Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Δρόμος της ζωής» : Μια Εποποιία!

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Ήταν μία από τις επο­ποι­ί­ες του Β’ Παγκο­σμί­ου πολέ­μου, δείγ­μα του άφθα­στου ηρω­ι­σμού, θάρ­ρους, πρω­το­βου­λί­ας, προ­σή­λω­σης που έδει­ξαν στρα­τός και πολί­τες της ΕΣΣΔ κατά τη διάρ­κεια της πολιορ­κί­ας του Λένιν­γκραντ. Επρό­κει­το για μια μονα­δι­κή πολε­μι­κή στρα­τη­γι­κού χαρα­κτή­ρα συγκοι­νω­νια­κή αρτη­ρία δια­μέ­σου της λίμνης Λάντο­γκα που συνέ­δε­σε από το Σεπτέμ­βρη του 1941 ως το Μάρ­τη του 1943 το πολιορ­κη­μέ­νο από τα γερ­μα­νό- φασι­στι­κά στρα­τεύ­μα­τα πόλη του Λένιν­γκραντ με τις περιο­χές της χώρας στα μετό­πι­σθεν και δικαιο­λο­γη­μέ­να ονο­μά­στη­κε «Δρό­μος της ζωής»

Τι προη­γή­θη­κε

6.000 κανό­νια, 19.000 πολυβόλα,1.000 αερο­πλά­να, 1.000 τανκς και 40 μεραρ­χί­ες πεζι­κού επι­τέ­θη­καν τον Αύγου­στο του 1941 το Λένιν­γκραντ. Στις 5 Σεπτέμ­βρη έφθα­σε στα πρό­θυ­ρα της. Ο επι­κε­φα­λής της άμυ­νας της Βορο­σί­λοφ κάνο­ντας έκκλη­ση στον πατριω­τι­σμό των κατοί­κων τόνι­ζε: «Είναι ιερό μας καθή­κον να θυσια­στού­με για να εμπο­δί­σου­με τον εχθρό να πάρει το Λένιν­γκραντ. Το Λένιν­γκραντ είναι η πόλη της μεγά­λης Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης και θα αντέ­ξει». Στη συνέ­χει τον δια­δέ­χτη­κε ο αρχη­γός του Γενι­κού Επι­τε­λεί­ου Γ.Ζούκοφ.

Η πολιορ­κία ξεκί­νη­σε στις 8 Σεπτεμ­βρί­ου του 1941, όταν η πόλη απο­κό­πη­κε εντε­λώς από την υπό­λοι­πη χώρα από Γερ­μα­νι­κά και Φιν­λαν­δι­κά στρα­τεύ­μα­τα και κρά­τη­σε μέχρι τις 27 Ιανουα­ρί­ου του 1944, δηλα­δή κρά­τη­σε 872 ημέ­ρες. Είναι γνω­στή και ως “ο πόλε­μος των 900 ημε­ρών” και πρό­κει­ται για την μεγα­λύ­τε­ρη σε θύμα­τα και μία από τις μεγα­λύ­τε­ρες σε διάρ­κεια και κατα­στρο­φή πολιορ­κί­ες της σύγ­χρο­νης ιστορίας.

unnamed

16.647 κάτοι­κοι του Λένιν­γκραντ σκο­τώ­θη­καν, 38.702 τραυ­μα­τί­στη­καν, 641.803 πέθα­ναν από την πεί­να μέσα στην πολιορ­κη­μέ­νη πόλη, που δέχτη­κε 107.000 βόμ­βες και 159.000 βαριά βλή­μα­τα. Η πόλη του Λένιν όμως άντε­ξε. Οι προ­σπά­θειες να σπά­σει η Πολιορ­κία του Λένιν­γκραντ άρχι­σαν σχε­δόν αμέ­σως αφού αυτή απο­τέ­λε­σε πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Η πόλη απο­κό­πη­κε από τη χώρα τέλη του Αυγού­στου 1941, όταν δια­κό­πη­κε η οδι­κή πρό­σβα­ση. Όμως επί­ση­μη ημε­ρο­μη­νία έναρ­ξης της Πολιορ­κί­ας θεω­ρεί­ται η 8η Σεπτεμ­βρί­ου, η ημέ­ρα των πρώ­των βομβαρδισμών.

Οι προ­μή­θειες επαρ­κού­σαν μόλις για τέσ­σε­ρις μήνες. Ως επα­κό­λου­θο οι υπεύ­θυ­νοι για την τρο­φο­δο­σία ανα­γκά­στη­καν να μειώ­σουν δρα­στι­κά τις χορη­γού­με­νες μερί­δες για κάθε άτο­μο. Στην παρα­σκευή ψωμιού άρχι­σαν να χρη­σι­μο­ποιού­νται και άλλες ουσί­ες, εκτός από αλεύ­ρι, όπως άχυ­ρο και σπό­ροι από έλα­τα. Τα άλο­γα εσφά­γη­σαν για να προ­μη­θεύ­σουν τους κατοί­κους με κρέ­ας. Βρώ­μη και βαμ­βα­κό­σπο­ρος υπέ­στη­σαν επε­ξερ­γα­σία για να κατα­στούν βρώ­σι­μα. Περι­συ­νε­λέ­γη­σαν από τα περί­χω­ρα της πόλης όλες οι δια­θέ­σι­μες ποσό­τη­τες πατά­τας, οσπρί­ων ‚καθώς και μου­χλια­σμέ­νου σιτα­ριού από τα αγκυ­ρο­βο­λη­μέ­να εμπο­ρι­κά πλοία στο λιμά­νι της πόλης. Ωστό­σο τα μέτρα αυτά δεν ήταν δυνα­τόν να απο­τρέ­ψουν την πεί­να, η οποία άρχι­σε να κάνει την εμφά­νι­σή της από τα μέσα Οκτω­βρί­ου. Πολύ σύντο­μα το πρώ­το χιό­νι και το κρύο έκα­νε την κατά­στα­ση ανυ­πό­φο­ρη. Παράλ­λη­λα, η πόλη συγκλο­νί­ζο­νταν από τους συνε­χείς βομ­βαρ­δι­σμούς της Luftwaffe και του γερ­μα­νι­κού πυροβολικού.…
Πολ­λοί κάτοι­κοι παγι­δεύ­ο­νταν στα φλε­γό­με­να ερεί­πια και έβρι­σκαν φρι­κτό θάνα­το, καθώς ο αριθ­μός των πυρο­σβε­στών δεν επαρ­κού­σε για να τους απε­γκλω­βί­σει. Μόνο τον Οκτώ­βριο το Λένιν­γκραντ δέχθη­κε 40.000 οβί­δες και βόμ­βες. Τον χει­μώ­να του 1941 το μαρ­τύ­ριο της πεί­νας έγι­νε ακό­μη πιο φοβε­ρό. «Τις ημέ­ρες αυτές ο θάνα­τος είναι ένα φυσιο­λο­γι­κό γεγο­νός», έγρα­φε στο ημε­ρο­λό­γιό της η καθη­γή­τρια Γιέ­λε­να Σκριά­μπι­να «Χάνεις κάθε ενδια­φέ­ρον για τη ζωή. Ξαπλώ­νεις στο κρε­βά­τι σου και δεν ξανα­ση­κώ­νε­σαι ποτέ».

2

Παρά τις δρα­μα­τι­κές συν­θή­κες, και τις πολε­μι­κές συγκρού­σεις η δημιουρ­γι­κή-πνευ­μα­τι­κή ζωή της πόλης συνε­χι­ζό­ταν. Τα κολέ­για του Λένιν­γκραντ έδω­σαν διπλώ­μα­τα σε 2.500 σπου­δα­στές κατά την περί­ο­δο της πολιορ­κί­ας. Ωστό­σο, το ηθι­κό των πολιορ­κη­μέ­νων παρέ­με­νε ακμαίο. Στις 25 του μήνα η φιλαρ­μο­νι­κή της πόλης διορ­γά­νω­σε μια συναυ­λία. Οι θεα­τές την παρα­κο­λού­θη­σαν υπό τους ήχους των συνε­χών εκρή­ξε­ων και τυλιγ­μέ­νοι στα παλ­τά τους, αφού άλλη πηγή θέρ­μαν­σης δεν υπήρ­χε. Η ηθο­ποιοί έδω­σαν 20.000 παρα­στά­σεις για το μέτω­πο. Οι εκδο­τι­κοί οίκοι τύπω­σαν μετα­ξύ άλλων σε 100.000 αντί­τυ­πα το «Πόλε­μος και Ειρήνη».Τα βιβλιο­πω­λεία της πόλης παρέ­με­ναν ανοι­κτά, ενώ το Μου­σείο Ερμι­τάζ δεν παρέ­λει­ψε να οργα­νώ­σει μια σει­ρά εκδη­λώ­σε­ων για την 800η επέ­τειο από τη γέν­νη­ση του Νιζά­μι, εθνι­κού ποι­η­τή του Αζερ­μπαϊ­τζάν. Η 7η Συμ­φω­νία του Σοστα­κό­βιτς γρά­φτη­κε στο μεγα­λύ­τε­ρό της μέρος μερι­κούς μήνες πριν και κατά τη διάρ­κεια της πολιορ­κί­ας με τον συν­θέ­τη να παίρ­νει ενερ­γά μέρος στην υπε­ρά­σπι­ση της πόλης. Η ημε­ρο­μη­νία της συναυ­λί­ας ορί­στη­κε για τις 9 Αυγού­στου 1942. Ήταν η μέρα που με θρά­σος καυ­χιό­νταν οι ναζί ότι θα είχαν κυριεύ­σει το Λένιν­γκραντ. Παρά τις άσχη­μες συν­θή­κες που επι­κρα­τού­σαν, παγω­νιά και πεί­να, η αίθου­σα της Φιλαρ­μο­νι­κής ήταν ασφυ­κτι­κά γεμά­τη. Η συναυ­λία ανα­με­τα­δό­θη­κε σε όλη την πόλη. Ταυ­τό­χρο­να, είχαν τοπο­θε­τη­θεί μεγά­φω­να προς τους ναζί με σκο­πό τη μετά­δο­ση της συναυ­λί­ας προς τις γραμ­μές του εχθρού, έχο­ντας μεγά­λο αντί­κτυ­πο στην πτώ­ση του ηθι­κού των πολιορκητών

Το γεγο­νός

Το Λένιν­γκραντ σώθη­κε εκεί­νον τον πρώ­το χει­μώ­να χάρη στον αδύ­να­μο κρί­κο του κλοιού: τις νοτιο­α­να­το­λι­κές ακτές της Λάντο­γκα. Ο γερ­μα­νός διοι­κη­τής Φον Λέεμπ προ­σπά­θη­σε το Νοέμ­βριο να τις ελέγ­ξει κατα­λαμ­βά­νο­ντας το Τιχ­βίν (κομ­βι­κή πόλη 200 χμ. ανα­το­λι­κά του Λένιν­γκραντ), δεν κατά­φε­ρε όμως να το κρα­τή­σει — τον Δεκέμ­βριο εξα­να­γκά­σθη­κε σε υπο­χώ­ρη­ση με βαρύ­τα­τες απώ­λειες, αφή­νο­ντας έτσι ένα μικρό κενό. Δόθη­κε έτσι στον Κόκ­κι­νο Στρα­τό η ευκαι­ρία και κατα­σκεύ­α­σε στην κυριο­λε­ξία το Δρό­μο της Ζωής (Дорога жизни) επά­νω στην παγω­μέ­νη λίμνη, από τη ΝΑ ακτή προς τη ΝΔ, δημιουρ­γώ­ντας οδό εφο­δια­σμού σε τρό­φι­μα και πολε­μο­φό­δια. Στις 22/11 τα πρώ­τα φορ­τη­γά διέ­σχι­σαν αυτό τον δρό­μο και έφθα­σαν στην άλλη πλευ­ρά της λίμνης. Εκεί φόρ­τω­σαν εφό­δια και επέ­στρε­ψαν στην πόλη μια μέρα αργό­τε­ρα. Η φάλαγ­γα των60 φορ­τη­γών κατόρ­θω­σαν να μετα­φέ­ρουν στο Λένιν­γκραντ 33 τόνους αλεύ­ρων, ποσό­τη­τα αμε­λη­τέα με βάση τις ανά­γκες, αλλά ουσια­στι­κά άνοιγ­μα της ελπίδας!

Το Λένιν­γκραντ θα έπε­φτε εάν οι Σοβιε­τι­κοί δεν κατα­λάμ­βα­ναν την πόλη Τιχ­βίν και δεν δημιουρ­γού­σαν τον “δρό­μο της ζωής”. Όσο διήρ­κε­σε η πολιορ­κία, τόσο ο δρό­μος της ζωής ήταν ανοι­χτός. Τον πρώ­το χει­μώ­να τα φορ­τη­γά polutorka και τα έλκη­θρα, νύχτα μέρα περ­νού­σαν την παγω­μέ­νη λίμνη Λατό­γκα και μετέ­φε­ραν εφό­δια. Μετά επέ­στρε­φαν γεμά­τα με τραυ­μα­τί­ες ή αρρώ­στους ή μικρά παι­διά και ηλικιωμένους.

Από το «δρό­μο της ζωής» όπως χαρα­κτη­ρί­στη­κε πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η εκκέ­νω­ση της πόλης από τον πλη­θυ­σμό, τις φάμπρι­κες και μετα­φέ­ρο­νταν στην πόλη τρό­φι­μα, καύ­σι­μα, ενι­σχύ­σεις, οπλι­σμός και πολε­μο­φό­δια. Κατά περιό­δους που ήταν δυνα­τή η ναυ­σι­πλο­ΐα οι μετα­φο­ρές πραγ­μα­το­ποιού­νταν με καρά­βια του πολε­μι­κού στο­λί­σκου της Λάντο­γκα και με σκά­φη του Βορειου-δυτι­κού ποτά­μιου στό­λου από τα λιμά­νια Νέα Λάντο­γκα (μεγά­λη οδι­κή αρτη­ρία 125 χλμ) και Καμπό­να (μικρή οδι­κή αρτη­ρία 35 χλμ) ως το λιμά­νι Οσί­νο­βετς. Στην περί­ο­δο που η λίμνη ήταν παγω­μέ­νη οι μετα­φο­ρές πραγ­μα­το­ποιού­νταν με αυτο­κί­νη­τα από την Καμπό­να ως το Βαγκό­νοφ και Κόκορεφ.

3

Όλα τα φορ­τία από τη δυτι­κή όχθη της λίμνης Λάντο­γκα έφθα­ναν στο Λένιν­γκραντ με την Ιρί­νοφ­σκι δια­κλά­δω­ση της σιδη­ρο­δρο­μι­κής γραμ­μής Οκτωβρίου.

Η Γερ­μα­νι­κή αερο­πο­ρία όσο και εάν χτυ­πού­σε της εφο­διο­πο­μπές δεν κατά­φε­ρε ποτέ να τις στα­μα­τή­σει. Μόνο ένα στα τρία φορ­τη­γά κατά­φερ­νε να φτά­σει μέσα στην πόλη σε αυτό το δρο­μο­λό­γιο του θανά­του. Το καλο­καί­ρι του 1942 όταν οι πάγοι έλιω­σαν, τα εφό­δια συνέ­χι­ζαν να στέλ­νο­νται με φορ­τη­γί­δες. Οι Γερ­μα­νοί βύθι­σαν εκα­το­ντά­δες από αυτές. Οι Σοβιε­τι­κοί όμως κρά­τη­σαν το δρό­μο ανοιχτό

Με από­φα­ση της Κρα­τι­κής Επι­τρο­πής Άμυ­νας από τις 25 Απρι­λί­ου 1942 στον πυθ­μέ­να της λίμνης Λάντο­γκα σε χρό­νο ρεκόρ κατα­σκευά­στη­κε σωλη­νο­α­γω­γός μήκους 35χλμ (από τα οποία26 χλμ κάτω από το νερό) που άρχι­σε να λει­τουρ­γεί από τις 18 Ιού­νη 1942 για τη μετα­φο­ρά προ­ϊ­ό­ντων πετρε­λαί­ου. Ο «Δρό­μος της ζωής» βομ­βαρ­δί­στη­κε από το βαρύ πυρο­βο­λι­κό και την αερο­πο­ρία των γερ­μα­νών. Ο πολε­μι­κός στο­λί­σκος της Λάντο­γκα, τα αντια­ε­ρο­πο­ρι­κά στρα­τεύ­μα­τα ‚η αερο­πο­ρία του μετώ­που του Λένιν­γκραντ και ο παρα­ση­μο­φο­ρη­μέ­νος με την Κόκ­κι­νη Σημαία στό­λος της Βαλ­τι­κής, υπε­ρα­σπί­ζο­νταν με επι­τυ­χία το «Δρό­μο της ζωής» και εξα­σφά­λι­ζαν τη χωρίς δια­κο­πές λει­τουρ­γία του, πράγ­μα που συνέ­βα­λε εξαι­ρε­τι­κά στην άμυ­να του Λένινγκραντ .

4

Η μνή­μη για το μαζι­κό ηρω­ι­σμό των σοβιε­τι­κών ανθρώ­πων που έδρα­σαν σε από­λυ­τα δύσκο­λες συν­θή­κες απο­θα­να­τί­στη­κε σε πολ­λά μνη­μεία που τοπο­θε­τή­θη­καν στην ακτή της λίμνης Λάντο­γκα και κατά μήκος του δρό­μου Λένιγκραντ-Κάρτου.

Ας δού­με τα αποτελέσματα:

Μέσω του υδά­τι­νου δρό­μου μετα­φέρ­θη­καν συνο­λι­κά 1.040.000 τόνοι φορ­τί­ων και 728.000 άνθρωποι.

Από το δρό­μο πάνω από τον πάγο μετα­φέρ­θη­καν συνο­λι­κά 575.000 τόνοι φορ­τί­ων και 638.000 άνθρωποι

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο