Έλλη Λαμπέτη

Σαν σήμε­ρα 13 Απρι­λί­ου 1926 γεν­νή­θη­κε στα Βίλ­λια της Αττι­κής η Έλλη Λαμπέ­τη, μια από τις κορυ­φαί­ες μορ­φές του νεο­ελ­λη­νι­κού θεά­τρου. Το πραγ­μα­τι­κό της όνο­μα ήταν Έλλη Λού­κου, το νέο της επώ­νυ­μο, το επέ­λε­ξε στα πρώ­τα της βήμα­τα στο θέα­τρο, από το βιβλίο «Αστρα­πό­για­νος» του Αρι­στο­τέ­λη Βαλαωρίτη.

Φοί­τη­σε στη Δρα­μα­τι­κή Σχο­λή που είχε ιδρύ­σει η Μαρί­κα Κοτο­πού­λη και δεκα­πε­ντά­χρο­νη ακό­μη μαθή­τρια πρω­το­εμ­φα­νί­στη­κε στο “Ταξί­δι γάμου” του Κάρ­λος ντε Φρις.

Από το 1942 που κάνει τα πρώ­τα της βήμα­τα στη σκη­νή απο­κα­λύ­πτε­ται μια πρω­τα­γω­νί­στρια. Το αστέ­ρι της μεσου­ρα­νεί και κυριεύ­ει τον ελλη­νι­κό κινη­μα­το­γρά­φο από το 1946. Οι ται­νί­ες με τη συμ­με­το­χή της απο­κτούν καλ­λι­τε­χνι­κό κύρος. Είναι ίσως από τις αξιο­λο­γό­τε­ρες του ελλη­νι­κού κινη­μα­το­γρά­φου. Για την «ιστο­ρία» να ανα­φέ­ρου­με ότι η τελευ­ταία ται­νία της το 1968 ‑σε σκη­νο­θε­σία και σενά­ριο του δεύ­τε­ρου συζύ­γου της Φρέ­ντε­ρικ Γου­έικ­μαν — ανα­φε­ρό­ταν στην Σβε­τλά­να Στά­λιν… υπό το πνεύ­μα βέβαια της αμε­ρι­κα­νι­κής πολι­τι­κή αξιο­ποί­η­σης του προ­σώ­που αυτού. Η ται­νία γνώ­ρι­σε πατα­γώ­δη εμπο­ρι­κή απο­τυ­χία και επό­με­να πολι­τι­κή απο­τυ­χία και υπήρ­ξε η τελευ­ταία αλλά και δυσά­ρε­στη επα­φή της Λαμπέ­τη με τον κινηματογράφο.

Η Λαμπέ­τη έφε­ρε στο νεο­ελ­λη­νι­κό θέα­τρο τον αέρα της μοντέρ­νας υπο­κρι­τι­κής τέχνης. Δεν υπο­κρι­νό­ταν. Ζού­σε το ρόλο. Και τον ζού­σε με άνε­ση, με αφέ­λεια, με ειλι­κρί­νεια, με ρυθ­μό, με πάθος και, κυρί­ως, ακο­λου­θού­σε το αλά­θη­το θεα­τρι­κό της ένστι­κτο της. Η Ελλη Λαμπέ­τη διέ­θε­τε μια έντο­νη, αλλά ταυ­τό­χρο­να ανά­λα­φρη σκη­νι­κή παρου­σία, μια εξαι­ρε­τι­κή χορευ­τι­κή κίνη­ση, συν­δυά­ζο­ντας το ρομα­ντι­σμό και το ρεα­λι­σμό σε μια εξαι­ρε­τι­κή σύν­θε­ση, που έμοια­ζε περισ­σό­τε­ρο με ποίημα.

Η υπο­κρι­τι­κή της συναρ­πά­ζει και βρί­σκει μιμή­τριες αρκε­τές, ακό­μα και στα «ελατ­τώ­μα­τα» της άρθρω­σής της… Η μίμη­ση την ενο­χλού­σε. Η ίδια πάλευε με μανία να βελ­τιώ­νει την άρθρω­σή της, θεω­ρώ­νατς πως «εν αρχή» είναι ο λόγος και θύμω­νε όταν κακο­ποιού­νταν ο λόγος εκεμ­μέ­να ή από έλλει­ψη άσκη­σης. Έστω κι ανα επρό­κει­το για μια μόνο συλ­λα­βή, μιας λέξης. Η ίδια ασκου΄σε το κορ­μί, την έκφρα­σή της, τη φωνή της και σαν παι­δί — με όποιον αισθα­νό­ταν άνε­τα — αυτο­σα­τί­ρι­ζε τη δυσκο­λία της να προ­φέ­ρει το «ρ» σε κάποιες λέξεις, το θαμπό παχύ «σ» της, το κόμπια­σμά της.

Ξένοι κρι­τι­κοί κινη­μα­το­γρά­φου την παραλ­λή­λι­σαν με την Γκάρ­μπο, για την αίσθη­ση που άφη­νε η μορ­φή της και η συσ­σω­ρευ­μέ­νη στα μάτια, απέ­ριτ­τη υπο­κρι­τι­κή της

Η Ελλη Λαμπέ­τη είχε παντρευ­τεί τον Μάριο Πλω­ρί­τη τον Αύγου­στο του 1950 και χώρι­σε τρία χρό­νια αργό­τε­ρα. Για πολύ και­ρό, εκεί­νη και ο Δημή­τρης Χορν θεω­ρή­θη­καν το δημο­φι­λέ­στε­ρο θεα­τρι­κό ζευ­γά­ρι στη σκηνή.

Την άνοι­ξη του 1959, η Ελλη Λαμπέ­τη εγκα­τέ­λει­ψε το θέα­τρο και ακο­λού­θη­σε στην Αμε­ρι­κή τον Αμε­ρι­κα­νό συγ­γρα­φέα Φρέ­ντε­ρικ Γου­έκ­μαν, τον οποίο παντρεύ­τη­κε. Το 1976 ο γάμος δια­λύ­θη­κε και τυπι­κά. Η Ελλη Λαμπέ­τηεί­χε προ­σβλη­θεί από καρ­κί­νο το 1966. Ακο­λού­θη­σε μια περί­ο­δος τρα­γι­κών εμπει­ριών στην προ­σω­πι­κή της, αλλά και οικο­γε­νεια­κή της ζωή. Τοι κορ­μί της γίνε­ται βορά της επά­ρα­της νόσου. Το βελού­δι­νο δέρ­μα της προ­σβάλ­λε­ται από δερ­μα­τι­κή ασθέ­νεια. Ο πόθος της να ανα­θρέ­ψει ένα παι­δί συντρί­βε­ται στις συμπλη­γά­δες των νομι­κών παρα­λο­γι­σμών και κάποιο­ων ιδιαί­τε­ρων ανθρώ­πι­νων επι­διώ­ξε­ων και «δικαιω­μά­των».

Η τελευ­ταία της εμφά­νι­ση ήταν το 1981, στο έργο «Σάρα — Τα παι­διά ενός κατώ­τε­ρου θεού», όπου έπαι­ξε θαυ­μα­στά το ρόλο της κωφά­λα­λης Σάρας. Λίγο αργό­τε­ρα, η υγεία της επι­δει­νώ­θη­κε. Έχα­σε τη φωνή της και τελι­κά άφη­σε την τελευ­ταί­ας της πνοή στις 3 Σεπτεμ­βρί­ου του 1983, στο αμε­ρι­κά­νι­κο νοσο­κο­μείο όπου νοσηλευόταν.

(Με στοι­χεία και απο­σπά­σμα­τα από άρθρο της Αρι­στού­λας Ελλη­νού­δη ‑11/9/1983 — στο Ριζο­σπά­στη λίγες μέρες μετά το θάνα­το της Έλλης Λαμπέτη)