Παρουσίαση του βιβλίου “Φάλτσο η πορεία”

Γρά­φει η Μαριάν­θη Αλει­φε­ρο­πού­λου Χαλ­βα­τζή //

Δεν θα προ­σεγ­γί­σω το βιβλίο, από τη σκο­πιά κάποιου ειδι­κού πχ φιλο­λό­γου η κρι­τι­κού , για­τί δεν είμαι. Θα ακού­σε­τε τις σκέ­ψεις μιάς ανα­γνώ­στριας, που  απλά αγα­πά­ει τα βιβλία και τη λογο­τε­χνία.  Με την οπτι­κή των δικών μου εμπει­ριών και ιδε­ών στο πολι­τι­κό-κοι­νω­νι­κό γίγνε­σθαι, καθώς το βιβλίο έχει πολι­τι­κές και κοι­νω­νι­κές ανα­φο­ρές και χαρακτηριστικά.

Το μεγα­λύ­τε­ρο μέρος της  ιστο­ρί­ας , η μυθο­πλα­σία του βιβλί­ου, εκτυ­λίσ­σε­ται με τη μορ­φή ανα­μνή­σε­ων, σε ένα απο­γευ­μα­τι­νό μπά­νιο, στην αρχή στην ηρε­μία της θάλασ­σας  και μετά  μέσα σε μια καται­γί­δα  που ξέσπα­σε,  μετα­ξύ ζωής και θανά­του- πνιγ­μού της βασικής,θα έλε­γα, γυναί­κας,  όχι ηρω­ί­δας,  του μυθι­στο­ρή­μα­τος, της Καλυψώς.

Συμ­βο­λι­κή και ψυχο­λο­γι­κά μελε­τη­μέ­νη επι­λο­γή. Μέσα σε λίγες ώρες συμπυ­κνώ­νε­ται μια ολό­κλη­ρη ζωή σαν καται­γί­δα, μέ όλες τις αλή­θειες που ήταν κατα­χω­νια­σμέ­νες στη μνή­μη, μέσα σε μια  καται­γί­δα στη θάλασ­σα, για­τί τέτοιες ώρες απο­κα­λύ­πτο­νται όλες οι αλή­θειες. Τέτοιες ώρες, μετα­ξύ ζωής και θανά­του,  δεν μπο­ρεί ο εαυ­τός μας να κοροι­δέ­ψει, να παρα­πλα­νή­σει τον εαυ­τό του.

Σε αυτή την καται­γί­δα βρί­σκε­τα  συμ­πτω­μα­τι­κά και ένα άλλο βασι­κό προ­σω­πο της ιστο­ρί­ας,  ο Αντώ­νης. Αυτή η  καται­γί­δα, εκεί­νη τη βρα­διά συνέ­βα­λε ουσια­στι­κά  στο να προ­σπα­θή­σουν  να  διορ­θώ­σουν και οι δύο τη “φάλ­τσο πορεία” που είχαν ακο­λου­θή­σει,  προς άλλη κατεύ­θυν­ση, βέβαια, ο καθέ­νας και για τους δικούς του λόγους στη ζωή τους.

Το βιβλίο με κρά­τη­σε σε μια ζωντα­νή αγω­νία και ενδια­φέ­ρον για την εξέ­λι­ξη των γεγο­νό­των. Με εξέ­πλη­ξε με τις εναλ­λα­γές και τις εκπλή­ξεις του  (τα σασπένς) του. Με τα πρό­σω­πα που δια­πλέ­κο­νται. Με την   πολυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τα που εκφρά­ζει με πολ­λούς τρό­πους. Με τις εναλ­λα­γές των χωρών και των τοπί­ων που μας ταξι­δεύ­ει.  Των ιστο­ρι­κών γεγο­νό­των, που ανα­φέ­ρο­νται χωρίς χρο­νο­λο­γι­κή σει­ρά, από τη Μικρα­σια­τι­κή κατα­στρο­φή μέχρι τις ημέ­ρες μας τον 21 αιώ­να.  Με τις απο­κα­λύ­ψεις της δια­φθο­ράς και της δια­πλο­κής  πανε­πι­στη­μια­κών και πολι­τι­κών με το κεφά­λαιο και τους κατό­χους του, στον κόσμο της αγο­ράς και της εκμε­τάλ­λευ­σης. Με τις επι­στη­μο­νι­κές γνώ­σεις, που δίνει σε κάθε ευκαι­ρία, με τους  κοι­νω­νι­κούς προ­βλη­μα­τι­σμούς και διεκ­δι­κή­σεις που ανα­δει­κνύ­ει , όπως π.χ. την ισο­τι­μία των φύλων.  Δια­βά­ζο­ντάς το ευχα­ρι­στιέ­σαι, ξεκου­ρά­ζε­σαι , σκέ­πτε­σαι και μαθαίνεις.

