Δεκέμβρης του ’44: Μια κρίσιμη ταξική σύγκρουση — Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944

Επι­μέ­λεια:  Ομά­δα ¡H.lV.S! //

Η Και­σα­ρια­νή μετά των συνοι­κι­σμόν ΣΥΓΓΡΟΥ- ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ και ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ απο­τε­λεί το ισχυ­ρό­τε­ρον κέντρον αμύ­νης των Στα­σια­στών, απο­κα­λου­μέ­νη κομπα­στι­κώς το ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθη­νών διέ­θε­τον τας μεγα­λυ­τέ­ρας και καλυ­τέ­ρας δυνά­μεις των. Εκά­στη οικία είχε μετα­βλη­θή εις Φρού­ριον, αι οδοί ήσαν πλή­ρεις οδο­φραγ­μά­των νάρ­και δε και παγί­δες συνε­πλή­ρω­ναν μετά συρ­μα­το­πλεγ­μά­των την ισχυ­ράν ταύ­την οργά­νω­σιν …

διά της πτώ­σε­ως του ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθη­νών θα ετί­θε­το τέρ­μα…

(από ημε­ρο­λό­γιο του «εθνι­κού στρατού»)

Δεκέμ­βρης του ’44… Τριά­ντα τρεις ηρω­ι­κές μέρες. Συνέ­χεια της πάλης του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ στην Κατο­χή, του απε­λευ­θε­ρω­τι­κού κινή­μα­τος στο οποίο ηγή­θη­κε το ΚΚΕ. Και προ­οί­μιο, επί­σης, της τρί­χρο­νης επο­ποι­ί­ας του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας (ΔΣΕ), της κορυ­φαί­ας ταξι­κής σύγκρου­σης στην Ελλά­δα κατά τον 20ό αιώνα.

Με το ΚΚΕ, που, αν και χτυ­πη­μέ­νο άγρια από τη δικτα­το­ρία Μετα­ξά, ανα­συ­γκρο­τή­θη­κε γρή­γο­ρα, έσω­σε το λαό από την πεί­να, συνέ­βα­λε με τον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ στην Αντι­φα­σι­στι­κή Νίκη. Μια νίκη που δεν πρό­λα­βε να τη χαρεί ο λαός. Μια από τις πρώ­τες πρά­ξεις του τότε πρω­θυ­πουρ­γού Γ. Παπαν­δρέ­ου, με τον ερχο­μό του στην Ελλά­δα, ήταν η απαί­τη­ση να δια­λυ­θεί ο ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα ενί­σχυε τον Ιερό Λόχο και την Ορει­νή Ταξιαρ­χία, τον στρα­τό, δηλα­δή, της αστι­κής τάξης που συγκρο­τού­νταν για να σώσει την εξου­σία της, αφού είχε φρο­ντί­σει ήδη να εγκλω­βί­σει τον αντί­πα­λό της πρώ­τα με τη συμ­φω­νία του Λιβά­νου (συμ­με­το­χή του ΚΚΕ σε μια αστι­κή κυβέρ­νη­ση) και ύστε­ρα με τη συμ­φω­νία της Καζέρ­τας (υπα­γω­γή του ΕΛΑΣ στο Στρα­τη­γείο της Μέσης Ανατολής).

Η συνέ­χεια γνω­στή: Ο Σκό­μπι δια­τάσ­σει τον αφο­πλι­σμό του ΕΛΑΣ, ενώ την ίδια ώρα συγκρο­τού­νται τα τάγ­μα­τα εθνο­φυ­λα­κής με τους ταγ­μα­τα­σφα­λί­τες. Και έρχε­ται η ματω­μέ­νη Κυρια­κή της 3ης του Δεκέμ­βρη του 1944, με μια γιγά­ντια δια­δή­λω­ση απ’ όλες τις γει­το­νιές της Αθή­νας στο κέντρο της πόλης. Και το χτύ­πη­μά της: 21 νεκροί και 140 τραυματίες.

Στο Φάλη­ρο έχουν φτά­σει, στο μετα­ξύ, οι πρώ­τοι 6.000 Αγγλοι στρα­τιώ­τες. Ο λαός στο δρό­μο, μετα­τρέ­πει την κηδεία των θυμά­των σε νέα δια­δή­λω­ση με το σύν­θη­μα στα πανό να γρά­φει: «Οταν ο λαός βρί­σκε­ται αντι­μέ­τω­πος με τον κίν­δυ­νο της τυραν­νί­ας δια­λέ­γει ή τις αλυ­σί­δες ή τα όπλα». Νέο χτύ­πη­μα, 40 νεκροί και 70 τραυ­μα­τί­ες. Κι ακο­λου­θεί η επο­ποι­ία των 33 μερό­νυ­χτων. Με δυο εγγλέ­ζι­κες μεραρ­χί­ες να κατα­φτά­νουν στην Ελλά­δα για να πνί­ξουν το λαϊ­κό κίνημα.

Η λαϊ­κή ένο­πλη πάλη τον Δεκέμ­βρη υπήρ­ξε φαι­νό­με­νο μονα­δι­κό σε όλη την καπι­τα­λι­στι­κή Ευρώ­πη μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλε­μο, όπως μονα­δι­κός υπήρ­ξε και ο αγώ­νας του ΔΣΕ.

Στις μάχες των 33 ημε­ρών, πρω­ταρ­χι­κά ανα­δεί­χτη­καν η μαζι­κή λαϊ­κή οργά­νω­ση και αυτε­νέρ­γεια, η συλ­λο­γι­κό­τη­τα, η αλλη­λεγ­γύη και η πολι­τι­κή επα­γρύ­πνη­ση, μαζί με την αυτο­θυ­σία σ’ έναν αγώ­να που δόθη­κε με πρω­τα­γω­νι­στές την εργα­τι­κή τάξη και το κόμ­μα της, το ΚΚΕ.

Στην μπρο­σού­ρα «Οι Ανα­το­λι­κές Συνοι­κί­ες το Δεκέμ­βρη του 1944» δια­βά­ζου­με ανά­με­σα στ’ άλλα: «Πίσω από κάθε μαχη­τή παρα­μό­νευε και ένας άμα­χος για να πάρει τη θέση του. Το Σύνταγ­μα των Ανα­το­λι­κών Συνοι­κιών, που είχε τις πρώ­τες μέρες του Δεκέμ­βρη 1.300 μαχη­τές, είχε απώ­λειες σε νεκρούς και τραυ­μα­τί­ες οκτα­κό­σιους! Και στην τελευ­ταία μέρα του Δεκέμ­βρη βρέ­θη­κε με δύνα­μη 1.800! Εκεί­νο που δημιουρ­γού­σε έναν τεχνι­κό δια­χω­ρι­σμό ανά­με­σα στον ΕΛΑΣ και το λαό ήταν η έλλει­ψη όπλων. Αν υπήρ­χαν όσα όπλα ζητού­σε ο λαός, τότε το ΙΙ Σύνταγ­μα θα μετα­βαλ­λό­τα­νε σε Στρα­τιά!».

Η στρατηγική

Στο ερώ­τη­μα αν μπο­ρού­σαν το ΕΑΜ — ΚΚΕ να κατα­λά­βουν την εξου­σία τις μέρες της απε­λευ­θέ­ρω­σης της Αθή­νας (12 Οκτώ­βρη 1944) ώστε να μην έρθει ο «Δεκέμ­βρης», η απά­ντη­ση μπο­ρεί να δοθεί και πάλι μόνο με ένα «αν», παρό­τι η Ιστο­ρία δεν γρά­φε­ται με υπο­θε­τι­κά σχή­μα­τα: Η κατά­κτη­ση της εργα­τι­κής εξου­σί­ας προ­ϋ­πέ­θε­τε δια­χω­ρι­σμό των ΕΑΜι­κών δυνά­με­ων από τους πολι­τι­κούς και στρα­τιω­τι­κούς στό­χους των «συμ­μά­χων» και της κυβέρ­νη­σης Παπαν­δρέ­ου, γεγο­νός που θα όξυ­νε πολύ περισ­σό­τε­ρο την ταξι­κή πάλη.

Προ­ϋ­πέ­θε­τε, ακό­μα, ανα­διά­τα­ξη των συμ­μα­χιών μέσα στο ΕΑΜ — ΕΛΑΣ σε βάση επα­να­στα­τι­κή και μετα­τρο­πή των φύτρων εξου­σί­ας (Λαϊ­κός Στρα­τός, Λαϊ­κή Δικαιο­σύ­νη) σε όργα­να της επα­να­στα­τι­κής δρά­σης. Ακό­μα: Επρε­πε να προ­ε­τοι­μα­στούν το Κόμ­μα και ισχυ­ρές λαϊ­κές δυνά­μεις για την εφαρ­μο­γή σχε­δί­ου κατά­λη­ψης της Αθή­νας, μετά την απο­χώ­ρη­ση των Γερ­μα­νών. Αυτό, σε συν­δυα­σμό με αντί­στοι­χη δρά­ση και συγκέ­ντρω­ση δυνά­με­ων για την κατά­λη­ψη και άλλων βασι­κών κέντρων της χώρας, ιδιαί­τε­ρα της Θεσσαλονίκης.

Το Κόμ­μα μας ήταν ιδε­ο­λο­γι­κά — πολι­τι­κά ανέ­τοι­μο για να δια­μορ­φώ­σει τέτοιες εξε­λί­ξεις. Το στά­διο της αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης, που είχε χαρά­ξει η 6η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ, το Γενά­ρη του 1934 (και επι­κύ­ρω­σε λίγο αργό­τε­ρα το 5ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ), απο­τέ­λε­σε τη βάση πάνω στην οποία προ­σαρ­μό­στη­κε η στρα­τη­γι­κή του «αντι­φα­σι­στι­κού μετώ­που», που υιο­θέ­τη­σε το 6ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ (8 Δεκέμ­βρη 1935), σύμ­φω­να με τις απο­φά­σεις του 7ου Συνε­δρί­ου της ΚΔ (Ιού­λης — Αύγου­στος 1935).

Η στρα­τη­γι­κή των αντι­φα­σι­στι­κών μετώ­πων πάλης στη­ρι­ζό­ταν στην ανά­λυ­ση ότι «…οι εργα­ζό­με­νες μάζες σε μια σει­ρά καπι­τα­λι­στι­κές χώρες είναι υπο­χρε­ω­μέ­νες σήμε­ρα να δια­λέ­ξουν συγκε­κρι­μέ­να όχι ανά­με­σα στη δικτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του και στην αστι­κή δημο­κρα­τία, αλλά ανά­με­σα στην αστι­κή δημο­κρα­τία και το φασισμό».

Αμέ­σως μετά το 7ο Συνέ­δριο της ΚΔ και πριν το 6ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ, η 4η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ (27 — 28 Σεπτέμ­βρη 1935) απο­φά­σι­σε ότι «…το ΚΚΕ συνερ­γά­ζε­ται όχι μόνο με τα σοσια­λι­στι­κά και αγρο­τι­κά κόμ­μα­τα (…) αλλά και όλα τα άλλα κόμ­μα­τα (…) που στέ­κο­νται σε μια ελά­χι­στη δημο­κρα­τι­κή — αντι­φα­σι­στι­κή βάση (…) όπως των Φιλε­λευ­θέ­ρων». Η ουσία του 6ου Συνε­δρί­ου, όπως και της 4ης Ολο­μέ­λειας, ήταν: Μέσα από την πάλη κατά του μοναρ­χο­φα­σι­σμού, στη δημο­κρα­τι­κή επα­νά­στα­ση και μετά στο σοσιαλισμό.

Το ΚΚΕ αντι­με­τώ­πι­σε και τον Δεκέμ­βρη με βάση αυτήν τη στρατηγική.

Η πραγματική αντίφαση

Η πολι­τι­κή της «εθνι­κής ενό­τη­τας», που βρι­σκό­ταν πίσω και από το στά­διο της λεγό­με­νης αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κής επα­νά­στα­σης, ήταν γενι­κή γραμ­μή του διε­θνούς κομ­μου­νι­στι­κού κινή­μα­τος στα χρό­νια του πολέ­μου και στα πρώ­τα μετα­πο­λε­μι­κά κι αυτή υλο­ποι­ή­θη­κε και στις χώρες που απο­σπά­στη­καν τελι­κά από το ιμπε­ρια­λι­στι­κό σύστη­μα (Πολω­νία, Ρου­μα­νία, Γιου­γκο­σλα­βία κ.λπ.).

Με μια μεγά­λη δια­φο­ρά: Οτι σε αυτές τις χώρες υπήρ­χε η άμε­ση παρου­σία του Κόκ­κι­νου Στρα­τού, ενώ ταυ­τό­χρο­να ασκού­σε γενι­κό­τε­ρη επί­δρα­ση ο απο­τρε­πτι­κός στους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς σχε­δια­σμούς ρόλος της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης. Για παρά­δειγ­μα, ο Τίτο έφτα­σε στο Βελι­γρά­δι στις 27 Οκτώ­βρη 1944, αφού προη­γου­μέ­νως, στις 20 του ίδιου μήνα, ο Κόκ­κι­νος Στρα­τός είχε απε­λευ­θε­ρώ­σει τη γιου­γκο­σλα­βι­κή πρω­τεύ­ου­σα, μαζί με παρ­τι­ζά­νι­κο στρα­τό. Αντί­θε­τα, στην Ελλά­δα υπήρ­χε ο βρε­τα­νι­κός στρατός.

