Πάνε 198 χρό­νια από τότε που γεν­νή­θη­κε στο Τριρ της Γερ­μα­νί­ας ο σπου­δαιό­τε­ρος στο­χα­στής της σύγ­χρο­νης ανθρω­πό­τη­τας, ο Καρλ Μαρξ. Πρό­κει­ται για τον άνθρω­πο εκεί­νο που με το ανε­κτί­μη­το επι­στη­μο­νι­κό του έργο έκα­νε πρά­ξη αυτό που ο ίδιος είχε γρά­ψει στις «Θέσεις για τον Φόϊ­ερ­μπαχ» την άνοι­ξη του 1845: Δεν ερμή­νευ­σε μόνο τον κόσμο, αλλά κατά­φε­ρε να τον αλλά­ξει. Και το κατά­φε­ρε αυτό θεμε­λιώ­νο­ντας, για πρώ­τη φορά, την επι­στη­μο­νι­κή αντί­λη­ψη της πάλης των τάξε­ων ως κινη­τή­ρια δύνα­μη της κοι­νω­νι­κής εξέ­λι­ξης σε όλες τις ταξι­κές κοι­νω­νί­ες. «Η μεγα­λο­φυ­ΐα του Μαρξ», γρά­φει ο Λένιν, «συνί­στα­ται στο ότι μπό­ρε­σε νωρί­τε­ρα απ’ όλους να βγά­λει από δω το συμπέ­ρα­σμα που μας διδά­σκει η παγκό­σμια ιστο­ρία και να το εφαρ­μό­σει με συνέ­πεια. Το συμπέ­ρα­σμα αυτό είναι η διδα­σκα­λία για την ταξι­κή πάλη» (Β.Ι.Λένιν. Για το Μαρξ και το μαρ­ξι­σμό, Σύγ­χρο­νη Εποχή).

Καρλ Μαρξ 1818 — 1883

1818 -5 Μάη γεν­νιέ­ται στην πόλη Τριρ της Γερμανίας.
1841 Τελειώ­νει το πανε­πι­στή­μιο με μια διδα­κτο­ρι­κή δια­τρι­βή πάνω στις «Δια­φο­ρές της Επι­κού­ρειας και Δημο­κρί­τειας Φιλοσοφίας».
1842 (1 Γενά­ρη) εκδί­δε­ται στην Κολο­νία η αντι­πο­λι­τευό­με­νη «Εφη­με­ρί­δα του Ρήνου», στην οποία ο Μαρξ καλεί­ται αμέ­σως ως κύριος συνερ­γά­της. Παίρ­νει μέρος στη σοσια­λι­στι­κή και κομ­μου­νι­στι­κή κίνη­ση της εποχής.
1843 Μάρ­τη παντρεύ­ε­ται την παι­δι­κή του φίλη Τζέ­νη φον Βεστφάλεν.
1844 Αύγου­στο, θα συνα­ντη­θεί για δεύ­τε­ρη φορά με τον Φρ. Ένγκελς και ξεκι­νά­ει η μακρό­χρο­νη συνερ­γα­σία και φιλία τους.
1847 Ανοι­ξη, ο ίδιος και ο Ένγκελς προ­σχώ­ρη­σαν στην «Ενω­ση Δικαί­ων». Στο 2ο Συνέ­δριο αυτής της Ενω­σης δια­δρα­μα­τί­ζουν σημα­ντι­κό ρόλο στην ίδρυ­ση του πρώ­του, στην ιστο­ρία του εργα­τι­κού κινή­μα­τος, Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος με το μετα­σχη­μα­τι­σμό της σε «Ενω­ση Κομ­μου­νι­στών». Με εντο­λή του Συνε­δρί­ου στον Μαρξ για τη σύντα­ξη του Προ­γράμ­μα­τος του Κόμ­μα­τος, γρά­φτη­κε το περί­φη­μο «Μανι­φέ­στο του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος», με τη συμ­βο­λή και του Ένγκελς , που εκδό­θη­κε το Φλε­βά­ρη του 1848.
1848 Παίρ­νει μέρος στα επα­να­στα­τι­κά γεγονότα.
1864 Σεπτέμ­βρη, ιδρύ­θη­κε στο Λον­δί­νο η ονο­μα­στή Πρώ­τη Διε­θνής, η «Διε­θνής Ενω­ση των Εργα­τών». Ο Μαρξ ήταν ψυχή αυτής της οργά­νω­σης, ήταν εκεί­νος που έγρα­ψε την πρώ­τη «Δια­κή­ρυ­ξή» της και μια σει­ρά απο­φά­σεις, δηλώ­σεις και δια­κη­ρύ­ξεις της.
1871 Παρα­κο­λου­θεί με ενθου­σια­σμό την εκδή­λω­ση της Παρι­σι­νής Κομ­μού­νας και ενσω­μα­τώ­νει συμπε­ρά­σμα­τα στο έργο του.
1881 Πεθαί­νει η γυναί­κα του, η Τζέ­νη, πιστή σύντρο­φος της ζωής του σε όλες τις μεγά­λες και σοβα­ρές κακου­χί­ες που πέρασε.
1883 -14 Μάρ­τη, ο Μαρξ πέθα­νε στο Λον­δί­νο. Μέχρι το θάνα­τό του, συνε­χί­ζει να δου­λεύ­ει το «Κεφά­λαιο».