Θα προ­σπα­θή­σω μια σύντο­μη προ­σέγ­γι­ση όλων αυτών των χαρα­κτη­ρι­στι­κών του βιβλίου.

Οι ανα­μνή­σεις, της παι­δι­κής και εφη­βι­κής ηλι­κί­ας,  της Καλυ­ψώς μιας μεσή­λι­κης γυναί­κας, εκτυ­λίσ­σο­νται  μέσα  στην απο­γευ­μα­τι­νή γαλή­νη της θάλασ­σας, αφη­μέ­νη στα κύμα­τα που την τρα­βούν στα βαθιά μακριά από την ακτή, αδια­φο­ρώ­ντας για τα σύν­νε­φα, που πυκνώ­νουν στον ορί­ζο­ντα και απει­λούν με καται­γί­δα.  Ακρι­βώς όπως και στη ζωή, εκεί­νη την επο­χή των εφη­βι­κών ονεί­ρων και αναζητήσεων.

Στο χωριό του παπ­πού,  του Μπάρ­μπα Στέ­φα­νου, την άνοι­ξη  με τον επι­τά­φιο και  την Ανά­στα­ση,  ή το καλο­καί­ρι και σε γιορ­τές,  όπου και  τα πρώ­τα σκιρ­τή­μα­τα του έρω­τα  και των φιλο­δο­ξιών για τη ζωή.

Η καται­γί­δα που  ξεσπά­ει αργό­τε­ρα, βρί­σκει την Καλυ­ψώ μακριά από τη σιγου­ριά της  ακτής.  Μαζί με την καται­γί­δα των  ανα­μνή­σε­ων από τη δικτα­το­ρία στην Ελλά­δα και μετά στη Γαλ­λία στην προ­σπά­θεια να φτιά­ξει τη δική της ζωή. Η  επι­θυ­μία της να βρε­θεί κοντά στον αγα­πη­μέ­νο της στο Παρί­σι την οδη­γεί στο πρώ­το φάλ­τσο βήμα, στην πρώ­τη ανή­θι­κη, απα­ρά­δε­κτη υπο­χώ­ρη­ση στη χού­ντα, για να απο­κτή­σει το πολυ­πό­θη­το δια­βα­τή­ριο, που της στε­ρούν λόγω του ιστο­ρι­κού των γονιών της.  Η άκρα­τη φιλο­δο­ξία της για επι­στη­μο­νι­κή εξέ­λι­ξη και ανα­γνώ­ρι­ση, η φάλ­τσο πορεία που ακο­λου­θεί, την υπο­χρε­ώ­νει να χωρί­σει από τον αγα­πη­μέ­νο της,  που έχει χαρά­ξει ακρι­βώς αντί­θε­τη  πορεία. Να παντρευ­τεί με ένα διε­φθαρ­μέ­νο πολι­τι­κό και πανε­πι­στη­μια­κό, να ανα­μει­χθεί και η ίδια στη βρω­μιά και στην ανη­θι­κό­τη­τα.  Να προ­δώ­σει τους αντι­στα­σια­κούς εξό­ρι­στους γονείς της, να θάψει τη καθα­ρή και σίγου­ρη φωνή  του  παπ­πού, να συνε­χί­σει χωρίς ηθι­κούς ενδοια­σμούς τη φιλό­δο­ξη εγω­κε­ντρι­κή, αντι­κοι­νω­νι­κή εξέ­λι­ξή της.

Στην ίδια θάλασ­σα, στην ίδια καται­γί­δα και ο Αντώ­νης, μεσή­λι­κας πια τώρα και αυτός, με τις δικές του ανα­μνή­σεις. Νεο­λαί­ος τότε, την επο­χή του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος  στην Κύπρο, της εισβο­λής των Τούρ­κων, της διχο­τό­μη­σης και  όλων την τρα­γι­κών επα­κό­λου­θων, ευαί­σθη­τος,  αλλά αδύ­να­μος δεν άντε­ξε σε μια τέτοια καται­γί­δα.  Παρά­τη­σε, μνή­μες, υπο­χρε­ώ­σεις απέ­να­ντι στον χαμέ­νο αδελ­φό και στην ταλαί­πω­ρη μάνα και ανα­ζή­τη­σε απά­γκιο στη ζωγρα­φι­κή και στη ζωή που έδει­χνε να τον καλεί στο Παρί­σι. Συν­δέ­θη­κε με τα άλλα πρό­σω­πα του βιβλί­ου. Δεν ανα­μεί­χθη­κε σε βρω­μιές. Αντί­θε­τα ονει­ρο­πό­λος, μονα­χι­κός, παρορ­μη­τι­κός,  αγνό­η­σε, έφτυ­σε, θα έλε­γα, πλα­στές ευκαι­ρί­ες, ανάδειξης.

Δεν πάλε­ψε όμως, δεν μπή­κε μες την κοι­νω­νία,  στους προ­βλη­μα­τι­σμούς και τους αγώ­νες της επο­χής. Βού­λια­ξε στη μονα­ξιά του,  μέχρι που ύστε­ρα από χρό­νια, μέσα στην ίδια  καται­γί­δα, της ίδιας θάλασ­σας και αυτός, έβα­λε στό­χο, με όποια θυσία,  να σώσει κάποιον άγνω­στο που έβλε­πε μακριά να  κινδυνεύει.

Στην αντί­θε­τη όχθη ο Δημο­σθέ­νης. Παι­δί με αστι­κές ρίζες, είχε αρχί­σει τη δική του επα­νά­στα­ση στη προ­δι­κτα­το­ρι­κή επο­χή, με τη συμ­με­το­χή του στους μαθη­τι­κούς αγώ­νες. Η δολο­φο­νία του Λαμπρά­κη, συντά­ρα­ξε προ­βλη­μά­τι­σε  τη νεο­λαία. Υπήρ­ξε σταθ­μός για χιλιά­δες νέους τότε μετα­ξύ των οποί­ων θυμά­μαι και εμέ­να. Η δικτα­το­ρία τον βρί­σκει για μετα­πτυ­χια­κές σπου­δές στο Παρί­σι.  Συμ­με­τεί­χε στις φοι­τη­τι­κές κινη­το­ποι­ή­σεις του Μάη του  ’68.  Μπο­λιά­στη­κε με τις και­νούρ­γιες ιδέ­ες και αξί­ες της επο­χής και έβα­λε ανά­λο­γους  στό­χους  για την επαγ­γελ­μα­τι­κή του εξέ­λι­ξη και γενι­κό­τε­ρα  τη ζωή του. Μέσα σε κεί­νη τη φουρ­τού­να των πολι­τι­κών και κοι­νω­νι­κών εξε­λί­ξε­ων  χώρι­σαν οι δρό­μοι τους  με την Καλυψώ.

Τα  πρό­σω­πα του βιβλί­ου αρκε­τά. Γυναί­κες και άνδρες, με τα δικά τους  χαρα­κτη­ρι­στι­κά και κοι­νω­νι­κή τάξη.  Πρό­σω­πα με επι­στη­μο­νι­κές και κοι­νω­νι­κές ανη­συ­χί­ες και δρά­σεις.  Η ζωή τους δια­πλέ­κε­ται. Ανα­δει­κνύ­ο­νται χαρα­κτή­ρες, πολι­τι­σμοί , ιδε­ο­λο­γί­ες, στά­σεις ζωής.

Ο μπάρ­μπα Στέ­φα­νος δια­περ­νά­ει με τη δια­κρι­τι­κή παρου­σία του όλο το βιβλίο συμ­βο­λί­ζο­ντας  τον απλό ακέ­ραιο άνθρω­πο, τη μικρή φλό­γα που μου έλε­γε η μάνα μου, στη ζωή της Καλυ­ψώς, αλλά και του κάθε ανα­γνώ­στη,  που  η Καλυ­ψώ την αγνόησε .

Η πολυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τα εκφρά­ζε­ται με πολ­λούς τρό­πους. Ένας απ’ αυτούς,  είναι τα ίδια τα πρό­σω­πα και η προ­έ­λευ­σή τους.  Η Καλυ­ψώ και ο Δημο­σθέ­νης Έλλη­νες. Ο Αντώ­νης Κύπριος. Η Λου­τσία η “γκραι­κά­να”  γόνος Ιτα­λών μετα­να­στών στην Αυστρα­λία. Η Μισλίν Γαλ­λί­δα παι­δί εργα­τι­κής οικο­γέ­νειας,  που προ­σπα­θεί να σπου­δά­σει και να ζήση.  Ο Άνταμ Αμε­ρι­κά­νος επι­στή­μο­νας από τη Βιρ­τζί­νια, η    Σού­ζαν  Σκω­τσέ­ζα,   που τελι­κά θα  ζήση στην Κύπρο.  Ο Παρι­ζό,  ο Ζεν­λού Γάλ­λοι διε­φθαρ­μέ­νοι πανε­πι­στη­μια­κοί, ο Παρ­βε­νύ Ελλη­νο­γάλ­λος  κι αυτός διε­φθαρ­μέ­νος πολι­τι­κός.  Λεμπλάν θύμα , η Ευρυ­δί­κη,  γονείς, παπ­πού­δες  και  η ζωή συνε­χί­ζε­ται με τα παι­διά των πρω­τα­γω­νι­στών στον αιώ­να μας.  Η Ελέ­νη Ελλη­νο­γαλ­λί­δα, η Άλμα από τη  Χιλή, ο  Τομ, ο Άλεξ  Ελλη­νο­α­με­ρι­κα­νό­που­λα .  Οι άνθρω­ποι και οι πολι­τι­σμοί ανα­μει­γνύ­ο­νται, γίνο­νται ομορ­φό­τε­ροι με αυτό που έχει ανά­γκη ο άνθρω­πος , την αγά­πη, τη  φιλία και τη συνερ­γα­σία. Όχι με τον αντα­γω­νι­σμό και τον πόλε­μο που τους αδειά­ζουν τις ψυχές  και τους παραμορφώνουν.

Αυτή η πολυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τα των προ­σώ­πων δίνει την ευκαι­ρία στη συγ­γρα­φέα να μας ταξι­δέ­ψει με φυσι­κό­τη­τα  σε πολ­λές  χώρες.  Άλλο­τε  περι­γρά­ψει τη φύση, όπως γίνε­ται στις Άλπεις, άλλο­τε τους πολι­τι­σμούς , αλλά κυρί­ως ανα­δει­κνύ­ει τα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα εκεί­νης της περιό­δου, δίνο­ντας αντι­κει­με­νι­κά στοι­χεία.    Αυτή κατά τη γνώ­μη μου,  είναι μια σημα­ντι­κή  και ενδια­φέ­ρου­σα  πλευ­ρά του βιβλί­ου.  Να ανα­φερ­θώ σε ορισμένα.

Μέσα από τις σημειώ­σεις του Δημο­σθέ­νη περι­γρά­φο­νται τα γεγο­νό­τα του Μάη στο  68. Γίνε­ται πολι­τι­κή εκτί­μη­ση, όχι μόνο των γεγο­νό­των του Μάη, αλλά και άλλων  που ακο­λου­θούν, με μια  δια­λε­κτι­κή μαρ­ξι­στι­κή  προ­σέγ­γι­ση. Χρή­σι­μο,  για­τί η δια­στρέ­βλω­ση της ιστο­ρί­ας από τους, προ­σω­ρι­νούς σίγου­ρα, νικη­τές συνε­χί­ζε­ται.  Δια­βά­ζου­με γα τη δικτα­το­ρία στην Ελλά­δα το 1967,  το κυνη­γη­τό των κομ­μου­νι­στών και  αρι­στε­ρών, τα γεγο­νό­τα του πολυ­τε­χνεί­ου το  ’73. Για την εισβο­λή των Τούρ­κων, τη διχο­τό­μη­ση και την κατο­χή της  Κύπρου το 74. Για το ρόλο των Αμε­ρι­κά­νων και του ΝΑΤΟ με σημα­ντι­κές αντι­κει­με­νι­κές πλη­ρο­φο­ρί­ες.  Το καθο­δη­γού­με­νο από τη CIA πρα­ξι­κό­πη­μα του Πινο­σέτ στη Χιλή. Τη  Μικρα­σια­τι­κή κατα­στρο­φή , την κατο­χή, τη μετα­βαρ­κι­ζια­νή Ελλά­δα, τις εξο­ρί­ες κλπ κλπ.. .

Βασι­σμέ­νη πιστεύω και στην προ­σω­πι­κή της εμπει­ρία  και γνώ­ση για όσα συμ­βαί­νουν στο χώρο του Πανε­πι­στη­μί­ου και της έρευ­νας, κρα­τώ­ντας σωστά το τιμό­νι η ίδια,  απο­κα­λύ­πτει τη δια­φθο­ρά και την δια­πλο­κή που υπάρ­χει σε αυτό το χώρο, αλλά και στην  πολι­τι­κή με το κεφά­λαιο και τους κατό­χους του, στο σύστη­μα του καπι­τα­λι­σμού , της αγο­ράς και της εκμε­τάλ­λευ­σης. Ο αντα­γω­νι­σμός,  το προ­σω­πι­κό όφε­λος, το κέρ­δος είναι οι κινη­τή­ριες δυνά­μεις αυτού του κόσμου.

Η συγ­γρα­φέ­ας, ερευ­νή­τρια η ίδια, βρί­σκει την ευκαι­ρία  να εμπλου­τί­σει και αυτό το βιβλίο με επι­στη­μο­νι­κές , αλλά και γενι­κό­τε­ρες γνώ­σεις,  πχ για καλ­λι­τέ­χνες και  ρεύ­μα­τα της τέχνης. Να τις κάνει αξιό­πι­στες με υπο­ση­μειώ­σεις στο τέλος του βιβλί­ου. Με την ευκαι­ρία πχ  του Επι­τά­φιου μαθαί­νου­με για το συμ­βο­λι­σμό της σταύ­ρω­σης και της ανά­στα­σης σε πολ­λούς θρύ­λους και θρη­σκεί­ες από την αρχαιό­τη­τα. Για τη λει­τουρ­γία του νευ­ρι­κού συστή­μα­τος,  για  την έρη­μο Ατα­κά­μα  των Χιλια­νών Άνδε­ων και  τις “Φωτει­νές βιο­ϋ­πο­γρα­φές” στο διά­στη­μα,  τελευ­ταίο επί­τευγ­μα στην αστρο­νο­μία, με την ευκαι­ρία της παρα­κο­λού­θη­σης μιάς διά­λε­ξης στη Χιλή.

Τέλος, λόγω και της δικής μου συμ­με­το­χής στο ριζο­σπα­στι­κό γυναι­κείο κίνη­μα, δυο λόγια για τις ανα­φο­ρές του βιβλί­ου.  Η θέση της γυναί­κας στην κοι­νω­νία και η προ­σπά­θειά της να κατα­κτή­σει την ισο­τι­μία της  και  ότι άλλο  της στε­ρούν, ανα­δει­κνύ­ε­ται έμμε­σα σε πολ­λά μέρη του βιβλί­ου , αλλά σε ορι­σμέ­να σημεία και άμε­σα με ανα­φο­ρές  στο γυναι­κείο κίνη­μα, το Μάη του 68 στο Παρί­σι, αλλά και στη επο­χή μας στην Ελλά­δα και στη Γαλ­λία. Η Καλυ­ψώ προ­σπα­θεί μέσα από την προ­σω­πι­κή φιλο­δο­ξία,  την δια­φθο­ρά, την κατα­πά­τη­ση αξιών, την επαγ­γελ­μα­τι­κή ανα­γνώ­ρι­ση, την υπο­βάθ­μι­ση της μητρό­τη­τας, μακριά από τον προ­βλη­μα­τι­σμό για τις αιτί­ες (αυτή  μια ερευ­νή­τρια) μέσα στο ευνοϊ­κό κλί­μα των κοι­νω­νι­κών διερ­γα­σιών εκεί­νης της επο­χής. Οι άλλες, η Λου­τσία μετα­νά­στρια, η Μισλίν από εργα­τι­κή οικο­γέ­νεια, μέσα από την κοι­νω­νι­κή συμ­με­το­χή,  από τη δου­λειά, τους στό­χους,  τη σωστή σχέ­ση με το σύντρο­φο, την προ­σω­πι­κή αξιο­πρέ­πεια και κυρί­ως τους αγώ­νες. Η Ελέ­νη που εκπρο­σω­πεί τη νέα γενιά,  αλλά και την άλλη πορεία από τη μάνα της, οργα­νω­μέ­να και πιο καθα­ρά  μέσα και από το ριζο­σπα­στι­κό γυναι­κείο κίνη­μα στην Ελλά­δα στην επο­χή μας.

Και ενώ όλα αυτά δια­πλέ­κο­νται και το μυθι­στό­ρη­μα κυλά­ει, μέσα στην καται­γί­δα εκεί­νης της νύχτας, άλλα­ξαν πορεία και οι δύο παρα­συρ­μέ­νοι από την καται­γί­δα στη ζωή. Με μια θα έλε­γα  αστυ­νο­μι­κής πνο­ής συμ­πτώ­σεις ξανα­βρέ­θη­καν τα  κεντρι­κά πρό­σω­πα του βιβλί­ου πολ­λά χρό­νια  μετά,  στην επο­χή μας..  Οι σχέ­σεις τους δομή­θη­καν πάνω σε νέες βάσεις. Η Καλυ­ψώ, ο Αντώ­νης  και η Σκο­τζέ­ζα, ο Δημο­σθέ­νης και η Λου­τσία. Η Μισλίν  και ο Ανταμ,  σε άλλη πορεία από εκεί­νη που την έκα­νε να χωρί­σουν στην Αμε­ρι­κή, για­τί “δεν  θα ήθε­λε να συνε­χί­σει να αργο­πε­θαί­νει” όπως ομο­λό­γη­σε ο ίδιος. Το αισιό­δο­ξο μήνυ­μα  όμως έρχε­ται από τη νέα γενιά, από τη στά­ση ζωής και την αλη­θι­νή  σχέ­ση των παι­διών τους, της Ελέ­νης και του Άλεξ, του Τομ και της Αλμας. Με βασι­κό κρί­κο στη σχέ­ση τους την αγά­πη, με ενδια­φέ­ρο­ντα επι­στη­μο­νι­κά , επαγ­γελ­μα­τι­κά, καλ­λι­τε­χνι­κά και κυρί­ως με τη συμ­με­το­χή στο κοι­νω­νι­κό γίγνε­σθαι και στους αγώνες.

Για­τί  δυστυ­χώς, ή ευτυ­χώς, όπως φαί­νε­ται από τη ζωή του Αντώ­νη, στο άδεια­σμα της ψυχής , στην απα­ξί­ω­ση μιας ζωής που μας ανή­κει,  δεν οδη­γεί  μόνο η εξα­γο­ρά συνει­δή­σε­ων και η  συμ­με­το­χή σε ανή­θι­κες και βρώ­μι­κες επι­λο­γές, (άσχε­το αν το κατα­λα­βαί­νουν  η όχι αυτοί που υπο­κύ­πτουν) αλλά  και η από­συρ­ση,  η παρα­δο­χή αμα­χη­τί των δει­νών αυτού του κόσμου.

Το βιβλίο έχει κοι­νω­νι­κό και πολι­τι­κό προ­σα­να­το­λι­σμό,  όχι μόνο από τη στά­ση ζωής των πρω­τα­γω­νι­στών,  αλλά και από την εκτί­μη­ση των ιστο­ρι­κών γεγο­νό­των που ανα­φέ­ρο­νται,  το ρόλο των ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυνά­με­ων και του ΝΑΤΟ δια­χρο­νι­κά, κλπ. Προ­σβλέ­πει  σε μιά κοι­νω­νία  που  θα οικο­δο­μεί­ται χωρίς αντα­γω­νι­σμούς και ατο­μι­κές επι­διώ­ξεις, χωρίς την  εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο. Σε μια κοι­νω­νία που η εργα­σία και η  επι­στή­μη θα εξυ­πη­ρε­τούν  τον άνθρω­πο και όχι τους κεφα­λαιο­κρά­τες.  Οι συμ­βο­λι­σμοί και τα γεγο­νό­τα  δια­πλέ­κο­νται και μιλούν. Θα κλεί­σω με το διά­λο­γο του  αγω­νι­στή παπ­πού της Ελέ­νης με τη συνε­ξό­ρι­στη τότε,  συντρό­φισ­σά του και τον τελευ­ταίο  λόγο της συγ­γρα­φέα. Παπ­πούς: “Πήρε τη σκυ­τά­λη η εγγο­νού­λα μας, ύψω­σε την κόκ­κι­νη σημαία.…..”  Συγ­γρα­φέ­ας:  “Ο μπάρ­μπα Στέ­φα­νος απο­μα­κρύν­θη­κε δια­κρι­τι­κά , στρί­βο­ντας το μου­στά­κι του. Δυο δια­μα­ντά­κια λαμπύ­ρι­ζαν  στα καλο­συ­νά­τα μάτια του.”

25/5/2016