Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Με τη γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνος αύριο, η Κέρκυρα έχει την τιμητική της. Τέσσερις φορές το χρόνο τον βγάζουνε σε λιτανεία εις ανάμνηση της προστασίας (!) στο νησί.
«Τιμάται κατεξοχήν στην Κέρκυρα, όπου βρίσκεται και το λείψανό του. Όπως πιστεύεται, ο άγιος Σπυρίδωνας πολλές φορές βγαίνει από την εκκλησία του και γυρίζει τη θάλασσα και τη στεριά, για να κάμει καλά και να βοηθήσει κείνους που τον επικαλούνται. Γι’ αυτό χαλάει τα υποδήματά του και είναι αναγκασμένος να του τ’ αλλάζουν κάθε τόσο». Εζησε περίπου το 270–348, ήταν κυπριακής καταγωγής και όσο ζούσε δεν είχε καμία σχέση με το νησί της Κέρκυρας. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη και με την άλωση της πόλης ένας ιερέας το 1456 μετέφερε το σκήνωμά του στην Κέρκυρα. Εναν αιώνα αργότερα, περίπου στα 1589 κτίστηκε και ο ναός ο οποίος στεγάζει το σκήνωμα του αγίου.
«Κατὰ τὴ βασιλεία τῶν Τούρκων εὑρέθη εἰς τὰ χέρια ἑνὸς εὐλαβοῦς χριστιανοῦ ποὺ τὸν λέγανε Βούλγαρη, κι᾿ αὐτὸς μὲ μεγάλα βάσανα καὶ κόπους τὸ ἔφερε ἕως τὴν Ἀλβανία κρυμμένο μέσα σὲ τσουβάλια, κι᾿ ἀπὸ κεῖ τὸ πέρασε μ᾿ ἕνα καΐκι στὴν Κέρκυρα ποὺ τὴν κρατούσανε οἱ Βενετσιάνοι, κι᾿ ἀπὸ τότε βρίσκεται σ᾿ αὐτὸ τὸ νησί, ἀπείραχτο ἀπὸ τὸν καιρό, μὲ ὅλο ὁποῦ περάσανε 1600 χρόνια ἀπὸ τὴν κοίμησή του. Στὸ κουβούκλιο στέκεται ὄρθιος ὁ ἅγιος, μὲ χέρια σταυρωμένα, ντυμένος μὲ τὰ ἄμφιά του καὶ τὸν βγάζουνε σὲ λιτανεία δυὸ φορὲς τὸ χρόνο», γράφει ο Φώτης Κόντογλου.
Ο Αγιος Σπυρίδων ονομάστηκε πρώτος έτσι. Δεν ξέρουμε το κοσμικό του όνομα, μας κληροδότησε όμως το όνομα Σπυρίδων.
Το Σπυρίδων κυριαρχεί στο νησί της Κέρκυρας. Είναι πρώτο με διαφορά — 15,89% (1,65% το πανελλαδικό) έναντι 10,71% του δεύτερου Γιώργου. Εχει 89 εμφανίσεις (και 2 το Σπύρος) σε δείγμα 560 ανδρών (1% του πληθυσμού) με τον δεύτερο Γιώργο να έχει 60. Το θηλυκό Σπυριδούλα, με 5 εμφανίσεις σε δείγμα 289 γυναικών, έχει ποσοστό 3,93% (0,35% το πανελλαδικό). Το Γεράσιμος με τις 7 εμφανίσεις δεν είναι μέσα στην πρώτη δεκάδα, αλλά το ποσοστό του (1,25%) είναι πολύ υψηλότερο από το πανελλαδικό (0,34%), ενώ το Διονύσιος με τις 4 εμφανίσεις του (0,71%) είναι πιο κοντά στο πανελλαδικό του ποσοστό (0,60%) και 3 εμφανίσεις έχει το Διονυσία. Ιδιαίτερα ενισχυμένο εμφανίζεται το όνομα Αναστάσιος που είναι στην 9η θέση (2,32%) με 13 εμφανίσεις (15η πανελλαδικά — 1,62%), όπως επίσης και το Αλεξάνδρα με 9 εμφανίσεις και ποσοστό 3,11% (0,98% το πανελλαδικό). Τα Σπυρέτα, Σπυρούλα, Σπυρίδω από 1 εμφάνιση στο πανελλαδικό δείγμα.
Από τους πολιούχους θεούς και ήρωες στους πολιούχους αγίους
Στην προσπάθειά του να επικρατήσει στη λεκάνη της Μεσογείου ο χριστιανισμός υιοθέτησε πολλά ειδωλολατρικά στοιχεία, όπως π.χ. πολλοί άγιοι του χριστιανισμού είναι μεταμφιεσμένοι θεοί και ήρωες της αρχαιότητας. Πίσω από τον άγιο Γεώργιο βρίσκεται ένας από τους αρχαίους ήρωες, ο Περσέας, πίσω από τον προφήτη Ηλία ο θεός Ηλιος ή ακόμη η παράσταση του αγίου Δημητρίου είναι πανομοιότυπη με αυτή του νεαρού ιππέα Δεξίλεω και σβήνει τη μορφή του Δημήτριου του Πολιορκητή, στη θέση του Διόνυσου ο άγιος Τρύφωνας, ο αϊ-Νικόλας παραμέρισε τον Ποσειδώνα κ.ά.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τους πολιούχους άγιους που αφθονούν στον ορθόδοξο και καθολικό χριστιανισμό (στους προτεστάντες σπανίζουν ή λείπουν τελείως). Είναι ένα από τα παγανιστικά στοιχεία που υιοθέτησε ο χριστιανισμός. Η Αθηνά ήταν η πολιούχος της Αθήνας (και άλλων πόλεων), πολιούχος των Δελφών ήταν ο Απόλλων, της Ολυμπίας ο Δίας, της Σπάρτης ο Ηρακλής, της Πάτμου η Πάτμια Αρτεμις, ο Αιακός ήταν ο πολιούχος ήρωας της Αίγινας, ο Διόνυσος λατρευόταν ως πολιούχος της Ανδρου κλπ. Ετσι και σήμερα κάθε πόλη έχει το δικό της πολιούχο και κάθε χωριό το δικό του άγιο.
Αυτή η σχέση αγίου και πόλης καθορίζει και τη γεωγραφία των ανθρωπωνυμίων της περιοχής. Στις περισσότερες περιπτώσεις βλέπουμε τα ονόματα κάποιων αγίων να αυξάνεται το ποσοστό τους στην πόλη που ο άγιος είναι πολιούχος, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην Πάτρα με τον Ανδρέα ή στη Φλώρινα με τον Παντελεήμονα. Υπάρχει όμως και η περίπτωση του Ιονίου όπου ανατρέπονται τα πανελλαδικά δεδομένα.
