«Χρησιμοποιεί το ψευδώνυμον “Τσίρκας Στρατής”» (Στοιχεία από το φάκελο της Ασφάλειας)

Στοι­χεία από τον απόρ­ρη­το φάκε­λο κοι­νω­νι­κών φρο­νη­μά­των του συγ­γρα­φέα της τρι­λο­γί­ας «Ακυ­βέρ­νη­τες Πολι­τεί­ες», Στρα­τή Τσίρ­κα, που δια­σώ­θη­κε από την κατα­στρο­φή τους τον Αύγου­στο 1989, φέρ­νει σήμε­ρα στο φως της δημο­σιό­τη­τας η Νατάσ­σα Δομνά­κη και το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρα­κτο­ρείο Ειδήσεων.

Κάθε φορά που ο Στρα­τής Τσίρ­κας έμπαι­νε στην Ελλά­δα από την Αίγυ­πτο η Γενι­κή Ασφά­λεια σήμαι­νε συναγερμό.

      Ο μηχα­νι­σμός του υπουρ­γεί­ου Δημο­σί­ας Τάξε­ως, ειδο­ποιού­με­νος από το Κέντρο Αλλο­δα­πών έστελ­νε σήμα παρα­κο­λού­θη­σης σε όλα τα αστυ­νο­μι­κά τμή­μα­τα της περιο­χής όπου διέ­με­νε κάθε φορά ο «Hatziandreas Ιωάν­νης ή Tsirkas του Κων/νου καθό­σον πρό­κει­ται περί σοβα­ρού κομ­μου­νι­στού» .

Αυξη­μέ­νο το ενδια­φέ­ρον της υπη­ρε­σί­ας πλη­ρο­φο­ριών αφού ο συγ­γρα­φέ­ας όχι μόνο «φέρε­ται ως ηγε­τι­κόν στέ­λε­χος της κομ­μου­νι­στι­κής οργα­νώ­σε­ως Αλε­ξαν­δρεί­ας» αλλά και επει­δή, όπως ευπει­θώς ανα­φέ­ρει ο Γενι­κός Πρό­ξε­νος Αλε­ξαν­δρεί­ας, «δια της παρα­κο­λου­θή­σε­ως αυτού εν Ελλά­δι ενδε­χο­μέ­νως αντλη­θή πλη­ρο­φο­ρί­αι επί της συνερ­γα­σί­ας των εν Αιγύ­πτω μετά των εν Ελλά­δι κομ­μου­νι­στών». Η παρα­κο­λού­θη­ση από τα κέντρα της Ασφά­λειας συνε­χί­ζε­ται και μετά το 1963 αφό­του η οικο­γέ­νεια Τσίρ­κα εγκα­θί­στα­ται στην Αθήνα.

Ο Στρα­τής Τσίρ­κας γεν­νή­θη­κε το 1911 στο Κάι­ρο, πρώ­το παι­δί της οικο­γέ­νειας του Κωστή Χατζηαν­δρέα, ο οποί­ος είχε κατα­φύ­γει στην Αίγυ­πτο για να μην υπη­ρε­τή­σει στρα­τιω­τι­κή θητεία στον τουρ­κι­κό στρα­τό και της Περ­σε­φό­νης Στα­μα­ρά­τη, από τη Χίο. Απο­φοί­τη­σε από το εμπο­ρι­κό τμή­μα της Αμπε­τεί­ου Σχο­λής του Καΐ­ρου. Από το 1939 εργά­στη­κε ως διευ­θυ­ντής στο Βυρ­σο­δε­ψείο του Μικέ Χαλ­κού­ση, στην Αλε­ξάν­δρεια, έως την εθνι­κο­ποί­η­ση του εργο­στα­σί­ου το καλο­καί­ρι του 1963. Το λογο­τε­χνι­κό ψευ­δώ­νυ­μο Στρα­τής Τσίρ­κας, το υιο­θέ­τη­σε ορι­στι­κά με την πρώ­τη του ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή «Φελ­λά­χοι», που κυκλο­φό­ρη­σε στην Αλε­ξάν­δρεια το 1937.

Ο κομ­μου­νι­στής δια­νο­ού­με­νος με την κρι­τι­κή σκέ­ψη, την ευρω­παϊ­κή παι­δεία και τη μοντερ­νι­στι­κή γρα­φή, ο Στρα­τής Τσίρ­κας της τρι­λο­γί­ας «Ακυ­βέρ­νη­τες πολι­τεί­ες» και της λογο­τε­χνι­κής δικαί­ω­σης του ελλη­νι­κού κινή­μα­τος της Μέσης Ανα­το­λής το 1944, της προ­σφυ­γι­κής δια­σπο­ράς και του αντι­φα­σι­στι­κού αγώ­να, ο συγ­γρα­φέ­ας των δύο πόλε­ων Αλε­ξάν­δρειας ‑Αθή­νας, ο ερω­τι­κός συγ­γρα­φέ­ας, διέ­τρε­ξε τον 20ο αιώ­να αλλη­λέγ­γυος στα εργα­τι­κά στρώ­μα­τα και ενερ­γός στον αντια­ποι­κια­κό αγώ­να, ενά­ντιος στις φυλε­τι­κές δια­κρί­σεις και την καταπίεση.

«Φτά­σα­με στην Παλαι­στί­νη, για να σας πω, χωρίς χαρ­τιά, τίπο­τα. Εγώ, η μόνη μου ταυ­τό­τη­τα που είχα ήτα­νε ένα διαρ­κές του τραμ! Μια φωτο­γρα­φία μικρή επά­νω, τίπο­τα άλλο. Με αυτό το χαρ­τί μπή­κα, πέρα­σα τα σύνο­ρα. Και οι υπό­λοι­ποι από μας το ίδιο», έχει πει ο Τσίρ­κας για το πώς κατέ­φυ­γε από την Αλε­ξάν­δρεια στην Παλαι­στί­νη «παρά να πέσου­με στα χέρια των χιτλε­ρι­κών», μαζί με τη σύζυ­γό του και άλλα ζευ­γά­ρια τον Ιού­νιο του 1942, όταν τα στρα­τεύ­μα­τα του Ρόμελ πλη­σί­α­ζαν την Αλε­ξάν­δρεια. «Εκεί λοι­πόν στην Παλαι­στί­νη, δεν μπο­ρού­σα­με να εμφα­νι­σθού­με σε κανέ­να ξενο­δο­χείο επί­ση­μο, από αυτά που ζητά­νε δια­βα­τή­ρια και τέτοια πράγ­μα­τα. Προ­σπα­θή­σα­με να βολευ­τού­με. Βρέ­θη­κε λοι­πόν μια παν­σιόν. Κάνα­με επα­φή με αρι­στε­ρούς Εβραί­ους οι οποί­οι μας εδρο­μο­λό­γη­σαν αμέ­σως. Μας στεί­λα­νε σε μια παν­σιόν, όπου η κυρία που την διηύ­θυ­νε ήτα­νε τόσο αρι­στο­κρά­τισ­σα, που νόμι­ζε ότι ήταν ντρο­πή να ζητάς ταυ­τό­τη­τα. Έπρε­πε να πιστεύ­εις τον άνθρω­πο. Όταν σου λέει ότι λέγο­μαι Γιάν­νης, αυτός είναι, Γιάν­νης είναι. Δεν ζητού­σε χαρ­τιά. Εκεί βρέ­θη­κα εγώ».

      Για τον κομ­μου­νι­στή Στρα­τή Τσίρ­κα, υπεύ­θυ­νο στην Αλε­ξάν­δρεια της οργά­νω­σης «Ελλη­νι­κός Απε­λευ­θε­ρω­τι­κός Σύν­δε­σμος» (ΕΑΣ) στο πρό­τυ­πο του ΕΑΜ, τον ενερ­γό σε αντι­φα­σι­στι­κές οργα­νώ­σεις ήδη από την δεκα­ε­τία του 30, τον συγ­γρα­φέα του « Όρκου» των ποι­η­τών στον Φεντε­ρί­κο Γκαρ­θία Λόρ­κα στο Παρί­σι το 1937, η παρα­κο­λού­θη­ση του από τις αρχές είναι μια διαρ­κής πραγματικότητα.

    Η αφαί­ρε­ση της ελλη­νι­κής ιθα­γέ­νειας του Στρα­τή Τσίρ­κα δεν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε, όμως το ενδε­χό­με­νο απα­γό­ρευ­σης εισό­δου του στην Ελλά­δα παρέ­μει­νε ανοι­χτό. Στα γρα­φειο­κρα­τι­κά έγγρα­φα του φακέ­λου που φέρ­νει σήμε­ρα στο φως το ΑΠΕ-ΜΠΕ, το Κέντρο Αλλο­δα­πών ειση­γεί­ται στην Κρα­τι­κή Ασφά­λεια με ημε­ρο­μη­νία 6/5/1957 ότι «η ημε­τέ­ρα υπη­ρε­σία έχο­ντας υπό­ψει την όλην δρά­σιν τού περί ού πρό­κει­ται, έχει την γνώ­μην ότι δεν ενδεί­κνυ­ται η είσο­δος και παρα­μο­νή εν Ελλά­δι». Η εισή­γη­ση δεν έγι­νε δεκτή για­τί δεν κρί­θη­κε σκό­πι­μη η απα­γό­ρευ­ση. Είναι η χρο­νιά που ο Στρα­τής Τσίρ­κας συμ­με­τέ­χει τον Απρί­λιο στο Συνέ­δριο Βυζα­ντι­νών και Νεο­ελ­λη­νι­κών Σπου­δών της Ακα­δη­μί­ας Επι­στη­μών του Βερο­λί­νου, με θέμα ανα­κοί­νω­σης «Κ. Π. Καβά­φη: “Περι­μέ­νο­ντας τους βαρ­βά­ρους”. Πηγές του ποι­ή­μα­τος και περι­στά­σεις της σύν­θε­σής του». Τον ίδιο μήνα του 1957 κυκλο­φο­ρεί στην Αθή­να ο «Νου­ρε­ντίν Μπό­μπα» από τις εκδό­σεις Κέδρος, ο οποί­ος θα εκδί­δει στο εξής όλα τα βιβλία του, εκτός από ορι­σμέ­νες μεταφράσεις.

  ΥΠΟΔ)ΝΣΙΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
      ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
      Εν Αθή­ναις τη 7-12-1954 

       Προς Το Υφυ­πουρ­γειον Εσω­τε­ρι­κών  

      Γ.Δ.Α.Π.- Υπηρ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

        «Περί του Αιγυ­πτί­ου υπη­κό­ου ΧΑΤΖΗΑΝΔΡΕΟΥ Ιωάν­νου του Κων/νου και της Περ­σε­φό­νης, γεν. το έτος 1911 εν Αλε­ξαν­δρεία, υπαλ­λή­λου Εται­ρεί­ας Δερ­μά­των ΧΑΛΚΟΥΣΗ εδρευού­σης εν Αλε­ξαν­δρεία και συγγραφέως.

        Λαμ­βά­νο­μεν την τιμήν ν΄ ανα­φέ­ρω­μεν ότι ο εν τη περι­λή­ψει αφί­χθη ενταύ­θα αερο­πο­ρι­κώς την 6–9‑54 μετά της συζύ­γου του και την 21–10-54 ανε­χώ­ρη­σεν δι ΄ Αίγυπτον.

        Περί τού­του μας παρε­σχέ­θη­σαν αι κάτω­θι πληροφορίαι:

        Ούτος εμφο­ρεί­ται υπό κομ/κών φρο­νη­μά­των και τυγ­χά­νει συγ­γρα­φεύς του βιβλί­ου «Υπνος του θερι­στή» καθα­ρώς κομμουνιστικόν.

        Χρη­σι­μο­ποιεί το ψευ­δώ­νυ­μον “Τσίρ­κας Στρατής” .

        Κατά τας αυτάς πλη­ρο­φο­ρί­ας εις τας συζη­τή­σεις του ανέ­φε­ρεν μετα­ξύ των άλλων ότι ο ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ δεν εξε­τε­λέ­σθη αλλά ζη και τυγ­χά­νει χαφιές της Ασφαλείας.

        Επί­σης καθ΄εκάστην ήτο ενη­με­ρω­μέ­νος επί των ανα­κοι­νώ­σε­ων του Ρ/Σ των Κ/Σ .

        Την 12–10- 54 επε­σκέ­φθη­σαν την οικο­γέ­νειαν ΚΑΒΒΑΔΙΑ Νικο­λά­ου, εμφο­ρου­μέ­νου υπό κομ/κών φρονημάτων.

        Παρα­κα­λού­μεν ευα­ρε­στού­με­νοι ενερ­γή­ση­τε μέσω του Υπουρ­γεί­ου Εξω­τε­ρι­κών και γνω­σθώ­σιν ημίν παρά της εν Αιγύ­πτω Ελλη­νι­κής Διπλω­μα­τι­κής Αντι­προ­σω­πεί­ας τα φρο­νή­μα­τά του και εν γένει το ποιόν του, προς ενη­μέ­ρω­σιν μας.

        Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
      Θ. ΡΑΚΙΝΤΖΗΣ

       Είναι ενδει­κτι­κή η εμμο­νή τόσο του Ρακιν­τζή όσο και του Λάμπρου στα προ­βλή­μα­τα της Αρι­στε­ράς από την εκτέ­λε­ση του Ν. Πλου­μπί­δη και την αμφι­σβή­τη­ση της από το ΚΚΕ.      Η Ασφά­λεια συνε­χί­ζει ακά­θε­κτη την «δέου­σαν παρα­κο­λού­θη­σιν» του Στρα­τή Τσίρ­κα. Τον Ιανουά­ριο του 1961 κυκλο­φο­ρεί η Λέσχη, ανοί­γο­ντας την τρι­λο­γία «Ακυ­βέρ­νη­τες πολι­τεί­ες». Η έκδο­ση της προ­κά­λε­σε συζη­τή­σεις τόσο στην Ελλά­δα όσο και στον λογο­τε­χνι­κό τομέα της δια­φώ­τι­σης του ΚΚΕ στο Βου­κου­ρέ­στι, οι οποί­ες τον Ιού­λιο του ίδιου έτους οδή­γη­σαν στην δια­γρα­φή του από την οργά­νω­ση του ΚΚΕ της Αλε­ξάν­δρειας (την Πρω­το­πο­ρια­κή Οργά­νω­ση Ελλή­νων Αιγύ­πτου) επει­δή αρνεί­ται να απο­κη­ρύ­ξει τη Λέσχη.

      Η καθημερινότητα της παρακολούθησης

Το καλο­καί­ρι του 1963 το βυρ­σο­δε­ψείο του Χαλ­κού­ση όπου εργά­ζε­ται ο Τσίρ­κας, εθνι­κο­ποιεί­ται και η οικο­γέ­νεια μετα­κο­μί­ζει στην Αθή­να. Ήδη ο πρό­ξε­νος της Αλε­ξάν­δρειας έχει σπεύ­σει να ενη­με­ρώ­σει την ελλη­νι­κή διεύ­θυν­ση Αλλο­δα­πών και την Γενι­κή Ασφά­λεια ότι του θεώ­ρη­σε το δια­βα­τή­ριο για Ελλά­δα (17/7/1963).

Η Ασφά­λεια γίνε­ται σκιά του, του­λά­χι­στον τον πρώ­το και­ρό της εγκα­τά­στα­σης του στην Αθή­να, την «πιο ανοι­χτή πόλη του κόσμου» όπως γρά­φει ο Τσίρ­κας στην Χαμέ­νη Άνοι­ξη. Ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό δείγ­μα από τα έγγρα­φα που φέρ­νει στο φως το ΑΠΕ-ΜΠΕ, είναι το δελ­τίο παρα­κο­λού­θη­σης στις 7/12/1963, με κυβέρ­νη­ση Ένω­σης Κέντρου.

     ΑΝΤΙΤΥΠΑ(4)      ΔΕΛΤΙΟΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΩΣ ΧΑΤΖΗΑΝΔΡΕΟΥ Ιωάν­νου ή ΤΣΙΡΚΑ Στρα­τή, Έλλη­νος εξ Αιγύ­πτου, κατοί­κου Σολω­μού, αριθ.10 Ν.Σμύρνη

      ΣΑΒΒΑΤΟΝ 7–12-63

      Τας πρω­ϊ­νάς ώρας, ουδό­λως εθεάθη.

      Την 18.05′ ώραν, εξήλ­θε της οικί­ας του και επι­βι­βα­σθείς λεω­φο­ρεί­ου αυτ/ του γραμ­μής Ν.Σμύρνης, κατήλ­θεν εις την αφετηρίαν.Εν συνε­χεία πεζή μετέ­βη εις το επί της οδού Πανε­πι­στη­μί­ου αριθ.44 (εντός της στο­άς) Βιβλιο­πω­λεί­ον “ΚΕΔΡΟΣ”. Την 18.45΄ ώραν, ανε­χώ­ρη­σεν εκεί­θεν και πεζή διά της οδού Ιππο­κρά­τους ‑Πανε­πι­στη­μί­ου, περιερ­γα­ζό­με­νος τάς προ­θή­κας των κατα­στη­μά­των, επέ­στρε­ψεν εις το ανω­τέ­ρω βιβλιο­πω­λεί­ον. Την 19.40΄ ώραν, εξήλ­θε τού­του και επι­βι­βα­σθείς διερ­χο­μέ­νου εκεί­θεν υπ’ αριθμ. 4675 αυτ/του ταξί, ανε­χώ­ρη­σεν. Εν συνε­χεία μετέ­βη εις την επί της οδού Σίνα αριθμ.31 Γαλ­λι­κήν Ακα­δη­μί­αν, ένθα παρη­κο­λού­θη­σεν προ­βαλ­λο­μέ­νην κινη­μα­το­γρα­φι­κήν ται­νί­αν εις τινα αίθου­σαν ταύτης.Την 21.10΄ώραν, εξήλ­θεν και πεζή μετέ­βη εις την αφε­τη­ρί­αν των λεω­φο­ρεί­ων γραμ­μής Ν.Σμύρνης, όπου επι­βι­βα­σθείς λεω­φο­ρεί­ου αυτ/του, ανε­χώ­ρη­σεν και μετέ­βη εις την οικί­αν του.Έκτοτε ουδέν.-

              Ελά­χι­στα είναι τα έγγρα­φα που έχουν δια­σω­θεί στον φάκε­λο του Στρα­τή Τσίρ­κα, σχε­τι­κά με την δρά­ση του στην ΕΔΑ ή στο Πατριω­τι­κό Αντι­δι­κτα­το­ρι­κό Μέτω­πο (ΠΑΜ). Συμπε­ρι­λαμ­βά­νε­ται ο ονο­μα­στι­κός κατά­λο­γος των συγ­γρα­φέ­ων των Δεκα­ο­χτώ Κει­μέ­νων (29/7/1970 ) στα οποία ο Τσίρ­κας συμ­με­τέ­χει με κεί­με­νο του και είναι από τους πρω­τερ­γά­τες της έκδο­σης, μετά την άρση της προ­λη­πτι­κής λογο­κρι­σί­ας της χού­ντας. Οι συγ­γρα­φείς με τα Κεί­με­να έσπα­σαν τη «σιω­πή» τους που διήρ­κη­σε τρία χρό­νια — αρνού­με­νοι να δημο­σιεύ­σουν πρω­τό­τυ­πα κεί­με­να τους‑, αντι­δρώ­ντας στην προ­λη­πτι­κή λογο­κρι­σία που επέ­βα­λε η χού­ντα τα πρώ­τα της χρόνια.

    ΣΗΜΑ :ΑΠΟ : ΥΔΤ/ΓΔΕΑ‑Α/Ι/3ΠΡΟΣ: Υ.Γ.Α. ΑΘΗΝΩΝ

      8–1‑1972

      Την Δευ­τέ­ραν 10.1.72 και ώραν 18.00΄ εις το επί της οδού Βου­κου­ρε­στί­ου 40 βιβλιο­πω­λεί­ον “Καρ­τιέ Λατέν” θα διε­ξα­χθή ελευ­θέ­ρα συζή­τη­σις με τους λογο­τέ­χνας Αθα­νά­σιον ΒΑΛΤΙΝΟΝ και Στρα­τήν ΤΣΙΡΚΑ.

      Παρα­κο­λου­θή­σα­τε ταύ­την και ανα­φέ­ρα­τε δια­πι­στώ­σεις σας.

      ΕΝΤΟΛΗ ΓΕΝ.Δ/ΝΤΟΥ

   Η Ασφά­λεια, απο­δελ­τιώ­νει μεθο­δι­κά τον Τύπο, ελλη­νι­κό και ξένο, όπου ανα­φέ­ρε­ται και η είδη­ση της γαλ­λι­κής βρά­βευ­σης των Ακυ­βέρ­νη­των πολι­τειών, τον Φεβρουά­ριο του 1972, με το βρα­βείο καλύ­τε­ρου ξένου μυθι­στο­ρή­μα­τος, σε μετά­φρα­ση Κατρίν Λερούβρ και Χρύ­σας Προκοπάκη.

 Πηγή: ΑΠΕ / Πρώ­το Θέμα