Παρουσία πλήθους κόσμου εγκαινιάστηκε η έκθεση «Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά… », με θέμα την αντίσταση στις φυλακές και τις εξορίες

Άνοι­ξαν χτες 5 Μάρ­τη, οι πύλες της μεγά­λης εικα­στι­κής έκθε­σης που διορ­γα­νώ­νει η ΚΕ του ΚΚΕ, στο Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθη­ναί­ων — Πάρ­κο Ελευ­θε­ρί­ας (πρώ­ην ΕΑΤ — ΕΣΑ), με θέμα την αντί­στα­ση στις φυλα­κές και τις εξο­ρί­ες και τίτλο «Μπό­λι­κη πέτρα, μπό­λι­κη καρ­διά», δανει­σμέ­νο από στί­χο που έγρα­ψε ο Γ. Ρίτσος όντας εξό­ρι­στος στη Μακρό­νη­σο. Πλή­θος κόσμου όλων των ηλι­κιών έδω­σε το «παρών», ανά­με­σά τους πολ­λοί εικα­στι­κοί, καθώς και πολ­λοί συγ­γε­νείς των δημιουρ­γών που έργα τους φιλο­ξε­νού­νται στην έκθε­ση. Παρευ­ρέ­θη­κε πολυ­με­λής αντι­προ­σω­πεία της ΚΕ του ΚΚΕ, με επι­κε­φα­λής τον ΓΓ της ΚΕ, Δημή­τρη Κου­τσού­μπα, ο οποί­ος ξενα­γή­θη­κε και στην έκθεση.

Στα εγκαί­νια μίλη­σε η Ελέ­νη Μηλια­ρο­νι­κο­λά­κη, μέλος της ΚΕ και υπεύ­θυ­νη του Τμή­μα­τος Πολι­τι­σμού της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η έκθε­ση απο­τε­λεί ένα γεγο­νός μεγά­λης εικα­στι­κής αξί­ας και όχι μόνο, καθώς συγκε­ντρώ­νο­νται ορι­σμέ­να από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα δια­σω­σμέ­να εικα­στι­κά μνη­μεία της ταξι­κής πάλης τον 20ό αιώ­να στη χώρα μας. Χρειά­ζε­ται να ανα­φέ­ρου­με ότι κάποια από τα έργα εκτί­θε­νται για πρώ­τη φορά ή μετά από πολ­λά χρό­νια. Ο επι­σκέ­πτης έχει την ευκαι­ρία να αντι­κρί­σει έργα σπου­δαί­ας αισθη­τι­κής πνο­ής και ιστο­ρι­κής αξί­ας, τα οποία ανα­φέ­ρο­νται σε μια περί­ο­δο 40 χρό­νων. Καθώς περι­η­γεί­ται κανείς στα έργα είναι σαν να δια­βαί­νει εκεί­νες τις δεκα­ε­τί­ες. Από τις χει­ρό­γρα­φες εφη­με­ρί­δες των εξό­ρι­στων στην Ανά­φη τη δεκα­ε­τία του ’30, στην απο­τύ­πω­ση της Κατο­χής και της μεγα­λειώ­δους Αντί­στα­σης του λαού μας. Οπως είναι φυσι­κό, μεγά­λο κομ­μά­τι της έκθε­σης ανα­φέ­ρε­ται στα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν, στα χρό­νια των διώ­ξε­ων και της σκλη­ρής παρα­νο­μί­ας. Πολ­λοί ήταν οι δημιουρ­γοί που βρέ­θη­καν και οι ίδιοι εξό­ρι­στοι και φυλα­κι­σμέ­νοι. Μακρό­νη­σος, Γιού­ρα, Λήμνος, Αϊ — Στρά­της, φυλα­κές Αβέ­ρωφ, Τρί­κε­ρι, φυλα­κές της Κέρ­κυ­ρας, μερι­κοί μόνο από τους τόπους που απο­τυ­πώ­νο­νται στην έκθε­ση και μαζί με αυτούς πλευ­ρές από τη ζωή και την οργά­νω­ση των εξό­ρι­στων. Υπάρ­χουν ακό­μα έργα που ανα­φέ­ρο­νται στην περί­ο­δο της χούντας.

Εκτί­θε­νται 257 εικα­στι­κά έργα 48 δημιουρ­γών και πολ­λών ακό­μα άγνω­στων αγω­νι­στών. Τα έργα προ­έρ­χο­νται από τη συλ­λο­γή του Αρχεί­ου του ΚΚΕ, πολ­λά επί­σης είναι έργα που παρα­χω­ρή­θη­καν από μου­σεία και πινα­κο­θή­κες αλλά και συγ­γε­νείς των καλλιτεχνών.

Εκτί­θε­νται έργα των Α. Τάσ­σου, Γιώρ­γου Αργυ­ρά­κη, Βασί­λη Αρμά­ου, Γιώρ­γου Βακιρ­τζή, Γιώρ­γη Βαρ­λά­μου, Αγγε­λου Βλά­ση, Βασί­λη Βλα­σί­δη, Δημή­τρη Γιολ­δά­ση, Χρί­στου Δαγκλή, Ηλία Δεκου­λά­κου, Βαγ­γέ­λη Δημη­τρέα, Γιώρ­γη Δήμου, Νίκου Ευγε­νί­δη, Βασί­λη Ζήση, Τάσου Ζωγρά­φου, Μεμά Καλο­γη­ρά­του, Στρά­του Καλ­τα­μπα­νέα, Λευ­τέ­ρη Κανα­κά­κι, Βλά­ση Κανιά­ρη, Βάσως Κατρά­κη, Δημή­τρη Κατσι­κο­γιάν­νη, Αννας Κιν­δύ­νη, Αλέ­ξαν­δρου Κορο­γιαν­νά­κη, Ζιζής Μακρή, Μέμου Μακρή, Παντε­λή Μαντα­λό­βα, Φανής Μιχαη­λί­δου, Ασα­ντούρ Μπα­χα­ριάν, Θωμά Μώλου, Μιχά­λη Νικο­λι­νά­κου, Νίκου Παρα­λή, Αλε­ξάν­δρας Πατσό­γλου, Αρι­στεί­δη Πατσό­γλου, Δημή­τρη Περ­δι­κί­δη, Γιάν­νη Πετά­νη, Πάρι Πρέ­κα, Γιάν­νη Ρίτσου, Κυριά­κου Ρόκου, Βάλια Σεμερ­τζί­δη, Γιάν­νη Στε­φα­νί­δη, Σάβ­βα Τζα­νε­τά­κη, Κώστα Τσά­ρα, Γιώρ­γη Τρι­κα­λι­νού, Γιάν­νη Τσα­γκά­ρη, Γιώρ­γου Φαρ­σα­κί­δη, Μίμη Φωτό­που­λου, Χορ­το­μά­ου, Κατε­ρί­νας Χαριά­τη — Σισμά­νη και πολ­λών ακό­μα αγνώστων.

ℹ️  Μέρες και ώρες λει­τουρ­γί­ας: Τρί­τη — Σάβ­βα­το 10.00–21.00 & Κυρια­κή 10.00–14.00
✔️   Η είσο­δος είναι ελεύ­θε­ρη.

🚩  Έργα που αποτυπώνουν τη θηριωδία της αστικής τάξης και ταυτόχρονα το ηθικό μεγαλείο της λαϊκής πάλης

Η Ελέ­νη Μηλια­ρο­νι­κο­λά­κη στον χαι­ρε­τι­σμό της σημεί­ω­σε ότι «τα έργα της έκθε­σης απο­τυ­πώ­νουν τη θηριω­δία της αστι­κής εξου­σί­ας απέ­να­ντι σε όσους την απει­λούν, κύρια την περί­ο­δο μετά την Απε­λευ­θέ­ρω­ση από τη γερ­μα­νι­κή κατο­χή, όταν ένιω­σε τα θεμέ­λιά της να τρί­ζουν από την από­το­μη άνο­δο της επιρ­ρο­ής του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος και του λαϊ­κού κινή­μα­τος, από τον αγώ­να του ΔΣΕ στη συνέχεια.

Ταυ­τό­χρο­να, όμως, εκφρά­ζουν το ηθι­κό μεγα­λείο της λαϊ­κής πάλης που αδεί­λια­στα συνε­χί­στη­κε και τη μετέ­πει­τα περί­ο­δο της βαθιάς παρα­νο­μί­ας, ακό­μη και μέσα στα κολα­στή­ρια των φυλα­κών και της εξο­ρί­ας. Είναι μια έκθε­ση σπά­νια και πρω­τό­γνω­ρη, καθώς δίπλα στα έργα ονο­μα­στών δημιουρ­γών, που ορι­σμέ­να παρου­σιά­ζο­νται για πρώ­τη φορά, υπάρ­χει και ένα πλή­θος άγνω­στων έργων, φιλο­τε­χνη­μέ­νων στην εξο­ρία από ανώ­νυ­μους ήρω­ες της επα­να­στα­τι­κής πάλης του λαού μας. Αν αδέ­ξια σας φαί­νο­νται σήμε­ρα τα έργα τους αυτά, θυμη­θεί­τε μονά­χα πως φτια­χτή­καν κάτω απ’ τη μύτη των φρου­ρών και με τη λόγ­χη πάντα στο πλευ­ρό τους, καθώς θα έλε­γε ο Ρίτσος. Μόνο που, όπως η ποί­η­ση του Ρίτσου, έτσι και τα εικα­στι­κά που δημιουρ­γή­θη­καν στις φυλα­κές και τις εξο­ρί­ες, κάθε άλλο παρά αδέ­ξια είναι. Ορι­σμέ­να μάλι­στα ανή­κουν στα λίγα στην Ιστο­ρία της Τέχνης, που με τη λιτή, στε­γνή συχνά γραμ­μή τους, κατα­φέρ­νουν να εκφρά­σουν με τόση έντα­ση και ρεα­λι­σμό μονα­δι­κές στιγ­μές της τιτά­νιας και άνι­σης μάχης για να κρα­τη­θεί άσβε­στη η φλό­γα των πρω­το­πό­ρων ιδα­νι­κών της επο­χής μας.

Δεν θα υπήρ­χε βέβαια σ’ αυτά τα έργα τόση εκφρα­στι­κή δύνα­μη, αν οι δημιουρ­γοί τους δεν είχαν βου­τή­ξει το πινέ­λο στο αίμα τους, για να μας τα παρα­δώ­σουν. Αν δεν είχαν περά­σει τα καλύ­τε­ρά τους χρό­νια στα κάτερ­γα και στους πυρω­μέ­νους βρά­χους των αφι­λό­ξε­νων νησιών, τη Μακρό­νη­σο, τον Αη Στρά­τη, τη Γυά­ρο, την Ικα­ρία, τη Λήμνο. Αν δεν είχαν μοι­ρα­στεί με τους συντρό­φους τους την κου­βέρ­τα, το τσι­γά­ρο, την ελπί­δα. Αν δεν είχαν σφί­ξει τα δόντια και τη γρο­θιά τους για να απο­χαι­ρε­τή­σουν εκεί­νους που έφευ­γαν για εκτέ­λε­ση ή για το στρα­το­δι­κείο, αν τελι­κά δεν είχαν βάλει όλη τη δύνα­μή τους στη μάχη για το δίκιο και την ευτυ­χία των ανθρώπων.

Ανάμεσά τους — κύρια Μακρονησιώτες “άσωτοι υιοί του έθνους” — είναι οι περισσότεροι καλλιτέχνες που φιλοξενούνται στην έκθεση: 

Οι Βασίλης Αρμάος, Βασίλης Βλασίδης, Δημήτρης Γιολδάσης, Χρήστος Δαγκλής, Ηλίας Δεκουλάκος, Γιώργης Δήμου, Βασίλης Ζήσης, Τάσος Ζωγράφος, Βάσω Κατράκη, Δημήτρης Κατσικογιάννης, Ζιζή Μακρή, Παντελής Μανταλόβας, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Θωμάς Μώλος, Γιάννης Πετάνης, Γιάννης Ρίτσος, Γιάννης Στεφανίδης, Γιάννης Τσαγκάρης, Κατερίνα Χαριάτη-Σισμάνη, Γιώργος Φαρσακίδης, Χορτομάος. Ακόμη, ο ηθοποιός Μίμης Φωτόπουλος και οι εικαστικοί Μιχάλης Νικολινάκος και Πάρις Πρέκας, που για τη δράση τους στο ΕΑΜ φυλακίστηκαν από τους Εγγλέζους στο φρικτό στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ελ Ντάμπα, στην έρημο της Αφρικής.

Τα παρα­πά­νω δεν σημαί­νουν ότι τα έργα καλ­λι­τε­χνών που διέ­φυ­γαν τη σύλ­λη­ψη, είτε επει­δή ακο­λού­θη­σαν το δρό­μο της πολι­τι­κής προ­σφυ­γιάς, είτε από τύχη, υπολείπονται (…).

Έργα μνήμης Έργα — μαρτυρίες

Ακό­μη πιο απο­κα­λυ­πτι­κά για μια υπο­δειγ­μα­τι­κά οργα­νω­μέ­νη συλ­λο­γι­κή ζωή των εξό­ρι­στων είναι τα έργα που απει­κο­νί­ζουν συνερ­γεία. Οι χει­ρό­γρα­φες εφη­με­ρί­δεςΑπέ­να­ντι στο βασί­λειο του τρό­μου, τη συστη­μα­το­ποι­η­μέ­νη προ­σπά­θεια για την ηθι­κή εξό­ντω­σή τους, με πρω­τερ­γά­τες τους κομ­μου­νι­στές ορθω­νό­ταν ένας κόσμος δημιουρ­γι­κό­τη­τας και ομορ­φιάς, που τόνω­νε τη συνεί­δη­ση της ανθρω­πιάς τους, τη συνεί­δη­ση ότι υπάρ­χει ζωή και πως αξί­ζει γι’ αυτή να παλέ­ψουν και να την κάνουν ευτυ­χι­σμέ­νη, δημιουρ­γι­κή, ανθρώ­πι­νη. Σπου­δαία τεκ­μή­ρια για την πλού­σια πολι­τι­στι­κή — ψυχα­γω­γι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα είναι οι εξαι­ρε­τι­κές μακέ­τες σκη­νι­κών θεά­τρου και τα εξώ­φυλ­λα θεα­τρι­κών έργων του Μπρεχτ, του Χικ­μέτ, του Αισχύ­λου, από τον Αη Στράτη (…).

Έργα καταγ­γελ­τι­κά ανα­δεί­χνουν το τερά­στιο ηθι­κό ανά­στη­μα των πρω­το­πό­ρων αγω­νι­στών που βασα­νί­ζο­νταν, φτά­νο­ντας έως και την ύστα­τη θυσία. Στην έκθε­σή μας υπάρ­χουν όμως και έργα που έγι­ναν μετα­γε­νέ­στε­ρα από κομ­μου­νι­στές δημιουρ­γούς, για να δικαιώ­σουν τη σκλη­ρή αυτή πάλη και να καθα­γιά­σουν τους ήρω­ές της, όπως το έργο του Θωμά Μώλου “Αγιοι της Μακρο­νή­σου”. Στην ομά­δα αυτή κυριαρ­χούν στην έκθε­ση δύο ακό­μη μνη­μειώ­δη έργα. Το ένα είναι η καθη­λω­τι­κή τετρά­πτυ­χη ξυλο­γρα­φία του Α. Τάσ­σου με τον τίτλο “Αφιέ­ρω­μα στην Αλί­κη Τ.”, που οι μήτρες της παρου­σιά­ζο­νται εδώ. Το έργο εκτέ­θη­κε το 1964 στην ιστο­ρι­κή γκα­λε­ρί “Ζυγός” μαζί με το τρί­πτυ­χο “Λεπτο­μέ­ρεια εμφυ­λί­ου πολέ­μου (Επι­τά­φιος) 1961”, που κι αυτό παρου­σιά­ζε­ται στην έκθε­ση, και απο­τε­λούν τα πρώ­τα έργα κατα­ξί­ω­σης στην ελλη­νι­κή τέχνη του αγώ­να του ΔΣΕ (…).

Το άλλο έργο είναι του Βάλια Σεμερ­τζί­δη. Παρι­στά­νει το χορό που έστη­σαν οι μελ­λο­θά­να­τοι την παρα­μο­νή της εκτέ­λε­σής τους από τους Γερ­μα­νούς την Πρω­το­μα­γιά του 1944 στην Και­σα­ρια­νή. Παρου­σιά­ζο­ντας ο ίδιος το έργο του, εξη­γεί ότι βάζο­ντας σε πρώ­το πλά­νο και πρώ­το στο χορό τον Ναπο­λέ­ο­ντα Σου­κα­τζί­δη, θέλει να υπο­δη­λώ­σει πως αν δεν ήταν κομ­μου­νι­στές αυτοί που πρω­το­στά­τη­σαν στην πάλη, αν δεν ήταν μαρ­ξι­στές με συνεί­δη­ση της θέσης τους και του αντι­πά­λου, δεν θα μπο­ρού­σαν να περι­φρο­νούν έτσι τον θάνα­το, παρα­σέρ­νο­ντας και τους συνα­γω­νι­στές τους σε τέτοιες γεν­ναί­ες πρά­ξεις. Η πιο ακρι­βή κλη­ρο­νο­μιά η μεγά­λη αλή­θεια που βρί­σκε­ται στις εικό­νες τους
Με αυτές του τις σκέ­ψεις ο Σεμερ­τζί­δης απα­ντά σ’ ένα ερώ­τη­μα που ανα­πό­φευ­κτα προ­κύ­πτει μέσα κι από τού­τη την έκθε­ση. Πώς αυτοί οι άνθρω­ποι έβρι­σκαν τη δύνα­μη να αντέ­ξουν το μαρ­τύ­ριο της πέτρας, της πολυ­ή­με­ρης ορθο­στα­σί­ας στον ήλιο, της δίψας, των πυρω­μέ­νων σίδε­ρων και τόσων άλλων δει­νών, χωρίς να υπο­γρά­ψουν δήλω­ση μετά­νοιας; Πώς γίνο­νταν να περ­νούν μια τόσο βασα­νι­σμέ­νη ζωή και να λένε στα παι­διά τους, έτσι να ζήσεις κι εσύ; Πώς έβρι­σκαν το θάρ­ρος να χαμο­γε­λούν μπρο­στά στο εκτε­λε­στι­κό απόσπασμα;

Δεν ήταν η τυφλή πίστη σε μια μεταφυσική ιδέα, που οδηγούσε τις πράξεις τους. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν στο μεγαλύτερο μέρος τους κομμουνιστές. Δεν τους έσερνε η ζωή. Εκείνοι την έσερναν. Συνειδητά, μεθοδικά, σχεδιασμένα, βασισμένοι σε μια επιστημονικά θεμελιωμένη και ιστορικά επιβεβαιωμένη θεωρητική γνώση. Δεν πίστευαν, ρομαντικά και αφελώς, σε νεφελώδη, ουτοπικά ιδανικά. Εμεναν πιστοί, σταθεροί σ’ έναν απόλυτα εφικτό και πραγματοποιήσιμο σκοπό: Την απελευθέρωση των ανθρώπων από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης

(…)

Νέες σημαντικές εκδόσεις

Στο χώρο λει­τουρ­γεί βιβλιο­πω­λείο της «Σύγ­χρο­νης Επο­χής», όπου ο επι­σκέ­πτης της έκθε­σης μπο­ρεί να προ­μη­θευ­τεί νέες εκδό­σεις που σχε­τί­ζο­νται με το θέμα και πρω­το­κυ­κλο­φό­ρη­σαν χτες.

Συγκε­κρι­μέ­να, μπο­ρεί να βρει: «Το τελευ­ταίο τρα­γού­δι», φωτο­γρα­φι­κή ανα­τύ­πω­ση από το εκδο­τι­κό «Νέα Ελλά­δα» του τελευ­ταί­ου ποι­ή­μα­τος που έγρα­ψε ο ποι­η­τής Κώστας Γιαν­νό­που­λος πριν από την εκτέ­λε­σή του, σε σχέ­δια του Γιώρ­γη Δήμου. «Γιού­ρα, η ματω­μέ­νη βίβλος», έκδο­ση που δημιουρ­γή­θη­κε με στοι­χεία που συγκέ­ντρω­σαν οι κρα­τού­με­νοι της Γυά­ρου από το 1947 έως το 1950. Το υλι­κό φυγα­δεύ­τη­κε και τυπώ­θη­κε από τη «Νέα Ελλά­δα». Περι­λαμ­βά­νο­νται και τα συγκλο­νι­στι­κά σκί­τσα που έγι­ναν στη Γυά­ρο από τον Μπα­χα­ριάν και τον Κρύ­σα­λη. «Μπό­λι­κη πέτρα, μπό­λι­κη καρ­διά», έκδο­ση που δημιουρ­γή­θη­κε με αφορ­μή τη συγκε­κρι­μέ­νη έκθε­ση και περι­λαμ­βά­νει εικα­στι­κές μαρ­τυ­ρί­ες για τις φυλα­κές και τις εξορίες.

• Την Τετάρ­τη 11 Μάρ­τη, στις 6.30 μ.μ., στο χώρο της έκθε­σης θα γίνει βιβλιο­πα­ρου­σί­α­ση της έκδο­σης «Γιού­ρα, η ματω­μέ­νη βίβλος». Την παρου­σί­α­ση θα κάνουν οι Γ. Μηλιώ­νης, δημο­σιο­γρά­φος, μέλος του Τμή­μα­τος Πολι­τι­σμού της ΚΕ του ΚΚΕ, και Φ. Παρ­ρής, μέλος του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ

«Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά… » Ομιλία Ελένης Μηλιαρονικολάκη, Τμήμα Πολιτισμού ΚΕ ΚΚΕ