Αθήνα : Πολυτεχνείο 1980 (Μία ανάμνηση)

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας* //

Νοέμ­βρης του 1980. Οι μέρες για τον γιορ­τα­σμό του Πολυ­τε­χνεί­ου είχαν φτά­σει. Πρω­το­ε­τής φοι­τη­τής ‑που είχε προ­λά­βει να ζήσει από τα μαθη­τι­κά του χρό­νια οργα­νω­μέ­νος στην ΚΝΕ τους πρώ­τους γιορ­τα­σμούς του στην μικρή επαρ­χια­κή του πόλη- ήταν έτοι­μος για την πρώ­τη του συμ­με­το­χή στην μεγά­λη συγκέ­ντρω­ση της πρω­τεύ­ου­σας. Με πραγ­μα­τι­κή αγω­νία αλλά και δίψα για να ζήσει στιγ­μές από το μεγα­λείο της εξέ­γερ­σης του Πολυ­τε­χνεί­ου, εκεί στον τόπο και στο χώρο που συνέ­βη­σαν τα γεγο­νό­τα που συγκλό­νι­σαν και που σημά­δε­ψαν και τη δική του γενιά, αυτής της μεταπολίτευσης.

Φυσι­κά το «βάπτι­σμα του πυρός» το είχε πάρει ήδη συμ­με­τέ­χο­ντας δρα­στή­ρια στις «μάχες» της επο­χής εκεί­νης. Τόσο στα φοι­τη­τι­κά αμφι­θέ­α­τρα με τις πολυ­ή­με­ρες αντι­πα­ρα­θέ­σεις σχε­τι­κά με τις πολύ­μη­νες κατα­λή­ψεις που είχαν προη­γη­θεί, όσο και στις συγκρού­σεις με τις αστυ­νο­μι­κές δυνά­μεις που «επέ­με­ναν» να τους χτυ­πούν κάθε φορά που η πορεία τους ξεκι­νώ­ντας από τα Προ­πύ­λαια, περ­νού­σε παρά την απα­γό­ρευ­σή της, από την Παλαιά Βου­λή, στο άγαλ­μα του Κολο­κο­τρώ­νη. Για να τους θυμί­ζει έστω και με βάναυ­σο τρό­πο ότι «θέλει αρε­τή και τόλ­μη η ελευθερία»…

Στην κυβέρ­νη­ση πρω­θυ­πουρ­γός έχει ανα­λά­βει ο Γ. Ράλ­λης, ενώ στις 21 Οκτώ­βρη είχε ανα­κοι­νω­θεί η επα­νέ­ντα­ξη της χώρας μας στο στρα­τιω­τι­κό σκέ­λος του ΝΑΤΟ, μετά το «διά­λειμ­μα» της εξό­δου (;) από αυτό που είχε πραγ­μα­το­ποι­ή­σει ο Κ. Καρα­μαν­λής. Η πολι­τι­κή κατά­στα­ση είναι ιδιαί­τε­ρα θερ­μή με το ΠΑΣΟΚ, όπως όλα έδει­χναν, να είναι στα πρό­θυ­ρα κατά­λη­ψης της κυβερ­νη­τι­κής εξουσίας.

Η κυβέρ­νη­ση του «ανή­κο­μεν εις την Δύσιν» θέλο­ντας να δώσει για μία ακό­μη φορά εξε­τά­σεις στον αμε­ρι­κά­νι­κο παρά­γο­ντα, απο­φα­σί­ζει να απα­γο­ρεύ­σει την καθιε­ρω­μέ­νη πορεία.

