Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ανεργία και γραφειοκρατίες της επιβίωσης: όψεις της νεοφιλελεύθερης κυβερνητικότητας στο νομοσχέδιο «Δουλειές Ξανά»

Γρά­φει η Βασι­λι­κή Παπα­γε­ωρ­γί­ου //
Εθνο­λό­γος-Κοι­νω­νι­κή Ανθρω­πο­λό­γος, Δρ
Εργα­σια­κή Σύμ­βου­λος Ανέρ­γων, ΟΑΕΔ

Κατά τη διάρ­κεια της οικο­νο­μι­κής κρί­σης, και των υπό­λοι­πων αλλε­πάλ­λη­λων και εγκι­βω­τι­σμέ­νων κρί­σε­ων, ιδί­ως της υγειο­νο­μι­κής,  είναι πλέ­ον εμφα­νές ότι τα εθνι­κά κρά­τη, του­λά­χι­στον σε ό,τι αφο­ρά στον ευρω­παϊ­κό χώρο, εφαρ­μό­ζουν με ταχείς ρυθ­μούς το νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρο πρό­γραμ­μα της καθα­ρής οικο­νο­μί­ας της αγο­ράς, συγκα­λυμ­μέ­νο  από τη ρητο­ρι­κή της ανά­πτυ­ξης, όπως αυτή που εμπε­ριέ­χε­ται στα ποι­κί­λα “σχέ­δια ανά­καμ­ψης”. Το κρά­τος πρό­νοιας υπο­χω­ρεί δρα­μα­τι­κά, εκα­τομ­μύ­ρια θέσεις εργα­σί­ας χάνο­νται, και ένα μεγά­λο μέρος πλη­θυ­σμού φτωχοποιείται.

Αυτή η “ρεζέρ­βα” εργα­τι­κού δυνα­μι­κού κινεί­ται ανά­με­σα σε δια­στή­μα­τα ανερ­γί­ας και προσωρινής/ ευέλικτης/ άτυ­πης απα­σχό­λη­σης, είτε ανά­με­σα σε μηδε­νι­κό εισό­δη­μα και κάποιας μορ­φής επιδότηση/οικονομική παρο­χή. Επι­πλέ­ον είναι ένα κοι­νω­νι­κό σώμα κατά κανό­να εκτός εκπρο­σώ­πη­σης, κυρί­ως αν μιλά­με για τους άνερ­γους, αφού δεν υπάρ­χει συλ­λο­γι­κός φορέ­ας που να αντι­σταθ­μί­ζει την απου­σία του θεσμο­θε­τη­μέ­νου συν­δι­κα­λι­σμού– πλε­ο­νέ­κτη­μα που σε κάποιο βαθ­μό δε στε­ρού­νται οι εργα­ζό­με­νοι (αν και αυτό είναι μία γενί­κευ­ση που δε φαί­νε­ται να ισχύ­ει στον ίδιο βαθ­μό για κατη­γο­ρί­ες που περι­λαμ­βά­νουν έκτα­κτους  του δημο­σί­ου τομέα ή πολ­λούς εργα­ζό­με­νους του ιδιωτικού).

Η κρα­τι­κή πολι­τι­κή των τελευ­ταί­ων χρό­νων, που ασκεί­ται σε τέτοιες συν­θή­κες και έχει ως πρω­ταρ­χι­κό στό­χο την δια­χεί­ρι­ση αυτού του συλ­λο­γι­κού σώμα­τος, επι­χει­ρεί να δια­σφα­λί­σει, πρώ­τον, την επι­τυ­χή έντα­ξή του στο σύστη­μα κοι­νω­νι­κής ανι­σό­τη­τας και, δεύ­τε­ρον, την πει­θάρ­χη­ση και συμ­μόρ­φω­σή του με αυτό. Πρό­κει­ται για τη μορ­φή της νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρης κυβερ­νη­τι­κό­τη­τας, σύμ­φω­να με το φου­κω­ι­κής κατα­βο­λής θεω­ρη­τι­κό πρί­σμα, η οποία εκπλη­ρώ­νει μια “τέχνη της δια­κυ­βέρ­νη­σης”, που βασί­ζε­ται όχι στην άσκη­ση άμε­σης βίας, αλλά στην κατα­σκευή υπο­κει­μέ­νων μέσα από μηχα­νι­σμούς υπα­κο­ής, πει­θάρ­χη­σης, ελέγ­χου και την εισα­γω­γή του προ­σή­κο­ντος   καθε­στώ­τος γνώ­σης και αλήθειας.

Στο κεί­με­νο του νομο­σχε­δί­ου του Υπουρ­γεί­ου Εργα­σί­ας με την ονο­μα­σία «Δου­λειές Ξανά», που τέθη­κε πριν λίγες ημέ­ρες σε δημό­σια δια­βού­λευ­ση,  (ηλε­κτρο­νι­κά στο http://www.opengov.gr/minlab/?p=5611, το διά­στη­μα από 15/3 ως 29/3) εντο­πί­ζου­με, –  σε πλή­ρη αντι­στοι­χία με τους παρα­πά­νω ορι­σμούς και προ­ϋ­πο­θέ­σεις –  μια νέα εκδο­χή βιο­πο­λι­τι­κής του κοι­νω­νι­κού σώμα­τος των ανέρ­γων, που προ­ε­ξαγ­γέλ­λε­ται από τη μετο­νο­μα­σία του οργα­νι­σμού ΟΑΕΔ (Οργα­νι­σμός Απα­σχό­λη­σης Εργα­τι­κού Δυνα­μι­κού) σε ΔΥΠΑ (Δημό­σια Υπη­ρε­σία Απα­σχό­λη­σης), και, καθώς αφαι­ρεί το λεκτι­κό “εργα­τι­κό δυνα­μι­κό” από τον τίτλο του, σημειο­δο­τεί μια κρί­σι­μη μετά­βα­ση. Αυτό που προ­τεί­νε­ται συνο­λι­κά, απο­τε­λεί­ται από ένα συνον­θύ­λευ­μα πολι­τι­κών, που στο­χεύ­ουν στο να τακτο­ποι­ή­σουν με αυστη­ρές οριο­θε­τή­σεις τη δια­χεί­ρι­ση ανέρ­γων, να ρυθ­μί­σουν αμφι­ση­μί­ες, να κλεί­σουν τις “ρωγ­μές” εκεί­νες από τις πρα­κτι­κές των υπο­κει­μέ­νων που, προ­σπα­θώ­ντας να αντι­στα­θούν στη βία της θεσμι­κής διο­λί­σθη­σης του κρά­τους στην οικο­νο­μία της αγο­ράς,  ανά πάσα στιγ­μή ενδέ­χε­ται να  θέσουν υπό αμφι­σβή­τη­ση τις βασι­κές αρχές της κρα­τι­κής πολι­τι­κής που τους επιβάλλεται.

Το βασι­κό περί­γραμ­μα των μέτρων που αφο­ρούν κατά βάση στους ανέρ­γους (στο παρόν σημεί­ω­μα στέ­κο­μαι και σχο­λιά­ζω αυτά κυρί­ως, παρό­τι όλα τα άρθρα συν­δέ­ο­νται μετα­ξύ τους σε ένα κοι­νό πολι­τι­κό σχε­δια­σμό), συνί­στα­ται στον περιο­ρι­σμό και την αυστη­ρο­ποί­η­ση  των  κρι­τη­ρί­ων ανεργίας/ ανα­ζή­τη­σης εργα­σί­ας, παράλ­λη­λα με ένα αυταρ­χι­κό σύστη­μα ποι­νών και τιμω­ριών (που περι­λαμ­βά­νουν και την αφαί­ρε­ση του δικαιώ­μα­τος στα επι­δό­μα­τα) σε περί­πτω­ση που κάποιος παρα­τυ­πή­σει, αθε­τή­σει δηλα­δή τις λεγό­με­νες “υπο­χρε­ώ­σεις” του προς τη ΔΥΠΑ. Αξί­ζει να υπο­γραμ­μι­στεί, μια ιδιά­ζου­σα εμμο­νή με τη συμπε­ρι­φο­ρά του ανέρ­γου, ο οποί­ος  πρέ­πει να δεί­χνει έθος προ­σαρ­μο­γής και καλής θέλη­σης με το να συμ­μορ­φώ­νε­ται με υπο­δεί­ξεις που του γίνο­νται, όχι μόνο για εργα­σία αλλά και για κατάρ­τι­ση. Άλλω­στε, υπάρ­χει πρό­νοια  και για την “ψηφια­κή κάρ­τα ανέρ­γου”, όπου θα κατα­γρά­φε­ται το ιστο­ρι­κό του.

Είναι φανε­ρό ότι οι πολι­τι­κές ρυθ­μί­σεις του νομο­σχε­δί­ου στο­χεύ­ουν στον έλεγ­χο της ζωής του ανέρ­γου (βιο­ε­ξου­σία), με το να ρυθ­μί­ζουν την ατο­μι­κή του συμπε­ρι­φο­ρά, ασκώ­ντας πει­θαρ­χι­κή εξου­σία. Ενδέ­χε­ται, μάλι­στα, σε ένα τέτοιο πλαί­σιο, η  βία που εξα­σκεί­ται ως προς το να απο­δε­χτεί ο άνερ­γος προ­τά­σεις της ΔΥΠΑ, π.χ., για κατάρ­τι­ση, να συνι­στά απλά επι­τέ­λε­ση  ενός γρα­φειο­κρα­τι­κού καθή­κο­ντος και τίπο­τε πιο ουσια­στι­κά απο­τε­λε­σμα­τι­κό για τον ίδιο.  Ανά­λο­γα, και ο διοι­κη­τι­κός μηχα­νι­σμός που κατα­νέ­με­ται στους ρόλους των διοι­κη­τι­κών υπαλ­λή­λων της (αναγ­γελ­λό­με­νης) ΔΥΠΑ/ΟΑΕΔ, καλεί­ται να εφαρ­μό­ζει τις διώ­ξεις και τα ποι­νο­λό­για, μετα­τρε­πό­με­νος ανα­γκα­στι­κά σε φορέα της βιο­ε­ξου­σί­ας, που αντί να είναι αρω­γός των ανέρ­γων πολι­τών, τους ελέγ­χει  και τους θεω­ρεί ανά πάσα στιγ­μή υπό­λο­γους παραπτωμάτων.

Η γλώσ­σα του νομο­σχε­δί­ου ανα­πα­ρά­γει τη γλώσ­σα της αγο­ράς, με έμφα­ση στο ατο­μι­κό, (εξα­το­μι­κευ­μέ­νες προ­σεγ­γί­σεις, ατο­μι­κό σχέ­διο δρά­σης), και με προ­τε­ραιό­τη­τα στις δεξιό­τη­τες και στη συνε­χι­ζό­με­νη κατάρ­τι­ση, σε συμ­φω­νία με το πνεύ­μα της επι­σφά­λειας, της υπο­τί­μη­σης των τίτλων σπου­δών, της απο­σύν­δε­σης σπου­δών-επαγ­γέλ­μα­τος, της περί­φη­μης ευε­λι­ξί­ας και άλλων ευφη­μι­σμών απα­σχό­λη­σης (“ανα­βάθ­μι­ση των δεξιο­τή­των”, “επα­νει­δί­κευ­ση”, “επα­να­κα­τάρ­τι­ση”). Ακό­μη περισ­σό­τε­ρο, η γλώσ­σα αυτή αντα­να­κλά την αγο­ρά στην πιο σκλη­ρή, νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρη εκδο­χή της (αντα­γω­νι­σμός, φόβος, αίσθη­μα απει­λής, συμ­βι­βα­σμός, συμ­μόρ­φω­ση, αλλο­τρί­ω­ση, ατο­μι­σμός, έλλει­ψη προσ­δο­κιών κλπ).

Η νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρη δια­κυ­βέρ­νη­ση έχει σκο­πό να παρά­γει υπο­κεί­με­να του συμ­φέ­ρο­ντος, που εμφο­ρού­νται από το έθος του αντα­γω­νι­σμού, αδύ­να­μα να σχε­τι­στούν και να συγκρο­τή­σουν συλ­λο­γι­κό­τη­τες σε κοινωνική/ ταξι­κή βάση. Εξάλ­λου,  ενώ αντι­μά­χε­ται και – στην ουσία –  εξα­φα­νί­ζει το κοι­νω­νι­κό κρά­τος, εκχω­ρεί στο κρά­τος  πρω­τεύ­ο­ντα  κατα­σταλ­τι­κό και ρυθ­μι­στι­κό ρόλο,  τέτοιον, που να δια­σφα­λί­ζει   τις τεχνι­κές δια­κυ­βέρ­νη­σης που είναι απα­ραί­τη­τες, ώστε το πολι­τι­κό σώμα να ενσω­μα­τω­θεί σε νέες μορ­φές και τεχνο­λο­γί­ες πει­θάρ­χη­σης. 

Αυτή η βιο­πο­λι­τι­κή απαι­τεί μια πύκνω­ση της γρα­φειο­κρα­τί­ας, που βασί­ζε­ται σε συνε­χείς ταξι­νο­μή­σεις έντα­ξης και απο­κλει­σμού και σε συστή­μα­τα ποι­νών και αμοι­βών, με απο­τέ­λε­σμα να εξα­σκεί, να πει­θαρ­χεί και να συμ­μορ­φώ­νει τα υπο­κεί­με­να προ­κει­μέ­νου να προ­σαρ­μό­ζο­νται, προ­πά­ντων, σε ένα μοντέ­λο δια­κυ­βέρ­νη­σης και όχι, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, να εξυ­πη­ρε­τούν τις ανά­γκες τους. Και παρό­λη την ιδε­ο­λο­γι­κή φενά­κη ότι ο ψηφια­κός μετα­σχη­μα­τι­σμός θα διευ­κο­λύ­νει το κοι­νό των συναλ­λασ­σό­με­νων, εν τέλει ο πολί­της   καθί­στα­ται χρή­στης μιας δυσ­νό­η­της γρα­φειο­κρα­τί­ας, αυταρ­χι­κά απαι­τη­τι­κής και ασφυ­κτι­κά περιο­ρι­στι­κής. Αυτό εξάλ­λου κατα­δει­κνύ­ει το πνεύ­μα και η γενι­κό­τε­ρη φιλο­σο­φία του  νομο­σχε­δί­ου «Δου­λειές Ξανά».

Σε αυτό το πλαί­σιο ο εαυτός/το άτο­μο καλεί­ται να είναι (πολί­της) σε εγρή­γορ­ση, ψηφια­κά εγγράμ­μα­τος, δια­χει­ρι­στής των γρα­φειο­κρα­τι­κών προσ­διο­ρι­στι­κών του, ενσυ­νεί­δη­τος και πει­θαρ­χη­μέ­νος εφαρ­μο­στής της γρα­φειο­κρα­τι­κής πολι­τειό­τη­τας με άλλα λόγια ένας χρή­στης του γρα­φειο­κρα­τι­κού – ψηφια­κά απει­κο­νι­σμέ­νου, υπο­λο­γι­στι­κά σχε­δια­σμέ­νου – συστή­μα­τος, όπως  ακρι­βώς ανα­πα­ρί­στα­ται το πορ­τραί­το του “ιδα­νι­κού ανέρ­γου” στο νομο­σχέ­διο για τη ΔΥΠΑ.

Με τον τρό­πο που είδα­με, ο άνερ­γος είναι το πολι­τι­κό υπο­κεί­με­νο στο οποίο ασκού­νται διπλά δεσμά, η βία της ανερ­γί­ας, αλλά και η βία της δια­χεί­ρι­σης της ανερ­γί­ας: με το να επι­βάλ­λο­νται σε αυτόν  γρα­φειο­κρα­τί­ες της επι­βί­ω­σης, που συνε­πά­γο­νται ένα ψυχο­φθό­ρο  κυνή­γι επάρ­κειας, δηλα­δή, κάλυ­ψης κρι­τη­ρί­ων και προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων. Πρό­κει­ται, εξάλ­λου, για μια ρου­τί­να ανά­ξια και υπο­τι­μη­μέ­νη, που αρμό­ζει σε αυτούς στους οποί­ους προ­σφέ­ρε­ται, ως η καλύ­τε­ρη δυνα­τή επιλογή.

