Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Βίκτορ Χάρα, ύμνησε την εργατική τάξη, τραγούδησε για τα βάσανα του λαού του και για τους αγώνες του

«Δεν τρα­γου­δώ επει­δή μου αρέ­σει να τρα­γου­δώ ή επει­δή έχω καλή φωνή. Τρα­γου­δώ επει­δή η κιθά­ρα μου έχει αισθή­μα­τα και λογική…»

Αυτή την κιθά­ρα των αισθη­μά­των και της λογι­κής, που ύμνη­σε τους πόθους, τα πάθη, την ελπί­δα του λαού της Χιλής, την κιθά­ρα και τη φωνή του Βίκτορ Χάρα θέλη­σαν να τσα­κί­σουν και να την κάνουν να σωπά­σει οι εγκλη­μα­τί­ες της χού­ντας του Πινο­σέτ, πριν 35 χρό­νια, εκεί­νον το μαύ­ρο Σεπτέμ­βρη, που γρά­φτη­κε μια από τις πιο αιμα­το­βαμ­μέ­νες σελί­δες της παγκό­σμιας Ιστο­ρί­ας. Η κτη­νω­δία των αμε­ρι­κα­νο­κί­νη­των χου­ντι­κών, μέσα από τα βασα­νι­στή­ρια και τις εκτε­λέ­σεις, άφη­σε τα σημά­δια της στα κορ­μιά χιλιά­δων αγω­νι­στών, ανά­με­σά τους και σ’ αυτό του μεγά­λου Χιλια­νού τρα­γου­δι­στή, συν­θέ­τη, σκη­νο­θέ­τη και ποι­η­τή, τον οποίο πριν δολο­φο­νή­σουν φρό­ντι­σαν να του συν­θλί­ψουν τα χέρια. Οι παρα­πά­νω στί­χοι του τρα­γου­διού που έγρα­ψε ο Βίκτορ Χάρα λίγο πριν το πρα­ξι­κό­πη­μα έμελ­λε να γίνει η «δια­θή­κη» ενός καλ­λι­τέ­χνη που έγι­νε παγκό­σμιο σύμ­βο­λο του αγώ­να κατά της δικτα­το­ρί­ας και του ιμπε­ρια­λι­σμού. Ενός σπου­δαί­ου και συνει­δη­το­ποι­η­μέ­νου ταξι­κά και πολι­τι­κά τρα­γου­δο­ποιού, που ύμνη­σε την εργα­τι­κή τάξη (από τα γνω­στό­τε­ρα τρα­γού­δια του η «Προ­σευ­χή σ’ έναν εργά­τη»), που τρα­γού­δη­σε για τα βάσα­να του λαού του και για τους αγώ­νες του για ανε­ξαρ­τη­σία, κοι­νω­νι­κή δικαιο­σύ­νη, ισό­τη­τα, αξιοπρέπεια…

Ο λατρε­μέ­νος του λαού του καλ­λι­τέ­χνης βασα­νί­στη­κε φρι­κτά και τελι­κά δολο­φο­νή­θη­κε λίγες μέρες μετά την εκδή­λω­ση του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος της 11ης Σεπτέμ­βρη 1973 στο Στά­διο του Σαντιά­γο, που είχε μετα­τρα­πεί, όπως και άλλοι χώροι, σε κολα­στή­ριο και στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης. Σύμ­φω­να με τον απο­λο­γι­σμό των πρώ­των ημε­ρών από τον Ερυ­θρό Σταυ­ρό, μόνο στο Στά­διο του Σαντιά­γο, που πριν πέντε χρό­νια ονο­μά­στη­κε «Βίκτορ Χάρα », υπο­λο­γί­ζε­ται ότι υπήρ­χαν 7.000 κρα­τού­με­νοι έως τις 22 του Σεπτέμ­βρη. Μέσα σε λίγες ώρες, η Χιλή μετα­τρά­πη­κε σε ένα ατε­λεί­ω­το στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης. Κατά τη διάρ­κεια της «θητεί­ας» Πινο­σέτ, 50.000 άτο­μα βρή­καν φρι­κτό θάνα­το, 250.000 άνθρω­ποι βασα­νί­στη­καν με τους χει­ρό­τε­ρους τρό­πους, 2.500 άτο­μα «εξα­φα­νί­στη­καν», 1.000.000 εξορίστηκαν…

Απ’ το λαό για το λαό

xara2Παι­δί φτω­χών αγρο­τών, ο Βίκτορ Χάρα από πολύ νωρίς ένιω­σε στο πετσί του την εκμε­τάλ­λευ­ση και την κοι­νω­νι­κή αδι­κία, καθώς ήταν και ο ίδιος ανα­γκα­σμέ­νος από παι­δί να δου­λεύ­ει για να συνει­σφέ­ρει στην επι­βί­ω­ση της οικο­γέ­νειάς του. Τη γλύ­κα της ζωής την αντλού­σε από το τρα­γού­δι, καθώς από μικρός τρα­γου­δού­σε και έπαι­ζε στην κιθά­ρα του παρα­δο­σια­κά και λαϊ­κά τρα­γού­δια της Χιλής. Μεγα­λώ­νο­ντας ολο­έ­να και με μεγα­λύ­τε­ρο ζήλο αρχί­ζει να μυεί­ται στον τερά­στιο πλού­το της μου­σι­κής παρά­δο­σης της πατρί­δας του. Ασχο­λεί­ται με το θέα­τρο, συμ­με­τέ­χει σε πολ­λές θεα­τρι­κές παρα­γω­γές, ενώ ταυ­τό­χρο­να κάνει εμφα­νί­σεις σε μικρό καφέ του Σαντιά­γο. Είναι η επο­χή που πολι­τι­κο­ποιεί­ται ενερ­γά, ενώ ταυ­τό­χρο­να κυκλο­φο­ρεί και τον πρώ­το του δίσκο. Η ταξι­κή του συνεί­δη­ση, η μεγά­λη αγά­πη του για την εργα­τι­κή τάξη και το λαό του, το πηγαίο ταλέ­ντο του γίνο­νται τα «υλι­κά» των τρα­γου­διών του που βάζουν ως στό­χο τους την κοι­νω­νι­κή αδι­κία, την εκμε­τάλ­λευ­ση, τους υπη­ρέ­τες ενός σάπιου πολι­τι­κού συστή­μα­τος. Τα τρα­γού­δια εκφρά­ζουν όσα κρύ­βει μέσα του ο λαός, τους αγώ­νες, τα βάσα­να, τους πόθους του, και γι’ αυτό «μιλά­νε» στην καρ­διά των απλών ανθρώ­πων, που αγω­νί­ζο­νται σκλη­ρά για την επι­βί­ω­ση. Χάρη στο ταλέ­ντο του και την αγά­πη του για το λαό του, έγι­νε αγα­πη­τός και δημο­φι­λής στον πλη­θυ­σμό της Χιλής, αλλά και της Λατι­νι­κής Αμερικής.

Ο Χάρα δεν έκο­ψε ποτέ τους δεσμούς του με τις ρίζες του. Δε χρειά­στη­κε να ταυ­τι­στεί με τους αγρό­τες και το λαό για­τί απλού­στα­τα ο ίδιος υπήρ­ξε ανα­πό­σπα­στο κομ­μά­τι τους. Ετσι, παρό­τι για κάποια χρό­νια συνέ­χι­σε να δρα­στη­ριο­ποιεί­ται στο θέα­τρο, η ενα­σχό­λη­σή του με αυτή τη μου­σι­κή δημιουρ­γία που δίνει σάρ­κα και οστά στις ιδέ­ες και τα θέλω του, αλλά και με την πολι­τι­κή, γίνε­ται ολο­έ­να και μεγαλύτερη.

Ο Βίκτορ Χάρα υπήρ­ξε ένας από τους πρω­τερ­γά­τες του «Nueva Cancion», του πολι­τι­κού — μου­σι­κού ρεύ­μα­τος που περιε­λάμ­βα­νε τους πιο ριζο­σπα­στι­κούς Χιλια­νούς μου­σι­κούς. Αυτό το κίνη­μα του «νέου τρα­γου­διού», στο οποίο συμ­με­τεί­χαν εκτός από τον Χάρα καλ­λι­τέ­χνες όπως η Ιζα­μπέλ Πάρα και οι «Κιλα­πα­γιούν», τα χρό­νια της κυβέρ­νη­σης της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας απο­τε­λού­σε έναν από τους «πολι­τι­στι­κούς πυλώ­νες της επα­νά­στα­σης». Ο τρα­γου­δο­ποιός πίστε­ψε και υπε­ρα­σπί­στη­κε αυτή τη μου­σι­κή μεταρ­ρύθ­μι­ση μέσα από ένα έργο, που απη­χού­σε τις πολι­τι­κές του ιδέ­ες. Ο στρα­τευ­μέ­νος καλ­λι­τέ­χνης, υπο­στή­ρι­ξε τον σοσια­λι­στή Αλιέ­ντε, συμ­με­τέ­χο­ντας στις περιο­δεί­ες του (μαζί με τον Πάμπλο Νερού­δα), δίνο­ντας συναυ­λί­ες σε κάθε γωνιά της Χιλής. Μαζί με άλλους καλ­λι­τέ­χνες συμ­με­τεί­χε σε εκδη­λώ­σεις που πλαι­σί­ω­σαν την προ­ε­κλο­γι­κή εκστρα­τεία του Αλιέ­ντε για τις εκλο­γές του 1970. Μια από αυτές ήταν η μεγά­λη συναυ­λία στο στά­διο της Χιλής, λίγο πριν εκλε­γεί Πρό­ε­δρος ο Αλιέ­ντε και σχη­μα­τι­στεί η κυβέρ­νη­ση της Λαϊ­κής Ενό­τη­τας, στην οποία συμ­με­τεί­χαν κομ­μου­νι­στές, σοσια­λι­στές, αρι­στε­ροί, ριζο­σπά­στες, χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­τες. Το όνο­μα και η μου­σι­κή του Βίκτορ Χάρα ταυ­τί­ζε­ται με τις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές αλλα­γές που συμ­βαί­νουν στη χώρα, πυρ­πο­λούν ορά­μα­τα, συνει­δή­σεις. Είναι ο τρο­βα­δού­ρος των ημε­ρών που έρχονται…

Με θρυμματισμένες τις παλάμες

xara

Αυτές οι μέρες δεν κρά­τη­σαν πολύ. Ακρι­βώς τρία χρό­νια μετά τη νίκη της δημο­κρα­τί­ας, εκδη­λώ­νε­ται το στρα­τιω­τι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα που σχε­δί­α­σαν, χρη­μα­το­δό­τη­σαν και καθο­δή­γη­σαν η αμε­ρι­κα­νι­κή κυβέρ­νη­ση και η CIA. Ο Αλιέ­ντε, που έχει οχυ­ρω­θεί με συνερ­γά­τες του στο Προ­ε­δρι­κό Μέγα­ρο, πέφτει νεκρός με το όπλο στο χέρι. Την ίδια μέρα συλ­λαμ­βά­νε­ται ο Βίκτορ Χάρα . Τα φλο­γε­ρά του «όπλα», οι στί­χοι, η φωνή, η κιθά­ρα του είναι απει­λή για τους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες. Κρα­τεί­ται σε μυστι­κές φυλα­κές, για πέντε μέρες, χωρίς νερό και τρο­φή και βασα­νί­ζε­ται χωρίς να λυγί­σει στιγ­μή, όπως ανέ­φε­ραν αργό­τε­ρα σύντρο­φοί του που σώθη­καν. «Θέλη­σαν να ξεφύ­γουν από όλους τους φόβους τους, ένας βου­τώ­ντας στο κενό, άλλος χτυ­πώ­ντας το κεφά­λι του στον τοί­χο όλοι, με το βλέμ­μα καρ­φω­μέ­νο στο θάνα­το…», έγρα­φε… Στη συνέ­χεια, μετα­φέ­ρε­ται μαζί με άλλους στο Στά­διο του Σαντιά­γο. Στις 16 Σεπτέμ­βρη, εκεί που λίγο και­ρό πριν τρα­γου­δού­σε για το λαό της Χιλής, δολο­φο­νεί­ται, αφού νωρί­τε­ρα έχει υπο­βλη­θεί σε φρι­κτά βασα­νι­στή­ρια. Στις 18 Σεπτέμ­βρη, μια εβδο­μά­δα μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα, η γυναί­κα του Τζό­αν ανα­γνω­ρί­ζει ανά­με­σα σε εκα­το­ντά­δες πτω­μά­των το νεκρό σώμα του. Εκτός από τα σημά­δια που είχαν αφή­σει οι σφαί­ρες, υπάρ­χουν και τα σημά­δια του βασα­νι­σμού του. Τα χέρια του λατρε­μέ­νου Χιλια­νού τρα­γου­δι­στή είναι «σε μια ανώ­μα­λη στά­ση» με θρυμ­μα­τι­σμέ­νες τις παλά­μες του. Στις τσέ­πες του, σ’ ένα κομ­μά­τι χαρ­τί, ένα μισο­τε­λειω­μέ­νο ποίημα…«Η σιω­πή και οι κραυ­γές θα είναι το τέλος του τρα­γου­διού μου…».

Το στρα­τιω­τι­κό καθε­στώς του Πινο­σέτ δεν πλή­ρω­σε γι’ αυτή τη στυ­γε­ρή δολο­φο­νία, όπως και για όλες τις άλλες. Οσο, πάντως, κι αν προ­σπά­θη­σε να κοπά­σει τη διε­θνή κατα­κραυ­γή, ισχυ­ρι­ζό­με­νη ότι ο θάνα­τός του προ­ήλ­θε από αδέ­σπο­τη σφαί­ρα, δεν τα κατά­φε­ρε… Σύμ­φω­να με την έκθε­ση ειδι­κής επι­τρο­πής «για την αλή­θεια και τη συμ­φι­λί­ω­ση», ο Χάρα βρή­κε το θάνα­το κάτω από τις παρα­κά­τω συν­θή­κες: Φυλα­κί­στη­κε σε ένα γυμνα­στή­ριο του Σαντιά­γο, που είχε μετα­τρα­πεί σε στρα­τό­πε­δο συγκέ­ντρω­σης και εκεί βασα­νί­στη­κε με φρι­κτό τρό­πο. Οι φρου­ροί τού έσπα­σαν τα χέρια και μετά τον έκα­ναν κόσκι­νο από τις σφαί­ρες. Τον περα­σμέ­νο Ιού­νη, στο Σαντιά­γο, ο δικα­στής Χουάν Εντουάρ­δο Φου­έ­ντες διέ­τα­ξε νέα έρευ­να για τη δολο­φο­νία του Χάρα , μετά από την εξέ­τα­ση 40 νέων στοι­χεί­ων που προ­σκό­μι­σε η οικο­γέ­νειά του…

Τριά­ντα πέντε χρό­νια από το θάνα­τό του, η φωνή και η κιθά­ρα του Βίκτορ Χάρα , τα τρα­γού­δια του με «αισθή­μα­τα και λογι­κή» και μέσα από δια­σκευ­ές νέων μου­σι­κών και συγκρο­τη­μά­των, συνε­χί­ζουν να συνο­δεύ­ουν την πάλη των λαών όχι μόνο της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής, αλλά της υφη­λί­ου, ενά­ντια στον ιμπε­ρια­λι­σμό, τους αγώ­νες της εργα­τι­κής τάξης για την απε­λευ­θέ­ρω­σή της. Το τρα­γού­δι του συνε­χί­ζε­ται στα στό­μα­τα των κολα­σμέ­νων της γης…
Πηγή: Ριζο­σπά­στης / Ρου­μπί­νη ΣΟΥΛΗ

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο