Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

ΚΟΥΒΑ: Αμφιβολίες και βεβαιότητες από μια επίσκεψη

Επι­μέ­λεια — μετά­φρα­ση: Λου­κία Κων­στα­ντί­νου //

Αβά­να, Κούβα

Του Enrique Ubieta Gómez

Παρα­κα­λώ πολύ, κάποιος να μας το υπεν­θυ­μί­σει. Διό­τι έχουν περά­σει 57 χρό­νια και εγώ μόλις είχα γεν­νη­θεί. Ο Πρό­ε­δρος Ομπά­μα δεν είχε γεν­νη­θεί ακό­μα. Ποια ήταν η αιτία της ρήξης μετα­ξύ Κού­βας και Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών; Για­τί, μόλις ένα χρό­νο μετά την Επα­νά­στα­ση που ξεκι­νού­σε, το Δεκέμ­βρη του 1960 δηλα­δή, η βορειο­α­με­ρι­κα­νι­κή Κυβέρ­νη­ση καταρ­γού­σε την ποσό­τη­τα ζάχα­ρης που προ­μη­θευό­ταν από αυτό το βασι­κό κου­βα­νι­κό εξα­γώ­γι­μο προ­ϊ­όν; Μήπως διό­τι παρα­βιά­ζο­νταν τα ανθρώ­πι­να δικαιώ­μα­τα; Δεν το νομί­ζω. Η Επα­νά­στα­ση είχε ανα­τρέ­ψει μια δικτα­το­ρία που τα παρα­βί­α­ζε ατι­μώ­ρη­τα, που δολο­φο­νού­σε τους νέους στο δρό­μο. Εκεί­νος ο δολο­φο­νι­κός και διε­φθαρ­μέ­νος στρα­τός πολε­μού­σε τους εξε­γερ­μέ­νους στα βου­νά της ανα­το­λι­κής επαρ­χί­ας με βορειο­α­με­ρι­κα­νι­κά όπλα. Για­τί, αφού δεν τα είχαν σπά­σει με τον Μπα­τί­στα, έρχο­νταν τώρα σε ρήξη με την πρό­σφα­τη και για πρώ­τη φορά επα­να­στα­τι­κή κυβέρ­νη­ση; Ναι, βέβαια, το αυτο­κρα­το­ρι­κό δόγ­μα της εθνι­κής ασφά­λειας: η χώρα δεν τελειώ­νει εκεί που τελειώ­νουν τα σύνο­ρά της, εκτεί­νε­ται μέχρι τις αντλί­ες πετρε­λαί­ου της Μέσης Ανα­το­λής ή της Βενε­ζου­έ­λας, μέχρι οποια­δή­πο­τε τοπο­θε­σία επι­χει­ρούν ή προ­τί­θε­νται να επι­χει­ρή­σουν οι πολυ­ε­θνι­κές. Επι­βλή­θη­κε ο οικο­νο­μι­κός, εμπο­ρι­κός και χρη­μα­το­πι­στω­τι­κός απο­κλει­σμός σε μια ημι-αποι­κία, η οποία δεν υπο­τασ­σό­ταν. Γεγο­νός το οποίο, φυσι­κά, επη­ρέ­α­ζε τα οικο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα των πολυεθνικών.

Ο Πρό­ε­δρός μας, πρό­τει­νε στην Κυβέρ­νη­ση των Ηνω­μέ­νων Πολι­τειών μια πολι­τι­σμέ­νη συμ­βί­ω­ση που να απο­δέ­χε­ται και να σέβε­ται τις δια­φο­ρές. Όμως όταν ο Πρό­ε­δρος Ομπά­μα λέει ότι ο απο­κλει­σμός δεν απέ­φε­ρε τα ανα­με­νό­με­να απο­τε­λέ­σμα­τα και ότι εξαι­τί­ας αυτού, απο­φά­σι­σε να αλλά­ξει στρα­τη­γι­κή (όχι το στό­χο), αμφι­βάλ­λω. Είναι δυνα­τόν; Θέλουν, άρα­γε, πραγ­μα­τι­κά; Ο πολυ­κομ­μα­τι­σμός που αξιώ­νουν και η ανά­πτυ­ξη της ατο­μι­κής ιδιο­κτη­σί­ας που επι­θυ­μούν σχε­τί­ζε­ται, άρα­γε, με την Χάρ­τα Ανθρω­πί­νων Δικαιω­μά­των ή με τον Δεκά­λο­γο της πολι­τι­κής και οικο­νο­μι­κής  Κατά­κτη­σης εκ νέου, που ονειρεύονται;

