Φιντέλ Κάστρο: «Που είναι η επιτυχία του Καπιταλισμού;»

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Με αφορ­μή την συμπλή­ρω­ση 90 χρό­νων από τη γέν­νη­ση (13 Αυγού­στου) του σπου­δαί­ου κου­βα­νού επα­να­στά­τη και ηγέ­τη, Φιντέλ Κάστρο, παρα­θέ­του­με απο­σπά­σμα­τα λόγων του ίδιου για τον Καπι­τα­λι­σμό. Έναν Καπι­τα­λι­σμό που τον έχει περι­γρά­ψει συνο­πτι­κά ως «απε­χθή, πρό­στυ­χο και βρώ­μι­κο». Η συντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία των παρα­κά­τω απο­σπα­σμά­των είναι από την- εξαι­ρε­τι­κά δύσκο­λη για την Κού­βα- περί­ο­δο των αρχών της δεκα­ε­τί­ας του ’90, κατά τη διάρ­κεια των αντε­πα­να­στα­τι­κών ανα­τρο­πών στην ΕΣΣΔ και την Ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη και ως εκ τού­του απο­κτούν ιδιαί­τε­ρη σημασία. 

“Οδη­γού­μα­στε από τις αρχές του Μαρ­ξι­σμού-Λενι­νι­σμού. Ο Καπι­τα­λι­σμός και η πολι­τι­κή του ιδε­ο­λο­γία, οι μεγα­λο­γαιο­κτή­μο­νες και η αστι­κή τάξη οδη­γού­νται απ’ τον ιδε­α­λι­σμό και την προ­σω­πι­κή ιδιο­τέ­λεια, από την εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, από εθνι­κή ιδιο­τέ­λεια, από αισθή­μα­τα μίσους και από ίντρι­γκα- αυτός είναι ο λόγος που οι αστοί, οι καπι­τα­λι­στές και οι ιμπε­ρια­λι­στές προ­σπα­θούν μόνι­μα να κρα­τούν τον κόσμο σε μια κατά­στα­ση πολέμου”.

• Ομι­λία στο ανα­το­λι­κό Βερο­λί­νο, 1972.

* * *

“Ο εργά­της στο σοσια­λι­στι­κό σύστη­μα γνω­ρί­ζει για ποιο λόγο δου­λεύ­ει. Δεν εργά­ζε­ται μόνο για τον εαυ­τό του. Εργά­ζε­ται για την πατρί­δα, την κοι­νω­νία, για όλο το λαό, για τα παι­διά του, για τους ανθρώ­πους που αγα­πά, τους γονείς του. […] Ο εργά­της στο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα δεν έχει καμία εναλ­λα­κτι­κή παρά μόνο να δου­λεύ­ει για το χρήμα. 

Ο Σοσια­λι­σμός μπο­ρεί και πρέ­πει να λει­τουρ­γεί καλύ­τε­ρα απ’ τον Καπι­τα­λι­σμό. Δεί­τε τον αριθ­μό των προ­βλη­μά­των που υπάρ­χουν στις καπι­τα­λι­στι­κές κοι­νω­νί­ες. Υπάρ­χει ανερ­γία, ναρ­κω­τι­κά, άλλα ελατ­τώ­μα­τα. Τι μπο­ρούν να κάνουν; Ο κάθε ένας έχει αφε­θεί στη μοί­ρα του. Ο Καπι­τα­λι­σμός δε μπο­ρεί να παρέ­χει στον άνθρω­πο κανε­νός άλλου είδους πεπρωμένο”.

- Ομι­λία στην επέ­τειο των δύο χρό­νων απ’ το θάνα­το του Blas Roca Calderio, κου­βα­νού πολι­τι­κού και προ­έ­δρου της Λαϊ­κής Εθνο­συ­νέ­λευ­σης, 3 Οκτω­βρί­ου 1989.

* * *

Ανα­φε­ρό­με­νος στο υπο­τι­θέ­με­να «πλου­ρα­λι­στι­κό-πολυ­κομ­μα­τι­κό» σύστη­μα του καπι­τα­λι­σμού και πιο συγκε­κρι­μέ­να των ΗΠΑ- εξ ου και η ανα­φο­ρά στο γάι­δα­ρο (Δημο­κρα­τι­κοί) και στον ελέ­φα­ντα (Ρεπου­μπλι­κά­νοι):

“Τι σπου­δαίο πράγ­μα είναι για τον Ιμπε­ρια­λι­σμό, ο οποί­ος έχει ένα μόνο κόμ­μα, παρ’ ότι μπο­ρεί να κρύ­βε­ται πίσω απ’ το σύμ­βο­λο ενός γαϊ­δά­ρου ή ενός ελέ­φα­ντα και άλλων κομ­μά­των με άλλα σύμ­βο­λα. Είναι ειδι­κοί σε αυτό- θα πρέ­πει να το γνω­ρί­ζε­τε. Αλλά, είναι πραγ­μα­τι­κά το κόμ­μα του καπι­τα­λι­σμού, το κόμ­μα του ιμπε­ρια­λι­σμού, το κόμ­μα των μονο­πω­λί­ων, το κόμ­μα των πολυ­ε­θνι­κών στο οποίο αντι­κα­το­πτρί­ζο­νται οι πολι­τι­κές των δια­φό­ρων κομ­μά­των που είναι σχε­δόν δυσ­διά­κρι­τες, ακρι­βώς επει­δή τα μεγά­λα εγκλή­μα­τα υπο­στη­ρί­ζο­νται από κοι­νού απ’ τα λεγό­με­να “κόμ­μα­τα”. Η εισβο­λή στη Γρα­νά­δα επι­κρο­τή­θη­κε και απ’ τα δύο κόμ­μα­τα. Ο εγκλη­μα­τι­κός πόλε­μος στον Πανα­μά επι­κρο­τή­θη­κε και απ’ τα δύο κόμ­μα­τα, απ’ τα δύο υπο­τι­θέ­με­να κόμ­μα­τα. Ο Ψυχρός Πόλε­μος, η κούρ­σα των εξο­πλι­σμών και όλα τα εγκλή­μα­τα που διέ­πρα­ξαν οι ιμπε­ρια­λι­στές για μεγά­λο διά­στη­μα έχουν πάντα την στή­ρι­ξη του ενός και μονα­δι­κού κόμ­μα­τος του ιμπε­ρια­λι­σμού και του καπιταλισμού”. 

• Ομι­λία στο κλεί­σι­μο των εργα­σιών του 16ου Συνε­δρί­ου της Ομο­σπον­δί­ας Εργα­τών Κού­βας, 29 Ιανουα­ρί­ου 1990.

* * *

“Μπο­ρώ να σας πω ότι ο Καπι­τα­λι­σμός που υπήρ­χε στην Κού­βα λίγο περισ­σό­τε­ρο από 30 χρό­νια πριν, όσο σκλη­ρός κι’ αν ήταν, δεν ήταν τόσο κατα­στρε­πτι­κός όσο ο Καπι­τα­λι­σμός που δεκά­δες εκα­τομ­μύ­ρια, δισε­κα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι στον κόσμο ζουν σήμε­ρα. Αυτό που συμ­βαί­νει σήμε­ρα είναι χει­ρό­τε­ρο απ’ ότι συνέ­βαι­νε στην Κού­βα και η κατά­στα­ση επι­δει­νώ­νε­ται ραγδαία. Τώρα μας προ­σφέ­ρουν το νεο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό, ζητώ­ντας απ’ τους ανθρώ­πους να πλη­ρώ­σουν μέχρι και το τελευ­ταίο σεντ του χρέ­ους τους. Τα πάντα ιδιω­τι­κο­ποιού­νται. Τα πάντα, ασφα­λώς, δίνο­νται στις πολυ­ε­θνι­κές. […] Πρώ­τα ήταν η αποι­κιο­κρα­τία, αργό­τε­ρα η νεο­α­ποι­κιο­κρα­τία και μετά ο Ιμπε­ρια­λι­σμός. Ανα­κε­φα­λαιώ­νο­ντας, αυτό είναι το απο­τέ­λε­σμα αιώ­νων καπι­τα­λι­στι­κής κυριαρχίας. 

- Ομι­λία για την συμπλή­ρω­ση 30 χρό­νων απ’ τη νίκη στον Κόλ­πο των Χοί­ρων, 20 Απρι­λί­ου 1991. 

* * *

“Γίνε­ται λόγος για την απο­τυ­χία του Σοσια­λι­σμού, αλλά που είναι η επι­τυ­χία του Καπι­τα­λι­σμού στην Αφρι­κή, την Ασία, τη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή; [..] Ο Καπι­τα­λι­σμός έχει απο­τύ­χει σε περισ­σό­τε­ρες από 100 χώρες οι οποί­ες βρί­σκο­νται σε μια πραγ­μα­τι­κά απελ­πι­στι­κή κατά­στα­ση. Δεν αντι­λαμ­βά­νο­μαι για­τί αυτό δεν ανα­φέ­ρε­ται, την στιγ­μή που υπάρ­χει τόση συζή­τη­ση για την απο­τυ­χία του σοσια­λι­σμού με αφορ­μή τα γεγο­νό­τα στην ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη. […] Ο Καπι­τα­λι­σμός έχει κατα­στρέ­ψει τον κόσμο- έχει δηλη­τη­ριά­σει τα ποτά­μια, τις θάλασ­σες, την ατμό­σφαι­ρα, κατα­στρέ­φει το περι­βάλ­λον και προ­κα­λεί μη ανα­τρέ­ψι­μη αλλα­γή του κλί­μα­τος παγκοσμίως”.

“Αυτό το εγω­ι­στι­κό και ανη­λε­ές καθε­στώς- ο καπι­τα­λι­σμός- είναι προ­ο­ρι­σμέ­νο να εξα­φα­νι­στεί. Πραγ­μα­τι­κά το πιστεύω αυτό διό­τι έχω πίστη στην ανθρω­πό­τη­τα και πιστεύω στο ανθρώ­πι­νο είδος και στην δυνα­τό­τη­τα του να παλέ­ψει για δικαιο­σύ­νη και ελευθερία”.

• Συνέ­ντευ­ξη στο μεξι­κά­νι­κο περιο­δι­κό SIEMPRE, 30 Μαϊ­ου 1991.

TORONTO, ON: Fidel Castro. Photo taken by Boris Spremo/Toronto Star Feb. 1, 1976. (Boris Spremo/Toronto Star via Getty Images)

* * *

“Βρί­σκω τον Καπι­τα­λι­σμό απε­χθή. Είναι πρό­στυ­χος, βρώ­μι­κος, απο­ξε­νω­τι­κός… διό­τι δημιουρ­γεί πόλε­μο, υπο­κρι­σία και ανταγωνισμό”.

• ΦΙΝΤΕΛ ΚΑΣΤΡΟ ΡΟΥΖ.

“Μας επέ­βα­λαν τον Καπι­τα­λι­σμό για σχε­δόν 60 χρό­νια. Τι μας άφη­σε ο Καπι­τα­λι­σμός; Τι κλη­ρο­νο­μή­σα­με από τη νεο­α­ποι­κιο­κρα­τία των γιάν­κη­δων έπει­τα από σχε­δόν 60 χρό­νια; Κλη­ρο­νο­μή­σα­με 100 χιλιά­δες ιερό­δου­λες σε ένα πλη­θυ­σμό 6.5 εκα­τομ­μυ­ρί­ων, 600 χιλιά­δες ανέρ­γους, εκα­τομ­μύ­ρια αναλ­φά­βη­τους, δεκά­δες χιλιά­δες παι­διά που πέθαι­ναν κάθε χρό­νο λόγω έλλει­ψης ιατρι­κής φρο­ντί­δας και νοσο­κο­μεί­ων. Ολι­κή εγκα­τά­λει­ψη από κάθε άπο­ψη. Ένας παρά­δει­σος για την πλειο­ψη­φία της αστι­κής τάξης και των μεγα­λο­κτη­μα­τιών. Τι μας άφη­σαν όλοι αυτοί; 

Ούτε 10% των γυναι­κών δεν είχαν δου­λειά, ούτε καν ήταν μέρος του εργα­τι­κού δυνα­μι­κού. Η κατά­στα­ση που παρα­τη­ρού­με σήμε­ρα εδώ, στη δευ­τε­ρο­βάθ­μια εκπαί­δευ­ση, όπου η πλειο­ψη­φία των αντι­προ­σώ­πων είναι κορί­τσια, θα ήταν αδύ­να­τη επει­δή οι γυναί­κες της αρι­στο­κρα­τί­ας και της αστι­κής τάξης, οι κόρες της αρι­στο­κρα­τί­ας και των αστών, εκπαι­δεύ­ο­νταν με μονα­δι­κό σκο­πό το γάμο. Οι υπό­λοι­πες γυναί­κες, οι κόρες του προ­λε­τα­ριά­του και των χωρι­κών, προ­ε­τοι­μά­ζο­νταν για μια ζωή πεί­νας, οι περισ­σό­τε­ρες εξ’ αυτών, ή αλλιώς προ­ε­τοι­μά­ζο­νταν να βγούν στην πορ­νεία, να δου­λέ­ψουν σε μπαρ και καμπα­ρέ ή ως υπη­ρέ­τριες. Αυτές ήταν οι δου­λειές για τις γυναί­κες της χώρας μας. Αυτά κλη­ρο­νο­μή­σα­με έπει­τα από 60 χρό­νια καπι­τα­λι­σμού, όλα αυτά τα κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα και τις φαυ­λό­τη­τες που η Επα­νά­στα­ση εξά­λει­ψε σε 30 χρόνια”.

- Ομι­λία στην Ομο­σπον­δία Μαθη­τών Δευ­τε­ρο­βάθ­μιας Εκπαί­δευ­σης της Κού­βας, 13 Δεκεμ­βρί­ου 1991.

* * *

“Ο νεο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός είναι στη μόδα σήμε­ρα. Πεί­τε μου: Πως ζουν τα 2/3 της ανθρω­πό­τη­τας; Να υπο­θέ­σω ότι οι Αφρι­κα­νοί ζουν όπως οι άνθρω­ποι στο Βέλ­γιο, το Λου­ξεμ­βούρ­γο, τη Γαλ­λία, την Ιτα­λία; Ποιος ευθύ­νε­ται για το λιμό στην Αφρι­κή, ο σοσια­λι­σμός ή ο καπι­τα­λι­σμός; Για την εξα­θλί­ω­ση, την φτώ­χεια, τον αναλ­φα­βη­τι­σμό στις χώρες της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής; Ποιός δημιούρ­γη­σε την αποι­κιο­κρα­τία; Ποιος δημιούρ­γη­σε τη νεο­α­ποι­κιο­κρα­τία; Ποιος σκλά­βω­σε τους λαούς του λεγό­με­νου Τρί­του Κόσμου; Ποιος δηλη­τη­ριά­ζει το περι­βάλ­λον και κατα­στρέ­φει τον πλα­νή­τη; Στις ίδιες τις καπι­τα­λι­στι­κές χώρες υπάρ­χει κρί­ση, ή όχι;”.

- Συνέ­ντευ­ξη στην Corriere della Sera, 5 Δεκεμ­βρί­ου 1992.

* * *

“Ο Καπι­τα­λι­σμός είναι αδύ­να­το να δημιουρ­γή­σει μια κοι­νω­νία λογι­κής. Δημιουρ­γεί μια κοι­νω­νία γεμά­τη αντι­θέ­σεις και παρα­λο­γι­σμούς, γεμά­τη παρά­δο­ξα. Έχει δημιουρ­γή­σει μια κοι­νω­νία η οποία εξα­ντλεί τα πάντα- φυσι­κές πηγές και ειδι­κό­τε­ρα ανθρώ­πι­νο δυνα­μι­κό, μια κοι­νω­νία που απο­ξε­νώ­νει τα πάντα” .

- Ομι­λία στην τελε­τή λήξης της συν­διά­σκε­ψης για την παι­δεία, 5 Φεβρουα­ρί­ου 1993.

* * *

ΒΙΝΤΕΟ: ΦΙΝΤΕΛ ΚΑΣΤΡΟ, Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