Φρίντριχ Ένγκελς — ο συνδημιουργός του επιστημονικού σοσιαλισμού

Γρά­φει ο Σφυ­ρο­δρέ­πα­νος //

Στις 5 Αυγού­στου του 1895, στα­μά­τη­σε να χτυ­πά η καρ­διά του Φρί­ντριχ Ένγκελς, του επι­στή­θιου φίλου του Καρλ Μαρξ, με τον οποίο συθε­με­λί­ω­σαν τις αρχές του επι­στη­μο­νι­κού σοσια­λι­σμού και της επα­να­στα­τι­κής φιλο­σο­φί­ας, η οποία δεν ενδια­φέ­ρε­ται να ερμη­νεύ­σει μονά­χα τον κόσμο, με τον ένα ή τον άλλο τρό­πο, αλλά και να τον αλλάξει.

Ο Ένγκελς ήταν ένας απο­στά­της της τάξης του που πολε­μού­σε για τα συμ­φέ­ρο­ντα της εργα­τι­κής τάξης, απαρ­νή­θη­κε μια έτοι­μη στρω­μέ­νη καριέ­ρα στην επι­χεί­ρη­ση του πατέ­ρα του κι όταν τελι­κά ανα­γκά­στη­κε να δου­λέ­ψει για αυτόν, χρη­μα­το­δο­τού­σε στα­θε­ρά από τα έσο­δά του την οικο­γέ­νεια του σκλη­ρά δοκι­μα­ζό­με­νου Μαρξ, για να του επι­τρέ­ψει να συνε­χί­σει κατά το δυνα­τόν απε­ρί­σπα­στος τις μελέ­τες του πάνω στην πολι­τι­κή οικο­νο­μία του καπι­τα­λι­σμού. Στον Ένγκελς οφεί­λου­με ότι έχου­με σήμε­ρα στα χέρια μας, σε σχε­τι­κά ολο­κλη­ρω­μέ­νη μορ­φή το δεύ­τε­ρο και τον τρί­το τόμο του Κεφα­λαί­ου, αυτού του θεμε­λιώ­δους έργου του μαρ­ξι­σμού, καθώς ήταν το πλέ­ον κατάλ­λη­λο ‑αν όχι και το μονα­δι­κό- άτο­μο για να χτε­νί­σει τις σημειώ­σεις του Μαρξ και να τις δια­μορ­φώ­σει σε κεί­με­νο, ώστε να εκδο­θούν. Κι αυτή η πολύ σημα­ντι­κή συμ­βο­λή έρχε­ται να προ­στε­θεί στο σπου­δαίο θεω­ρη­τι­κό του έργο και τις άλλες, κλα­σι­κές μπρο­σού­ρες του, από τη Δια­λε­κτι­κή της Φύσης ως την Κατα­γω­γή της οικο­γέ­νειας, της ατο­μι­κής ιδιο­κτη­σί­ας και του κρά­τους, και το Αντι­ντί­ρινγκ. Ή αυτές που συνέ­γρα­ψαν μαζί με τον Μαρξ, στα πρώ­τα χρό­νια της γνω­ρι­μί­ας τους, για να εκθέ­σουν τις βασι­κές ιδέ­ες-αρχές του δια­λε­κτι­κού-ιστο­ρι­κού υλι­σμού, όπως η Γερ­μα­νι­κή Ιδε­ο­λο­γία και φυσι­κά το Κομ­μου­νι­στι­κό Μανι­φέ­στο, το βιβλια­ρά­κι που επη­ρέ­α­σε ίσως περισ­σό­τε­ρο από κάθε άλλο την κοι­νω­νι­κή εξέ­λι­ξη τα επό­με­να χρόνια.

Μετά το θάνα­το του Μαρξ, ο Ένγκελς ήταν ο αδιαμ­φι­σβή­τη­τος πνευ­μα­τι­κός ηγέ­της του παγκό­σμιου κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος και πρω­το­στά­τη­σε στη δημιουρ­γία της Σοσια­λι­στι­κής Διε­θνούς, χωρίς προ­φα­νώς να φέρει την παρα­μι­κρή ευθύ­νη για την επαί­σχυ­ντη πολι­τι­κή της χρε­ο­κο­πία κατά τον Α’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο και το κατρα­κύ­λι­σμά της στον σοσιαλ­σω­βι­νι­σμό και την υπε­ρά­σπι­ση της πατρί­δης, δηλα­δή της αστι­κής τάξης. Οι φίλοι του τον φώνα­ζαν “στρα­τη­γό”, εξαι­τί­ας της σύντο­μης θητεί­ας του στο πυρο­βο­λι­κό σώμα και των πλού­σιων στρα­τιω­τι­κών γνώ­σε­ων που είχε. Ενώ ο Λένιν εκθεί­α­ζε τον πυκνό κι εύστο­χο γρα­πτό λόγο του, μία από τις σπά­νιες περι­πτώ­σεις όπου καμία λέξη δεν περίσ­σευε και δεν μπο­ρού­σε να αφαι­ρε­θεί από το κείμενο.

Ο Ένγκελς οδη­γή­θη­κε σε κορυ­φές, όπου μόνο αυτός κι ο Μαρξ κατά­φε­ραν να φτά­σουν, μας έδω­σαν όμως τα φώτα και τα μεθο­δο­λο­γι­κά εργα­λεία, για να ακο­λου­θή­σου­με την πορεία τους. Η ανα­λυ­τι­κή του ικα­νό­τη­τα, που δια­τη­ρεί τη φρε­σκά­δα και τον επί­και­ρο, δια­χρο­νι­κό χαρα­κτή­ρα της, ακό­μα και ενά­μι­σι αιώ­να μετά, η οργα­νω­μέ­νη πολι­τι­κή του δρά­ση κι ο πρω­τα­γω­νι­στι­κός ρόλος στις δύο πρώ­τες Διε­θνείς Ενώ­σεις, το μεγά­λο θεω­ρη­τι­κό έργο και η απα­ρά­μιλ­λη εκφρα­στι­κή του δει­νό­τη­τα και σαφή­νεια, που αντα­να­κλού­σε την καθα­ρό­τη­τα και την αυστη­ρή δομή των ιδε­ών που πρέ­σβευε, συγκα­τα­λέ­γουν επά­ξια τον Ένγκελς στο “Πάν­θε­ον” των κλα­σι­κών του μαρ­ξι­σμού και τον καθι­στούν ένα από τα πιο φωτει­νά μυα­λά και τις μεγα­λύ­τε­ρες μορ­φές στην ιστο­ρία του κομ­μου­νι­στι­κού κινήματος.