Γεγο­νός που με τη σει­ρά του προ­κα­λεί μεγά­λες αντι­δρά­σεις στον πολι­τι­κό κόσμο, ενώ έντο­νες συζη­τή­σεις γίνο­νται στο φοι­τη­τι­κό κίνη­μα σχε­τι­κά με τη στά­ση που έπρε­πε να κρα­τή­σει. Από τη μια δυνά­μεις της «εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κής αρι­στε­ράς» και του λεγό­με­νου «αναρ­χο­αυ­τό­νο­μου χώρου» που επι­μέ­νουν ότι η πορεία θα πρέ­πει να φτά­σει μέχρι την αμε­ρι­κα­νι­κή πρε­σβεία αγνο­ώ­ντας (;) ότι η από­φα­ση της κυβέρ­νη­σης είναι να την επι­βά­λει αιμα­το­κυ­λώ­ντας την δια­δή­λω­ση. Από την άλλη οι υπό­λοι­πες δυνά­μεις που δρού­σαν στο φοι­τη­τι­κό κίνη­μα, που ήδη είχαν πλη­ρο­φο­ρί­ες για τον κίν­δυ­νο εκτε­τα­μέ­νων επει­σο­δί­ων με στό­χο την αμαύ­ρω­ση της επε­τεί­ου και την κατα­συ­κο­φά­ντη­ση του νεο­λαι­ί­στι­κου κινή­μα­τος, που προ­έ­κρι­ναν μια πιο «διαλ­λα­κτι­κή» και ρεα­λι­στι­κή στά­ση σ’ εκεί­νη τη συγκυ­ρία. Τα πηγα­δά­κια στις σχο­λές, αλλά και στα καθιε­ρω­μέ­να «πηγα­δά­κια» γύρω από το χώρο του Πολυ­τε­χνεί­ου, όπου παρα­δο­σια­κά στή­νο­νται τα τρα­πε­ζά­κια των παρα­τά­ξε­ων, έντο­νες. Η επα­να­στα­τι­κή λογο­κο­πία στο φόρ­τε της, όπως και οι ποι­κι­λό­μορ­φες κατη­γό­ριες ενά­ντια στην «συμ­βι­βα­σμέ­νη αρι­στε­ρά» που δήθεν «ξεπου­λά το κίνη­μα», ενώ η αντι­πα­ρά­θε­ση φτά­νει μέχρι και στο Αφγα­νι­στάν που οι εκεί εξε­λί­ξεις είναι ραγδαί­ες. Και αυτός παρών, να προ­σπα­θεί να απα­ντή­σει στις κατη­γό­ριες αυτές και κυρί­ως να πεί­σει για την ορθό­τη­τα των θέσε­ων της παρά­τα­ξής του.

Μέσα σ’ αυτό το κλί­μα η πορεία πραγ­μα­το­ποιεί­ται στις 16 Νοέμ­βρη, την Κυρια­κή. Από το πρωί χιλιά­δες κόσμος που κατά το μεση­μέ­ρι γίνε­ται εκα­το­ντά­δες χιλιά­δες, παίρ­νει θέση γύρω από το Πολυ­τε­χνείο, συμ­με­τέ­χο­ντας ο καθέ­νας στο δικό του «μπλοκ» των φοι­τη­τι­κών συλ­λό­γων, των φορέ­ων, των κομ­μά­των και των νεο­λαιών τους σε ένα πολύ­χρω­μο, πολύ­βουο ποτά­μι. Έτοι­μοι να φωνά­ξουν για μια ακό­μη χρο­νιά με δύνα­μη: «ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΖΕΙ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ». «ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ», ΕΞΩ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΤΟ».

Παίρ­νει και αυτός θέση, στην κεφα­λή της πορεί­ας, συμ­με­τέ­χο­ντας στα μπλοκ των φοι­τη­τι­κών συλ­λό­γων. Με γεμά­τα τα στή­θη από περη­φά­νια, με τα χέρια δεμέ­να με τους διπλα­νούς συμ­φοι­τη­τές του σε μία ατέ­λειω­τη αλυ­σί­δα. Η παρου­σία της αστυ­νο­μί­ας κάθε άλλο παρά δια­κρι­τι­κή. Κατά χιλιά­δες έχουν πάρει θέση μάχη όχι μόνο στη Βου­λή αλλά και μέχρι την Αμε­ρι­κά­νι­κη Πρε­σβεία, ενώ η παρου­σία «κρυμ­μέ­νων» στα διά­φο­ρα στε­νά «αυρών» (των οχη­μά­των κατα­στο­λής της επο­χής εκεί­νης εξο­πλι­σμέ­νων με μάνι­κες για νερό, αλλά και με εξο­πλι­σμό για ρίψη δακρυ­γό­νων), προει­δο­ποιούν τι πρό­κει­ται να ακολουθήσει…

Γι’ αυτό και οι οδη­γί­ες που δόθη­καν από την αρχή στους φοι­τη­τι­κούς συλ­λό­γους είναι ξεκά­θα­ρες τόσο για την περι­φρού­ρη­ση της πορεί­ας όσο και για την απο­φυ­γή προ­κλή­σε­ων, μιας κι ο κίν­δυ­νος να στη­θούν κάθε είδους προ­βο­κά­τσιες είναι ορατός.

Το πέρα­σμα των μπλοκ των φοι­τη­τι­κών συλ­λό­γων από τη Βου­λή γίνε­ται σχε­τι­κά ήρε­μα. Η από­φα­ση όμως προ­έ­βλε­πε, να κάνει και δεύ­τε­ρη φορά την πορεία, συμ­με­τέ­χο­ντας πλέ­ον στα μπλοκ της ΚΝΕ-ΚΚΕ που έκλει­ναν την πορεία και ακο­λου­θού­σαν αυτά του «Ρήγα».

Εκεί επι­κρα­τεί έντο­νη ανη­συ­χία, παρά το «ήσυ­χο» πέρα­σμα των φοι­τη­τι­κών συλ­λό­γων, αλλά και των φορέ­ων που ακο­λού­θη­σαν. Υπάρ­χει εκτί­μη­ση ότι το χτύ­πη­μα της αστυ­νο­μί­ας θα γίνει την ώρα που θα περ­νούν δυνά­μεις της «εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κής αρι­στε­ράς» που θα επι­χει­ρή­σει πιθα­νά το σπά­σι­μο των αστυ­νο­μι­κών μπλό­κων. Παίρ­νο­νται πρό­σθε­τα μέτρα για την περι­φρού­ρη­ση της πορεί­ας. Φτιά­χνο­νται πολ­λα­πλές «αλυ­σί­δες», δεξιά και αρι­στε­ρά της πορεί­ας με τη συμ­με­το­χή των πιο γερο­δε­μέ­νων ενώ οι γυναί­κες και τα παι­διά μπαί­νουν στο εσω­τε­ρι­κό της πορεί­ας. Τα ξύλα των πανό είναι έτοι­μα για κάθε χρήση…

Στο ύψος της Κλαυθ­μώ­νος, η κατά­στα­ση γίνε­ται έκρυθ­μη. Αρχί­ζουν να πέφτουν τα πρώ­τα δακρυ­γό­να, ενώ οι πλη­ρο­φο­ρί­ες που φτά­νουν, είναι πως στο Σύνταγ­μα έχουν ξεκι­νή­σει οι πρώ­τες «οδο­μα­χί­ες». Παρ’ όλα αυτά η πορεία συνεχίζεται.

Φτά­νο­ντας κάτω από τη Βου­λή, στην πλα­τεία Συντάγ­μα­τος, η επί­θε­ση των ΜΑΤ στις δυνά­μεις του «Ρήγα» έχουν αρχί­σει με ιδιαί­τε­ρη βαρ­βα­ρό­τη­τα. Αμέ­σως σχη­μα­τί­ζο­νται πολ­λα­πλές «αλυ­σί­δες», ενώ τα ξύλα των πανό μπαί­νουν μπρο­στά για περισ­σό­τε­ρη προ­στα­σία. Οι επι­θέ­σεις των ΜΑΤ ξεκι­νούν στα μπλοκ της ΚΝΕ-ΚΚΕ. Αντέ­χουν. Τα γόνα­τα του μπο­ρεί στο αντί­κρι­σμά τους, να είχαν αρχί­σει να τρέ­μουν, όμως μετά το πρώ­το χτύ­πη­μα ξεχνιέ­ται ο κάθε φόβος και η αντι­με­τώ­πι­σή τους γίνε­ται αποφασιστικά.

Πολύς κόσμος από άλλα μπλοκ που κυνη­γιέ­ται και χτυ­πιέ­ται αλύ­πη­τα βρί­σκει κατα­φύ­γιο στην «υγειο­νο­μι­κή ζώνη» που έχει φτια­χτεί. Η φήμη ότι οικο­δό­μοι, είναι αυτοί που βρί­σκο­νται στις «αλυ­σί­δες» προ­κα­λεί δέος ακό­μη και στις αστυ­νο­μι­κές δυνά­μεις που έχουν «κακή εμπει­ρία» από παλιό­τε­ρες ανα­με­τρή­σεις τους. (Πού να ήξε­ραν ότι πολ­λοί της περι­φρού­ρη­σης ήταν 18χρονοι φοιτητές…).

Ο «αύρες» που έχουν ήδη κάνει την εμφά­νι­σή τους ρίχνουν σωρη­δόν τα δακρυ­γό­να τους κάνο­ντας την παρα­μο­νή στο χώρο της πλα­τεί­ας Συντάγ­μα­τος επι­κίν­δυ­νη και μάταιη.

Παίρ­νε­ται η από­φα­ση για να υπο­χω­ρή­σουν τα μπλοκ συντε­ταγ­μέ­να προς την περιο­χή του τότε Υπουρ­γεί­ου Παι­δεί­ας (Μητρο­πό­λε­ως) και όχι μόνο. Ήδη έχει βρα­διά­σει. Χωρί­ζο­νται σε ομά­δες, με στό­χο μέσα από τα στε­νά να επι­στρέ­ψει το κάθε μπλοκ στη «βάση» του. Οι πλη­ρο­φο­ρί­ες για πολ­λούς τραυ­μα­τί­ες και ίσως και νεκρούς επι­τεί­νει την ανη­συ­χία που υπάρ­χει έκδηλη.

Μπαί­νο­ντας επι­κε­φα­λής μιας μεγά­λης ομά­δας κυρί­ως από πρω­το­ε­τείς φοι­τη­τές και πολ­λές φοι­τή­τριες κατευ­θύ­νε­ται μέσω στε­νών προς την πλα­τεία Βικτώ­ριας με απώ­τε­ρο στό­χο να φτά­σουν στα τότε γρα­φεία της ΚΝΕ (Σολω­μού 25), που βρι­σκό­ταν κοντά στο Πολυ­τε­χνείο. Το κέντρο όμως της Αθή­νας, μέχρι την πλα­τεία Αμε­ρι­κής έχει ουσια­στι­κά κατα­λη­φθεί από τις αστυ­νο­μι­κές δυνά­μεις ενώ οι αύρες συνε­χί­ζο­ντας την ρίψη δακρυ­γό­νων το έχουν μετα­τρέ­ψει σε κόλα­ση. Ο σχε­δια­σμός αλλά­ζει και επι­στρέ­φει πάλι η ομά­δα στην πλα­τεία Αττι­κής περι­μέ­νο­ντας να «κοπά­σει» η επίθεση.

Μετά τις 2 τα χαρά­μα­τα, ξεκι­νά μια νέα προ­σπά­θεια να προ­σεγ­γι­στεί ο αρχι­κός στό­χος. Μετά από ένα μεγά­λο κύκλο, και αφού είχαν χωρι­στεί σε μικρό­τε­ρες ομά­δες, ξεπερ­νώ­ντας τα αστυ­νο­μι­κά μπλό­κα που είχαν ήδη χαλα­ρώ­σει κατα­λή­γουν στα γρα­φεία, 12 ώρες μετά την πραγ­μα­το­ποί­η­ση της πορεί­ας. Μία εμπει­ρία αξέ­χα­στη, που έμει­νε βαθειά χαραγ­μέ­νη στην μνή­μη όλων μας.

Για την ιστο­ρία θα πρέ­πει να ανα­φέ­ρου­με πως υπήρ­χαν στην επέ­τειο αυτή δύο νεκροί, χτυ­πη­μέ­νοι από τις αστυ­νο­μι­κές δυνά­μεις. Η 20χρονη εργά­τρια Στα­μα­τί­να Κανελ­λο­πού­λου που χτυ­πιέ­ται βάναυ­σα στην Πανε­πι­στη­μί­ου και μετα­φέ­ρε­ται νεκρή στο «Ιππο­κρά­τειο» και ο 26χρονος Κύπριος φοι­τη­τής Ιάκω­βος Κου­μής ο οποί­ος μετα­φέ­ρε­ται στο «Λαϊ­κό» και πεθαί­νει μετά από λίγες μέρες. Οι φυσι­κοί αυτουρ­γοί επτά χρό­νια μετά αθωώνονται…

(* Ο γρά­φων ήταν τότε μέλος του Κ.Σ της ΕΣΕΕ)