Θεω­ρώ ότι η επί­σκε­ψη Ομπά­μα είναι ένα θετι­κό βήμα. Είναι χαρι­σμα­τι­κός άνθρω­πος. Με το χαμό­γε­λό του και την φυσι­κή του εξυ­πνά­δα, κατα­κτά καρ­διές. Εμείς, εννοώ οι κου­βα­νοί των τελευ­ταί­ων δεκα­ε­τιών, γνω­ρί­ζου­με έναν άλλο τύπο ηγέ­τη. Ο υπο­ψή­φιος για ένα πολι­τι­κό αξί­ω­μα σε εκεί­νη την κοι­νω­νία πρέ­πει να απο­τε­λεί ευά­ρε­στο προ­ϊ­όν για τον πιθα­νό κατα­να­λω­τή. Πρέ­πει να ξέρει να γελά με τους χιου­μο­ρί­στες της σει­ράς και, ει δυνα­τόν, μέχρι και να χορεύ­ει. Οι εκλο­γείς-κατα­να­λω­τές θα το πάρουν υπό­ψη τους – υπο­τί­θε­ται – αν είναι συμπα­θη­τι­κός και φαί­νε­ται να είναι σίγου­ρος για τον εαυ­τό του. Το κυβερ­νη­τι­κό του πρό­γραμ­μα θα  επι­λέ­ξει δύο ή τρία θέμα­τα μεγά­λης ζήτη­σης για τον τομέα που αντι­προ­σω­πεύ­ει και θα δια­τη­ρή­σει την καθιε­ρω­μέ­νη τάξη πραγ­μά­των. Τον ευχα­ρι­στώ που ήρθε και που προ­σπα­θεί να πιά­σει τα συναι­σθή­μα­τά μου. Όμως οι κου­βα­νοί έχου­με μελε­τή­σει και αυτό μας χρη­σι­μεύ­ει σε κάτι: τα μέτρα που έχει πάρει για την απο­δό­μη­ση του απο­κλει­σμού, στο μέτρο του δυνα­τού, κάνουν ανα­φο­ρά στη συνερ­γα­σία με το Κρά­τος, που είναι βέβαιο, ότι είναι αυτό το οποίο εξα­σφα­λί­ζει τη δωρε­άν υγεία και εκπαί­δευ­ση όλων των κου­βα­νών και την κοι­νω­νι­κή ασφά­λεια των παι­διών, των ηλι­κιω­μέ­νων και των ανα­πή­ρων. Ο δικός του στό­χος, επι­μέ­νει σε αυτό, είναι να ενθαρ­ρύ­νει την επι­τυ­χία των επο­νο­μα­ζό­με­νων «επι­χει­ρη­μα­τιών», τους μικρούς και μεσαί­ους ιδιο­κτή­τες. Θεω­ρεί πως αυτοί θα ανοί­ξουν τον δρό­μο για τον κου­βα­νι­κό καπι­τα­λι­σμό. Ο κου­βα­νι­κός καπι­τα­λι­σμός όμως, ασφα­λώς, δεν θα ήταν πολύ κου­βα­νι­κός. Και εδώ ακρι­βώς είναι το «κου­μπί». Για­τί, αν επι­στρέ­ψουν οι πολυ­ε­θνι­κές και οικειο­ποι­η­θούν τη χώρα όπως πριν, οι μικροί και μεσαί­οι ιδιο­κτή­τες θα σαρώ­νο­νταν. Φαί­νε­ται λοι­πόν πως, παρα­δό­ξως, οι κου­βα­νοί αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νοι θα ήταν πιο επι­τυ­χείς όσο ζουν σε μια σοσια­λι­στι­κή κοινωνία.

Και, παρ’ όλους αυτούς τους άβο­λους συλ­λο­γι­σμούς, αισθάν­θη­κα ικα­νο­ποί­η­ση όταν είπε πως : «η μοί­ρα της Κού­βας δεν θα απο­φα­σι­στεί ούτε από τις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες ούτε από καμία άλλη χώρα, το μέλ­λον της Κού­βας –είναι κυρί­αρ­χη και έχει κάθε δικαί­ω­μα να είναι υπε­ρή­φα­νη για αυτό- θα απο­φα­σι­στεί από τους κου­βα­νούς και από κανέ­ναν άλλον». Κατα­νο­εί, άρα­γε, τι σημαί­νει για μας, με όρους εθνι­κής κυριαρ­χί­ας, να κατέ­χουν παρά­νο­μα για πάνω από εκα­τό χρό­νια το έδα­φός μας στο Γκουαντάναμο;

Αν η ιδέα είναι να συνα­ντη­θούν οι λαοί μας και να μοι­ρα­στούν ελεύ­θε­ρα ο καθέ­νας τις από­ψεις του, απο­δε­χό­μα­στε την πρό­κλη­ση. Κι εμείς επί­σης, έχου­με να συνει­σφέ­ρου­με πράγ­μα­τα και κρι­τή­ρια  για να υπε­ρα­σπι­στού­με. Δεν είναι αυθαί­ρε­το το αμοι­βαίο ενδια­φέ­ρον για την ανά­πτυ­ξη από κοι­νού ιατρι­κών ερευ­νών, ούτε και το να συνερ­γα­στού­με για τον έλεγ­χο των επι­δη­μιών που επη­ρε­ά­ζουν εξί­σου όλους τους λαούς του κόσμου, όπως η χολέ­ρα στην Αϊτή, ο έμπο­λα στην Αφρι­κή ή ο σίκα, πιο πρό­σφα­τα. Επο­μέ­νως, δεν κατα­λα­βαί­νω για­τί ο Ομπά­μα, αφού πλέ­κει το εγκώ­μιο για τη δρά­ση της Κού­βας στην Αφρι­κή, δια­τη­ρεί το πρό­γραμ­μα που δίνει κίνη­τρα για τη λιπο­τα­ξία των για­τρών και νοσο­κό­μων που συνερ­γά­ζο­νται με άλλα έθνη.

Η λογι­κή για μια πολι­τι­σμέ­νη συμ­βί­ω­ση οδη­γεί στην χωρίς όρους εξά­λει­ψη του απο­κλει­σμού. Και απορ­ρί­πτει φρά­σεις σαν αυτή: «υπάρ­χει μεγά­λο ενδια­φέ­ρον στο Κον­γκρέ­σο για την κατάρ­γη­ση του απο­κλει­σμού. Όπως είπα προη­γου­μέ­νως, η ταχύ­τη­τα με την οποία αυτό θα συμ­βεί, κατά ένα μέρος εξαρ­τά­ται από το να μπο­ρέ­σου­με να λύσου­με συγκε­κρι­μέ­νες δια­φο­ρές που έχου­με πάνω σε θέμα­τα που σχε­τί­ζο­νται με τα ανθρώ­πι­να δικαιώ­μα­τα». Η μη απο­δο­χή που πολι­τι­κού συστή­μα­τος της Κού­βας, ας το πού­με επι­τέ­λους, δεν έχει καμία σχέ­ση με αρχές ή με ανθρω­πι­στι­κές πεποι­θή­σεις, αλλά με οικο­νο­μι­κά ιμπε­ρια­λι­στι­κά συμ­φέ­ρο­ντα. Ο Φιντέλ και ο Ραούλ –ακρι­βώς όπως ο Καμί­λο και ο Τσε, μετα­ξύ άλλων – κατέ­κτη­σαν την καρ­διά των κου­βα­νών το 1959, όχι για­τί κάποιοι σύμ­βου­λοι προ­έ­βα­λαν το χάρι­σμά τους να εκλέ­γο­νται,  αλλά για­τί καταρ­χήν έπαι­ξαν την ίδια τους την ζωή και για­τί,  πιο πολύ από λόγια –και δεν μπο­ρεί να ισχυ­ρι­στεί κανείς ότι μιλού­σαν λίγο- μίλη­σαν με πρά­ξεις. Αυτός είναι ο τύπος του ηγέ­τη που έχου­με μάθει οι κου­βα­νοί. Ο Ομπά­μα δεν μπό­ρε­σε να αντι­στα­θεί στην τάση που είχε να φωτο­γρα­φη­θεί με την σιλου­έ­τα του Τσε πίσω του. Ασφα­λώς ο ίδιος δεν είχε καμία σχέ­ση με τον θάνα­τό του, όμως είναι ο Πρό­ε­δρος της αυτο­κρα­το­ρί­ας που  τον διέ­τα­ξε. Άρα­γε, προ­σπα­θού­σε να οικειο­ποι­η­θεί το σύμ­βο­λο ή απλά έπαιρ­νε ένα ανα­μνη­στι­κό για το σπί­τι; Ο σφε­τε­ρι­σμός και η χει­ρα­γώ­γη­ση των συμ­βό­λων θα μπο­ρού­σε να απο­τε­λέ­σει θέμα άλλου άρθρου.

Το να απο­δε­χθούν τον ειρη­νι­κό σοσια­λι­σμό μας δεν είναι σοβα­ρό πρό­βλη­μα, η Κού­βα δεν απο­τε­λεί απει­λή για τις Ηνω­μέ­νες Πολι­τεί­ες. Όμως αν ο ιμπε­ρια­λι­σμός δεν περιο­ρι­στεί στα σύνο­ρά του, εξαι­τί­ας της φύσης του, τι κάνου­με; Αυτή η επί­σκε­ψη είναι πια ιστο­ρι­κή. Εδώ και 88 χρό­νια σε αυτή τη χώρα δεν ερχό­ταν κανέ­νας Πρό­ε­δρος. Πριν το ’59, διοι­κού­σαν την αποι­κία από την Πρε­σβεία. Η γέφυ­ρα της εμπι­στο­σύ­νης λοι­πόν πρέ­πει να οικο­δο­μη­θεί και από τις δύο ακτές.

Πηγή: Granma, φύλ­λο Νο.62, 22 Μάρ­τη 2016

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο