Ενα βιβλίο για το ερασιτεχνικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη τον 20ό αιώνα

Παρου­σιά­ζει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης* //

ΣΤΕΦΑΝΟΣ Α. ΔΕΚΑΒΑΛΛΑΣ: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΣΟΥΚΑΤΟΥ,

Αθή­να 2005, σχ. Ο,22 Χ 0,28 εκατ, σελ. 198

Ένα βιβλίο, εκδο­τι­κής ηλι­κί­ας 13 χρό­νων, κι όμως ακό­μη αξε­πέ­ρα­στο, μια και η έρευ­να και μελέ­τη του Ερα­σι­τε­χνι­κού Θεά­τρου στην Πόλη δε συνε­χί­στη­κε… στο βαθ­μό που επι­βάλ­λε­ται δεοντολογικά.

Ο αεί­μνη­στος συγ­γρα­φέ­ας-ερευ­νη­τής και μελε­τη­τής Στέ­φα­νος Α. Δεκα­βάλ­λας (1929–2013) κατόρ­θω­σε να συγκε­ντρώ­σει –μετά από έρευ­νά του– στοι­χεία από το ερα­σι­τε­χνι­κό θεα­τρι­κό γίγνε­σθαι της Πόλης στον 20ό αιώ­να, και μια πλού­σια και λίαν ενδια­φέ­ρου­σα φωτο­γρα­φι­κή συλ­λο­γή από ερα­σι­τε­χνι­κές θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις, από σχο­λι­κές θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις, αλλά και πλού­σια βιο­γρα­φι­κά στοι­χεία και φωτο­γρα­φί­ες προ­σω­πι­κο­τή­των που έπαι­ξαν σημα­ντι­κό ρόλο στο συγκε­κρι­μέ­νο θέα­τρο, σ’ αυτόν τον περι­πε­τειώ­δη αιώ­να για τη Ρωμιο­σύ­νη της Πόλης. 

Η συμ­βο­λή του μελε­τη­τή και συγ­γρα­φέα του παρό­ντος βιβλί­ου, είναι αναμ­φι­σβή­τη­τα πολύ­τι­μη, αφού του­λά­χι­στο έθε­σε τα θεμέ­λια για περαι­τέ­ρω έρευ­να και μελέ­τη του συγκε­κρι­μέ­νου θεα­τρι­κού φαι­νο­μέ­νου στην Πόλη (για τη χρο­νι­κή περί­ο­δο 1900–1975) και για τη ζωή και δρα­στη­ριό­τη­τα κάποιων θεα­τράν­θρω­πων της Πόλης στην Αθή­να (1975–2000), όπου έζη­σαν τα υπό­λοι­πα χρό­νια της ζωής τους.

Το υπό­βα­θρο για το συνο­λι­κό κεί­με­νο του παρό­ντος βιβλί­ου ήταν απο­σπα­σμα­τι­κές μελέ­τες, τις οποί­ες επι­χεί­ρη­σε ο συγ­γρα­φέ­ας και δημο­σί­ευ­σε αρχι­κά στην εφ. «ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ» (1991–2000) του Μιχά­λη Βασι­λειά­δη και στην εφ. «ΠΟΛΙΤΗΣ» (2001-) της Πηνε­λό­πης Τσου­κά­του. Αυτά τα μελε­τή­μα­τά του, περισ­σό­τε­ρο συναι­σθη­μα­τι­κού και δημο­σιο­γρα­φι­κού χαρα­κτή­ρα, παρά δοκι­μια­κού και ακα­δη­μαϊ­κού, ανα­δη­μο­σιεύ­ο­νται στον παρό­ντα τόμο, φυσι­κά συμπλη­ρω­μέ­να με πρό­σθε­τα στοι­χεία και εμπλου­τι­σμέ­να με πλού­σιο απο­κα­λυ­πτι­κό φωτο­γρα­φι­κό ρεπορ­τάζ (238 φωτο­γρα­φί­ες θεα­τρι­κών παρα­στά­σε­ων, θεα­τρι­κών προ­γραμ­μά­των και συνα­ντή­σε­ων ηθο­ποιών εκτός σκη­νής, από τις οποί­ες οι 52 είναι σκί­τσα ή προ­σω­πι­κές οικο­γε­νεια­κές φωτο­γρα­φί­ες των θεα­τράν­θρω­πων Γιώρ­γου Κασα­πά­κη, Γιώρ­γου Ρούσ­σου και Σπύ­ρου Λίνα, αλλά και άλλων Ελλή­νων δρα­μα­τουρ­γών, ηθο­ποιών και σκη­νο­θε­τών). Δε γνω­ρί­ζω αν υπάρ­χουν και άλλες φωτο­γρα­φί­ες για τις παρα­στά­σεις του Ερα­σι­τε­χνι­κού και Σχο­λι­κού Θεά­τρου στην Πόλη, ενδε­χο­μέ­νως σε κάποια ιδιω­τι­κά αρχεία. Αυτό θα μας το απο­κα­λύ­ψει μια μελ­λο­ντι­κή έρευ­να. Έχω την ελπί­δα και την εντύ­πω­ση ότι υπάρ­χει και άλλο σχε­τι­κό φωτο­γρα­φι­κό υλικό…

Τα περιε­χό­με­να του βιβλί­ου έχουν ως εξής:

• Προ­λε­γό­με­να, σ. 11–12
• Με συντρο­φιά τη νοσταλ­γία, σ. 13–22
• Ο ανα­γεν­νώ­με­νος Φοί­νι­κας, σ. 23–33
• Γιώρ­γος Σάβ­βα Ρούσ­σος. Ένας καπε­λάς αλλιώ­τι­κος από τους άλλους. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ, σ. 35–54
• ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ, σ. 55–80
• ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ, σ. 81–91
• Ακρο­τε­λεύ­τιο, σ. 91–92
• Σπύ­ρος Πανα­γιώ­τη Λίνας. Η μετά το 1964 περί­ο­δος των θεα­τρι­κών του δρα­στη­ριο­τή­των, σ. 93–114
• ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ, σ. 115–146
• ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ, σ. 147–180
• Ο Ερα­σι­τε­χνι­κός Θεα­τρι­κός Όμι­λος του «Φιλαν­θρω­πι­κού Συν­δέ­σμου Στα­μπούλ», σ. 181–198

Ο Στ. Λ. Δεκα­βάλ­λας επι­κέ­ντρω­σε το φακό της έρευ­νας και μελέ­της του, βασι­κά στη ζωή και τη θεα­τρι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα των τριών σημα­ντι­κών προ­α­να­φε­ρό­με­νων θεα­τράν­θρω­πων της Πόλης. Μέσα από το βιβλίο οι ανα­γνώ­στες του πλη­ρο­φο­ρού­νται για τη συμ­βο­λή αυτών των προ­σω­πι­κο­τή­των στη λει­τουρ­γία του Ερα­σι­τε­χνι­κού Θεά­τρου βασι­κά στην Κων/πολη και συγκε­κρι­μέ­να για τους Ερα­σι­τε­χνι­κούς Θεα­τρι­κούς Ομί­λους (και Θιά­σους):  α) του Συν­δέ­σμου Απο­φοί­των του Ζωγρα­φεί­ου, β) του Μορ­φω­τι­κού Συν­δέ­σμου Μεγά­λου Ρεύ­μα­τος (Αρνα­ούτ­κιοϊ) (Ερα­σι­τε­χνι­κού Θιά­σου Νέων), γ) του Συν­δέ­σμου Απο­φοί­των του Ζαπ­πεί­ου, δ) του Συν­δέ­σμου Στα­μπούλ, ε) της «Χρι­στια­νι­κής Ένω­σης Νέων» (Y.M.C.A.), στ) της Ελλη­νι­κής Ένω­σης Κων­στα­ντι­νου­πό­λε­ως, ζ) της Φιλο­πτώ­χου Αδελ­φό­τη­τος Τατα­ού­λων, η) του Αθλη­τι­κού Συλ­λό­γου Τατα­ού­λων (ή Κουρ­του­λούς) και θ) του Μορ­φω­τι­κού Συλ­λό­γου Φερίκιοϊ. 

Και, βέβαια, οι ανα­φο­ρές του στις θεα­τρι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες των ενλό­γω Συλ­λό­γων και Συν­δέ­σμων είναι περιο­ρι­σμέ­νες –δεν απο­τε­λούν το σύνο­λό τους– παρά μόνο σ’ εκεί­νες που έπαι­ξαν ως ηθο­ποιοί ή σκη­νο­θέ­τη­σαν οι προ­α­να­φε­ρό­με­νοι θεατράνθρωποι.

Επί­σης, από το παρόν βιβλίο απου­σιά­ζουν όλες οι θεα­τρι­κές ερα­σι­τε­χνι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες όλων των άλλων Κοι­νο­τή­των της Πόλης, που είχαν πλού­σια συμ­με­το­χή με τους θεα­τρι­κούς ομί­λους τους, μέσα από τους Μορ­φω­τι­κούς Συν­δέ­σμους τους, στο θεα­τρι­κό ερα­σι­τε­χνι­κό γίγνε­σθαι της Πόλης στον 20ό αι. και ιδιαί­τε­ρα στη Μετα­πο­λε­μι­κή περί­ο­δο μέχρι το 1964, ζοφε­ρή χρο­νιά των απε­λά­σε­ων, αλλά και λίγο αργό­τε­ρα, μέχρι το 1975, περίπου.

Ο συγ­γρα­φέ­ας θέλο­ντας να μην αφή­σει λει­ψά τα πορ­τρέ­τα των θεα­τράν­θρω­πων των μελε­τη­μά­των του, επε­κτεί­νε­ται και στη θεα­τρι­κή δρα­στη­ριό­τη­τά τους και πέρα από την Πόλη, στην Αθήνα.

Ανα­φο­ρές γίνο­νται ‑έστω περιο­ρι­σμέ­νες- στο μαθη­τι­κό και σχο­λι­κό θέα­τρο ή στο θέα­τρο για παι­διά, πάλι δηλα­δή σε παρα­στά­σεις στις οποί­ες συμ­με­τεί­χαν οι ενλό­γω θεα­τράν­θρω­ποι. