Αμμόχωστος: Πώς δημιουργήθηκε η πόλη — «φάντασμα»

του Κώστα Δρό­σου //

Επει­δή υπη­ρέ­τη­σα στην Κύπρο, οι τελευ­ταί­ες εξε­λί­ξεις με οδή­γη­σαν να γρά­ψω το κεί­με­νο που ακολουθεί.

Εξάλ­λου, οι φαντά­ροι και ιδιαί­τε­ρα όσοι υπη­ρε­τούν στην Κύπρο πρέ­πει να γνω­ρί­ζουν τα γεγο­νό­τα που έχουν δια­δρα­μα­τι­στεί και οδή­γη­σαν στην κατο­χή του νησιού με στρα­τιω­τι­κή επέμ­βα­ση από την Τουρ­κία με τον «Αττί­λα Ι» και «Αττί­λα ΙΙ» και συνε­χί­ζουν μέχρι και σήμε­ρα, δημιουρ­γώ­ντας μια νεκρή πόλη όπως είναι η Αμμόχωστος.

Η περί­κλει­στη περιο­χή της Αμμο­χώ­στου έχει έκτα­ση περί­που 6,2 τετρα­γω­νι­κά χιλιό­με­τρα και απο­τε­λεί περί­που το 17% της έκτα­σης του δήμου Αμμο­χώ­στου. Εκεί ζού­σαν και ήταν οι περισ­σό­τε­ροι Ελλη­νο­κύ­πριοι από τις περί­που 43.000, που ήταν το 1974 ο πλη­θυ­σμός του δήμου.

Μετά την κατά­λη­ψη της Αμμο­χώ­στου, στις 16 Αυγού­στου 1974, από τα τουρ­κι­κά στρα­τεύ­μα­τα, η περιο­χή, αφού λεη­λα­τή­θη­κε, «σφρα­γί­στη­κε» και απο­κό­πη­κε από τα δημο­τι­κά όρια με συρ­μα­τό­πλεγ­μα και άλλα εμπό­δια. Η περί­κλει­στη περιο­χή είναι υπό την ευθύ­νη του τουρ­κι­κού στρα­τού, ο οποί­ος απα­γο­ρεύ­ει την πρό­σβα­ση σε αυτήν για όλους. Εξαί­ρε­ση έγι­νε για ορι­σμέ­νους στρα­τιω­τι­κούς, στους οποί­ους ο τουρ­κι­κός στρα­τός επέ­τρε­ψε να εγκα­τα­στα­θούν σε κάποια σημεία στις παρυ­φές της περιοχής.

Σήμε­ρα, η Ειρη­νευ­τι­κή Δύνα­μη των Ηνω­μέ­νων Εθνών στην Κύπρο δια­θέ­τει πέντε παρα­τη­ρη­τή­ρια στην περιο­χή της Αμμο­χώ­στου, τα οποία καθη­με­ρι­νά κάνουν περι­πο­λί­ες σε προ­κα­θο­ρι­σμέ­νες δια­δρο­μές. Οι κατο­χι­κές δυνά­μεις δια­θέ­τουν εντός της περι­φραγ­μέ­νης πόλης 12 επαν­δρω­μέ­να παρα­τη­ρη­τή­ρια, ενώ από πολ­λά σπί­τια παρα­κο­λου­θούν στρα­τιώ­τες με πολι­τι­κή περιβολή.

Τον Απρί­λη του 1978 οι τουρ­κο­κυ­πρια­κές προ­τά­σεις προ­έ­βλε­παν η Αμμό­χω­στος να παρα­μεί­νει υπό τουρ­κο­κυ­πρια­κό έλεγ­χο. Αυτοί που θα επέ­στρε­φαν (κυρί­ως ξενο­δό­χοι και άλλοι επι­χει­ρη­μα­τί­ες του του­ρι­σμού), θα ήταν κάτω απ’ το καθε­στώς των νόμων του «Ομό­σπον­δου Τουρ­κο­κυ­πρια­κού Κρά­τους». Η πρό­τα­ση απορ­ρί­φθη­κε από την ελλη­νο­κυ­πρια­κή πλευ­ρά. Με βάση στοι­χεία της κυπρια­κής κυβέρ­νη­σης η τουρ­κι­κή πλευ­ρά ήθε­λε να κρα­τή­σει: 16 ξενο­δο­χεία χωρη­τι­κό­τη­τας 2.500 κλι­νών, το μονα­δι­κό νοσο­κο­μείο, το αρχη­γείο αστυ­νο­μί­ας, τα κυβερ­νη­τι­κά κτί­ρια, το κτί­ριο των τηλε­πι­κοι­νω­νιών, το κτί­ριο της Αρχής Ηλε­κτρι­σμού, τις κύριες τρά­πε­ζες, το εμπο­ρι­κό κέντρο, το δικα­στή­ριο, το δημαρ­χείο, το λιμά­νι της Αμμο­χώ­στου και τη μαρί­να, δύο στά­δια, δύο δημο­τι­κά γήπε­δα τένις, επτά εκκλη­σί­ες, επτά δημό­σια και ιδιω­τι­κά σχο­λεία (γυμνά­σια κλα­σι­κών και οικο­νο­μι­κών σπου­δών, λύκειο για εμπο­ρι­κές σπου­δές και ξένες γλώσ­σες, καθώς και για του­ρι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις, έντε­κα δημο­τι­κά σχο­λεία και χιλιά­δες σπί­τια και πολυκατοικίες).

Το 1978 κατα­τέ­θη­κε στον ΟΗΕ αμε­ρι­κα­νο-βρε­τα­νο-κανα­δι­κό σχέ­διο, στο οποίο υπήρ­χε σαφής πρό­νοια για επα­νε­γκα­τά­στα­ση των κατοί­κων στην Αμμό­χω­στο υπό την αιγί­δα των Ηνω­μέ­νων Εθνών με την ταυ­τό­χρο­νη έναρ­ξη δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων για συνο­λι­κή διευ­θέ­τη­ση του κυπρια­κού προ­βλή­μα­τος. Το σχέ­διο απορ­ρί­φθη­κε από την κυπρια­κή κυβέρ­νη­ση τον Δεκέμ­βρη 1978. Η απόρ­ρι­ψη βασί­στη­κε κυρί­ως στην άπο­ψη ότι «το σχέ­διο που ήταν δυτι­κής έμπνευ­σης θα απο­μά­κρυ­νε το Κυπρια­κό από τα Ηνω­μέ­να Εθνη και δεν θα μπο­ρού­σε να απο­τε­λέ­σει βάση δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων». Οπως παρα­δέ­χτη­κε τότε ο Μάθιου Νίμιτς στην αμε­ρι­κα­νι­κή Γερου­σία οι Τούρ­κοι δεν απο­δέ­χο­νταν έμμε­σα το σχέ­διο αυτό και προ­σπα­θού­σαν να το απορ­ρί­ψουν. Ανα­κου­φί­στη­καν, όταν το απέρ­ρι­ψε ο Πρό­ε­δρος Κυπριανού.

Στις 19 Μάη 1979 στη συμ­φω­νία Σπύ­ρου Κυπρια­νού και Ραούφ Ντεν­κτάς, η οποία έγι­νε στη Λευ­κω­σία σε κοι­νή συνά­ντη­ση με τον τότε γενι­κό γραμ­μα­τέα των Ηνω­μέ­νων Εθνών, Κουρτ Βαλτ­χάιμ, δίνε­ται προ­τε­ραιό­τη­τα στην επι­στρο­φή της περιο­χής Αμμο­χώ­στου, ανε­ξάρ­τη­τα από την έκβα­ση των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων. Συγκε­κρι­μέ­να, ανα­φέ­ρει: «Προ­τε­ραιό­τη­τα θα δοθεί στην επί­τευ­ξη συμ­φω­νί­ας για την επα­νε­γκα­τά­στα­ση στα Βαρώ­σια (Αμμό­χω­στος) υπό την αιγί­δα των Ηνω­μέ­νων Εθνών ταυ­τό­χρο­να με την έναρ­ξη της μελέ­της από τους συνο­μι­λη­τές των συνταγ­μα­τι­κών και εδα­φι­κών πτυ­χών μιας συνο­λι­κής διευ­θέ­τη­σης. Μόλις επι­τευ­χθεί συμ­φω­νία για τα Βαρώ­σια θα εφαρ­μο­στεί, χωρίς να ανα­μέ­νε­ται η έκβα­ση των συζη­τή­σε­ων για άλλες πτυ­χές του κυπρια­κού προ­βλή­μα­τος». Η τουρ­κι­κή πλευ­ρά όχι μόνο αθέ­τη­σε την πιο πάνω συμ­φω­νία, αλλά προ­χώ­ρη­σε και σε ενέρ­γειες που απο­σκο­πού­σαν στον εποι­κι­σμό της πόλης.

Το 1984, η κυπρια­κή κυβέρ­νη­ση προ­σέ­φυ­γε στο Συμ­βού­λιο Ασφα­λεί­ας και κατήγ­γει­λε τις τουρ­κι­κές προ­κλή­σεις. Το Συμ­βού­λιο Ασφα­λεί­ας υιο­θέ­τη­σε στις 11 Μάη 1984 το υπ. αριθ­μόν 550 ψήφι­σμά του, το οποίο στην παρά­γρα­φο 5 ανα­φέ­ρει: «Θεω­ρεί τις από­πει­ρες για εποι­κι­σμό οποιου­δή­πο­τε τμή­μα­τος των Bαρω­σί­ων από άτο­μα άλλα από τους κατοί­κους τους ως απα­ρά­δε­κτες και ζητά τη μετα­βί­βα­ση της περιο­χής αυτής στη διοί­κη­ση των Ηνω­μέ­νων Εθνών».

Το 1992, με το 789 Ψήφι­σμα του ΟΗΕ, ζητεί­ται η επι­στρο­φή της Αμμο­χώ­στου στα Ηνω­μέ­να Εθνη σαν «νεκρή ζώνη» για επα­νε­γκα­τά­στα­ση. Τον Φλε­βά­ρη του 2010, με ψήφι­σμά του το Ευρω­παϊ­κό Κοι­νο­βού­λιο δια­τυ­πώ­νει την ίδια απαίτηση.

Το 1992 στη «δέσμη ιδε­ών» του τότε γγ του ΟΗΕ Μπού­τρος Γκά­λι, επι­συ­να­πτό­ταν χάρ­της που υιο­θε­τή­θη­κε από το ΣΑ και προ­έ­βλε­πε την επι­στρο­φή της Αμμο­χώ­στου στους Ελληνοκυπρίους.

Το 2004, το «σχέ­διο Ανάν», το οποίο οι Ελλη­νο­κύ­πριοι απέρ­ρι­ψαν στο δημο­ψή­φι­σμα, προ­έ­βλε­πε ότι θα επι­στρα­φούν μεγά­λο μέρος της Αμμο­χώ­στου, η περιο­χή Μόρ­φου και αρκε­τά χωριά.

Ο τότε Πρό­ε­δρος, Τάσ­σος Παπα­δό­που­λος, είχε προ­τεί­νει την επι­στρο­φή της Αμμο­χώ­στου και το άνοιγ­μα του λιμα­νιού της πόλης, με συν­δια­χεί­ρι­ση Ελλη­νο­κυ­πρί­ων και Τουρ­κο­κυ­πρί­ων υπό τον έλεγ­χο της Ευρω­παϊ­κής Ενω­σης. Τότε, έγι­ναν παρα­σκη­νια­κά αρκε­τές επα­φές, αλλά τελι­κά η πρό­τα­ση απορ­ρί­φθη­κε από την τουρ­κι­κή πλευ­ρά. Ο επό­με­νος Πρό­ε­δρος, Δημή­τρης Χρι­στό­φιας, πρό­τει­νε να επι­στρα­φεί η περί­κλει­στη περιο­χή και σε αντάλ­λαγ­μα η Κυπρια­κή Δημο­κρα­τία να ξεπα­γώ­σει κάποια από τα κεφά­λαια των εντα­ξια­κών δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων της Τουρκίας.

Τον Σεπτέμ­βρη του 2007, έντα­ση στις σχέ­σεις μετα­ξύ Συρί­ας και Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας προ­κά­λε­σαν οι ενέρ­γειες της Δαμα­σκού, για σύν­δε­ση του λιμα­νιού της Λατ­τά­κειας με την Αμμό­χω­στο, καθώς αυτό θα συνι­στού­σε ανα­βάθ­μι­ση του κατο­χι­κού καθε­στώ­τος. Τότε, μετά από πιέ­σεις της Τουρ­κί­ας, η Συρία έκα­νε κινή­σεις που οδη­γού­σαν στην ανα­γνώ­ρι­ση του καθε­στώ­τος του ψευ­δο­κρά­τους, με την κυπρια­κή κυβέρ­νη­ση να αντι­δρά έντονα.

Η πρό­τα­ση του νυν Προ­έ­δρου Ανα­στα­σιά­δη για την περί­κλει­στη περιο­χή της Αμμο­χώ­στου, σε μεγά­λο βαθ­μό, απο­τε­λεί συνέ­χεια της πρό­τα­σης που υπο­βλή­θη­κε επί δια­κυ­βέρ­νη­σης Τάσ­σου Παπα­δό­που­λου το 2005 και Δημή­τρη Χρι­στό­φια το 2010. Προ­βλέ­πει επι­στρο­φή της περιο­χής με λει­τουρ­γία του λιμα­νιού της Αμμο­χώ­στου για απευ­θεί­ας εμπό­ριο, πάντο­τε υπό ευρω­παϊ­κή επο­πτεία. Η τουρ­κι­κή πλευ­ρά ζήτη­σε νομι­μο­ποί­η­ση του αερο­δρο­μί­ου Ερτζάν, πράγ­μα που δεν συζη­τά η κυπρια­κή κυβέρ­νη­ση. Για το θέμα είχε μεσο­λα­βή­σει και ο τέως Αμε­ρι­κα­νός αντι­πρό­ε­δρος, Τζο Μπάι­ντεν, αλλά η προ­σπά­θειά του δεν είχε αποτέλεσμα.

Με την ανα­κοί­νω­ση της Τουρ­κί­ας για άνοιγ­μα προ­ξε­νεί­ου στην περί­κλει­στη περιο­χή της Αμμο­χώ­στου, η χώρα αυτή ρίχνει κι άλλο «λάδι στη φωτιά». Αυτό είναι εξαι­ρε­τι­κά επι­κίν­δυ­νο, ακό­μα και για την πρό­κλη­ση ενός «θερ­μού» επει­σο­δί­ου, συν­δυα­ζό­με­νο με την περι­κύ­κλω­ση της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας με ερευ­νη­τι­κά σκά­φη, γεω­τρύ­πα­να, πολε­μι­κά πλοία, συνο­δευ­τι­κά πλοία, αλλά και συνε­χή δημο­γρα­φι­κή αλλοί­ω­ση με αύξη­ση των εποί­κων. Επι­πλέ­ον, η εξέ­λι­ξη αυτή πιθα­νόν να δημιουρ­γεί το υπό­βα­θρο για την απ’ το που­θε­νά εμφά­νι­ση ενός τουρ­κι­κού, τεχνη­τού, ισχυ­ρό­τα­του δια­πραγ­μα­τευ­τι­κού «χαρ­τιού», υπέρ των συμ­φε­ρό­ντων της Τουρ­κί­ας. Τέλος, ενδε­χο­μέ­νως να απο­σκο­πεί και στη διά­σπα­ση της όποιας «συνο­χής» Ελλη­νο­κυ­πρί­ων και άλλων επι­χει­ρη­μα­τιών, προ­σφέ­ρο­ντας το δέλε­αρ εξαι­ρε­τι­κά κερ­δο­φό­ρων επεν­δύ­σε­ων σε μια περιο­χή κατε­χό­με­νη μεν, αλλά με «ιδιαί­τε­ρο» status.

Η λύση σήμε­ρα είναι Κύπρος ανε­ξάρ­τη­τη, ενιαία, ένα και όχι δύο κρά­τη, με μία και μόνη κυριαρ­χία, μια ιθα­γέ­νεια και διε­θνή προ­σω­πι­κό­τη­τα, κοι­νή πατρί­δα των Τουρ­κο­κυ­πρί­ων και Ελλη­νο­κυ­πρί­ων, χωρίς ξένα στρα­τεύ­μα­τα και βάσεις, ξένους εγγυ­η­τές και προ­στά­τες, με τον λαό νοι­κο­κύ­ρη στον τόπο του.

* Ο Κώστας Δρό­σος είναι στέ­λε­χος του ΚΚΕ, που την περί­ο­δο της τουρ­κι­κής εισβο­λής στην Κύπρο, τον Ιού­λη του 1974, υπη­ρε­τού­σε τη θητεία του στην Κύπρο ως έφε­δρος λοχί­ας. Πήρε μέρος στις μάχες ως αρχη­γός πλη­ρώ­μα­τος άρμα­τος μάχης, το οποίο κατέ­λα­βαν από τους Τούρ­κους. Πήρε μέρος στη μάχη της Σκυλ­λού­ρας στις 15/8/1974. Κατέ­στρε­ψαν 5 τουρ­κι­κά άρμα­τα μάχης και καθυ­στέ­ρη­σαν τους Τούρ­κους μια μέρα για να κατα­λά­βουν τη Μόρ­φου. Αυτό είχε ως απο­τέ­λε­σμα να απε­γκλω­βι­στούν και να περά­σουν στον ελεύ­θε­ρο τομέα πάνω από τρεις χιλιά­δες ένο­πλοι και άμα­χοι Ελλη­νο­κύ­πριοι. Για τη δρά­ση του στην Κύπρο τού απο­νε­μή­θη­κε από το υπουρ­γείο Άμυ­νας το «Μετάλ­λιο Εξαι­ρέ­των Πρά­ξε­ων», που απο­νέ­με­ται «για εξαι­ρε­τι­κές πρά­ξεις και εξαί­ρε­τη ικα­νό­τη­τα σχε­τι­κά με τη διοί­κη­ση και οργά­νω­ση Μονά­δας στο πεδίο της μάχης».

Πηγή: Ριζο­σπά­στης