Η χώρα των διαρροών

Επι­μέ­λεια Βασί­λης Κρίτσας

Πριν από λίγες μέρες, η παγκό­σμια κοι­νή γνώ­μη σοκα­ρί­στη­κε (;) από τις απο­κα­λύ­ψεις εγγρά­φων που εμπλέ­κουν μια σει­ρά σημαί­νο­ντα στε­λέ­χη και πολι­τι­κούς ηγέ­τες χωρών με την κατο­χή οφ-σορ εται­ριών και διά­φο­ρων οικο­νο­μι­κών σκαν­δά­λων. Οι πιο υπο­ψια­σμέ­νοι ανα­ρω­τή­θη­καν για ποιο λόγο τα βέλη των απο­κα­λύ­ψε­ων είχαν συγκε­κρι­μέ­νες κατευ­θύν­σεις, αφή­νο­ντας όλως τυχαί­ως στο απυ­ρό­βλη­το την αφρό­κρε­μα των οικο­νο­μι­κών και πολι­τι­κών στε­λε­χών των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών. Σαν να λεί­πει ο Μάης από τη Σαρα­κο­στή…! Το παρα­κά­τω από­σπα­σμα, παρ­μέ­νο από το πολύ ενδια­φέ­ρον και αξιό­λο­γο βιβλίο του Κώστα Λου­λου­δά­κη — Ιου­λια­νού “Άσπρα Μαντί­λια στην Plaza de Mayo” (που απο­τε­λεί μια, γλα­φυ­ρή συναρ­πα­στι­κή περι­γρα­φή-επι­σκό­πη­ση της ιμπε­ρια­λι­στι­κής επέμ­βα­σης των ΗΠΑ σε όλα τα πλά­τη και τα μήκη της αμε­ρι­κά­νι­κης ηπεί­ρου) ίσως δίνει κάποιες απα­ντή­σεις για το τυχαίο του πράγ­μα­τος και τα συμ­φέ­ρο­ντα που κρύ­βο­νται πίσω του.

Η Κολομ­βία ήταν η χώρα που θα ένω­νε τον Ατλα­ντι­κό με τον Ειρη­νι­κό Ωκε­α­νό. Το έργο το ανέ­λα­βαν οι Γάλ­λοι υπό την επί­βλε­ψη του Γάλ­λου διπλω­μά­τη και επι­χει­ρη­μα­τία Φερ­ντι­νάν ντε Λεσέψ (Ferdinand de Lesseps). Ο Λεσέψ με το Γάλ­λο ναύ­αρ­χο Ντε λα Ρον­σιέρ-Λε Νου­ρί (De la Ronciere-Le Noury) δημιούρ­γη­σαν την εται­ρεία Panama Canal Company και άρχι­σαν να ψάχνουν επεν­δυ­τές σε Γαλ­λία, Βρε­τα­νία και ΗΠΑ. Το αρχι­κό κεφά­λαιο βρέ­θη­κε και τα έργα κατα­σκευ­ής της διώ­ρυ­γας ξεκί­νη­σαν το 1881, αλλά ως το 1889 πέθα­ναν από εργα­τι­κά ατυ­χή­μα­τα, την πεί­να και την κού­ρα­ση, κίτρι­νο πυρε­τό ή ελο­νο­σία 22.000 άνθρω­ποι. Επι­προ­σθέ­τως, ο κακός προ­γραμ­μα­τι­σμός, τα τεχνι­κά προ­βλή­μα­τα, η ελλι­πής μελέ­τη, η μικρή χρη­μα­το­δό­τη­ση και τα σκάν­δα­λα δια­φθο­ράς οδή­γη­σαν το 1890 στη δια­κο­πή των εργασιών.

Τα δικαιώ­μα­τα κατα­σκευ­ής της διώ­ρυ­γας τα αγό­ρα­σαν οι ΗΠΑ από την Panama Canal Company και άσκη­σαν αμέ­σως πιέ­σεις στην Κολομ­βία απαι­τώ­ντας ιδιο­κτη­σια­κά δικαιώ­μα­τα στο έργο. Η κυβέρ­νη­ση της Κολομ­βί­ας αντέ­δρα­σε. Τότε ο πρό­ε­δρος Τίο­ντορ Ρούζ­βελτ (Thoedore Roosevelt) χρη­μα­το­δό­τη­σε το 1903 μια “εξέ­γερ­ση”, που με την αμέ­ρι­στη συμπα­ρά­στα­ση του αμε­ρι­κα­νι­κού στό­λου και των πεζο­ναυ­τών ήταν επι­τυ­χής. Έτσι μια λωρί­δα γης 75.650 τ.χλμ. από την επαρ­χία της Κολομ­βί­ας μετα­τρά­πη­κε σε χώρα.

Ο για­τρός Μανου­έλ Αμα­ντόρ Γκε­ρέ­ρο (Manuel Amador Guerrero) διο­ρί­στη­κε πρό­ε­δρος, οι ΗΠΑ ανα­γνώ­ρι­σαν τη χώρα του και αυτός ανα­γνώ­ρι­σε τη διώ­ρυ­γα ως αμε­ρι­κα­νι­κό έδα­φος. Μάλι­στα ο Γκε­ρέ­ρο το 1904 δημιούρ­γη­σε το πρώ­το σύνταγ­μα της νεο­σύ­στα­της δημο­κρα­τί­ας του Πανα­μά. Το άρθρο 36 του συντάγ­μα­τος αυτού ανέ­φε­ρε: “Η κυβέρ­νη­ση των ΗΠΑ έχει το δικαί­ω­μα να επεμ­βαί­νει σε ολό­κλη­ρο το έδα­φος του Πανα­μά για το συμ­φέ­ρον της ησυ­χί­ας και της τάξης.

Καθα­ρές δουλειές!

Ευχα­ρι­στη­μέ­νος ο πρό­ε­δρος Ρούζ­βελτ στις 6 Δεκεμ­βρί­ου 1904, ύστε­ρα δηλα­δή από την επι­χεί­ρη­ση στον Πανα­μά, δήλω­σε: “Οποια­δή­πο­τε χώρα που ο λαός της συμπε­ρι­φέ­ρε­ται φρό­νι­μα μπο­ρεί να υπο­λο­γί­ζει στην εγκάρ­δια φιλία μας. Αν ένα έθνος απο­δεί­ξει ότι ξέρει να φέρε­ται λογι­κά, απο­δο­τι­κά και μυα­λω­μέ­να στις κοι­νω­νι­κές και πολι­τι­κές υπο­θέ­σεις, αν δια­τη­ρεί την τάξη και εκπλη­ρώ­νει τις υπο­χρε­ώ­σεις του, δεν πρέ­πει να φοβά­ται καμία ανά­μει­ξη από τη μεριά των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών. Μόνι­μη κακή συμπε­ρι­φο­ρά ή ανι­κα­νό­τη­τα που θα οδη­γού­σαν στη χαλά­ρω­ση των υπο­χρε­ώ­σε­ων που έχει κάθε πολι­τι­σμέ­νη κοι­νω­νία μπο­ρεί στην Αμε­ρι­κή, όπως και οπου­δή­πο­τε αλλού, να οδη­γή­σουν τελι­κά στην επέμ­βα­ση ενός πολι­τι­σμέ­νου έθνους…”

Μετά ο πρό­ε­δρος άρχι­σε να κόβει τιμο­λό­για, να υπο­λο­γί­ζει έξο­δα μετα­φο­ράς και προ­μή­θειες και να μετρά­ει τα κέρ­δη της διώ­ρυ­γας, επι­βάλ­λο­ντας “πολι­τι­σμό” με ανοι­χτή βία εκεί όπου οι λαοί δεν ζού­σαν λογι­κά, απο­δο­τι­κά και μυα­λω­μέ­να… Το 1906 στον Ρούζ­βελτ απο­νε­μή­θη­κε το βρα­βείο Νόμπελ Ειρήνης.