Μια σει­ρά επι­κρι­τές του Δεκέμ­βρη και του ΚΚΕ ισχυ­ρί­ζο­νται ότι η πολι­τι­κή γραμ­μή του Κόμ­μα­τος ήταν αντι­φα­τι­κή, επει­δή, όπως λένε, κινού­νταν ανά­με­σα στην πολι­τι­κή λύση και τον ένο­πλο αγώ­να για την κατά­κτη­ση της εξου­σί­ας με τη βία.

Όμως το βαθύ­τε­ρο αντι­φα­τι­κό γεγο­νός ήταν ότι το ΚΚΕ, όντας καθο­δη­γη­τής της ένο­πλης λαϊ­κής πάλης, συμ­με­τεί­χε σε μια αστι­κή κυβέρ­νη­ση με πολι­τι­κό στό­χο την ομα­λή αστι­κή δημο­κρα­τι­κή εξέ­λι­ξη ως μετα­βα­τι­κή στην πάλη για το σοσια­λι­σμό. Τέτοια εξέ­λι­ξη ήταν ανε­δα­φι­κή. Η ανα­τρο­πή του συσχε­τι­σμού δυνά­με­ων, όπως είχε δια­μορ­φω­θεί προς το τέλος της Κατο­χής, προ­ϋ­πέ­θε­τε ταξι­κή σύγκρου­ση, αιμα­τη­ρή τρο­μο­κρα­τία εκ μέρους της αστι­κής τάξης, ανε­ξάρ­τη­τα πόσο το συνει­δη­το­ποιού­σε το ίδιο το Κόμμα.

Το ΚΚΕ αντι­με­τώ­πι­σε τον ένο­πλο αγώ­να των 33 ημε­ρών ως μέσο επί­τευ­ξης ενός στό­χου που δεν έβγαι­νε από το πλαί­σιο της αστι­κής κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας. Ομως η ταξι­κή πάλη έχει τους δικούς της αδή­ρι­τους νόμους. Για λογα­ρια­σμό της αστι­κής τάξης, συνό­ψι­σε τους νόμους της ταξι­κής πάλης ο Γ. Παπανδρέου:

«Το συμπέ­ρα­σμα είναι ότι ο Δεκέμ­βριος μπο­ρεί να θεω­ρη­θή “δώρον του Υψί­στου”. Αλλά, διά να υπάρ­ξη ο Δεκέμ­βριος, έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να είχω­μεν έλθει εις την Ελλά­δα. Και τού­το ήτο δυνα­τόν μόνο με την συμ­με­το­χήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρ­νη­σιν, δηλα­δή με τον Λίβα­νον. Και διά να ευρε­θούν εδώ οι Βρε­τα­νοί, οι οποί­οι ήσαν απα­ραί­τη­τοι διά την Νίκην, έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να είχεν υπο­γρα­φή το Σύμ­φω­νον της Καζέρ­τας. Και διά να γίνη Στά­σις — “το δώρον του Υψί­στου” — έπρε­πε προη­γου­μέ­νως να επι­μεί­νω εις την άμε­σον απο­στρά­τευ­σιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώ­πιον του διλήμ­μα­τος ή να απο­δε­χθή ειρη­νι­κώς τον αφο­πλι­σμόν του ή να επι­χει­ρή­ση την Στά­σιν, υπό συν­θή­κας όμως πλέ­ον, αι οποί­αι ωδή­γουν εις την συντρι­βήν του. Αυτή είναι η ιστο­ρι­κή αλή­θεια».

Επί­και­ρα συμπεράσματα

Η ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κή δια­πά­λη, για τον ηρω­ι­κό ένο­πλο αγώ­να του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ, τον Δεκέμ­βρη του 1944, ενα­ντί­ον του βρε­τα­νι­κού στρα­τού στην Ελλά­δα και των εγχώ­ριων συμ­μά­χων του, υπήρ­ξε σκλη­ρή και συνε­χί­ζε­ται αμεί­ω­τη, παρά το γεγο­νός ότι μας χωρί­ζουν περισ­σό­τε­ρα από εβδο­μή­ντα χρό­νια από εκεί­να τα γεγο­νό­τα. Μάλι­στα, ανά­λο­γα και με την κάθε φορά πολι­τι­κή συγκυ­ρία, η δια­πά­λη απο­κτά πιο οξυ­μέ­νο χαρα­κτή­ρα. Δεί­χνει και αυτό με τον δικό του τρό­πο, πόσο επί­και­ρα είναι μια σει­ρά βασι­κά συμπε­ρά­σμα­τα που προ­κύ­πτουν από εκεί­νον τον μεγά­λο λαϊ­κό αγώνα.

Η πεί­ρα κι εκεί­νης της περιό­δου διδά­σκει ότι η συμ­με­το­χή στις αστι­κές κυβερ­νή­σεις — σε πεί­σμα των πιο καλών προ­θέ­σε­ων — γίνε­ται φραγ­μός στη λαϊ­κή πάλη και οδη­γεί σε πισω­γύ­ρι­σμα με αρνη­τι­κές επι­πτώ­σεις και για πολ­λά χρόνια.

Στο πλαί­σιο της συμ­με­το­χής σε αστι­κή κυβέρ­νη­ση δεν είναι δυνα­τό να υπάρ­ξουν αμοι­βαία επω­φε­λείς συμ­βι­βα­σμοί, από τη στιγ­μή που το ΚΚ έχει κάνει ήδη την πρώ­τη και θεμε­λιώ­δη υπο­χώ­ρη­ση, προ­κει­μέ­νου να συμ­με­τά­σχει σε αυτήν την κυβέρ­νη­ση: Εχει παραι­τη­θεί από την πάλη για την εργα­τι­κή εξου­σία και συνε­πώς από τον στό­χο της κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σης των μέσων παρα­γω­γής και έτσι έχει προ­σχω­ρή­σει εξ αντι­κει­μέ­νου στη δια­χεί­ρι­ση του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος. Από εκεί­νη τη στιγ­μή, αρχί­ζουν να υλο­ποιού­νται υπο­χω­ρή­σεις, οι οποί­ες από πρώ­τη ματιά ίσως και να ξενίζουν.

Το Κόμ­μα μας δεν αντι­με­τώ­πι­σε τον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώ­να ως κρί­κο για την κατά­κτη­ση της εργα­τι­κής εξου­σί­ας, αλλά αυτο­νό­μη­σε την πάλη ενά­ντια στους κατα­κτη­τές από την πάλη για την ανα­τρο­πή της αστι­κής εξουσίας.

Επι­βε­βαιώ­θη­κε, κυρί­ως, ότι ανά­με­σα στον καπι­τα­λι­σμό και το σοσια­λι­σμό δεν υπάρ­χει ενδιά­με­σο κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κό σύστη­μα, άρα δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει και ενδιά­με­ση πολι­τι­κή εξου­σία. Η επα­νά­στα­ση ή θα είναι σοσια­λι­στι­κή ή δεν θα γίνει. Αυτό είναι σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση και το κρι­τή­ριο της αυτο­τέ­λειας κάθε Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμματος.

Το αβά­σι­μο της άπο­ψης που λέει ότι η συμ­με­το­χή του ΚΚ σε κυβέρ­νη­ση συνερ­γα­σί­ας απο­τε­λεί σκα­λο­πά­τι για να προ­χω­ρή­σει το κίνη­μα σε πιο προ­ω­θη­μέ­νους στό­χους, απο­δεί­χτη­κε περί­τρα­να και πριν το Δεκέμ­βρη του 1944. Παρά το γεγο­νός ότι ο λαός είχε και τα όπλα, έγι­νε ουρά των εξε­λί­ξε­ων που το άρμα τους έσυ­ραν οι αστι­κές πολι­τι­κές δυνάμεις.

________________________________________________________________

Σημεί­ω­ση: Τα υλι­κά για το σημε­ρι­νό σημεί­ω­μα πάρ­θη­καν κατά κύριο λόγο από την έκδο­ση «Δεκέμ­βρης του ’44: Κρί­σι­μη ταξι­κή σύγκρου­ση», που επι­με­λή­θη­κε το Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1944 στις ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ (ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ)

 15 Οκτώ­βρη 1944

Από την Και­σα­ρια­νή, το Βύρω­να, το Κατσι­πό­δι ξεκι­νά μεγά­λη δια­δή­λω­ση για να γιορ­τά­σει την απε­λευ­θέ­ρω­ση της Αθήνας.

Μια βρο­χή από σφαί­ρες και χει­ρο­βομ­βί­δες την ανα­κό­πτει καθώς οι δολο­φό­νοι συνερ­γά­τες των Γερ­μα­νών πυρο­βο­λούν ενά­ντια στον άοπλο λαό από τα ξενο­δο­χεία της Ομόνοιας.

Επτά Και­σα­ρια­νιώ­τες και δυο Βυρω­νιώ­τες σκο­τώ­νο­νται και τραυ­μα­τί­ζο­νται δεκά­δες. Σε λίγο κάτω από τις πολύ­χρω­μες πανη­γυ­ρι­κές αψί­δες και τις σημαί­ες περ­νούν οι σωροί των λαϊ­κών αγω­νι­στών. Ο ζωη­ρός χαρού­με­νος ρυθ­μός της «Λαο­κρα­τί­ας» ανα­κα­τεύ­ε­ται με το υπο­βλη­τι­κό κρε­σέ­ντο του «Πέν­θι­μου Εμβατήριου».

16 Οκτώ­βρη 1944

Σύσ­σω­μος ο λαός των Ανα­το­λι­κών Συνοι­κιών κηδεύ­ει τα θύμα­τά του.

Οι δολο­φό­νοι εξα­κο­λου­θούν να κατέ­χουν τα ξενοδοχεία.

Γίνε­ται φανε­ρό πως προ­δό­τες και δοσί­λο­γοι έχουν την ανοι­χτή υπο­στή­ρι­ξη των Εγγλέ­ζων. Προ­σπα­θούν να αφο­πλί­σουν το λαό ενώ εξο­πλί­ζουν τους χωρο­φύ­λα­κες, τους τσο­λιά­δες, τους εδε­σί­τες, χίτες και κάθε λογής φασι­στι­κό στοιχείο.

Στο σχέ­διο των Άγγλων περι­λαμ­βά­νο­νται προ­κλή­σεις που θα εξω­θού­σαν το λαό στην ένο­πλη αντί­στα­ση ώστε να βρει ο Τσόρ­τσιλ αφορ­μή για να χτυπήσει.

7 Νοεμ­βρί­ου 1944.

«…Είναι η μέρα που για πρώ­τη φορά οι Άγγλοι στρα­τιώ­τες προ­κα­λέ­σα­νε τον 6^ο Λόχο του ΙΙΙ Τάγ­μα­τος. Ήταν 7μ.μ. και όλοι οι μαχη­τές του Λόχου βρί­σκο­νταν στη γιορ­τή που γινό­τα­νε στη πλα­τεία της Ν. Ελβε­τί­ας. Ξαφ­νι­κά ειδο­ποιούν πως δύο φορ­τη­γά με Άγγλους στρα­τιώ­τες στα­μά­τη­σαν κοντά στην Πλα­τεία. Τρέ­ξα­νε αμέ­σως στη Διοί­κη­ση του Λόχου στην οδό Παλαιών Πατρών Γερ­μα­νού. Δεν προ­φτά­σαν να φτά­σουν και τρεις Άγγλοι πρό­τει­ναν τα αυτό­μα­τα, όπως τα είχα­νε πολ­λές φορές προ­τεί­νει οι Γερ­μα­νο­τσο­λιά­δες. Οι μαχη­τές προ­σπά­θη­σαν να τους δώσουν να κατα­λά­βουν πως δεν είναι τιμη­τι­κό γι’ αυτούς να χτυ­πά­νε τον ΕΛΑΣ που χρό­νια πολε­μού­σε τους κατα­χτη­τές. Άδι­κα όλα. Τους αφο­πλί­ζουν. Η συνοι­κία ξεση­κώ­νε­ται κι ο λαός πλη­σιά­ζει απει­λη­τι­κά. Οι Άγγλοι τα χάνουν, βρί­σκουν μια ανό­η­τη δικαιο­λο­γία και φεύ­γουν ντρο­πια­σμέ­νοι…. Όλα πια άρχι­σαν να δεί­χνουν πώς προ­σπα­θού­σαν με κάθε τρό­πο να βρουν μια δικαιο­λο­γία για να χτυ­πή­σουν…»

Από­σπα­σμα από το ημε­ρο­λό­γιο του ελα­σί­τη Κ. Δ.

20 Νοέμ­βρη 1944

Τρία αυτο­κί­νη­τα με Άγγλους στα­μα­τούν κοντά στη Διοί­κη­ση του Πρό­τυ­που Τάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ Και­σα­ρια­νής. Προ­σπα­θούν να αφο­πλί­σουν τον αντάρ­τη Λου­μπάρ, που αντι­στέ­κε­ται και φωνά­ζει πως το όπλο το πήρε πολε­μώ­ντας τους Γερ­μα­νούς και δεν το παρα­δί­νει σε κανένα.

Ενώ ο ταγ­μα­τάρ­χης του ΕΛΑΣ Ορέ­στης Βαλα­λά­κης προ­σπα­θεί να τους εξη­γή­σει πως η στά­ση τους απέ­να­ντι στο λαό και τον ΕΛΑΣ είναι εχθρι­κή. Οι Άγγλοι είναι αμετάπειστοι.

Οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ αφού εξά­ντλη­σαν κάθε ειρη­νι­κό μέσο συνεν­νό­η­σης στή­νουν τα πολυ­βό­λα και τους δια­τά­ζουν να φύγουν. Οι Άγγλοι τα μαζεύ­ουν και φεύ­γουν κάτω από τις απο­δο­κι­μα­σί­ες ολό­κλη­ρου του λαού της Καισαριανής.

Από τα μέσα του Νοέμ­βρη οι χίτες Παπα­γιώρ­γη­δες και Μπου­ρα­ντά­δες του Ι Τμή­μα­τος εγκα­θι­στούν μπλό­κο στο τέρ­μα Παγκρα­τί­ου και στο Νοσο­κο­μείο του Συγ­γρού. Προ­χω­ρούν σε έρευ­νες απει­λώ­ντας και βρί­ζο­ντας τους δημο­κρα­τι­κούς πολί­τες. Στή­νουν δολο­φο­νι­κή ενέ­δρα στην ηρω­ί­δα ελα­σί­τισ­σα Ευτυ­χία Μορί­κη, την αιχ­μα­λω­τί­ζουν και τη ρίχνουν στις φυλακές.

Από το λόφο του Αρά­πη πυρο­βο­λούν το κτί­ριο της Διοί­κη­σης του Προ­τύ­που Τάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ.

25 Νοέμ­βρη 1944

Οι Άγγλοι προ­σπα­θούν να αφο­πλί­σουν μια διμοι­ρία του Προ­τύ­που Τάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ που πήγαι­νε στο Κατσι­πό­δι. Ακο­λου­θεί σύγκρου­ση και οι Άγγλοι τρέ­πο­νται σε άτα­κτη φυγή κάτω από τις απο­δο­κι­μα­σί­ες του πλήθους.

27, 28 και 29 Νοέμ­βρη 1944

Η Ορει­νή Ταξιαρ­χία ακρο­βο­λί­ζε­ται ανά­με­σα στην Και­σα­ρια­νή και τα Κου­πό­νια για γυμνάσια.

Στη διάρ­κεια των «γυμνα­σί­ων» μια σφαί­ρα βρί­σκει τον μικρό Δουρ­μού­ση στην κοι­λιά και τον τραυ­μα­τί­ζει θανά­σι­μα. Ο Δουρ­μού­σης δεν ήτα­νε ούτε ελα­σί­της ούτε καν άντρας. Ήταν δώδε­κα χρο­νών παι­δί και την ώρα που δολο­φο­νή­θη­κε έπαι­ζε στην αυλή του με τέσ­σε­ρις φίλους του.

1 Δεκέμ­βρη 1944

Ορί­ζε­ται ως ημέ­ρα παρά­δο­σης του οπλι­σμού της Εθνι­κής Πολι­το­φυ­λα­κής και ανά­λη­ψης της «τήρη­σης της τάξης» με τα υπό σύστα­ση Τάγ­μα­τα Εθνο­φυ­λα­κής. Όσοι δε συμ­μορ­φώ­νο­νταν, απει­λού­νταν με διώ­ξεις «ως παρα­βά­ται του Νόμου». Σε ένδει­ξη δια­μαρ­τυ­ρί­ας παραι­τού­νται οι υπουρ­γοί του ΕΑΜ από την κυβέρ­νη­ση «Εθνι­κής Ενότητας».

Ο λαός απα­ντά πως: «Τα όπλα δεν τα δίνου­με» και προ­βάλ­λει τα δικά του συν­θή­μα­τα: «Οι προ­δό­τες να πια­στούν!», «Να μη δια­λυ­θεί ο ΕΛΑΣ!», «Ν’ αρχί­σουν τα Λαϊ­κά δικα­στή­ρια», «Να πια­στεί ο Γονα­τάς!»

Πάνω από 80.000 λαού κινη­το­ποι­ή­θη­καν και δια­δή­λω­σαν μονά­χα στις συνοι­κί­ες Παγκρά­τι, Βύρω­να, Και­σα­ρια­νή, Νέα Ελβε­τία, Κατσι­πό­δι, Ζωγρά­φου, Υμητ­τό, Γού­βα, Νέο Κόσμο, Αη Γιάν­νη, Βου­λιαγ­μέ­νης, Κοπα­νά, Δουρ­γού­τι, Ψυχι­κό, Φιλο­θέη, Ζωγρά­φου» Ριζο­σπά­στης, 2 Δεκέμ­βρη 1944 

Ο καθέ­νας πια το νοιώ­θει «Αφού τώρα που είμα­στε οπλι­σμέ­νοι μας προ­κα­λούν και μάς δολο­φο­νούν έτσι ξετσί­πω­τα, τι θα γίνει όταν παρα­δώ­σου­με τα όπλα;»

Οι προ­κλή­σεις ενά­ντια στο λαό παίρ­νουν χαρα­χτή­ρα ανοι­χτής και άναν­δρης δολοφονίας.

Η σύγκρου­ση γίνε­ται μέρα με τη μέρα αναπόφευκτη.

Μπρο­στά στο Αστυ­νο­μι­κό Τμή­μα Παγκρα­τί­ου οι Εγγλέ­ζοι προ­σπα­θούν να αφο­πλί­σουν έναν ελα­σί­τη. Ο διμοι­ρί­της του Προ­τύ­που Τάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ, Βασί­λης Σαρα­ντό­που­λος, προ­σπα­θεί να τους απο­τρέ­ψει. Πέφτει νεκρός καθώς δέχε­ται πισώ­πλα­τα μια ριπή από αυτόματο.

3 Δεκέμ­βρη 1944

Ο λαός απα­ντά­ει στο προ­σκλη­τή­ριο της Κ.Ε. του ΕΑΜ και κατε­βαί­νει στους δρό­μους για το «απα­γο­ρευ­μέ­νο» συλλαλητήριο.

Την ώρα που η δια­δή­λω­ση των Ανα­το­λι­κών Συνοι­κιών περ­νού­σε την οδό Ηρώ­δου του Αττι­κού δέχε­ται ομο­βρο­ντί­ες από τον κήπο και το σπί­τι του «χαφιέ». (Γ. Παπανδρέου).

Σκο­τώ­νο­νται οι Σ. Αλε­ξί­ου, Μ. Γιαγ­κ­τσής, Π. Παπα­δά­κης από το Βύρω­να, ο Κ.Τριαντάφυλλου από την Και­σα­ρια­νή, ο Κ. Μαυ­ρο­μα­τό­που­λος από τη Νέα Ελβε­τία. Την ίδια στιγ­μή χτυ­πά­νε τη συγκέ­ντρω­ση μπρο­στά στον Άγνω­στο Στρα­τιώ­τη και στις ατέ­λειω­τες σελί­δες των γνω­στών και άγνω­στων στρα­τιω­τών της πατρί­δας προ­στί­θε­νται τα ονό­μα­τα άλλων 54 λαϊ­κών αγωνιστών.

Ο λαός προ­χω­ρά κάτω από τη βρο­χή του μολυβιού.

«Εμπρός παι­διά, είμα­στε οι πολ­λοί, είμα­στε περισ­σό­τε­ροι κι’ από τις σφαί­ρες τους!».

Ποτέ ο λαός της Ελλά­δας δεν ήτα­νε τόσο πολύς μα και τόσο Μεγάλος.

 

4 Δεκέμ­βρη 1944

Στην κηδεία των θυμά­των δεκά­δες κορ­μιά στρώ­νουν πάλι τους δρό­μους της Αθήνας.

Την ίδια μέρα ο καπε­τά­νιος του 6^ου Λόχου Κατσι­πο­διού, πρώ­ην υπο­νω­μο­τάρ­χης της χωρο­φυ­λα­κής, Σπύ­ρος Καρ­ζής, τραυ­μα­τί­ζε­ται σοβα­ρά από ελεύ­θε­ρο σκο­πευ­τή. Ο συνα­γω­νι­στής του Πανα­γιώ­της Β., τον μετα­φέ­ρει στο Σταθ­μό Πρώ­των Βοη­θειών δίπλα στο Μηχα­νο­κί­νη­το Τμή­μα Αστυ­νο­μί­ας Πόλε­ων. Την ώρα που τον περιέ­θαλ­παν εισβά­λουν στο νοσο­κο­μείο με τα αυτό­μα­τα στα χέρια Μπου­ρα­ντά­δες οδη­γώ­ντας έξω αιμό­φυρ­τους τραυ­μα­τί­ες. Ο Πανα­γιώ­της για να γλυ­τώ­σει κατέ­βη­κε στο υπό­γειο αντι­κρί­ζο­ντας ένα απο­τρό­παιο θέα­μα. Σωρια­σμέ­να το ένα απά­νω στο άλλο κεί­το­νταν 14 πτώ­μα­τα που έφερ­ναν όλα τραύ­μα­τα στο πίσω μέρος του κρα­νί­ου. Είχαν εκτε­λε­στεί από τους Μπου­ρα­ντά­δες. Την ίδια μέρα εκτε­λέ­στη­κε και ο Σπύ­ρος Καρζής.

5 Δεκέμ­βρη 1944

Αρχί­ζει η ένο­πλη σύγκρουση.

Ο ΕΛΑΣ δια­τά­χθη­κε να περι­φρου­ρή­σει τη ζωή του λαού, να εκκα­θα­ρί­σει τις συνοι­κί­ες, να τις κρα­τή­σει ελεύ­θε­ρες και να εμπο­δί­σει τα όργα­να του Παπαν­δρέ­ου να συγκε­ντρω­θούν στο κέντρο της Αθήνας.

Από πολύ πρωί μονά­δες του ΙΙ Συντάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ των Ανα­το­λι­κών Συνοι­κιών παίρ­νουν θέσεις γύρω από τα αστυ­νο­μι­κά τμήματα.

Η επι­χεί­ρη­ση αυτή δε συνά­ντη­σε αντί­δρα­ση τόσο για­τί οι Μπου­ρα­ντά­δες δεν είχαν το σθέ­νος ν’ αντι­στα­θούν, όσο και για­τί οι δημο­κρα­τι­κοί αξιω­μα­τι­κοί και αστυ­φύ­λα­κες αρνή­θη­καν κατη­γο­ρη­μα­τι­κά να χτυ­πή­σουν το λαό.

Εξαί­ρε­ση απο­τέ­λε­σε το Τμή­μα του Παγκρα­τί­ου που στην πρό­σκλη­ση του ΕΛΑΣ να παρα­μεί­νουν στο Τμή­μα απά­ντη­σαν με πυρο­βο­λι­σμούς. Οι μαχη­τές του Λόχου του ΕΛΑΣ Παγκρα­τί­ου τους αιφ­νι­δί­α­σαν και τους περικύκλωσαν.

Στη μάχη που ξέσπα­σε ο κόσμος δεν ήταν απλός θεα­τής, ήταν συμπο­λε­μι­στής. Εμψύ­χω­νε τους ελα­σί­τες με θερ­μά λόγια, τους μοί­ρα­ζε τσι­γά­ρα, τους έδι­νε νερό.

Στις 9.30 οι άντρες της αστυ­νο­μί­ας δέχο­νται τη χαρι­στι­κή βολή. Τη στιγ­μή που ετοι­μά­ζο­νται να παρα­δο­θούν φτά­νουν οι «σύμ­μα­χοι» και τους «φυγα­δεύ­ουν» για το 3^ο Αστυ­νο­μι­κό Τμή­μα όπου τους εξο­πλί­ζουν για να τους ξανα­ρί­ξουν στη μάχη.

Δολο­φο­νούν τον υπα­στυ­νό­μο Χαρά­λα­μπο Κοσκι­νά για­τί αρνή­θη­κε να χτυ­πή­σει το λαό.

Συγ­χρό­νως ένας χεί­μαρ­ρος από δια­δη­λω­τές περ­νά­ει από τους δρό­μους του Παγκρα­τί­ου με κατεύ­θυν­ση το κέντρο της Αθή­νας. Το μου­γκρη­τό του λαού σκε­πά­ζει το θόρυ­βο της μάχης: «Απά­νω τους παι­διά! Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλά­δα… Ό,τι θέλει ο λαός !».

Λίγο πριν απ’ την Ομό­νοια, η δια­δή­λω­ση δέχε­ται επί­θε­ση από το ξενο­δο­χείο Μητρό­πο­λη και τα Κρα­τι­κά Λαχεία. Οι δια­δη­λω­τές στέ­κο­νται ακί­νη­τοι στις θέσεις τους τρα­γου­δώ­ντας, ενώ οι ελα­σί­τες απα­ντούν στην επί­θε­ση. Έρχε­ται για ενί­σχυ­ση μια διμοι­ρία του Α’ Σώμα­τος Στρα­τού του ΕΛΑΣ.

Οι εδε­σί­τες εγκα­τα­λεί­πο­ντας τις οχυ­ρό­τα­τες θέσεις τους προ­σπα­θούν να γλυ­τώ­σουν πηδώ­ντας στα διπλα­νά κτί­ρια. Πριν την τελι­κή έφο­δο του λαού κατα­φθά­νουν οι «σύμ­μα­χοι».

Στη μάχη της «Μητρό­πο­λης» οι Ανα­το­λι­κές Συνοι­κί­ες πλή­ρω­σαν για άλλη μια φορά το φόρο του αίμα­τος σε νεκρούς και τραυ­μα­τί­ες. Ανά­με­σα στους νεκρούς ο ελα­σί­της Π. Παπα­δά­κης και ο Δημή­τρης Στο­γιάν­νης από τη Χαραυ­γή που γυρί­ζο­ντας από τη μάχη έπε­σε στα χέρια των χιτών και εκτε­λέ­στη­κε στο Θησείο.

Το ίδιο βρά­δυ οι Εγγλέ­ζοι προ­σπα­θούν να εγκα­τα­στα­θούν στο Στά­διο που φρου­ρεί­ται από τον Λόχο του ΕΛΑΣ της Γού­βας. Ο διμοι­ρί­της της φρου­ράς Κώστας Ρούσ­σος δια­μαρ­τύ­ρε­ται στον επι­κε­φα­λής των Εγγλέ­ζων. Δέχε­ται πισώ­πλα­τη ρυπή αυτο­μά­του και σωριά­ζε­ται νεκρός.

6 Δεκέμ­βρη 1944

Στις 12:30 στα πλαί­σια των στο­χευ­μέ­νων επι­θέ­σε­ων τρία τάγ­μα­τα της Ορει­νής Ταξιαρ­χί­ας με την προ­στα­σία δέκα τανκς «Σέρ­μαν» και πολ­λών θωρα­κι­σμέ­νων αυτο­κι­νή­των κινού­νται προς Ζωγρά­φου- Κου­πό­νια- Λόφο Αράπη.

Το μέτω­πο αυτό κρα­τούν μικρά τμή­μα­τα του 4ου Τάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ. Μετά από εξά­ω­ρη μάχη στις 5 το από­γευ­μα ο εχθρός κατορ­θώ­νει να κατα­λά­βει τις συνοι­κί­ες Ζωγρά­φου και Κου­πό­νια και να φτά­σει στο ρέμα της Καισαριανής.

Για πρώ­τη φορά μπαί­νουν στη μάχη τ’ αερο­πλά­να που πολυ­βο­λούν τις θέσεις του ΕΛΑΣ, ενώ οι Ριμι­νί­τες προ­σπα­θούν να διεισ­δύ­σουν στην Καισαριανή.

Η Και­σα­ρια­νή βομ­βαρ­δί­ζε­ται και ο πρώ­τος βομ­βαρ­δι­σμός της στις 6 Δεκέμ­βρη στοί­χι­σε 240 νεκρούς και τραυ­μα­τί­ες. Μεγα­λύ­τε­ρο πλήγ­μα υπέ­στη­σαν τα σπί­τια που βρί­σκο­νταν στα μετό­πι­σθεν, ενώ το 75 % των θυμά­των ήταν άμαχοι.

Επί­σης βομ­βαρ­δί­ζε­ται με όλμους και το πολυια­τρείο του Βύρωνα.

Έτσι δημιουρ­γή­θη­κε το μέτω­πο της Και­σα­ρια­νής. Από εκεί­νη την ημέ­ρα και επί 25 ημέ­ρες η Και­σα­ρια­νή ζού­σε σ’ έναν κατα­κλυ­σμό φωτιάς και σίδερου.

Το βρά­δυ δίνε­ται το σύν­θη­μα της πολε­μι­κής επι­φυ­λα­κής σ’ όλους τους Λόχους του III Τάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ που σταθ­μεύ­ει στο Βύρω­να. Στις 3 τα μεσά­νυ­χτα ανα­κοι­νώ­νε­ται το σχέ­διο των επι­χει­ρή­σε­ων στους Λοχα­γούς και Καπε­τα­νέ­ους. Το σχέ­διο προ­έ­βλε­πε την κατά­λη­ψη του Τμή­μα­τος Μετα­γω­γών, του Α’ Σώμα­τος Στρα­τού και του Β’ Αστυ­νο­μι­κού Τμή­μα­τος, ισχυ­ρού συγκρο­τή­μα­τος του εχθρού που ήταν άρι­στα οχυ­ρω­μέ­νο και επανδρωμένο.

7 Δεκέμ­βρη 1944

Στις 5.30 συγκε­ντρώ­νο­νται στο σιντρι­βά­νι του Ζαπεί­ου ο 6^ος Λόχος του ΕΛΑΣ της Νέας Ελβε­τί­ας μ’ επι­κε­φα­λής τον λοχα­γό Νική­τα και ο 3^ος Λόχος της Γού­βας με τον λοχα­γό Νάση (Γέρο). Το σύν­θη­μα της επί­θε­σης δόθη­κε από τη διμοι­ρία πολυ­βό­λων του 6^ου Λόχου που είχε εγκα­τα­στα­θεί στον Αρδηττό.

Το Α’ Σώμα Στρα­τού είναι κυκλω­μέ­νο από παντού, αλλά είναι αδύ­να­το να πλη­σιά­σει κανείς για­τί είναι καλά οχυρωμένο.

Ο 6^ος Λόχος του ΕΛΑΣ πολιορ­κεί το Β’ Αστυ­νο­μι­κό Τμή­μα που αμύ­νε­ται. Ο 1^ος Λόχος δοκι­μά­ζει να ενι­σχύ­σει τον 3^ο και τον 6^ο, αλλά χτυ­πιέ­ται από τους Εγγλέ­ζους στο Λαϊ­κό Γυμνα­στή­ριο και ανα­γκά­ζε­ται να απο­συρ­θεί προσωρινά.

Τα αγγλι­κά τανκς σχη­μα­τί­ζουν κλοιό κατά μήκος της λεω­φό­ρου Αμα­λί­ας-Συγ­γρού και οι Λόχοι του ΕΛΑΣ που πολιορ­κού­σαν το εχθρι­κό συγκρό­τη­μα απο­κό­πτο­νται από τη διοί­κη­ση του Συντάγ­μα­τος που βρι­σκό­ταν στο Μετς. Ο λοχα­γός του 6^ου Λόχου καλεί τηλε­φω­νι­κά το Τμή­μα να παρα­δο­θεί, αλλά παίρ­νει αρνη­τι­κή απά­ντη­ση. Τότε εξορ­μά­ει ο Λόχος απ’ όλα τα στε­νά με τις χειροβομβίδες.

Οι αμυ­νό­με­νοι Μπου­ρα­ντά­δες με τρι­πλά­σια δύνα­μη παρα­δί­νο­νται και αφοπλίζονται.

Το κτί­ριο περ­νά­ει στα χέρια του ΕΛΑΣ μαζί με τα λάφυ­ρα: 15 αυτό­μα­τα, 10 αρα­βί­δες και 20 πιστό­λια. Οι απώ­λειες του ΕΛΑΣ: 1 νεκρός και 4 τραυ­μα­τί­ες. Απώ­λειες αντι­πά­λων: 10 τραυματίες.

Αμέ­σως μετά ο 6^ος Λόχος μαζί με τον 1^ο και 2^ο Λόχο επι­χει­ρεί στο Τμή­μα Μετα­γω­γών. Ένας ανθυ­πο­μοί­ραρ­χος με 15 χωρο­φύ­λα­κες παρα­δί­νο­νται. Μένουν όμως άλλοι ογδό­ντα. Τη στιγ­μή που ετοι­μά­ζε­ται η γενι­κή επί­θε­ση, οι Άγγλοι χτυ­πά­νε άλλη μια φορά πισώ­πλα­τα. Αιχ­μα­λω­τί­ζουν τις δυνά­μεις που πολιορ­κού­σαν το Α’ Σώμα και προ­σπα­θούν να απο­μο­νώ­σουν ολό­κλη­ρο το Τάγ­μα, που ανα­γκά­ζε­ται να υπο­χω­ρή­σει στη γραμ­μή Ιλισού.

Ταυ­τό­χρο­να δύνα­μη του Λόχου του Παγκρα­τί­ου μ’ επι­κε­φα­λής τον καπε­τά­νιο Κ, προ­σπα­θού­σε να απο­κό­ψει τον ανε­φο­δια­σμό προ­χω­ρώ­ντας κατά μήκος της οδού Νίκης .

Το από­γευ­μα της ίδιας μέρας γίνε­ται επί­θε­ση για την κατά­λη­ψη της Εφο­ρί­ας Υλι­κού Πολέ­μου που την κρα­τού­σαν οι χωρο­φύ­λα­κες. Στη μάχη παίρ­νουν μέρος τέσ­σε­ρις διμοι­ρί­ες του ΕΛΑΣ. Έπει­τα από λίγες ώρες η Εφο­ρία πέφτει. Η υπε­ρο­χή του ΕΛΑΣ σε ηθι­κό και πολε­μι­κή τέχνη είναι πια κατα­φα­νής. Οι Σκό­μπυ­δες επεμ­βαί­νουν για άλλη μια φορά. Ο ΕΛΑΣ υπο­χω­ρεί συνα­πο­κο­μί­ζο­ντας όλο το υλι­κό που βρή­κε, με απώ­λειες 2 τραυματίες.

6 Δεκέμ­βρη 1944: Ξεκι­νά η μάχη του Μακρυγιάννη. 

Το φρου­ρια­κό συγκρό­τη­μα στους πρό­πο­δες της Ακρό­πο­λης ήταν το ισχυ­ρό­τε­ρο οχυ­ρό των αντι­πά­λων. Φαι­νό­ταν απρό­σβλη­το με τα οχυ­ρω­μέ­να κτή­ριά του και με 1.300 χωρο­φύ­λα­κες, που απο­τε­λού­σαν τη φρου­ρά, οπλι­σμέ­νοι με πολυ­βό­λα, αυτό­μα­τα και βαρείς όλμους. Επι­κε­φα­λής της άμυ­νάς του ήταν ο πρώ­ην Δοι­κη­τής των Ταγ­μά­των Ασφα­λεί­ας Λακω­νί­ας, Κ. Κωστόπουλος.

Η επί­θε­ση αρχί­ζει στις 6 μέσα σ’ ένα παν­δαι­μό­νιο από εκρή­ξεις. Στην επί­θε­ση εκτός από μονά­δες των γει­το­νι­κών συνοι­κιών πήραν μέρος και το II και III Τάγ­μα του ΙΙ Συντάγ­μα­τος του ΕΛΑΣ των Ανα­το­λι­κών Συνοι­κιών. Μέχρι τις 10 το πρωί είχαν εξου­δε­τε­ρω­θεί τα 8 οχυ­ρω­μέ­να κτίρια.

Για ενί­σχυ­ση στους μαχό­με­νους Ελα­σί­τες κατα­φθά­νει μια άλλη φάλαγ­γα λαού, μια φάλαγ­γα χωρίς ντου­φέ­κια και αυτό­μα­τα, φορ­τω­μέ­νη με τσι­γά­ρα, κονιάκ και γλυκά.

Τη στιγ­μή που οι δυνά­μεις τους ΕΛΑΣ εξορ­μούν για την τελι­κή έφο­δο οι Βρε­τα­νοί συν­δρά­μουν κατα­λυ­τι­κά με ενι­σχύ­σεις σε άντρες, άρμα­τα μάχης, καμιό­νια, τανκς.

Στις 4 μμ. μπαί­νουν στη μάχη και τα αερο­πλά­να: Από 50 μέτρα πολυ­βο­λούν όλους τους δρό­μους και τα κτίρια.

Ταυ­τό­χρο­να οι Ριμι­νί­τες εξα­πο­λύ­ουν επί­θε­ση ενά­ντια στην Και­σα­ρια­νή, γεγο­νός που οδή­γη­σε σε από­σπα­ση δύο ταγ­μά­των του ΕΛΑΣ από το μέτω­πο του Μακρυγιάννη.

Η επί­θε­ση στην Και­σα­ρια­νή είναι σφο­δρό­τα­τη. Τα αερο­πλά­να πολυ­βο­λούν και βομ­βαρ­δί­ζουν αδιά­κρι­τα, τα πολυ­βό­λα και οι όλμοι θερί­ζουν όλους τους δρό­μους, τα κανό­νια της ξηράς και των τανκς ξερ­νά­νε φωτιά κι ατσά­λι απά­νω στις παρά­γκες. Όλη η συνοι­κία έχει σκε­πα­στεί με καπνούς και φλό­γες. Οι Ριμι­νί­τες πίσω από το προ­πέ­τα­σμα του χάλυ­βα και της φωτιάς κατορ­θώ­νουν να εισχω­ρή­σουν μέσα στη συνοι­κία, να φτά­σουν μέχρι την οδό Βρυού­λων και να κατα­λά­βουν το λόφο του Αρά­πη. Η τελευ­ταία ώρα της αδού­λω­της γει­το­νιάς φαί­νε­ται πως έφτασε.

Κανείς δεν πιστεύ­ει πως η Και­σα­ρια­νή θα μπο­ρού­σε ν’ αντέξει.

Και ενώ ο εχθρός βρί­σκο­νταν ταμπου­ρω­μέ­νος μέσα στη συνοι­κία περι­μέ­νο­ντας να ξημε­ρώ­σει για να δώσει τη χαρι­στι­κή βολή, ο λαός της Και­σα­ρια­νής συγκε­ντρώ­θη­κε στην εκκλη­σία της Πανα­γί­τσας. Ο καπε­τά­νιος του Προ­τύ­που Τάγ­μα­τος, Τάσ­σος, με απλά λόγια εξέ­θε­σε στο λαό την κατά­στα­ση χωρίς να κρύ­ψει τίπο­τα. Όταν τέλειω­σε πήρε το λόγο ο λαός. Δεν είπε πολ­λά. Μονα­χά μια φρά­ση: «θα τους διώ­ξου­με ή θα πεθά­νου­με όλοι!»

Η λογι­κή και οι στρα­τιω­τι­κοί κανό­νες πήγαν περί­πα­το κι ανα­με­τρή­θη­καν σε μια γιγα­ντιαία μάχη ο λαός με τους εχθρούς του. Εκεί­νο το Ιστο­ρι­κό βρά­δυ και τις μέρες που το ακο­λού­θη­σαν κάθε άντρας, γέρος, γριά, παι­δά­κι ήταν ελα­σί­της. Όσοι είχαν ντου­φέ­κι πολέ­μη­σαν μ’ εκεί­νο. Όσοι δεν είχαν πολέ­μη­σαν με τα νύχια, τις πέτρες, τα τρα­γού­δια. Και να πώς έγι­νε το θαύμα.

Οι διμοι­ρί­ες και οι λόχοι προ­χω­ρού­σαν πλαι­σιω­μέ­νοι από τις οικο­γέ­νειες των αγω­νι­στών, τα τρα­γού­δια σκέ­πα­ζαν τον κεραυ­νό της μάχης. Μπρο­στά οδη­γού­σε λαό και στρα­τό στην έφο­δο μια ξαν­θο­μαλ­λού­σα επο­νί­τι­σα 17 χρο­νών με την αρα­βί­δα στο χέρι, η Τού­λα. Και τότε οι σφαί­ρες, οι όλμοι, οι οβί­δες πάψα­νε να σωριά­ζουν στο χώμα νεκρούς και τραυματίες.

Οι Ριμι­νί­τες πανι­κό­βλη­τοι απο­χω­ρού­σαν απ’ τον Αρά­πη αδειά­ζο­ντας και την τελευ­ταία καλύ­βα της Καισαριανής.

Έτσι σώθη­κε εκεί­νη τη μέρα η Και­σα­ρια­νή, για­τί έτσι μονά­χα μπο­ρού­σε να σωθεί…

7 – 8 Δεκέμ­βρη 1944

Είχαν πέσει οι φυλα­κές των παρα­πηγ­μά­των στην οδό Βου­λιαγ­μέ­νης. Οι 100 χωρο­φύ­λα­κες της φρου­ράς είχαν εξο­πλί­σει και τους φυλα­κι­σμέ­νους προ­δό­τες. Η μάχη ήταν σκληρή.

Όταν έπε­σαν τα οχυ­ρω­μέ­να φυλά­κια η μάχη συνε­χί­στη­κε στα παρα­πήγ­μα­τα και στα κρατητήρια.

Το πρωί ο ΕΛΑΣ έκαμ­ψε κάθε αντί­δρα­ση και εγκα­τέ­στη­σε φρουρά.

Οι Σκό­μπυ­δες από την Ακρό­πο­λη με καται­γι­στι­κά πυρά άρχι­σαν να χτυ­πά­νε τα παρα­πήγ­μα­τα και την οδό Βου­λιαγ­μέ­νης. Ένας σύν­δε­σμος φτά­νει με το ποδή­λα­το από την οδό Βου­λιαγ­μέ­νης και ήταν 13 χρονών.

Στις 7 Δεκέμ­βρη η επί­θε­ση στο Πολυια­τρείο του Βύρω­να επα­να­λή­φθη­κε, αυτή τη φορά από αεροπλάνα.

8 Δεκέμ­βρη 1944

Η μάχη συνε­χί­στη­κε στο Μακρυ­γιάν­νη με μεγα­λύ­τε­ρη ένταση.

Το βρά­δυ της προη­γού­με­νης οι Σκό­μπυ­δες δεν δίστα­σαν να οχυ­ρώ­σουν την Ακρό­πο­λη, θερί­ζο­ντας από εκεί τις θέσεις του ΕΛΑΣ στο Μακρυ­γιάν­νη και τις γει­το­νιές της Αθήνας.

Ο Παρ­θε­νώ­νας, το μεγα­λύ­τε­ρο μνη­μείο ενός αθά­να­του πολι­τι­σμού έγι­νε πυρο­βο­λείο, απ’ όπου οι Άγγλοι ιμπε­ρια­λι­στές δολο­φο­νού­σαν τα γυναι­κό­παι­δα των λαϊ­κών συνοι­κιών της Αθήνας.

9 Δεκέμ­βρη 1944

Αγγλι­κά αερο­πλά­να πολυ­βο­λούν τον άμα­χο πλη­θυ­σμό στο Δουρ­γού­τι με απο­τέ­λε­σμα τρεις νεκρούς και οκτώ τραυ­μα­τί­ες. Την ίδια μέρα αγγλι­κό τανκ από την οδό Ρηγίλ­λης τραυ­μά­τι­σε δυο γυναί­κες στο Βατρα­χο­νή­σι. Χτυ­πή­θη­κε το Νοσο­κο­μείο του Αη- Γιάννη.

10 Δεκέμ­βρη 1944 

Το μέτω­πο στα­θε­ρο­ποιεί­ται σχε­δόν παντού. Η γραμ­μή αρχί­ζει από τον Αϊ- Σώστη—Δουργούτι—Μακρυγιάννη—Αρδηττό και από κει συνε­χί­ζει Φορμίωνος—Συγγρού—Καισαριανή.

Αγγλι­κά αερο­πλά­να βομ­βάρ­δι­σαν με δέσμες βομ­βών την Και­σα­ρια­νή την ώρα που ο κόσμος έκα­νε ουρά έξω από τους φούρ­νους. Χτυ­πή­θη­κε από όλμο το παι­δι­κό άσυ­λο της Και­σα­ρια­νής παρ’ όλο που στη στέ­γη του κυμά­τι­ζε μια σημαία του Ερυ­θρού Σταυ­ρού. Τραυ­μα­τί­στη­κε σοβα­ρά ο Ε. Διαπαρός.

Ταυ­τό­χρο­να πολυ­βό­λη­σαν το Βύρω­να και τη Νέα Ελβε­τία. Τα θύμα­τα από τον άμα­χο πλη­θυ­σμό ξεπέ­ρα­σαν τα εκατό.

Ο ΕΛΑΣ εξορ­μά­ει προς το νοσο­κο­μείο Συγ­γρού. Το κτί­ριο του νοσο­κο­μεί­ου είναι άρι­στα οχυ­ρω­μέ­νο από τους αντι­πά­λους και το υπε­ρα­σπί­ζο­νται 400 Ριμι­νί­τες και χωροφύλακες.Ο 3^ος Λόχος του 4^ου Τάγ­μα­τος Και­σα­ρια­νής και μικρές ενι­σχύ­σεις απ’ το Βύρω­να και τον Υμητ­τό αρχί­ζουν την επί­θε­ση. Σε δυό­μι­ση ώρες κατα­φέρ­νουν να κατα­λά­βουν μια πτέ­ρυ­γα του νοσο­κο­μεί­ου πιά­νο­ντας είκο­σι αιχ­μα­λώ­τους. Την άλλη μέρα έρχο­νται αγγλι­κές ενι­σχύ­σεις με τα τανκς και αρκε­τά αερο­πλά­να. Ο ΕΛΑΣ κιν­δυ­νεύ­ο­ντας να θαφτεί μέσα στα ερεί­πια ανα­γκά­ζε­ται να εκκε­νώ­σει το Νοσο­κο­μείο. Την υπο­χώ­ρη­ση του Λόχου την κάλυ­ψαν δύο διμοι­ρί­τες που με τις χει­ρο­βομ­βί­δες στο χέρι συγκρά­τη­σαν τα τανκς.

Η σφή­να στου Συγ­γρού δια­τη­ρή­θη­κε μέχρι το τέλος του Δεκέμ­βρη ανα­κου­φί­ζο­ντας την Και­σα­ρια­νή που ήταν πολιορ­κη­μέ­νη ασφυκτικά.

12 Δεκέμ­βρη 1944

Οι Ριμι­νί­τες με αιφ­νι­δια­στι­κή επί­θε­ση κατα­λαμ­βά­νουν το λόφο του Αρά­πη. Τον οχυ­ρώ­νουν με πυρο­βο­λι­κό, όλμους και πολυβολεία.

Το ίδιο βρά­δυ ξεκι­νά­ει η ανα­κα­τά­λη­ψη με μια διμοι­ρία από Ανταρ­το­ε­πο­νί­τες. Η νύχτα είναι σκο­τει­νή και βρέ­χει με το του­λού­μι. Οι ελα­σί­τες πλη­σιά­ζουν αθό­ρυ­βα τα πολυ­βο­λεία και αιφ­νι­δια­στι­κά πέφτουν απά­νω στους Ριμι­νί­τες. Η φρου­ρά του Αρά­πη εξο­ντώ­νε­ται μέσα σε πέντε λεπτά. Το πυρο­βο­λι­κό τους αρχί­ζει ένα καται­γι­σμό πυρός αλλά δεν κατα­φέρ­νει να κρα­τή­σει τη θέση που εγκα­τα­λεί­φθη­κε από τους Ριμι­νί­τες την επό­με­νη μέρα. Ο Αρά­πης έγι­νε «νεκρή ζώνη».

Τη μέρα αυτή η Και­σα­ρια­νή μετρού­σε άλλα 40 θύμα­τα από όλμους, οβί­δες και πολυβολισμούς.

Την ίδια μέρα στον Υμητ­τό όλμοι και οβί­δες κατα­στρέ­φουν τρία σπί­τια κοντά στο Νοσο­κο­μείο Ηλέ­κτρα τραυ­μα­τί­ζο­ντας δύο γυναί­κες κι ένα γέρο.

Το Μετς βάλ­λε­ται από το πρωί μέχρι το βρά­δυ και κανέ­να σπί­τι σχε­δόν δεν έμει­νε ανέπαφο.

13 Δεκέμ­βρη 1944

Οι δυνά­μεις του ΕΛΑΣ της Και­σα­ρια­νής με επι­κε­φα­λής τον καπε­τά­νιο του Τάγ­μα­τος Και­σα­ρια­νής, Ορέ­στη, το διοι­κη­τή του 3^ου Λόχου Βου­τυ­ρά και δεκα­πέ­ντε ελα­σί­τες ενερ­γούν αντε­πί­θε­ση και εισχω­ρούν στα Κου­πό­νια όπου είναι στρα­το­πε­δευ­μέ­να δύο τάγ­μα­τα της Ορει­νής Ταξιαρ­χί­ας και τους αιφνιδιάζουν.

Ακο­λου­θεί μια από τις ηρω­ι­κό­τε­ρες συγκρού­σεις του Δεκέμβρη.

Οι ελα­σί­τες αρνιού­νται να παρα­δο­θούν παρά την εκα­το­ντα­πλά­σια δύνα­μη του αντι­πά­λου. Τα πυρο­μα­χι­κά τους τελειώ­νουν και όσοι μένουν ζωντα­νοί πέφτουν στα χέρια του εχθρού. Και τότε δέχτη­καν τη θηριω­δία και την αναν­δρία των «ψευ­το­παλ­λη­κα­ρά­δων» του Γκλύξ­μπουργκ. Τους κομ­μά­τια­σαν με τις ξιφο­λόγ­χες και τους σου­γιά­δες. Η Ιατρο­δι­κα­στι­κή έκθε­ση ανέ­φε­ρε πως μόνο το πτώ­μα του καπε­τάν Ορέ­στη είχε 50 μαχαι­ριές στο στή­θος και το κεφάλι.

Μέχρι τις 28 του Δεκέμ­βρη το μέτω­πο της Και­σα­ρια­νής με τον ηρω­ι­σμό, την αυτο­θυ­σία και την πρω­το­βου­λία του λαού και του ΕΛΑΣ σταθεροποιείται.

Στα­θε­ρο­ποί­η­ση, όμως, δεν σήμαι­νε απραξία.

Καθη­με­ρι­νά η Και­σα­ρια­νή δεχό­τα­νε χιλιά­δες οβί­δες, όλμους, ρου­κέ­τες και κάθε λογής βλή­μα. Τίπο­τα δεν είχε μεί­νει όρθιο. Καθη­με­ρι­νά τα νοσο­κο­μεία γέμι­ζαν με ελα­σί­τες και άμα­χους. «Ουδέν νεώ­τε­ρον» έλε­γαν τα ανα­κοι­νω­θέ­ντα, αλλά ο λαός είχε καθη­με­ρι­νά και­νού­ρια θύματα.

14 Δεκέμ­βρη 1944

Οι Σκό­μπυ­δες σκό­τω­σαν στο Μετς την νοσο­κό­μα Έφη Γεωρ­γο­πού­λου. Το κορύ­φω­μα, όμως, της κτη­νω­δί­ας απο­τέ­λε­σε ο πολυ­βο­λι­σμός μιας κηδείας.

Στην κηδεία τεσ­σά­ρων θυμά­των από τον άμα­χο πλη­θυ­σμό όταν η νεκρι­κή πομπή κατευ­θυ­νό­ταν προς το νεκρο­τα­φείο της Νέας Σμύρ­νης, δέχτη­κε επί­θε­ση από τρία Σπίτφαΐρ.

Όταν τέλειω­σε η επί­θε­ση γύρω από το φέρε­τρο κεί­το­νταν δύο τραυ­μα­τί­ες κι ένας νεκρός, ο παπάς Πέτρος Συνοί­κης. Πάνω στα θύμα­τα μετρή­θη­καν 30 τραύ­μα­τα από σφαίρες…

15 Δεκέμ­βρη 1944

Πέφτουν όλμοι στο Άλσος Παγκρα­τί­ου, πλα­τεία Πλα­στή­ρα, Προ­φή­τη Ηλία. Τα θύμα­τα ξεπερ­νούν τα 25. Οι Άγγλοι έπια­σαν ένα νοσο­κο­μεια­κό αυτο­κί­νη­το και αιχ­μα­λώ­τι­σαν τους τραυ­μα­τιο­φο­ρείς, τους Π. Αυρι­λιώ­νη, Η. Μαμά­τσα, Δ. Σωτη­ριά­δη, Σ. Σαμα­ρά, Καλο­γή­ρου, Ρούσ­σο και Μ. Σαμα­ρά που τους οδή­γη­σαν στο Χασάνι.

Το νοσο­κο­μείο «Ηλέ­κτρα» στον Υμητ­τό βομ­βαρ­δι­ζό­ταν συστη­μα­τι­κά. Οι σκη­νές τρό­μου που εκτυ­λίσ­σο­νταν ήταν απε­ρί­γρα­πτες. Αδελ­φές φορ­τω­μέ­νες με τραυ­μα­τί­ες και τραυ­μα­τί­ες με τραύ­μα­τα της κοι­λιάς και του θώρα­κα προ­σπα­θού­σαν να κατέ­βουν στο υπό­γειο. Εκεί στοι­βαγ­μέ­να το ένα απά­νω στο άλλο κεί­το­νταν τα βασα­νι­σμέ­να σώμα­τα των ελα­σι­τών και των αμάχων.

16 Δεκέμ­βρη 1944

Οι Σκό­μπυ­δες επι­τί­θε­νται στο Δουρ­γού­τι με όλα τα μέσα.

Ο ΕΛΑΣ δεν διέ­θε­τε παρά λιγο­στές αρα­βί­δες και χει­ρο­βομ­βί­δες. Παρ’ όλα αυτά κρα­τά­ει με ηρω­ι­σμό τους Εγγλέ­ζους προ­ξε­νώ­ντας τους μεγά­λες απώ­λειες. Σέ ένα οδό­φραγ­μα μπρο­στά στις πολυ­κα­τοι­κί­ες οι ελα­σί­τες Γ. Τ., Κ. Τ., Σ. Μ. κι ένας επο­νί­της δια­θέ­το­ντας 3 αρα­βί­δες κι ένα αυτό­μα­το πολέ­μη­σαν μόνοι τους 3 ολό­κλη­ρες ώρες.

Το εργο­στά­σιο ΕΘΕΛ το υπε­ρά­σπι­ζαν 4 ελα­σί­τες και το κρά­τη­σαν ώρες ολό­κλη­ρες ενά­ντια σε εκα­το­ντα­πλά­σιες δυνά­μεις. Μισή μέρα χρειά­στη­καν οι Σκό­μπυ­δες για να λυγί­σουν την αντί­στα­ση αυτής της χού­φτας των ηρώ­ων και να κατα­λά­βουν τις πολυ­κα­τοι­κί­ες και την ΕΘΕΛ. Οι προ­σπά­θειες, όμως, να εισ­δύ­σουν μέσα στην συνοι­κία ναυά­γη­σαν οικτρά. Οι ντε­νε­κε­δέ­νιες καλύ­βες του Δουρ­γου­τιού γίνη­καν φρού­ρια απόρ­θη­τα και κάθε από­πει­ρα των Σκό­μπυ­δων πλη­ρω­νό­ταν πανά­κρι­βα. Σε μια από τις μάχες αυτές σκο­τώ­θη­κε ο β’ καπε­τά­νιος του ΙΙ Τάγ­μα­τος, Μήτσος Στρι­λά­κος, από το Κατσι­πό­δι. Την ίδια μέρα έμει­νε στα χέρια του ΕΛΑΣ το πτώ­μα ενός Άγγλου στρα­τιώ­τη και θάφτη­κε με όλες τις τιμές.

Στον τομέα του Αρδητ­τού οι μάχες μαί­νο­νται καθη­με­ρι­νά. Ο λόχος του Παγκρα­τί­ου έχει εγκα­τα­στή­σει φυλά­κια που καθη­με­ρι­νά δέχο­νται βρο­χή από όλμους, οβί­δες και εκρη­κτι­κές σφαίρες.Τα νοσο­κο­μεια­κά αυτο­κί­νη­τα δεν προ­φταί­νουν να πηγαι­νο­έρ­χο­νται. Οι Εγγλέ­ζοι εκτε­λούν τους τραυ­μα­τί­ες και πυρ­πο­λούν τα νοσο­κο­μεια­κά αυτοκίνητα.

17 Δεκεμ­βρί­ου 1944

Οι «σύμ­μα­χοι» περ­νούν αιφ­νι­δια­στι­κά τον Αρδητ­τό. Ο Σκό­μπυ σπεύ­δει να βγά­λει ανα­κοι­νω­θέν πανη­γυ­ρί­ζο­ντας για την επιτυχία.

Οι Εγγλέ­ζοι κατέ­λα­βαν τις πολυ­κα­τοι­κί­ες του Δουρ­γου­τιού, αφού τις έκα­ναν κόσκι­νο με τα κανό­νια και τα πολυ­βό­λα των τανκς. Τα μεσά­νυ­χτα έβγα­λαν στο δρό­μο όλους τους ενοί­κους, ακό­μα και γυναί­κες. Τους συγκέ­ντρω­σαν όλους σε μια γωνιά και αφού βασά­νι­σαν και εξευ­τέ­λι­σαν με κάθε τρό­πο τις γυναί­κες, τις άφη­σαν και κρά­τη­σαν τους άντρες.Τους οδή­γη­σαν στο γκα­ράζ της Λυών οπού τους παρέ­λα­βαν οι Μπου­ρα­ντά­δες. Ενώ τους κακο­ποιού­σαν με τον πιο απάν­θρω­πο τρό­πο, οι Εγγλέ­ζοι τους σφρά­γι­σαν στο μέτω­πο με κόκ­κι­νη σφρα­γί­δα και έπει­τα τους έστει­λαν στο Χασάνι.

Το μπλό­κο αυτό ξεπέ­ρα­σε σε αγριό­τη­τα τις γερ­μα­νι­κές θηριωδίες.

Όταν κατα­λή­φθη­κε ολό­κλη­ρη η συνοι­κία οι Εγγλέ­ζοι οργά­νω­σαν παρέ­λα­ση της νίκης. Παρέ­λα­σαν οι σκω­τσέ­ζοι παί­ζο­ντας τις πίπι­ζες, ενώ οι Σκό­μπυ­δες πετού­σαν στα κεφά­λια του μισο­πε­θα­μέ­νου από την πεί­να κόσμου κονσέρβες.

18 Δεκεμ­βρί­ου 1944

Ο ΕΛΑΣ προ­βαί­νει σε αντε­πί­θε­ση για την ανα­κα­τά­λη­ψη του Αρδηττού.

Οι Εγγλέ­ζοι έχουν ταμπου­ρω­θεί στον οχυ­ρό­τα­το λόφο και δια­θέ­τουν όλα τα όπλα.

Στο πρώ­το χαρά­κω­μα δυο ελα­σί­τες, ο Κ. Γκί­κας (Μαχαί­ρας) και ο Αργύ­ρης Κ., πιά­νουν έντε­κα αιχ­μα­λώ­τους οπλι­σμέ­νους με αυτό­μα­τα. Οι Εγγλέ­ζοι που βρί­σκο­νταν σ’ αυτό ενώ σηκώ­νουν άσπρη σημαία, πυρο­βο­λούν και τραυ­μα­τί­ζουν βαριά το Γκί­κα. Εκεί τα κτή­νη τον ξεσκί­ζουν με τις ξιφο­λόγ­χες τους. Σε λίγο πέφτουν κι αυτοί αιχ­μά­λω­τοι στα χέρια του ΕΛΑΣ κι όμως δεν εκτε­λού­νται επί τόπου, όπως θα ήταν φυσικό.

Οι Άγγλοι υπερ­τε­ρού­σαν συντρι­πτι­κά σε αριθ­μό και οπλι­σμό. Η Ορει­νή Ταξιαρ­χία είχε δύνα­μη 3.000 άνδρες, δυο τάγ­μα­τα αρα­πά­δων, ένα τάγ­μα Εγγλέ­ζων, περί­που 100 τανκς, μερι­κές δεκά­δες πυρο­βό­λα και ανά­λο­γο αριθ­μό αερο­πλά­νων. Οι δυνά­μεις τους ήτα­νε τέλεια οργα­νω­μέ­νες και οι ενι­σχύ­σεις έφτα­ναν συνεχώς.

Ο ΕΛΑΣ τους αντι­με­τώ­πι­σε με το II Σύνταγ­μα των Ανα­το­λι­κών Συνοι­κιών και διέ­θε­τε 500 του­φέ­κια, 80 αυτό­μα­τα και 12 πολυ­βό­λα. Μ’ αυτά τα ασή­μα­ντα μέσα σε λίγη ώρα ο Αρδητ­τός βρι­σκό­ταν στα χέρια του ΕΛΑΣ.

19 Δεκέμ­βρη 1944 

Οι χωρο­φύ­λα­κες εκτε­λούν τραυ­μα­τί­ες του ΕΛΑΣ αφού τους βασα­νί­ζουν απάν­θρω­πα: 2 Ελα­σί­τες στο σπί­τι της οδού Σεβα­στί­ας 24 (Κου­πό­νια). Επί­σης εκτε­λού­νται ένας τραυ­μα­τιο­φο­ρέ­ας και ένας τραυ­μα­τί­ας ελα­σί­της στη δια­σταύ­ρω­ση Σεβαστίας—Ηλυσίων, στο σπί­τι της οδού Ηλυ­σί­ων 11Β εκτε­λού­νται 4 τραυματίες.

Οι κάτοι­κοι των γει­το­νι­κών σπι­τιών υπο­χρε­ώ­θη­καν να τους θάψουν μαζί με άλλα 20 πτώ­μα­τα εκτε­λε­σθέ­ντων στο προ­αύ­λιο του Δημο­τι­κού Σχολείου.

Στο άλσος των Κου­πο­νιών εκτε­λέ­στη­καν άλλοι 5 αιχ­μά­λω­τοι και θάφτη­καν εκεί. Το Γενά­ρη τους ξέθα­ψαν και τους μετά­φε­ραν σε άγνω­στη κατεύ­θυν­ση. Στην ίδια συνοι­κία ένας ενω­μο­τάρ­χης της χωρο­φυ­λα­κής δολο­φό­νη­σε τον Δ. Ιωαν­νί­δη (Παμ­φι­λί­ας 9) επει­δή βρέ­θη­κε απά­νω του μια προ­κή­ρυ­ξη με ημε­ρο­μη­νία 12 Οκτωβρίου.

20 Δεκέμ­βρη 1944

΄Εσπα­σε το μέτω­πο στη Νέα Σμύρ­νη και η Ανα­το­λι­κή Αθή­να απομονώνεται.

Δημιουρ­γεί­ται ένα και­νούρ­γιο μέτω­πο που επαν­δρώ­νε­ται με τα υπο­λεί­μα­τα του Τάγ­μα­τος Νέας Σμύρ­νης, τμή­μα­τα του II Τάγ­μα­τος και από μικρές δυνά­μεις του Κρό­νου, ενώ ο .εχθρός εξα­σκεί τρο­μα­χτι­κή πίε­ση παντού. Αιχ­μα­λω­τί­ζε­ται ο θρυ­λι­κός λοχα­γός του 4ου Λόχου του Προ­τύ­που Τάγ­μα­τος Ορέ­στης, μαζί με 15 μαχη­τές στο άλσος των Κου­πο­νιών. Οι Ριμι­νί­τες τους κατα­κομ­μά­τια­σαν με σου­γιά­δες και ξιφολόγχες.

Μέχρι τις 26 Δεκεμ­βρί­ου οΐ Σκό­μπυ­δες θερί­ζουν τις συνοι­κί­ες Αη Γιάννη—Κατσιπόδι—Φάρο με πυρο­βο­λι­κό και ρου­κέ­τες, αλλά δεν τολ­μά­νε να προχωρήσουν.

26 Δεκέμ­βρη 1944

Τη νύχτα της 26^ης προς την 27^η Δεκέμ­βρη οι Άγγλοι προ­σπα­θούν να δια­σπά­σουν τις γραμ­μές των ελα­σι­τών στο Φάρο. Κατα­φέρ­νουν να κυκλώ­σουν ένα φυλά­κιο. Καλούν τους ελα­σί­τες να παρα­δο­θούν. Τα ξημε­ρώ­μα­τα ένα άγγλι­κό τανκ προ­σπα­θεί να περά­σει τη γέφυ­ρα των Καλο­γή­ρων, αλλά πυρ­πο­λεί­ται από τον αντάρ­τη Στ. Νικο­λά­ου παρ’ όλο που ήτα­νε βαριά τραυματισμένος.

Κατά τις 10 π.μ. ο εχθρός κατα­λαμ­βά­νει το λόφο του Αη- Γιάν­νη. Στην κορ­φή του λόφου οι Σκό­μπυ­δες έχουν εγκα­τα­στή­σει 4 τανκς.

Την ανα­κα­τά­λη­ψη ανα­λαμ­βά­νει ο λόχος του Νέου Κόσμου. Σε λίγη ώρα η πλα­γιά κι ο λόφος του Αη Γιάν­νη βρι­σκό­τα­νε ξανά στα χέρια του ΕΛΑΣ.

Την ίδια μέρα σημειώ­νε­ται ισχυ­ρό­τα­τη επί­θε­ση ενα­ντί­ον της Και­σα­ρια­νής από τη μεριά των Κου­πο­νιών. Οι Ριμι­νί­τες στην επί­θε­ση χρη­σι­μο­ποί­η­σαν τανκς, αερο­πλά­να και καπνο­γό­να. Οι προ­σπά­θειες να δια­σπά­σουν τις γραμ­μές του ΕΛΑΣ και να εισχω­ρή­σουν στη συνοι­κία είναι ισχυ­ρό­τα­τες. Οι υπε­ρα­σπι­στές της Και­σα­ρια­νής κρά­τη­σαν τις θέσεις τους.

28 Δεκέμ­βρη 1944

Τα ξημε­ρώ­μα­τα εξα­πο­λύ­ε­ται γενι­κή επί­θε­ση προς τη γραμ­μή Αη Γιάννη—Κατσιπόδι—Δουργούτι— Γού­βα. Την επί­θε­ση υπο­στη­ρί­ζουν 80 βαριά τανκς, δεκά­δες ρου­κε­το­βό­λα και πυρο­βό­λα κάθε δια­με­τρή­μα­τος. Από τις οβί­δες, τις βόμ­βες και τα καπνο­γό­να οι συνοι­κί­ες Αη Γιάννης—Γούβα—Δουργούτι και ο λόφος του Αρδητ­τού φλέ­γο­νται σκε­πα­σμέ­νοι μ’ ένα αδια­πέ­ρα­στο σύν­νε­φο καπνού.

Την ίδια μέρα ξεκί­νη­σε το πρωί γενι­κή επί­θε­ση κατά του Βύρω­να και της Και­σα­ρια­νής από όλες τις κατευ­θύν­σεις και με όλα τα μέσα.

Οι θέσεις του ΕΛΑΣ δέχο­νται κατα­κλυ­σμό πυρός και οι δυνά­μεις του δεύ­τε­ρου συγκρο­τή­μα­τος ανα­γκά­ζο­νται να πάρουν νέες θέσεις κατά μήκος της οδού Ηλιουπόλεως.

Ο διμοι­ρί­της Α. Π. του λόχου Κατσι­πο­διού παίρ­νει δια­τα­γή να ανα­κα­τα­λά­βει το λόφο του ¨Αη- Γιάν­νη για να ελα­φρώ­σει η πίε­ση του εχθρού που απει­λεί να κυκλώ­σει σοβα­ρές δυνά­μεις. Δια­λέ­γει δεκα­πέ­ντε μαχη­τές, ανά­με­σα τους και το γιό του. Το λόφο τον κατέ­χουν εκα­τό Σκόμπυδες,που δια­θέ­τουν 6 τανκς, 3 όλμους και άφθο­νο αυτό­μα­το οπλι­σμό. Τα πυρο­μα­χι­κά του ΕΛΑΣ τελειώ­νουν και η διμοι­ρία ανα­γκά­ζε­ται ν’ αποσυρθεί.

Κατά το μεση­μέ­ρι ο ΕΛΑΣ ανα­γκά­ζε­ται να αφή­σει τη γραμ­μή Ηλιου­πό­λε­ως για­τί τα τανκς μη βρί­σκο­ντας κατοι­κη­μέ­νες περιο­χές έχουν προ­χω­ρή­σει μέσα στα χωρά­φια και απει­λούν να κυκλώ­σουν ολό­κλη­ρο το τάγμα.

Στη φάση αυτή της μάχης έχουν απο­κλει­σθεί μέσα στο Δουργούτι—Νέο Κόσμο ο 5ος και 6ος Λόχος του ΙΙ Τάγ­μα­τος καθώς και στο Στά­διο ο Λόχος του Παγκρα­τί­ου. Η θέση τους είναι κρι­σι­μό­τα­τη. Με ηρω­ι­κή έφο­δο κατορ­θώ­νουν να δια­σπά­σουν τον κλοιό του εχθρού και να ενω­θούν με τον κύριο όγκο του Τάγ­μα­τος κοντά στο συνοι­κι­σμό του Υμηττού.

Η επι­χεί­ρη­ση αυτή ήταν σωστό θαύ­μα που κατορ­θώ­θη­κε χάρη στην ανδρεία του ΕΛΑΣ. Στην προ­σπά­θεια να σπά­σουν τον κλοιό πολε­μά­νε σα λιο­ντά­ρια ο Γιώρ­γος Μου­στά­κας βαριά τραυ­μα­τι­σμέ­νος, καπε­τά­νιος του ΙΙ Τάγ­μα­τος., ο Χ. Κατσί­λας από το Κατσι­πό­δι που γλυ­τώ­νει μια διμοι­ρία περ­νώ­ντας μπρο­στά από τα τανκς κι ο καπε­τά­νιος Πανα­γιώ­της Φ. που περ­νά­ει ένα φορ­τη­γό γεμά­το εκρη­κτι­κές ύλες μέσα από το φραγ­μό πυρο­βο­λι­κού για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού.

28 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1944: ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ- ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Στις 9.30 το βρά­δυ δίνε­ται από την I Ταξιαρ­χία το σύν­θη­μα της υπο­χώ­ρη­σης με κατεύ­θυν­ση τον Υμητ­τό και σύμ­πτυ­ξη στο Κορω­πί-Λιό­πε­σι (Παια­νία). Με δάκρυα στα μάτια ο ΕΛΑΣ και ο λαός αφή­νουν τα αγία χώμα­τα της Ανα­το­λι­κής Αθή­νας, ποτι­σμέ­να με τόσο αίμα και δάκρυα.

Οι στρα­τιω­τι­κές μονά­δες υπο­χω­ρούν σε πλή­ρη τάξη, χωρίς ν’ αφή­νουν στα χέρια του εχθρού ούτε μια σφαί­ρα. Η μια μετά την άλλη εκκε­νώ­νο­νται οι Ανα­το­λι­κές συνοικίες.

Έρχε­ται κι η σει­ρά της Και­σα­ρια­νής. Το ένδο­ξο Στά­λινκ­γραντ του Αγώ­να θα πέσει στα χέρια «συμ­μά­χων» και προ­δο­τών. Από τους δρό­μους της που γνώ­ρι­σαν τόσες δόξες, ανά­με­σα από τις ερει­πω­μέ­νες καλύ­βες περ­νά­ει ο στρα­τός της, ο αθά­να­τος ΕΛΑΣ. Τα μάτια είναι στε­γνά. Σιγά-σιγά στην αρχή και βρο­ντε­ρά κατό­πιν ανε­βαί­νει από τα στό­μα­τα το τρα­γού­δι της μάχης και της νίκης: «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλά­δα». Και­σα­ρια­νή τα παι­διά σου σ’ απο­χαι­ρε­τούν όπως σ’ αξίζει.

Η ένδο­ξη στρα­τιά των λαϊ­κών αγω­νι­στών περ­νώ­ντας μπρο­στά από τις μπού­κες των πολυ­βό­λων και των πυρο­βό­λων του εχθρού αρχί­ζει ν’ ανε­βαί­νει τον Υμητ­τό μέσα σε πυκνή χιονοθύελλα.

Μαχη­τές με το πολυ­βό­λο στην πλά­τη βοη­θούν τους γέρους και τις γριές να σκαρ­φα­λώ­σουν τα κατσά­βρα­χα. Νοσο­κό­μες και για­τροί μετα­φέ­ρουν μέσα από τα χιό­νια τους τραυ­μα­τί­ες που σφίγ­γουν τα δόντια τους για να μην τους ξεφύ­γει ούτε ένα βογ­γη­τό. Αετό­που­λα 10—15 χρο­νών φορ­τώ­νο­νται τις κάσες με τα πυρο­μα­χι­κά. Σε κάθε φωτο­βο­λί­δα όλος αυτός ο λαός πέφτει πρη­νη­δόν απά­νω στα χιό­νια και τις λάσπες για να μην τον επι­ση­μά­νει ο εχθρός. Έτσι αδελ­φω­μέ­νοι, σφι­χτο­δε­μέ­νοι λαός και στρα­τός προ­χω­ρά­νε αφή­νο­ντας πίσω τους τα σπί­τια, τις αδού­λω­τες Ανα­το­λι­κές Συνοι­κί­ες της Αθήνας.

29 Δεκέμ­βρη 1944 

Στην Και­σα­ρια­νή έχουν μεί­νει μικρά τμή­μα­τα για να καλύ­ψουν την υπο­χώ­ρη­ση. Παίρ­νουν τις θέσεις τους, στή­νουν τα πολυ­βό­λα και περι­μέ­νουν το θάνα­το. Στις 6 το πρωί αρχί­ζει η τελι­κή επί­θε­ση. Όλες οι δυνά­μεις της προ­δο­σί­ας και του Σκό­μπυ κινή­θη­καν κατά της Και­σα­ρια­νής. Εκα­τό τανκς, δεκά­δες αερο­πλά­να, όλμοι και πυρο­βό­λα επι­τί­θε­νται στις μικρές δυνά­μεις των υπε­ρα­σπι­στών της συνοικίας.

Χιλιά­δες Ριμι­νί­τες, χωρο­φύ­λα­κες, αρα­πά­δες και Εγγλέ­ζοι εξορ­μούν μέσα από το αδια­πέ­ρα­στο προ­πέ­τα­σμα καπνο­γό­νων. Με μεγά­λες απώ­λειες κατορ­θώ­νουν στις 10 το πρωί να κατα­λά­βουν το λόφο Μαυ­ρο­μά­τη. Στις 2 το μεση­μέ­ρι οι Ριμι­νί­τες περ­νούν το ρέμα και κατα­φέρ­νουν να κατα­λά­βουν τα πρώ­τα σπί­τια της Και­σα­ρια­νής. Μόλις αργά το από­γευ­μα κατορ­θώ­νουν να υπε­ρι­σχύ­σουν της αντί­στα­σης της χού­φτας των ηρώ­ων που τους αντι­με­τω­πί­ζει. Και η Και­σα­ρια­νή πέφτει όπως της αξί­ζει μέσα σε μια απο­θέ­ω­ση από φλό­γες, καπνούς και εκρήξεις.

Οι τελευ­ταί­οι υπε­ρα­σπι­στές της ανταρ­το­μά­νας πολε­μά­νε μέχρι τη τελευ­ταία σφαί­ρα. Ο αντάρ­της Λου­μπάρ σκο­τώ­νε­ται, ο μαχη­τής Βαγ­γέ­λης Κυλι­σμα­νής πέφτει ηρω­ι­κά υπε­ρα­σπί­ζο­ντας τη γέφυ­ρα του Νοσο­κο­μεί­ου Συγ­γρού. Ο Νίκος Στα­μπού­λος πιά­νε­ται αιχ­μά­λω­τος αφού εξα­ντλεί και την τελευ­ταία σφαί­ρα. Ένας χωρο­φύ­λα­κας τον εκτε­λεί επί τόπου. Στην τελευ­ταία μάχη της Και­σα­ρια­νής πιά­στη­κε αιχ­μά­λω­τος ο ανθυ­πο­λο­χα­γός του αντάρ­τι­κου Λάζα­ρος Κεφα­λί­δης, που εκτε­λεί­ται από τους χωρο­φύ­λα­κες την ίδια μέρα στην οδό Κριεζώτου.

Από τους αιχ­μα­λώ­τους που πιά­στη­καν στην τελευ­ταία μάχη της Και­σα­ρια­νής δεν έμει­νε κανέ­νας ζωντα­νός. Οι ριμι­νί­τες κι οι χωρο­φύ­λα­κες διη­γιό­ντου­σαν με αφά­ντα­στη κτη­νω­δία στους κατοί­κους των Κου­πο­νιών πως τους ξεκοί­λια­σαν με τις ξιφο­λόγ­χες. Ένας επι­λο­χί­ας περη­φα­νευό­τα­νε πώς δολο­φό­νη­σε 12 ελα­σί­τες αιχ­μα­λώ­τους, ανά­με­σα στους οποί­ους κι ένα κορί­τσι. Οι ριμι­νί­τες κι οι χωρο­φύ­λα­κες μπρο­στά στα μάτια των «συμ­μά­χων» λεη­λά­τη­σαν όλα τα σπί­τια και κάψα­νε 3 τετρά­γω­να παρά­γκες. Οι όλμοι, το πυρο­βο­λι­κό, τα τανκς και τα αερο­πλά­να έκα­ναν θραύ­ση στους άμα­χους. Σε εκα­το­ντά­δες ανέρ­χο­νταν τα θύμα­τα της μαρ­τυ­ρι­κής αυτής συνοικίας.

Η τελευ­ταία μάχη της Και­σα­ρια­νής χάρι­σε δυο μορ­φές του Αγώ­να, τον προ­αιώ­νιο εχθρό του λαού μας, τον απο­κτη­νω­μέ­νο χωρο­φύ­λα­κα που δολο­φο­νεί ένα λαϊ­κό αγω­νι­στή και τον επον-ελα­σί­τη Νίκο Στα­μπού­λο, το νέο τύπο του Έλλη­να, που δίνει τη ζωή του αφει­δώ­λευ­τα για την Ελλά­δα, τη Λευ­τε­ριά, το Λαό.

 Ορκι­ζό­μα­στε να μη ξεχά­σου­με ποτέ ούτε τον ένα ούτε τον άλλο!

 ________________________________________________________________

 |> Μου­σείο ΕΑΜι­κής Εθνι­κής Αντί­στα­σης στην Και­σα­ρια­νή /  Ψηφια­κή περιήγηση

(απόσπασμα από χρονικό του «εθνικού στρατού»)

«29η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Ι. ΔΙΑΤΑΞΙΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ ‑Αμε­τά­βλη­τος — ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΙ. ΚΑΙΡΟΣ ‑Ψυχρός
ΙΙΙ. ΗΘΙΚΟΝ ‑Άρι­στον — ΙV. ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ‑Καλαί
V. ΤΑΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ‑Βάσει της χθε­σι­νής Δ/γής Επι­χει­ρή­σε­ων της Ταξιαρ­χί­ας το Συγκρό­τη­μα Συντ/χου Παπα­δο­πού­λου ενι­σχυ­θέν υπό Αρμά­των μάχης και τεθω­ρα­κι­σμέ­νων αυτο­κι­νή­των επε­τέ­θη την 0730 ώραν ως κάτωθι:

-2ον Τάγ­μα προς κατά­λη­ψιν υψώ­μα­τος ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ και του Δυτι­κού τμή­μα­τος Συνοι­κι­σμού ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ.
‑148 Τάγ­μα Εθνο­φυ­λα­κής απη­σχό­λει ζωη­ρώς κατά μέτω­πον την βορεί­αν παρυ­φήν ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ.
‑Το 2ον Τάγ­μα εξορ­μή­σαν την 0715΄κατέλαβε αιφ­νι­δια­στι­κώς την 0815΄ ώραν το ύψω­μα και τον συνοι­κι­σμόν ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ. Ανα­το­λι­κώ­τε­ρον ενερ­γών κατά ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ λόχος του συνί­ντη­σε απο­φα­σι­στι­κήν αντί­στα­σιν του εχθρού και κατό­πιν σκλη­ρού αγώ­νος από οικί­ας εις οικί­αν μέχρι 1600΄ ώρας κατέ­λα­βε τον αντι­κει­με­νι­κόν του σκο­πόν ήτοι, Συνοι­κι­σμόν Συγ­γρού μέχρι πλα­τεί­ας ΥΜΗΤΤΟΥ και οδού ΥΜΗΤΤΟΥ και την δυτι­κήν πλευ­ράν ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ μέχρι της οδού ΦΑΡΣΑΛΩΝ συν­δε­ό­με­νον δεξιά (δυτι­κώς) με Αγγλι­κάς Μονά­δας ενερ­γή­σας προς ΠΑΓΚΡΑΤΙ και αρι­στε­ρά (ανα­το­λι­κώς) με 148 Τάγ­μα Εθνο­φυ­λα­κής ενερ­γούν προς Κέντρον Καισαριανής.

β)-Το 148 Τάγ­μα Εθνο­φυ­λα­κής επι­τε­θέν διά διλο­χί­ας την 0730 ώραν κατά του Κέντρου ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και προς την βορεί­αν παρυ­φήν αυτής δεν ηδυ­νή­θη να σημειώ­ση πρό­ο­δον λόγω ισχυ­ρών εχθρι­κών αντι­στά­σε­ων και του ακα­λύ­πτου του εδά­φους και καθη­λώ­θη μέχρι της 1430 ώρας οπό­τε διά πλευ­ρι­κής ενερ­γεί­ας από ανα­το­λών προς δυσμάς του 3ου Τάγ­μα­τος ο εχθρός ηνα­γκά­σθη να συμ­πτυ­χθή απει­λού­με­νος με πλή­ρη κύκλω­σιν και ούτω το Τάγ­μα επρο­χώ­ρη­σε άνευ σχε­δόν αντι­στά­σε­ως κατέ­λα­βε το κέντρον της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και μέχρι 1700΄ ώρας την νοτί­αν παρυ­φήν αυτής μέχρι της οδού ΦΟΡΜΙΟΝΟΣ συνε­δε­ό­με­νον δεξιά με 2ον Τάγ­μα και αρι­στε­ρά με 3ον τοιούτον.

γ)-Το 3ον Τάγ­μα με βάσιν εξορ­μή­σε­ως το ΑΛΕΠΟΒΟΥΝΙ και Άγιον Ιωάν­νην Πρό­δρο­μον επε­τέ­θη από ανα­το­λών την 0730΄ ώραν με κατευ­θύν­σεις, μίαν προς Δυσμάς κατά τον άξο­να οδού ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και ετέ­ραν προς Ν. Δυσμάς προς Ανάληψιν.

Κατό­πιν σκλη­ρού αγώ­νος το Τάγ­μα κατέ­λα­βε μέχρι 1430΄ ώρας την ανα­το­λι­κής παρυ­φής ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και εκι­νεί­το προς ΑΝΑΛΗΨΙΝ, πλην λόγω της καθη­λώ­σε­ως εις το Κέντρον του 148 Τάγ­μα­τος διε­τά­χθη να στρα­φή ολό­κλη­ρον προς Δυσμάς όπερ και έπρα­ξε και ούτω ο εχθρός απει­λη­θείς διά κυκλώ­σε­ως συνε­πτύ­χθη προς νότον με πολ­λάς…; αυτόν απωλείας.

Μετά την επι­τυ­χί­αν ταύ­την το Τάγ­μα εστρά­φη και πάλιν προς την κατεύ­θυν­σιν της Ανα­λή­ψε­ως και μέχρι της 17.00΄ ώρας κατέ­λα­βε το ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ μέχρι της οδού ΦΟΡΜΙΟΝΟΣ εκπέμ­ψαν μόνον περι­πό­λους μέχρι ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ λόγω επε­λεύ­σε­ως του σκότους.

-Ούτω μέχρι της 1700΄ ώρας είχε ολο­κλη­ρω­θή παρά του Συγκρο­τή­μα­τος Συντ/χου Παπα­δο­πού­λου ο αντι­κει­με­νι­κός του σκο­πός κατα­λη­φθέ­ντος ολο­κλή­ρου του Συνοι­κι­σμού ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ μέχρι της οδού ΦΟΡΜΙΟΝΟΣ και ο συνοι­κι­σμός Συγ­γρού μέχρι της οδού ΥΜΗΤΤΟΥ, με δεξιόν μέχρι πλα­τεί­ας ΥΜΗΤΤΟΥ.

Η μάχη της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ υπήρ­ξε απο­φα­σι­στι­κή διά την όλην έκβα­σιν του αγώ­νος των Αθηνών.

Η Και­σα­ρια­νή μετά των συνοι­κι­σμόν ΣΥΓΓΡΟΥ- ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ και ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ απο­τε­λεί το ισχυ­ρό­τε­ρον κέντρον αμύ­νης των Στα­σια­στών, απο­κα­λου­μέ­νη κομπα­στι­κώς το ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθη­νών διέ­θε­τον τας μεγα­λυ­τέ­ρας και καλυ­τέ­ρας δυνά­μεις των. Εκά­στη οικία είχε μετα­βλη­θή εις Φρού­ριον, αι οδοί ήσαν πλή­ρεις οδο­φραγ­μά­των νάρ­και δε και παγί­δες συνε­πλή­ρω­ναν μετά συρ­μα­το­πλεγ­μά­των την ισχυ­ράν ταύ­την οργάνωσιν. 

Οι στα­σια­σταί ημύν­θη­σαν μετά λύσ­σης γνω­ρί­ζο­ντες ότι η πτώ­σις της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ θα εβά­ρυ­νε πολύ εις την εξέ­λι­ξιν του συνό­λου του αγώ­νος των Αθη­νών και κυρί­ως επί του ηθι­κού των.
Η εξαι­ρε­τι­κή ανδρεία ην επέ­ξει­ξαν αξ/κοί και οπλί­ται της Ταξ/χίας και η ανω­τέ­ρα τεχνι­κή και τακτι­κή κατάρ­τη­σις των προ παντός δε το εξαι­ρε­τι­κόν ηθι­κόν των, ενι­σχυ­μέ­νον εκ της ιδέ­ας ότι διά της πτώ­σε­ως του ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθη­νών θα ετί­θε­το τέρ­μα εις τον αδελ­φο­κτό­νον αγώ­να και θα ανέ­πνε­εν εγκαί­ρως ο λαός των Αθη­νών και της Ελλά­δος, στοι­χεία προ των οποί­ων δεν ηδυ­νή­θη­σαν να αντι­στούν οι στα­σια­σταί και εκάμ­φθη­σαν τελι­κώς υπο­στά­ντες τοιαύ­την υλι­κήν και ηθι­κήν φθο­ράν ώστε κατά την διάρ­κειαν της νυκτός υπε­χώ­ρη­σαν πανι­κό­βλη­τοι ου μόνον από τας περιο­χάς της επι­θέ­σε­ως αλλά και από τους συνοι­κι­σμούς ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ – ΒΥΡΩΝΟΣ και ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ. Η σύμ­πτυ­ξις των εγέ­νε­το διά του ΥΜΗΤΤΟΥ προς ΚΟΙΛΑΔΑ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ και ούτω ολό­κλη­ρον το βαρύ υλι­κόν οπλι­σμού και το εν αφθο­νία λοι­πόν πολε­μι­κόν τοιού­τον εγκα­τα­λή­φθη παρ’ αυτών περι­συλ­λε­γέν υπό των ημε­τέ­ρων εις μεγά­λας ποσότητας.
Εκυ­ριεύ­θη­σαν κατά τον σκλη­ρόν τού­τον αγώνα

2 πυρο­βό­λα των 7,5  —  4 πυρο­βό­λα των 37΄΄ —  10 πολυ­βό­λα — 5 όλμοι- 400 τυφέκια

Αφθο­νία πυρο­μα­χι­κών και χει­ρο­βομ­βί­δων 5 αυτο­κί­νη­τα πολυ­τε­λεί­ας και περί τα 10 άλλα φορ­τη­γά αυτοκίνητα.

Μεγά­λαι ποσό­τη­τες τρο­φί­μων πάσης φύσε­ως δια­νε­μή­θη­σαν εις τον εξη­ντλη­μέ­νον εκ της πεί­νης πλη­θυ­σμόν, καθώς επί­σης φάρ­μα­κα και πολ­λά είδη ιμα­τι­σμού και υπο­δύ­σε­ως. Συνε­λή­φθη­σαν 400 αιχ­μά­λω­τοι εξ ων πολ­λοί αξιω­μα­τι­κοί αι δε εις νεκρούς και τραυ­μα­τί­ας απώ­λειαι του εχθρού υπήρ­ξαν μεγάλαι.
ΑΠΩΛΕΙΑΙ ΗΜΕΤΕΡΩΝ

Αξιω­μα­τι­κοί. Νεκροί τραυ­μα­τί­αι σύνο­λον 314 — οπλί­ται 448

7 5 12

ΑΠΩΛΕΙΑΙ ΕΧΘΡΟΥ  Νεκροί 180 τραυ­μα­τί­αι 12”».

_____________________________________________________

πηγές:

site Δήμου Καισαριανής
Ριζο­σπά­στης
«Οι Ανα­το­λι­κές Συνοι­κί­ες το Δεκέμ­βρη του 1944», πρω­τό­τυ­πη έκδο­ση (1945) & ΣΕ
Μου­σείο ΕΑΜι­κής Εθνι­κής Αντί­στα­σης στην Και­σα­ρια­νή /
Ψηφια­κή περιήγηση