Καθημερινά, πολλοί από εμάς, δεν επιλέγουμε τα ΜΜΜεταφοράς (για λόγους υποκειμενικούς αλλά και γιατί ‑με εξαίρεση το μετρό, έχουν τα χάλια τους) και βρισκόμαστε ώρες κολλημένοι μέσα στο ΙΧ αυτοκίνητο και από την άλλη έτοιμοι να διασχίσουμε το δρόμο οι πεζοί, προσέχοντας ‑ακόμη και στη διάβαση να μην τους έρθει κανένα αδέσποτο ηλεκτρικό πατίνι (για τα οποία όπως είναι γνωστό δεν ισχύει κανονισμός, όριο ταχύτητας, πεζοδρόμιο, λωρίδα κλπ).
Με δίτροχο τα πράγματα είναι συνήθως πιο απλά (αποκλείοντας για ευνόητους λόγους το ποδήλατο στο κλεινόν άστυ).
Περιμένουμε τρελαμένοι το πράσινο (που πάντα «αργεί») ‑για να πούμε την αλήθεια, κάποιοι από εμάς δεν το περιμένουν καθόλου και το αγνοούν κατεβάζοντας όλα τα καντήλια του κόσμου, σ΄εκείνους που εφεύραν τα φανάρια, στους “άσχετους” που τα συντονίζουν κλπ. κλπ
Σίγουρα το τελευταίο που μας απασχολεί ‑μπορεί και να μην έχουμε αναρωτηθεί ποτέ, είναι γιατί επιλέξανε το κόκκινο-κίτρινο (πορτοκαλί)-πράσινο σαν χρώματα των φωτεινών σηματοδοτών (και όχι πχ. λευκό, μπλε κλπ.).
Παρόλ’ αυτά η ιστορία παρουσιάζει ενδιαφέρον …
Λοιπόν …
Όπως είναι γνωστό πριν το αυτοκίνητο (και πολύ περισσότερο από τη φωτεινή ρύθμιση της κυκλοφορίας) προϋπήρξε η ανάγκη για τον σιδηρόδρομο, και ακόμη πιο παλιά για τα πλοία.
Για τους μηχανοδηγούς των τρένων, μετά τον πρώτο καιρό που η σήμανση ήταν ανακλινόμενες σημαίες, το πράσινο σήμαινε «ελεύθερα», το κίτρινο «προσοχή ‑κόψε ταχύτητα σε λίγο θα έχεις stop» και το κόκκινο «στάση ‑έρχεται άλλος συρμός».
Αλλά κι αυτοί το αντέγραψαν από τους ναυτικούς: στη θάλασσα, από πολύ παλιά (ακόμη και με πρωτόγονα μέσα, πριν τους σύγχρονους «συνδυαστικούς» …«περίβλεπτους» …«κορώνης» …«εφίστιους» κλπ φανούς) ίσχυσε το «Green to Green-Red to Red-go ahead» -εκτός και έχεις λόγο για
το καραβοφάναρο χαμένο
…
Μεσάνυχτα και ταξιδεύεις δίχως πλευρικά!
Σκιάζεσαι μήπως στο γιαλό τα φώτα σε προδίνουν,
μα πρύμα πλώρα μόνο εσύ πατάς στοχαστικά,
κρατώντας στα χεράκια σου το λύχνο του Ἀλαδδίνου.
Τα χρώματα παραπέμπουν σε ψυχική κατάσταση
Η χρήση αυτών των χρωμάτων είναι μια παγκοσμίως αναγνωρισμένη σύμβαση, στη βάση της οποίας το πιο ουσιαστικό είναι πως ‑ειδικά στη θάλασσα, αλλά όχι μόνο εκεί, αποτελούν εκείνα που ξεχωρίζουν περισσότερο, είναι τα πλέον διακριτά. Το άσπρο, αν και έντονο εύκολα συγχέεται, το μπλε-γαλάζιο χάνεται κλπ
Υπάρχει και το γεγονός ότι το κόκκινο, σαν χρώμα του αίματος και της φωτιάς, έχει πάντα προσελκύσει την προσοχή και προειδοποιεί για τους κινδύνους, ενώ το πράσινο χαλαρώνει (για πάρα πολλούς λόγους και επειδή πχ. σχετίζεται με τη φύση).Η πρώτη σήμανση κυκλοφορίας του μηχανικού John Peake Knight, ‑που σε τίποτε δε θύμιζε τα σημερινά φανάρια φαίνεται να χρονολογείται από το 1868! στο Λονδίνο, με ένα πολύπλοκο σύστημα ρύθμισης που φυσικά λειτουργούσε χειροκίνητα και μάλιστα αρχικά με δύο άτομα και ένα βοηθό. Ήταν μια συσκευή σηματοδότησης με όνομα «semaphore» (σηματοφόρος) έξω από το Κοινοβούλιο στη διασταύρωση George & Bridge, ώστε οι βουλευτές να περνάνε πιο γρήγορα το δρόμο (…): έζησε χωρίς προβλήματα ‑σαν σηματοδότης μέρας και νύχτας (η φωτεινή σήμανση ήταν με γκάζι) μόλις τρεις εβδομάδες (το σύστημα έγινε μπουρλότο και διαλύθηκε), επισκευάστηκε και ξαναλειτούργησε μέχρι το 1872 και μετά εξαφανίστηκε και για 50 χρόνια. Ήταν παρόμοια με εκείνη των σιδηροδρομικών περασμάτων (κινητές πινακίδες / “σημαίες”) όπως στα τρένα, έμοιαζε και με τον αστυνομικό που έδινε σήματα με το χέρι του: όταν σήκωνε το χέρι προς τα πάνω οι άμαξες και οι καβαλάρηδες θα έπρεπε να σταματούν ενώ όταν έδειχνε προς τα κάτω ο δρόμος ήταν ελεύθερος.
ℹ️ Στις 5‑Αυγ-1914 στην αμερικανική πόλη του Cleveland, μια ομάδα ειδικών της American Traffic Signal Company εγκατέστησε ένα περίεργο αντικείμενο στη διασταύρωση της λεωφόρου Euclid με την 105η οδό, με τέσσερα «μάτια» σε κάθε πλευρά που εναλλάξ ανάβουν κόκκινο και πράσινο , φωτίζοντας τις λέξεις “stop” «στάση» και “move” «κίνηση ‑ξεκίνα!». Πρόκειται για μια εφεύρεση του James Hoge και αποτελεί το πρώτο πραγματικό φωτεινό φανάρι στην ιστορία. Δεν είχε κίτρινο-πορτοκαλί, αλλά υπήρχε ηχητική προειδοποίηση από ένα βομβητή.
Το 1922, ο αφροαμερικανός Garrett Morgan, μετά τον σοβαρό τραυματισμό του σε μια διασταύρωση, εφηύρε ένα “μηχανισμό ελέγχου της κυκλοφορίας 3 θέσεων” που τον πατεντάρησε κιόλας το 1923 που ήταν πρωτοπόρος με την έννοια της εισαγωγής του “νεκρού χρόνου” μεταξύ των “Stop” e “Go”.Το 1910 η «Earnest Sirrine Chicago» αναφέρει για ένα «σύστημα αυτόματης ρύθμισης της κυκλοφορίας στους δρόμους», το οποίο ήταν ένα μη φωτιζόμενο σύστημα με ενδείξεις «stop» & «proceed» ενώ ο William Ghiglieri κατοχύρωσε με πατέντα το 1917 στο San Francisco το πρώτο φωτεινό φανάρι (με μόνο κόκκινο και πράσινο) και τέλος το 1920 ο William Potts, αστυνομικός του Detroit έδωσε την τελική μορφή στο σηματοδότη 3 χρωμάτων που ήταν κρεμαστός στο κέντρο της διασταύρωσης.To 1925 εγκαθίσταται ο 1ος σηματοδότης στην Ιταλία (Milano κέντρο ‑διασταύρωση Piazza Duomo, via Orefici και via Torino.Σχετικά με την κατασκευή του και την αποτελεσματικότητά του …
(περιγραφή σε χρονικό της εποχής)
«Χαμός!!
Πότε κόκκινο (STOP για αυτοκίνητα), πότε λευκό + κόκκινο (διάβαση πεζών — STOP τα οχήματα) …κίτρινο (κίνηση τραμ) πράσινο (για αυτοκίνητα και μοτο), κίτρινο + πράσινο, για να ξεκινήσουν όλα τα οχήματα αδιακρίτως.
Ο κόσμος λες κι είναι κινηματογράφος διασκεδάζει τρελά ‑όσο δεν θα μπορούσατε να φανταστείτε…
Αποτέλεσμα; Αντί να κυκλοφορούν, τα οχήματα παραμένουν ακίνητα, καρφωμένα στους δρόμους προέλευσης …τεράστιες ουρές σε δύο ή τρεις σειρές, που σχηματίζονται από τραμ, αυτοκίνητα, κάρα, μοτοσικλέτες και ποδήλατα σε μια εγκάρδια αναποφασιστικότητα, εν μέσω ευτυχίας μιας κοινής μοίρας και φρικιαστικής κακοφωνίας κλάξον, τρομπετών, καμπανών κάθε μορφής και ηχητικής ισχύος και αυτά όλα μαζί εναρμονισμένα στη συμφωνία της διαμαρτυρίας».
Πολύ αργότερα στη Γερμανία ‑όπως περιγράφεται «Στον κήπο με τα θηρία», το συναρπαστικό χρονικό του Erik Larson για την άνοδο του Τρίτου Ράιχ, το πρώτο φανάρι (χειροκίνητο, που το λειτουργούσε ένας αστυνομικός) έκανε την εμφάνισή του στο Βερολίνο (πλατεία Πότσνταμ, Potsdamer Platz που τότε είχε την πιο πυκνή κυκλοφορία στην Ευρώπη) και δυο χρόνια μετά κατασκευάστηκαν ηλεκτρικά φανάρια στην πόλη, που βύθισαν το Βερολίνο σε κυκλοφοριακό χάος μιας και άναβαν όλα ταυτόχρονα.
Κάπως έτσι και με την πρόοδο της τεχνολογίας φτάσαμε στο σήμερα: θυμίζουμε πως η ακολουθία της εμφάνισης των χρωμάτων στα φανάρια, δεν είναι παντού ίδια, (πχ υπάρχουν περιπτώσεις που το κίτρινο-πορτοκαλί εμφανίζεται μετά το πράσινο για να προειδοποιήσει πως σε λίγο ανάβει κόκκινο, ενώ σε άλλες χώρες ‑όπως και σε εμάς συνήθως, μαζί με το κόκκινο πριν το πράσινο ‑εξ ου και το «πέρασα με πορτοκαλί»). Επίσης το “παλλόμενο” δεν έχει παντού τον ίδιο κώδικα (δεν επέχει παντού θέση stop) κλπ.
🚩🎈 Μια ιστορική ρύθμιση κυκλοφορίας ‑χωρίς σηματοδότη 🔻
ℹ️ Η φωτεινή σηματοδότηση στην Ελλάδα
🔹 Στη χώρα μας είχαν κάνει την εμφάνισή τους σε εφημερίδες (αρχές του ’30) φωτογραφίες από φωτεινούς σηματοδότες που είχαν τοποθετηθεί σε διάφορες πρωτεύουσες, αλλά μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’40 ελάχιστα φανάρια είχαν τοποθετηθεί σε κάποιους δρόμους, με απαρχαιωμένη τεχνολογία και σε ύψος δεν τα έβλεπε κανείς.
▪️ Μία στατιστική του 1935 αναφέρει ότι στην Αθήνα κυκλοφορούσαν συνολικά 29.063 οχήματα.
▪️ Αγοραία 1.699, ταξί 3.021, ΙΧ 2.847, φορτηγά 2.706. λεωφορεία 1.632, μοτοσυκλέτες 845, ποδήλατα 8.902, κάρα 7.278, ενώ είχαν απομείνει και 59 άμαξες.
🔹 Τον Ιούλιο 1936 τοποθετήθηκε το πρώτο ηλεκτρικό φανάρι στη διασταύρωση Σταδίου και Πεσματζόγλου, που αγοράστηκε 70.000 δραχμές από το Βερολίνο και λειτουργούσε 14 ώρες την ημέρα (το βράδυ υπάλληλος του δήμου το έσβηνε μέσω διακόπτη στην απέναντι γωνία)
Το δεύτερο τοποθετήθηκε, αργότερα, στη συμβολή των οδών Σταδίου και Αιόλου.
Τα πρώτα φανάρια δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα, εξάλλου, το υψηλό κόστος του ήταν αποτρεπτικό για την επέκταση του συστήματος.
🔹 Η ιδέα εισαγωγής ενός συστήματος φωτεινής σηματοδότησης (τέλος 10ετίας 1950), ανήκει στον διοικητή της τροχαίας Αλέξανδρο Θεοφανίδη που σε έκθεσή του ανέφερε ότι «οι οδηγοί μοιάζουν να έχουν ορκιστεί να κάνουν όσες περισσότερες παραβάσεις μπορούν» και «οι πεζοί από την πλευρά τους συνηθίζουν να περπατούν μέσα στη μέση του δρόμου και δεν ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια».
▪️ Στη συνέχεια υπήρξε σειρά κινήσεων όπως η ίδρυση Σχολής Οδηγών για τους άνδρες της Τροχαίας, η αγορά των πέντε πρώτων μοτοσυκλετών, οι πρώτες μονοδρομήσεις κεντρικών οδών και η τοποθέτηση χιλίων σημάτων και έγινε προσπάθεια εφαρμογής ενός φιλόδοξου σχεδιασμού κυκλοφοριακής αγωγής.
▪️ Σύμφωνα με δημοσίευμα της «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» (21-Αυγ-1959) «από του παρελθόντος Οκτωβρίου (1958) έχει ολοκληρωθεί η εγκατάστασις υπό της γερμανικής εταιρίας SIEMENS του συστήματος αυτομάτου σηματοδοτήσεως εις 50 διασταυρώσεις. Αυτή αρχίζει εκ της οδού Μάρνης (ΣΣ |> ακόμη και τότε εμφανιζόταν ο δρόμος σαν γένους θηλυκού, αντί του σωστού «Μάρνη») και διά της Ομονοίας και των τριών κεντρικών αρτηριών (Πανεπιστημίου, Σταδίου, Ακαδημίας) καταλήγει εις την Βασιλίσσης Σοφίας (στο ύψος της οδού Ριζάρη) και εις την Συγγρού. Έχουν τοποθετηθεί σηματοδόται πεζών (πράσινον και κόκκινον χρώματα) και οχημάτων (πράσινον, κόκκινον και κίτρινον χρώματα)»
🔹 Τελικά, οι φωτεινοί σηματοδότες στην Αθήνα τέθηκαν σε λειτουργία στις 5‑Σεπ-1960 και την ίδια περίπου περίοδο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ενώ μέσω του Τύπου δίνονταν οδηγίες στους πεζούς και στους οδηγούς τροχοφόρων «διά την κυκλοφορίαν με την φωτεινήν σηματοδότησιν» (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 7‑Αυγ-1960).
🔹 Η αγορά και τοποθέτηση των αρχικών σηματοδοτών στοίχισε στο ελληνικό κράτος το δυσθεώρητο ποσό των επτάμιση εκατομμυρίων δραχμών (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 9‑Μαρ-1961).
🔹 Έξι μήνες μετά την εφαρμογή του μέτρου έγινε από την Τροχαία αποτίμηση της αποτελεσματικότητας του συστήματος στη «βελτίωση της κυκλοφορίας και μείωση τροχαίων ατυχημάτων» και της «παραβατικότητας» των Αθηναίων οδηγών και πεζών.
▪️ Σε ένα χρόνο (ως τον Φεβρουάριο 1961) τα συνεργεία της Τροχαίας επέβαλαν 19.649 πρόστιμα σε πεζούς και εποχούμενους για παράβαση του Κ.Ο.Κ. και συγκεκριμένα της διάταξης «περί ερυθρού σηματοδότου». Οι παραβάτες είτε πλήρωναν τότε τα πρόστιμα επί τόπου αλλιώς παρεπέμποντο σε Πταισματοδικείο.
🔹Στις αρχές του 1961 καθιερώθηκε και μια νέα ρύθμιση: το άναμμα του πράσινου και του «Γρηγόρη» με διακοπές (αναβόσβημα), που έδινε τη δυνατότητα στους πεζούς να περνούν την πάροδο με δική τους ευθύνη, εφόσον δεν κινείτο στο δρόμο αυτοκίνητο
Σταδιακά εφαρμόστηκε η αυτόματη σηματοδότηση -«πράσινο ρεύμα-κύμα»: το 1965 στην περιοχή της πρωτεύουσας λειτουργούσαν συνολικά 164 φωτεινοί σηματοδότες, που κατέστησε αναγκαία την κατασκευή νέου «Κέντρου Σηματοδοτήσεως», που μεταστεγάστηκε τον επόμενο χρόνο από το κτίριο της παλαιάς Βουλής στο κτίριο του Ο.Τ.Ε. στην πλατεία Βικτωρίας