Η σκέ­ψη και το έργο του Μαρξ απο­τέ­λε­σαν τομή στην ιστο­ρία της φιλο­σο­φί­ας, της πολι­τι­κής οικο­νο­μί­ας και ευρύ­τε­ρα των κοι­νω­νι­κών επι­στη­μών. Όπως ανα­φέ­ρει ο Λένιν, ο Μαρξ «είναι νόμι­μος διά­δο­χος ό,τι πιο καλού δημιούρ­γη­σε η ανθρω­πό­τη­τα στο 19ο αιώ­να με τη μορ­φή της γερ­μα­νι­κής φιλο­σο­φί­ας, της αγγλι­κής πολι­τι­κής οικο­νο­μί­ας, του γαλ­λι­κού σοσια­λι­σμού» - των τριών δηλα­δή πηγών που απο­τέ­λε­σαν τα συστα­τι­κά μέρη της μαρ­ξι­στι­κής σκέψης.

«Η προ­μαρ­ξι­κή “κοι­νω­νιο­λο­γία” και ιστο­ριο­γρα­φία», σημειώ­νει ο Λένιν, «δεν έκα­ναν στην καλύ­τε­ρη περί­πτω­ση τίπο­τε άλλο από το να συσ­σω­ρεύ­ουν ακα­τέρ­γα­στα στοι­χεία, μαζε­μέ­να, απο­σπα­σμέ­να και να απει­κο­νί­ζουν ορι­σμέ­νες πλευ­ρές του ιστο­ρι­κού προ­τσές. Ο μαρ­ξι­σμός έδει­ξε το δρό­μο για μια καθο­λι­κή, ολό­πλευ­ρη μελέ­τη του προ­τσές της γέν­νη­σης, της ανά­πτυ­ξης και της παρακ­μής των κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κών σχη­μα­τι­σμών, εξε­τά­ζο­ντας όλες τις αντι­φα­τι­κές τάσεις στο σύνο­λο τους, ανά­γο­ντες τες στους όρους ζωής και παρα­γω­γής των δια­φό­ρων τάξε­ων της κοι­νω­νί­ας…».

«Η συνει­σφο­ρά του Μαρξ είναι πως ξαφ­νι­κά παρή­γα­γε μία ποιο­τι­κή αλλα­γή στην ιστο­ρία της κοι­νω­νι­κής σκέ­ψης. Ερμη­νεύ­ει την ιστο­ρία, κατα­νο­εί τη δυνα­μι­κή της και προ­βλέ­πει το μέλ­λον (πράγ­μα που από μόνο του ικα­νο­ποιεί την επι­στη­μο­νι­κή του υπο­χρέ­ω­ση), αλλά επί πρό­σθε­τα εκφρά­ζει μία επα­να­στα­τι­κή αντί­λη­ψη: ο κόσμος δεν αρκεί να ερμη­νευ­τεί αλλά θα πρέ­πει να μετα­βλη­θεί. Ο άνθρω­πος παύ­ει να απο­τε­λεί δού­λο και εργα­λείο του περι­βάλ­λο­ντός του, μετα­τρέ­πο­ντας τον εαυ­τό του σε αρχι­τέ­κτο­να της μοί­ρας του. Εκεί­νη τη στιγ­μή, ο Μαρξ θέτει τον εαυ­τό του στό­χο όλων εκεί­νων που ενδια­φέ­ρο­νται να δια­τη­ρή­σουν την παλιά τάξη…».

Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα, Σημειώ­σεις για τη μελέ­τη της Κου­βα­νι­κής Επα­νά­στα­σης, 1960.

Ο Μαρξ πήγε τη δια­λε­κτι­κή του Χέγκελ ένα βήμα παρα­πέ­ρα. «Η φιλο­σο­φία του Μαρξ είναι ο ολο­κλη­ρω­μέ­νος φιλο­σο­φι­κός υλι­σμός, που έδω­σε στην ανθρω­πό­τη­τα- και ιδιαί­τε­ρα στην εργα­τι­κή τάξη- ισχυ­ρά όργα­να γνώ­σης» γρά­φει ο Β.Λένιν. Ο ίδιος Μαρξ φώτι­σε αυτό που επι­φα­νείς αστοί οικο­νο­μο­λό­γοι και μελε­τη­τές δεν είχαν ανα­δεί­ξει. «Εκεί που αστοί οικο­νο­μο­λό­γοι έβλε­παν σχέ­σεις πραγ­μά­των (ανταλ­λα­γή εμπο­ρεύ­μα­τος με εμπό­ρευ­μα), ο Μαρξ απο­κά­λυ­ψε σχέ­σεις ανά­με­σα σε ανθρώ­πους […] Η διδα­σκα­λία της υπε­ρα­ξί­ας είναι ο ακρο­γω­νιαί­ος λίθος της οικο­νο­μι­κής θεω­ρί­ας του Μαρξ» παρα­τη­ρεί ο Βλ.Λένιν.

Ανα­φε­ρό­με­νος στο έργο του στε­νού του συνερ­γά­τη, ο Φρ.Ένγκελς επι­ση­μαί­νει: «Όπως ο Δαρ­βί­νος ανα­κά­λυ­ψε το νόμο εξέ­λι­ξης της οργα­νι­κής φύσης, λέει ο Ενγκελς, έτσι ο Μαρξ ανα­κά­λυ­ψε το νόμο της εξέ­λι­ξης της ανθρώ­πι­νης ιστο­ρί­ας: (…) Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανα­κά­λυ­ψε επί­σης τον ειδι­κό νόμο κίνη­σης του σημε­ρι­νού κεφα­λαιο­κρα­τι­κού τρό­που παρα­γω­γής και της αστι­κής κοι­νω­νί­ας που προ­έρ­χε­ται απ’ αυτόν. Με την ανα­κά­λυ­ψη της υπε­ρα­ξί­ας φωτί­στη­καν μεμιάς όλα, ενώ όλες οι προη­γού­με­νες έρευ­νες, τόσο των αστών οικο­νο­μο­λό­γων, όσο και των σοσια­λι­στών κρι­τι­κών, είχαν πλα­νη­θεί στο σκο­τά­δι» (Επι­κή­δεια ομι­λία, Μάρ­της 1883, «Κ. Μαρξ – Φ. Ένγκελς, «Δια­λε­χτά Έργα», τόμος Α).

Ο ίδιος ο Μαρξ, ανα­φε­ρό­με­νος στο έργο του έγρα­φε: “Ο,τι και­νού­ριο έκα­να εγώ, ήταν για να αποδείξω:

1. Ότι η ύπαρ­ξη των τάξε­ων συν­δέ­ε­ται απλώς με ορι­σμέ­νες φάσεις ανά­πτυ­ξης της παραγωγής.
2. Ότι η ταξι­κή πάλη οδη­γεί ανα­γκα­στι­κά στη δικτα­το­ρία του προλεταριάτου.
3. Ότι η ίδια αυτή η δικτα­το­ρία απο­τε­λεί μονά­χα το πέρα­σμα στην κατάρ­γη­ση όλων των τάξε­ων και σε μια ατα­ξι­κή κοι­νω­νία». (Κ. Μαρξ — Φ. Ενγκελς, «Δια­λε­κτά Εργα», τ. 1).

Η πνευ­μα­τι­κή κλη­ρο­νο­μιά του Κ.Μαρξ είναι αντι­στρό­φως ανά­λο­γη των υλι­κών αγα­θών που άφη­σε στους απο­γό­νους του. Ο ίδιος έφυ­γε απ’ τη ζωή όπως έζη­σε: φτω­χός και χωρίς την ανα­γνώ­ρι­ση της οποί­ας έτυ­χαν δια­νοη­τές και επι­στή­μο­νες της επο­χής του. Με την σπου­δαία αρω­γή του Φρί­ντριχ Ένγκελς άφη­σε ωστό­σο πίσω του ότι πιο πλού­σιο, ότι πιο ισχυ­ρό και σημα­ντι­κό έργο θα μπο­ρού­σε να κλη­ρο­νο­μή­σει η εργα­τι­κή τάξη. Από το «Κεφά­λαιο», (το αξε­πέ­ρα­στα μεγα­λο­φυ­ές αυτό έργο της ανθρώ­πι­νης δια­νό­η­σης) μέχρι την «Κρι­τι­κή της Πολι­τι­κής Οικο­νο­μί­ας» και από το «Μανι­φέ­στο του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος» μέχρι την «Κρι­τι­κή του Προ­γράμ­μα­τος της Γκό­τα» δίνο­νται απα­ντή­σεις σε θεμε­λιώ­δη ερω­τή­μα­τα που είχαν τεθεί από την πρω­το­πό­ρα σκέ­ψη της ανθρωπότητας.

«Αν ο Μαρξ και ο Λένιν ήταν σήµε­ρα ζωντα­νοί, θα ήταν βασι­κοί διεκ­δι­κη­τές του βρα­βεί­ου Νόµπελ για την οικο­νο­µία. Ο Μαρξ προ­έ­βλε­ψε την προϊ­ού­σα εξα­θλί­ω­ση των εργα­ζο­µέ­νων και ο Λένιν προ­εί­δε την υπο­τα­γή της υλι­κής παρα­γω­γής στη συσ­σώ­ρευ­ση κερ­δών του χρη­µα­το­πι­στω­τι­κού κεφα­λαί­ου. Οι προ­βλέ­ψεις τους είναι κατά πολύ ανώ­τε­ρες από τα “οικο­νο­µι­κά µοντέ­λα” που σήµε­ρα βρα­βεύ­ο­νται µε Νόµπελ και από τις προ­βλέ­ψεις των κεντρι­κών τρα­πε­ζι­τών, των υπουρ­γών Οικο­νο­µι­κών και των νοµπε­λι­στών οικονοµολόγων…».

–Πωλ Γκρεγκ Ρόμπερτς, υφυ­πουρ­γός οικο­νο­μι­κών ΗΠΑ επί προ­ε­δρί­ας Reagan, Counterpunch.org, 7/10/2009.

Στην κλη­ρο­νο­μιά αυτού του έργου στη­ρί­χθη­κε ένας άλλος μεγά­λος της Ιστο­ρί­ας, ο ηγέ­της της Οχτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης, Βλ. Λένιν, για να συν­θέ­σει την ολο­κλη­ρω­μέ­νη θεω­ρία του μαρ­ξι­σμού-λενι­νι­σμού, του επι­στη­μο­νι­κού σοσια­λι­σμού. Στη βάση αυτών των ιδε­ών χτί­στη­κε το πρώ­το σοσια­λι­στι­κό κρά­τος στον κόσμο, καταρ­γή­θη­κε η εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, κατα­κτή­θη­καν εργα­σια­κά δικαιώ­μα­τα. Στη βάση των ιδε­ών του Μαρξ ανα­πτύ­χθη­καν σε όλον τον κόσμο κινή­μα­τα με στό­χο την κοι­νω­νι­κή χει­ρα­φέ­τη­ση- με τη μελέ­τη του Μαρξ γαλου­χή­θη­καν και σφυ­ρη­λα­τή­θη­καν επα­να­στά­τες-σύμ­βο­λα του 20ου αιώ­να από τη Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ και τον Ερνστ Τέλ­μαν μέχρι τον Φιντέλ Κάστρο και τον Ερνέ­στο Τσε Γκεβάρα.

Ο Μαρξ διέ­ψευ­σε όσους, μετά τις αντε­πα­να­στα­τι­κές ανα­τρο­πές στην ΕΣΣΔ και την ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη, προ­έ­βλε­ψαν το «τέλος της Ιστο­ρί­ας» και θέλη­σαν να βάλουν το μαρ­ξι­σμό στα σκο­νι­σμέ­να χρο­νο­ντού­λα­πα των βιβλιο­θη­κών. Σήμε­ρα, παρά την ύφε­ση των τελευ­ταί­ων δύο δεκα­ε­τιών στην οποία βρί­σκε­ται το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα, ο Μαρξ είναι επί­και­ρος όσο ποτέ. Ιδιαί­τε­ρα σε συν­θή­κες παρα­τε­τα­μέ­νης βαθιάς συστη­μι­κής κρί­σης του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος, την περιο­δι­κό­τη­τα της οποί­ας ο Κάρο­λος είχε τη διο­ρα­τι­κό­τη­τα να προβλέψει.

Στις μέρες μας, ο Καπι­τα­λι­σμός, μοιά­ζει να είναι βγαλ­μέ­νος απ’ τις σελί­δες του «Κομ­μου­νι­στι­κού Μανι­φέ­στου»: ολο­έ­να και πιο συγκε­ντρω­τι­κός, σάπιος και παρω­χη­μέ­νος, γεν­νά μονά­χα κρί­σεις, φτώ­χεια και πολέ­μους. Ο Μαρξ δικαιώθηκε.