Στη συμ­βο­λι­κή βία που επι­χει­ρεί να εγχα­ρά­ξει ο πολι­τι­κός λόγος του νομο­σχε­δί­ου «Δου­λειές Ξανά», βρί­σκου­με μορ­φές της νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρης ηγε­μο­νί­ας, που παρι­στά­νει ότι συνι­στά κοι­νω­νι­κή πολι­τι­κή ανερ­γί­ας μια σει­ρά μέτρων χει­ρα­γώ­γη­σης του ανέρ­γου,  που του εντεί­νουν το αίσθη­μα της ανα­σφά­λειας και την πίε­ση να υπο­κύ­πτει στην εκμε­τάλ­λευ­ση, με το πρό­σχη­μα του – δήθεν – εξαι­ρε­τι­κού “προ­νο­μί­ου” των δια­φη­μι­σμέ­νων προ­τά­σε­ων απα­σχό­λη­σης. Μάλι­στα αυτή η συμ­βο­λι­κή βία, ανα­πα­ρά­γει την καρι­κα­τού­ρα του “τεμπέ­λη ανέρ­γου”, ή και του “ανέρ­γου εισο­δη­μα­τία”, που τόσο προ­σφι­λώς ανα­πα­ρά­γε­ται στο δημό­σιο λόγο και στα μίντια της κατε­στη­μέ­νης τάξης.

Είναι χρέ­ος και ανά­γκη να εργα­στού­με ενά­ντια στο μοντέ­λο ανέρ­γου που κατα­σκευά­ζει η νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρη τάξη, εκφο­βι­σμέ­νου, ακι­νη­το­ποι­η­μέ­νου και χωρίς φωνή, με τη στέ­ρη­ση του δικαιώ­μα­τος να στο­χά­ζε­ται και να σχε­διά­ζει το μέλ­λον του, αφού δεν έχει έλεγ­χο επί του παρό­ντος του. Ενά­ντια στο δυστο­πι­κό ατο­μι­κι­σμό, είναι ανά­γκη να επι­διώ­ξου­με μια συμ­βο­λι­κή ανα­τρο­πή, έναν αγώ­να ριζο­σπα­στι­κής επα­να­θε­ώ­ρη­σης, που θα θέσει στο προ­σκή­νιο το αλλη­λέγ­γυο υπο­κεί­με­νο και θα συμπα­ρα­σύ­ρει σε αγω­νι­στι­κή κίνη­ση το βαριά πλη­γω­μέ­νο κοι­νω­νι­κό σώμα.*

__________________________________________________

*Εξαι­ρε­τι­κά ενδια­φέ­ρον και δια­φω­τι­στι­κό  θα βρει ο ανα­γνώ­στης το μαχη­τι­κό έργο του σπου­δαί­ου Γάλ­λου κοι­νω­νιο­λό­γου Pierre Bourdieu, Αντε­πί­θε­ση πυρών. Για ένα ευρω­παϊ­κό κοι­νω­νι­κό κίνη­μα (ελλ. Έκδο­ση 2017, εκδ. Πατά­κη). Τα κεί­με­να του δια­νο­ού­με­νου που συγκε­ντρώ­νο­νται στον τόμο αυτό, είναι προ­σα­να­το­λι­σμέ­να στην προ­ο­πτι­κή των αγώ­νων –  από κοι­νού –  εργα­ζό­με­νων και ανέρ­γων, και προ­τεί­νουν δρά­σεις για ένα συλ­λο­γι­κό κίνη­μα, ενά­ντια στη βία των νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρων πολι­τι­κών και στην επέ­λα­ση της οικο­νο­μί­ας της αγοράς. 

Πηγή ΦΩΤΟ

 

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο