Λεβ Γιασίν, η «μαύρη αράχνη» της κόκκινης αρμάδας

25 χρό­νια από το θάνα­το του καλύ­τε­ρου τερ­μα­το­φύ­λα­κα του 20ου αιώνα.

Επι­μέ­λεια: Οικο­δό­μος //

Υπήρ­ξε ένας από τους μεγα­λύ­τε­ρους αθλη­τές όλων των επο­χών, ένας αθλη­τής που προ­πο­ρεύ­τη­κε της επο­χής του, ο κορυ­φαί­ος ‑των κορυ­φαί­ων- τερ­μα­το­φύ­λα­κας στον κόσμο για τον 20ο αιώ­να και ίσως ο μεγα­λύ­τε­ρος στην ιστο­ρία του ποδο­σφαί­ρου. Ο Λεβ Ιβά­νο­βιτς Για­σίν, έφυ­γε πρό­ω­ρα από τη ζωή (μόλις στα 60 του χρό­νια) μια μέρα σαν σήμε­ρα, στις 20 Μάρ­τη του 1990, αφή­νο­ντας στη μνή­μη των φίλων του ποδο­σφαί­ρου μερι­κές από τις ομορ­φό­τε­ρες στιγ­μές του αθλή­μα­τος και το όνο­μά του χαραγ­μέ­νο με χρυ­σά γράμ­μα­τα στην ιστο­ρία του παγκό­σμιου αθλητισμού.

Ο επο­νο­μα­ζό­με­νος και «μαύ­ρη αρά­χνη» των γηπέ­δων ―εξαι­τί­ας της εξ ολο­κλή­ρου μαύ­ρου χρώ­μα­τος εμφά­νι­σής του και της ικα­νό­τη­τάς του να «αιχ­μα­λω­τί­ζει» τις φάσεις μέσα στην περιο­χή του και να εξου­δε­τε­ρώ­νει τους αντι­πά­λους του επι­θε­τι­κούς― Λεβ Για­σίν γεν­νή­θη­κε στη Μόσχα στις 22 Οκτώ­βρη του 1929. Οι γονείς του ήταν εργά­τες σε εργο­στά­σιο. Σε ηλι­κία 12 ετών, κατά τη διάρ­κεια του Β΄ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου όταν ολό­κλη­ρος ο σοβιε­τι­κός λαός έχει ριχτεί στη μάχη ενά­ντια στον γερ­μα­νι­κό φασι­σμό που επε­λαύ­νει στην Ευρώ­πη, ο Λεβ πιά­νει δου­λειά σε εργο­στά­σιο παρα­γω­γής πολε­μι­κού υλι­κού. Παράλ­λη­λα έχει ξεκι­νή­σει να παί­ζει ποδό­σφαι­ρο και να ξεδι­πλώ­νει το ταλέ­ντο του στην τοπι­κή κοι­νω­νία, ώσπου σε μια διορ­γά­νω­ση αγώ­νων μετα­ξύ ομά­δων εργο­στα­σί­ων θα τρα­βή­ξει την προ­σο­χή των ανθρώ­πων της Ντι­να­μό Μόσχας και θα πάρει μετα­γρα­φή στη μεγά­λη ομάδα.

Την πρώ­τη του εμφά­νι­ση ως επαγ­γελ­μα­τί­ας ποδο­σφαι­ρι­στής θα την πραγ­μα­το­ποι­ή­σει το 1949, σε έναν αγώ­να που θα ήθε­λε να ξεχά­σει για πάντα, αφού εξαι­τί­ας της κακής από­δο­σής του στά­θη­κε αφορ­μή να παρο­πλι­στεί για τέσ­σε­ρα ολό­κλη­ρα χρό­νια. Ο νεα­ρός Λεβ δεν το έβα­λε κάτω. Ασχο­λή­θη­κε σε υψη­λό επί­πε­δο με το χόκει επί πάγου και μάλι­στα με την ομά­δα χόκει της Ντι­να­μό κατέ­κτη­σε το πρω­τά­θλη­μα Σοβιε­τι­κής Ένω­σης το 1953!

Όμως ο Λεβ Για­σίν ήταν γεν­νη­μέ­νος για το ποδό­σφαι­ρο και καμιά άτυ­χη στιγ­μή, καμιά κακή από­δο­ση σε έναν αγώ­να δεν θα μπο­ρού­σε να ανα­κό­ψει μια μεγά­λη πορεία που θα κρα­τού­σε 22 ολό­κλη­ρα χρό­νια και στη διάρ­κεια της οποί­ας θα προ­σέ­φε­ρε μεγά­λες υπη­ρε­σί­ες στον αθλη­τι­σμό της πατρί­δας του και ο ίδιος θα κέρ­δι­ζε με το σπα­θί του την ψηλό­τε­ρη θέση στην κορυ­φή της παγκό­σμιας ανα­γνώ­ρι­σης και καταξίωσης.

Ο Για­σίν είχε την ικα­νό­τη­τα να «δια­βά­ζει» τις κινή­σεις του αντί­πα­λου επι­θε­τι­κού, να αντι­δρά με μεγά­λη ταχύ­τη­τα και να απο­τρέ­πει τον κίν­δυ­νο από την εστία του, ενώ γινό­ταν φόβος και τρό­μος στις ―για σεμι­νά­ριο― εξό­δους του μακριά από το τέρ­μα και στις μονο­μα­χί­ες «ένας ενα­ντί­ον ενός». «Δεν θυμά­μαι άλλον τερ­μα­το­φύ­λα­κα στην ιστο­ρία που να κατα­λά­βαι­νε και να «διά­βα­ζε» έτσι το παι­χνί­δι. Με το που άρχι­ζε από κάποια πλευ­ρά η επί­θε­ση του αντι­πά­λου, ο Λεβ έδι­νε ήδη οδη­γί­ες στους αμυ­ντι­κούς για το σημείο που αυτοί πρέ­πει να καλύ­ψουν στον αγω­νι­στι­κό χώρο», θυμά­ται ο Βλα­ντί­μιρ Πιλ­γκούι, αντι­κα­τα­στά­της του Για­σίν κάτω από τα δοκά­ρια της Δυνα­μό Μόσχας.

«Ο Για­σίν δεν είναι απλώς μεγά­λος μάστο­ρας και ένας από τους καλύ­τε­ρους γκολ­κί­περ της σύγ­χρο­νης επο­χής. Το παι­χνί­δι του άφη­σε επο­χή στην ανά­πτυ­ξη της τέχνης του τερ­μα­το­φύ­λα­κα». Πελέ

Έμει­νε στην ιστο­ρία η περί­φη­μη «πάσα Για­σίν» όταν, αφού απο­σο­βού­σε τον κίν­δυ­νο μπρο­στά στην εστία του ο Για­σίν πετώ­ντας την μπά­λα με το χέρι τρο­φο­δο­τού­σε με μονα­δι­κή ακρί­βεια τις αντε­πι­θέ­σεις της ομά­δας του. Με μεγά­λη επι­τυ­χία υπε­ρα­σπι­ζό­ταν τα δίχτυα του και στη δια­δι­κα­σία του πέναλ­τι, έχο­ντας απο­κρού­σει περισ­σό­τε­ρα από 150 στην καριέ­ρα του.

«Η χαρά να βλέ­πεις τον Γιού­ρι Γκα­γκά­ριν στο διά­στη­μα είναι η μόνη που μπο­ρεί να ξεπε­ρά­σει την χαρά από την από­κρου­ση ενός πέναλ­τι». Λεβ Γιασίν

Το 1956 κέρ­δι­σε στους Ολυ­μπια­κούς Αγώ­νες το χρυ­σό μετάλ­λιο και το 1960 το Ευρω­παϊ­κό Πρω­τά­θλη­μα. Σαν μέλος της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης πήρε μέρος στις διορ­γα­νώ­σεις Παγκο­σμί­ου Κυπέλ­λου του 1958 (απο­κλεί­στη­κε στον προη­μι­τε­λι­κό από την Σου­η­δία), 1962 (απο­κλεί­στη­κε στον προη­μι­τε­λι­κό από την Χιλή), και 1966 (τέταρ­τη θέση). Το 1970 ταξί­δε­ψε στο Μεξι­κό για το Παγκό­σμιο Κύπελ­λο όμως ήταν 40 ετών και ο ρόλος του ήταν πιο πολύ αυτός του βοη­θού προ­πο­νη­τή παρά του παίκτη.

Μια από τις καλύ­τε­ρες εμφα­νί­σεις του την έκα­νε το 1963 ως μέλος της Μικτής Κόσμου απέ­να­ντι στην Εθνι­κή Αγγλί­ας στο στά­διο Γου­έ­μπλεϋ καθώς έκα­νε απί­στευ­τες απο­κρού­σεις. Το τελευ­ταίο του παι­χνί­δι το έδω­σε στις 27 Μάη του 1971 σε ένα συμ­βο­λι­κό αγώ­να στο στά­διο Λένιν της Μόσχας όπου μπρο­στά σε περισ­σό­τε­ρους από 100.000 θεα­τές οι καλύ­τε­ροι παί­κτες της Ντι­να­μό Μόσχας αντι­με­τώ­πι­σαν τη Μικτή Κόσμου (Εου­σέ­μπιο, Μπό­μπι Τσάρλ­τον, Γκερντ Μύλ­λερ κ.α.) σε ένα ματς που τελεί­ω­σε ισό­πα­λο 2–2.

Ο Λεβ Για­σίν με τον Εουσέμπιο

Το 1963 γίνε­ται ο πρώ­τος και μονα­δι­κός, μέχρι σήμε­ρα, τερ­μα­το­φύ­λα­κας στον κόσμο που κέρ­δι­σε το βρα­βείο του καλύ­τε­ρου Ευρω­παί­ου ποδο­σφαι­ρι­στή. Η ΦΙΦΑ, για να τον τιμή­σει, καθιέ­ρω­σε το βρα­βείο “Λεβ Για­σίν” για τον καλύ­τε­ρο τερ­μα­το­φύ­λα­κα σε κάθε τελι­κή διορ­γά­νω­ση του Παγκο­σμί­ου Κυπέλ­λου Ποδοσφαίρου.

Τίτλοι και διακρίσεις

Στην καριέ­ρα του αγω­νί­στη­κε συνο­λι­κά σε 812 παι­χνί­δια, 320 από τα οποία βασι­κός στη Ντι­να­μό Μόσχας. Έγι­νε 78 φορές διε­θνής (δέχτη­κε 70 γκολ). Συμ­με­τεί­χε σε 13 αγώ­νες Παγκο­σμί­ου Κυπέλ­λου (4 παι­χνί­δια χωρίς να δεχτεί γκολ) και δυο φορές στη Μικτή Κόσμου (το 1963 κόντρα στην Αγγλία — 1968 κόντρα στην Βρα­ζι­λία). Σε 480 παι­χνί­δια κρά­τη­σε ανέ­πα­φη την εστία του χωρίς να δεχτεί γκολ.

Κατέ­κτη­σε ένα χρυ­σό μετάλ­λιο στο Σοβιε­τι­κό πρω­τά­θλη­μα χόκεϋ επί πάγου με τη Ντι­να­μό Μόσχας, 5 χρυ­σά, 5 αση­μέ­νια και 1 χάλ­κι­νο, στα Σοβιε­τι­κά πρω­τα­θλή­μα­τα ποδο­σφαί­ρου και 3 φορές το Σοβιε­τι­κό Κύπέλ­λο (όλες οι δια­κρί­σεις με τη Ντι­να­μό Μόσχας). Με την ομά­δα της ΕΣΣΔ κατέ­κτη­σε ένα ολυ­μπια­κό χρυ­σό μεταλ­λίο, ένα Ευρω­παϊ­κό Πρω­τά­θλη­μα, και μια δεύ­τε­ρη θέση σε Ευρω­παϊ­κό Πρωτάθλημα.

Τιμή­θη­κε με τους τίτλους: Ευρω­παί­ος Ποδο­σφαι­ρι­στής της Χρο­νιάς, Βρα­βείο “Χρυ­σή Μπά­λα” (1963), 4η θέση στα τελι­κά του Παγκο­σμί­ου Κυπέ­λου (1966), 3 φορές καλύ­τε­ρος τερ­μα­το­φύ­λα­κας της ΕΣΣΔ (1960,1963,1966), Χρυ­σό Τάγ­μα της ΦΙΦΑ για την Αρε­τή (1988), παρά­ση­μο Τάγ­μα του Λένιν (1967), Ολυ­μπια­κό Τάγ­μα (1986), Χρυ­σό μετάλ­λιο «του σφυ­ριού και του δρε­πα­νιού» (αστέ­ρι) του Ήρωα της Σοσια­λι­στι­κής Εργα­σί­ας μαζί με το παρά­ση­μο Τάγ­μα του Λένιν (ισά­ξιο με το στρα­τιω­τι­κό βρα­βείο «Ήρω­ας της ΕΣΣΔ») (1989), «Καλύ­τε­ρος Τερ­μα­το­φύ­λα­κας του Αιώ­να» της ΦΙΦΑ, και μέλος της «Ενδε­κά­δας του Αιώ­να» της ΦΙΦΑ (2000), Χρυ­σός Παί­κτης της Ρωσί­ας από την Ποδο­σφαι­ρι­κή Ένω­ση της Ρωσί­ας, ως ο πιο εξέ­χων παί­κτης τα τελευ­ταία 50 χρό­νια (Νοέμ­βρης του 2003 για τον εορ­τα­σμό του Ιωβη­λαί­ου της ΟΥΕΦΑ).

Ο άνθρω­πος Λεβ Γιασίν

Ο Για­σίν δεν ήταν μόνο μεγά­λος ποδο­σφαι­ρι­στής. Όσοι τον γνώ­ρι­σαν μιλού­σαν με θαυ­μα­σμό για τον χαρα­κτή­ρα και την ανθρώ­πι­νη συμπε­ρι­φο­ρά του. Ο αθλη­τι­κός σχο­λια­στής Βλα­ντί­μιρ Μασλα­τσέν­κο (τερ­μα­το­φύ­λα­κας, συμπαί­κτης του Για­σίν και διε­θνής με την εθνι­κή ομά­δα της ΕΣΣΔ), λέει σχετικά:

«Ο Λεβ ήταν σπου­δαίο παι­δί. Εξαι­ρε­τι­κά πρό­σχα­ρος, δημιουρ­γού­σε καλές σχέ­σεις με τους γύρω του. Είχε τερά­στιο κύρος. Στο εξω­τε­ρι­κό το σοβιε­τι­κό ποδό­σφαι­ρο ήταν γνω­στό μόνο χάρη στο όνο­μα Λεβ Για­σίν. Συνα­γω­νι­ζό­μα­σταν καλά και ήμα­στε καλοί φίλοι. Ορι­σμέ­νες φορές ζού­σα­με στο ίδιο νού­με­ρο (δωμα­τί­ου). Όμως συνή­θως διέ­με­νε στον τόπο παρα­μο­νής και προ­πο­νή­σε­ων της ομά­δας, ή στις υπη­ρε­σια­κές απο­στο­λές με τον Ιγκόρ Νέτ­το (μεγά­λο χαφ, ο οποί­ος για δέκα χρό­νων ήταν αρχη­γός της Εθνι­κής). Ο ένας ήταν της «Σπαρ­τάκ», ο άλλος της «Δυνα­μό» — και οι δυο φανα­τι­κοί εκπρό­σω­ποι των ομά­δων τους, όμως στην Εθνι­κή δεν τσα­κώ­νο­νταν ποτέ.

Στο γήπε­δο υπάρ­χει μια ομά­δα. Δεν είναι τυχαίο που η Εθνι­κή Σοβιε­τι­κής Ένω­σης ανα­δεί­χτη­κε Ολυ­μπιο­νί­κης και πρω­τα­θλή­τρια Ευρώ­πης. Πραγ­μα­τι­κά, ήταν επο­χή λαμπρών παι­κτών, ένας από τους οποί­ους ήταν ο Λεβ Για­σίν. Έχω τις δικές μου αρχές και από­ψεις για τη ζωή, για την ποδο­σφαι­ρι­κή τέχνη. Όμως όταν άκου­σα δυο φορές τον Λεβ Για­σίν να λέει ότι «σήμε­ρα ο καλύ­τε­ρός μας τερ­μα­το­φύ­λα­κας είναι ο Βλα­ντί­μιρ Μασλα­τσέν­κο», όταν τέτοιος άνθρω­πος εκφρά­ζε­ται με τέτοια λόγια για σένα, δεν είναι μόνο όπως το βάλ­σα­μο για την ψυχή, είναι ανα­γνώ­ρι­ση των δημιουρ­γι­κών υπη­ρε­σιών και της τέχνης και ικα­νό­τη­τας να δου­λεύ­εις. Τέτοιος ήταν για μένα ο Γιασίν».

Ο ανα­πλη­ρω­μα­τι­κός του Για­σίν, Ολέγκ Ιβα­νόφ, διη­γή­θη­κε ότι μια φορά τον αντι­κα­τέ­στη­σε σε ένα ματς 20 λεπτά πριν από το τέλος και δέχθη­κε ένα ανό­η­το γκολ. Εκεί­νη την ώρα ο Για­σίν, που καθό­ταν πίσω από την εστία του με ένα τσι­γά­ρο στο χέρι (ο Για­σίν κάπνι­ζε πολύ, ανά­βο­ντας τσι­γά­ρο ακό­μη και στο ημί­χρο­νο των αγώ­νων), είπε στον Ιβα­νόφ: «Αύριο θα κάνου­με προ­πό­νη­ση». Παρ’ ότι κανο­νι­κά μετά τους αγώ­νες δεν γινό­ταν προ­πό­νη­ση, ο Λεβ Για­σίν την επό­με­νη μέρα πήγε στις εγκα­τα­στά­σεις της Δυνα­μό και επί ώρες μάθαι­νε στον νεό­τε­ρο συνά­δελ­φό του μυστι­κά της θέσης του τερματοφύλακα.

Παρά τους πολ­λούς τίτλους και την παγκό­σμια ανα­γνώ­ρι­ση ο Λεβ Για­σίν ήταν ένας πολύ απλός άνθρω­πος στην επι­κοι­νω­νία, προ­σι­τός, και αγα­πη­τός. Ο πρώ­ην αρχη­γός της Εθνι­κής Ρωσί­ας Αλε­ξέι Σμέρ­τιν ανα­γνω­ρί­ζει ότι ο Για­σίν τον δίδα­ξε ότι «ένας διά­ση­μος άνθρω­πος πρέ­πει να είναι μεγα­λό­φρων και καλό­ψυ­χος». Όπως λέει ο Σμέρ­τιν, όταν ήταν μικρός, το 1989, είχε βρε­θεί στο γήπε­δο στον αγώ­να προς τιμήν των 60 χρό­νων του Λεβ Για­σίν. «Ο Για­σίν ενώ καθό­ταν στη θέση του στην εξέ­δρα, έδι­νε αυτό­γρα­φα σε όλους όσους τον πλη­σί­α­ζαν, παρά το γεγο­νός ότι το παι­χνί­δι βρι­σκό­ταν σε εξέ­λι­ξη. Αυτό συνε­χι­ζό­ταν και στα δυο ημί­χρο­να, αλλά εκεί­νος δεν χάλα­γε το χατί­ρι σε κανέ­ναν φίλα­θλο, αν και κανο­νι­κά θα έπρε­πε να παρα­κο­λου­θεί το παι­χνί­δι που διε­ξα­γό­ταν για τον ίδιο».

Ο Βλα­ντί­μιρ Πιλ­γκούι θα πει για τον παλιό συμπαί­κτη του: «Οι φίλα­θλοι πάντα απευ­θύ­νο­νταν στον Για­σίν με το όνο­μά του καθώς τον θεω­ρού­σαν «δικό τους», κάτι σαν φίλο ή αδελ­φό. Οι λάτρεις του ποδο­σφαί­ρου πάντο­τε μετά τον αγώ­να τον συνό­δευαν μέχρι το σπί­τι του, τον βοη­θού­σαν να μετα­φέ­ρει το μεγά­λο σακ βουα­γιάζ με τον αθλη­τι­κό του εξοπλισμό».

«Μόνο Γιά­σιν, μόνο Δυνα­μό» (από το ρεφρέν του αγα­πη­μέ­νου τρα­γου­διού των οπα­δών της Δυνα­μό Μόσχας στο γήπεδο).

25 χρό­νια μετά το θάνα­τό του το αστέ­ρι του Λεβ Για­σίν συνε­χί­ζει να κρα­τά αμεί­ω­τη τη λάμ­ψη του. Οι ενέρ­γειές του στους αγω­νι­στι­κούς χώρους απο­τε­λούν μέχρι σήμε­ρα σημείο ανα­φο­ράς και διδά­σκο­νται στους νέους τερ­μα­το­φύ­λα­κες, που αν και δεν τον είδαν ποτέ από κοντά να παί­ζει θα ήθε­λαν πολύ να του μοιά­σουν. Ο τερ­μα­το­φύ­λα­κας με τη μαύ­ρη εμφά­νι­ση, τα μαύ­ρα γάντια και το μαύ­ρο καπέ­λο, παρα­μέ­νει και σήμε­ρα αγα­πη­τός στους Ρώσους και στους λαούς της πρώ­ην Σοβιε­τι­κής Ένω­σης, αλλά και σε εκα­τομ­μύ­ρια ανθρώ­πων σε ολό­κλη­ρο τον κόσμο, μετα­φέ­ρο­ντας την αύρα μιας επο­χής όπου το ποδό­σφαι­ρο ήταν περισ­σό­τε­ρο παι­χνί­δι παρά εμπό­ρευ­μα και αντι­κεί­με­νο στοιχήματος…