­τα­γή να μπού­νε στην πόλη τα τανκς για να χτυ­πή­σου­νε τους δια­δη­λω­τές. Οι δια­δη­λώ­σεις συνε­χί­ζο­νταν από το πρωί σ’ ολό­κλη­ρη την περιο­χή γύρω από το Πανε­πι­στή­μιο. Η αστυ­νο­μία δυο φορές διέ­λυ­σε τον κόσμο ρίχνο­ντας δακρυ­γό­να αέρια και κύκλω­σε με μεγά­λες δυνά­μεις το χτί­ριο στο οποίο εξα­κο­λου­θού­σαν να βρί­σκο­νται κλει­σμέ­νοι εκα­το­ντά­δες φοι­τη­τές. Σε λίγο όμως εμφα­νί­στη­καν νέες ομά­δες δια­δη­λω­τών γύρω από τον αστυ­νο­μι­κό κλοιό. Οι ομά­δες μετα­τρά­πη­καν γρή­γο­ρα σε λεφού­σια». «Ο Παρά­νο­μος» είναι ένα μυθι­στό­ρη­μα του Κ. Κοτζιά, που επι­χει­ρεί μια λογο­τε­χνι­κή τομή του νεοφασισμού.

 

 

Ο αλύγιστος

 alygistos«Ηταν φανε­ρό πως ο βασι­λι­κός επί­τρο­πος βια­ζό­τα­νε να ξεμπερ­δεύ­ου­νε επι­τέ­λους και να φύγει, μα πρώ­τη φορά στη στα­διο­δρο­μία του ένοιω­θε μια τέτοια “ντρο­πα­λό­τη­τα”. Η παρου­σία του άλλου, του άλλα­ζε τώρα και το σχή­μα του κορ­μιού του, δηλα­δή, ασυ­ναί­σθη­τα η πλά­τη του, οι ώμοι ακό­μα κι η κλί­ση του φαλα­κρού κεφα­λιού είχαν πάρει το σχή­μα μικρο­μα­γα­ζά­το­ρα που περι­μέ­νει καρ­τε­ρι­κά την έξο­δο του πελά­τη για να κλεί­σει το μαγα­ζί του…». Συγκλο­νι­στι­κές εικό­νες από το τελευ­ταίο κεφά­λαιο του βιβλί­ου του Κ. Κοτζιά. Οπως λέει στην εισα­γω­γή ο ίδιος ο συγ­γρα­φέ­ας, «το μυθι­στό­ρη­μα “ο Αλύ­γι­στος” δεν είναι απλώς μια δου­λειά ολο­κλή­ρω­σης του βιβλί­ου μου “Επί εσχά­τη προ­δο­σία ” που είχε κυκλο­φο­ρή­σει πριν από τη δικτα­το­ρία… Μέσα από τον πυκνό δρα­μα­τι­κό μύθο έπρε­πε σιγά σιγά να πλα­στεί μια λογο­τε­χνι­κή μορ­φή εμπνευ­σμέ­νη από την τρα­γι­κό­τε­ρη ίσως μορ­φή και μια από τις ηρω­ι­κό­τε­ρες του κινή­μα­τός μας. Εννοώ τον Νίκο Πλου­μπί­δη… Ο “Αλύ­γι­στος” φυσι­κά, δεν απο­τε­λεί βιο­γρα­φία. Ο ήρω­ας του μυθι­στο­ρή­μα­τος είναι λογο­τε­χνι­κός και κάθε λογο­τε­χνι­κό έργο έχει το δικό του τρό­πο να πλά­θει τους ήρω­ές του… Ολο­κλη­ρώ­νο­ντας το παλιό βιβλίο μου, δεν προ­σπά­θη­σα να δώσω ένα σχη­μα­τι­κό ημί­θεο, αλλά έναν Ανθρω­πο με κεφα­λαίο στη μορ­φή του αγωνιστή».

 «Γαλαρία Νο 7»

galariano«Από τις τέσ­σε­ρις τα ξημε­ρώ­μα­τα οι απερ­γοί, άντρες και γυναί­κες, απο­κλεί­σα­νε το δρό­μο και τα μονο­πά­τια που βγά­ζα­νε στο λιγνι­τω­ρυ­χείο. Στις έξι έστρι­ψε από τη λεω­φό­ρο ένα φορ­τη­γό γεμά­το έκτα­κτους εργά­τες που προ­σέ­λα­βε η εται­ρεία. Μόλις ο οδη­γός είδε από πέρα τους συγκε­ντρω­μέ­νους λιγνι­τω­ρύ­χους φοβή­θη­κε και στα­μά­τη­σε. Δυο τρεις απερ­γοί τον πλη­σί­α­σαν και του είπα­νε να φύγει. Το αυτο­κί­νη­το ξανα­χά­θη­κε στο βάθος της λεω­φό­ρου. Λίγη ώρα αργό­τε­ρα φανή­κα­νε άλλα δύο φορ­τη­γά από το μονο­πά­τι. Τού­τη τη φορά, οι οδη­γοί, αντί να στα­μα­τή­σουν, πάτη­σαν γκά­ζι κυλώ­ντας με ορμή προς την κατεύ­θυν­ση του λιγνι­τω­ρυ­χεί­ου. Δίπλα στον οδη­γό του μπρο­στι­νού καθό­τα­νε ο επι­στά­της». Το μυθι­στό­ρη­μα του Κώστα Κοτζιά «Γαλα­ρία Νο7» είναι ένας πίνα­κας, που απει­κο­νί­ζει ζωντα­νά, αντι­κει­με­νι­κά, την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της ελλη­νι­κής ζωής των πρώ­των μετα­πο­λε­μι­κών χρό­νων, με επί­κε­ντρο την εργα­τι­κή τάξη σε μια φάση σκλη­ρών ταξι­κών συγκρού­σε­ων. Μέσα από τη σκλη­ρή αυτή πάλη, δια­γρά­φε­ται με καθα­ρή αισιο­δο­ξία η προ­ο­πτι­κή της νίκης του δίκαιου αγώ­να της εργα­τι­κής τάξης, ενώ παράλ­λη­λα ακού­γε­ται καθα­ρά η καμπά­να που χτυ­πά­ει για τον παλιό κόσμο, τον κόσμο της αδι­κί­ας και της εκμε­τάλ­λευ­σης, που οδεύ­ει ανα­πό­φευ­κτα στο τέλος του.

Καπνισμένος ουρανός

kapnismenos-oyranos2«Τού­τη τη στιγ­μή το μυα­λό του, παρ’ όλο το θυμό, δου­λεύ­ει με μια ψυχρή λογι­κή. Αν συζη­τή­σει με τους εργά­τες είναι υπο­χρε­ω­μέ­νος να απο­δε­χτεί ορι­σμέ­νους όρους κι αυτό ισο­δυ­να­μεί με ήττα σήμε­ρα. Ενώ η βία ταχτο­ποιεί πολ­λές φορές τα ζητή­μα­τα γρή­γο­ρα, δίχως θόρυ­βο. Το μόνο που απο­μέ­νει ύστε­ρα, είναι να δοθεί μια εικό­να ειρη­νι­κής ζωής στην επι­χεί­ρη­σή του». Ο «Καπνι­σμέ­νος ουρα­νός» είναι το πρώ­το μυθι­στό­ρη­μα του Κώστα Κοτζιά. Το 1957 πήρε το πρώ­το βρα­βείο πεζο­γρα­φί­ας του Δήμου Αθη­ναί­ων. Το κεντρι­κό επει­σό­διο του μυθι­στο­ρή­μα­τος είναι εμπνευ­σμέ­νο από το σπι­τά­κι του Υμητ­τού που έγι­νε ένας από τους θρύ­λους που σφρα­γί­ζου­νε την Αντί­στα­ση της Αθή­νας ενά­ντια στη ναζι­στι­κή κατο­χή και έμει­νε στην ιστο­ρία σαν «Κάστρο του Υμητ­τού». Ταυ­τό­χρο­να είναι ένα συν­θε­τι­κό μυθι­στό­ρη­μα όπου μέσα από τις ιστο­ρί­ες των ηρώ­ων απει­κο­νί­ζο­νται οι βαθιές κοι­νω­νι­κές αλλα­γές που συντε­λέ­στη­καν στην περί­ο­δο της δικτα­το­ρί­ας του Μετα­ξά. Αυτές οι αλλα­γές σε συν­δυα­σμό με τη δρά­ση των πρω­το­πό­ρων εργα­τών, προ­ε­τοί­μα­σαν την ανά­τα­ση του ελλη­νι­κού λαού στον πόλε­μο kapnismenos-oyranosκατά του ιτα­λι­κού φασι­σμού και στην Αντί­στα­ση την περί­ο­δο της κατο­χής. Μέσα από τους χαρα­κτή­ρες του βιβλί­ου ξετυ­λί­γο­νται τα γεγο­νό­τα ολό­κλη­ρης αυτής της τόσο σημα­ντι­κής περιό­δου. Ο συγ­γρα­φέ­ας Κώστας Κοτζιάς ανή­κει στη συγ­γρα­φι­κή γενιά της Αντίστασης.

Το έργο μετέ­φε­ρε στη μικρή οθό­νη ο Κώστας Κουτσομύτης.

 

Πηγές: ΕΚΕΒΙ — Ριζόχαρτο/Ριζοσπάστης

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο