Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

«Ασπάστηκα τον κομμουνισμό εξαιτίας του Στάλιν»

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Μια ιστο­ρι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα του διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος του 20ου αιώ­να, την ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κή κλη­ρο­νο­μιά της οποί­ας έχουν επι­χει­ρή­σει να οικειο­ποι­η­θούν διά­φο­ροι πολι­τι­κοί χώροι είναι αναμ­φί­βο­λα ο Τσε Γκε­βά­ρα. Τα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν της δολο­φο­νί­ας του στη Βολι­βία, ο Τσε απο­τέ­λε­σε σύμ­βο­λο για μια σει­ρά οργα­νώ­σε­ων της ευρύ­τε­ρης αρι­στε­ράς (από τρο­τσκι­στές μέχρι σοσιαλ­δη­μο­κρά­τες) αλλά και του αναρ­χι­κού χώρου. Ένας πολύ μεγά­λος αριθ­μός αυτών που θαύ­μα­σαν και θαυ­μά­ζουν τον αργε­ντί­νο επα­να­στά­τη αυτο­προσ­δοιο­ρί­ζο­νται ως «αντι­στα­λι­νι­κοί», μισούν και ανα­θε­μα­τί­ζουν τον Στά­λιν ενώ συχνά ανα­φέ­ρο­νται στα περή­φη­μα «εγκλη­μα­τα» της στα­λι­νι­κής περιό­δου. Αντί­φα­ση και ιστο­ρι­κή ειρω­νεία: Ο ίδιος ο Τσε Γκε­βά­ρα ήταν θαυ­μα­στής του Στάλιν.

Με αφορ­μή, λοι­πόν, τα 63 χρό­νια από το θάνα­το του μεγά­λου σοβιε­τι­κού ηγέ­τη να θυμή­σου­με τι πίστευε ο Τσε για τον Ιωσήφ Στά­λιν, όπως προ­κύ­πτει από  γρα­πτά και επι­στο­λές του ίδιου του Ερνέ­στο Γκεβάρα:

Το 1953, ευρι­σκό­με­νος στη Γουα­τε­μά­λα, ο 25χρονος τότε Τσε σημεί­ω­νε σε γράμ­μα του στην θεία Μπε­α­τρίς: «Κατά τη δια­δρο­μή μου είχα την ευκαι­ρία να περά­σω απ’ την «επι­κρά­τεια» της United Fruit Co, πεί­θο­ντας με ακό­μη μια φορά πόσο απαί­σια είναι αυτά τα καπι­τα­λι­στι­κά χτα­πό­δια. Ορκί­στη­κα μπρο­στά σε μια φωτο­γρα­φία του παλαιού και θρη­νη­μέ­νου συντρό­φου Στά­λιν ότι δεν θα ησυ­χά­σω μέχρι να δω τον αφα­νι­σμό αυτών των χτα­πο­διών». (Πηγή: Jon Lee Anderson, Che Guevara: A revolutionary life, 1997).

Πέντε χρό­νια αργό­τε­ρα, το 1957, όντας στο καμί­νι του αντάρ­τι­κου αγώ­να στην κου­βα­νι­κή ύπαι­θρο, ο Γκε­βά­ρα έγρα­φε προς το μέλος του Κινή­μα­τος της 26ης Ιού­λη Ρενέ Ράμος Λατούρ (Ντα­νιέλ):

«Στα επο­νο­μα­ζό­με­να «λάθη του Στά­λιν» βρί­σκε­ται η δια­φο­ρά μετα­ξύ μιας επα­να­στα­τι­κής και μιας ρεβι­ζιο­νι­στι­κής αντί­λη­ψης. Πρέ­πει να μελε­τή­σεις τον Στά­λιν στο ιστο­ρι­κό πλαί­σιο που κινή­θη­κε, όχι να τον δεις (απο­κλει­στι­κά) ως ένα είδος αγριάν­θρω­που, αλλά στα συγκε­κρι­μέ­να ιστο­ρι­κά όρια. Ασπά­στη­κα τον κομ­μου­νι­σμό εξαι­τί­ας του πατε­ρού­λη Στά­λιν και κανείς δεν πρέ­πει να ‘ρθει να μου πει ότι δεν πρέ­πει να δια­βά­ζω Στά­λιν. Τον διά­βα­ζα όταν ήταν κάτι πολύ κακό να δια­βά­ζεις γι’ αυτόν. Αυτό ήταν σε μια άλλη επο­χή. Και επει­δή δεν είμαι πολύ ευφυ­ής, αλλά και ξερο­κέ­φα­λος, συνε­χί­ζω να τον δια­βά­ζω. Ιδιαί­τε­ρα σε αυτήν τη νέα περί­ο­δο που είναι ακό­μη χει­ρό­τε­ρο να δια­βά­ζεις (για τον Στά­λιν). Τότε, όπως και τώρα, βρί­σκω μια σει­ρά πραγ­μά­των που είναι πολύ καλά».

 Ο Τσε Γκε­βά­ρα δεν άφη­νε έξω απ’ την κρι­τι­κή του τον αντε­πα­να­στα­τι­κό ρόλο του Τρό­τσκι στη δρά­ση του οποί­ου χρέ­ω­νε «κρυ­φά κίνη­τρα» και «θεμε­λιώ­δη λάθη». Έγρα­φε επί παρα­δείγ­μα­τι: «Πιστεύω ότι η βασι­κή ιδε­ο­λο­γία στην οποία ο Τρό­τσκι βασί­στη­κε ήταν λαν­θα­σμέ­νη, τα κρυ­φά κίνη­τρα της δρά­σης του (ήταν) λαν­θα­σμέ­να και τα τελευ­ταία του χρό­νια υπήρ­ξαν σκο­τει­νά. Οι τρο­τσκι­στές δεν έχουν συνει­σφέ­ρει τίπο­τα απο­λύ­τως στο επα­να­στα­τι­κό κίνη­μα – εκεί που έδρα­σαν περισ­σό­τε­ρο ήταν στο Περού αλλά στο τέλος απέ­τυ­χαν επει­δή χρη­σι­μο­ποιούν κακές μεθό­δους» (Comments on ‘Critical Notes on Political Economy’ by Che Guevara, Revolutionary Democracy Journal, 2007).

Σε γράμ­μα του προς τον Κου­βα­νό τρο­τσκι­στή- και σημα­ντι­κό στέ­λε­χος της Επα­νά­στα­σης- Αρμά­ντο Χαρτ, ο Τσε σημείωνε:

«Στην Κού­βα δεν υπάρ­χει τίπο­τα δημο­σιευ­μέ­νο, εάν εξαι­ρέ­σου­με τα σοβιε­τι­κά τού­βλα, τα οποία φέρουν τη δυσκο­λία ότι δεν σ’αφήνουν να σκε­φτείς – το κόμ­μα σκέ­φτε­ται για σένα και συ πρέ­πει να το αφο­μοιώ­σεις. Θα ήταν ανα­γκαίο να δημο­σιευ­θεί η πλή­ρης εργο­γρα­φία των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στά­λιν (υπο­γραμ­μι­σμέ­νο από τον Τσε στο αυθε­ντι­κό έγγρα­φο της επι­στο­λής) και άλλων σπου­δαί­ων μαρ­ξι­στών. Εδώ θα μπο­ρού­σα­με να προ­σθέ­σου­με τους μεγά­λους ρεβι­ζιο­νι­στές (εάν θέλεις μπο­ρείς να προ­σθέ­σεις τον Χρου­στσώφ) και επί­σης τον φίλο σου τον Τρό­τσκι ο οποί­ος υπήρ­ξε και προ­φα­νώς έγρα­ψε κάτι»  (Πηγή: εφη­με­ρί­δα Contracorriente, φυλ. 9, Αβά­να 1997).

Η ρεβι­ζιο­νι­στι­κή πορεία που ακο­λού­θη­σε η σοβιε­τι­κή ηγε­σία μετά τις απο­φά­σεις του 20ου Συνε­δρί­ου του ΚΚΣΕ απο­τέ­λε­σε πηγή έντο­νου προ­βλη­μα­τι­σμού για τον Τσε. Η πολι­τι­κή της «απο­στα­λι­νο­ποί­η­σης» και των λαθε­μέ­νων, οπορ­του­νι­στι­κών αντι­λή­ψε­ων σχε­τι­κά με την πορεία οικο­δό­μη­σης του σοσια­λι­σμού που εισή­γα­γε η ηγε­σία Χρου­στσόφ μετά το 1956 επέ­δρα­σαν καί­ρια στην αντί­λη­ψη του Γκε­βά­ρα για την  επα­νά­στα­ση και τον σοσιαλισμό. 

Ένας εκ των βιο­γρά­φων του Γκε­βά­ρα, ο μεξι­κα­νός πολι­τι­κός Χόρ­χε Καστα­νέ­δα, γρά­φει σχε­τι­κά (προ­σθέ­το­ντας και λίγη αντι­κομ­μου­νι­στι­κή σάλ­σα): «Ο Γκε­βά­ρα έγι­νε στα­λι­νι­κός σε μια περί­ο­δο που χιλιά­δες νέοι άρχι­σαν να δυσα­να­σχε­τούν με την επί­ση­μη εκδο­χή του “Κομ­μου­νι­σμού”. Απέρ­ρι­πτε ως «ιμπε­ρια­λι­στι­κή προ­πα­γάν­δα» το λόγο του Χρου­στσόφ το 1956 που κατά­δι­κα­ζε τα εγκλή­μα­τα του Στά­λιν, ενώ υπο­στή­ρι­ξε την ρωσι­κή παρέμ­βα­ση στην Ουγ­γα­ρία που συνέ­τρι­ψε την εργα­τι­κή ανταρ­σία στη χώρα την ίδια χρο­νιά»  (Χ.Καστανέδα, The life and death of Che Guevara, 1997).

Ο Τσε στη Μόσχα το 1960

Ο Τσε στη Μόσχα το 1960

Τέσ­σε­ρα χρό­νια μετά την αρχή της περί­φη­μης «απο­στα­λι­νο­ποί­η­σης», το Νοέμ­βρη του 1960, ο Γκε­βά­ρα επι­σκέ­πτο­νταν τη Μόσχα ως εκπρό­σω­πος της κου­βα­νι­κής κυβέρ­νη­σης. Παρά τις παραι­νέ­σεις του τότε κου­βα­νού πρέ­σβη, ο Τσε επέ­μει­νε στην κατά­θε­ση στε­φά­νου στον τάφο του Στά­λιν, στα τεί­χη του Κρεμλίνου.

Ο Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα εκτι­μού­σε βαθιά τον ηγέ­τη Ιωσήφ Στά­λιν και την συμ­βο­λή του στην σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση. Και αυτό διό­τι, όπως ο ίδιος έλε­γε, «πρέπει να μελε­τή­σεις τον Στά­λιν στο ιστο­ρι­κό πλαί­σιο που κινή­θη­κε […] στα συγκε­κρι­μέ­να ιστο­ρι­κά όρια». Αυτό το ιστο­ρι­κό πλαί­σιο και οι εξαι­ρε­τι­κά αντί­ξο­ες κοι­νω­νι­κο-οικο­νο­μι­κές και πολι­τι­κές συν­θή­κες στις οποί­ες έδρα­σε ο Ι.Στάλιν απο­σιω­πού­νται απ’ τους θια­σώ­τες του αντι­στα­λι­νι­σμού. Απο­σιω­πά­ται το γεγο­νός ότι η πορεία οικο­δό­μη­σης του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ γίνο­νταν σε ένα πλαί­σιο οξύ­τα­της δια­πά­λης, με πλη­θώ­ρα εσω­τε­ρι­κών και εξω­τε­ρι­κών απει­λών (ιμπε­ρια­λι­στι­κή περι­κύ­κλω­ση), με μια γιγα­ντιαία προ­σπά­θεια εκβιο­μη­χά­νι­σης που αντι­με­τώ­πι­ζε αντι­δρά­σεις και εκτε­τα­μέ­να σαμπο­τάζ, με την πάλη για την κολ­λε­κτι­βο­ποί­η­ση να συνα­ντά την μεγά­λη αντί­δρα­ση των κου­λά­κων. Ο Ι. Στά­λιν, ως φυσιο­γνω­μία και ηγε­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα, απο­τέ­λε­σε προ­ϊ­όν της δρά­σης των λαϊ­κών μαζών σε ένα δεδο­μέ­νο ιστο­ρι­κό πλαί­σιο. Και ως τέτοια προ­σω­πι­κό­τη­τα, ο Στά­λιν καθο­δή­γη­σε για 30 συνα­πτά έτη το Κόμ­μα των μπολ­σε­βί­κων και το λαό της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης, πατώ­ντας στην στέ­ρεα ιδε­ο­λο­γι­κή κλη­ρο­νο­μιά του Λένιν. Αυτό, ένας πραγ­μα­τι­κός κομ­μου­νι­στής, ένας επα­να­στά­της στην σκέ­ψη και- κυρί­ως- στην πρά­ξη όπως ο Ερνέ­στο Γκε­βά­ρα ήταν επο­μέ­νο να το ανα­γνω­ρί­σει και να το εκτιμήσει.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο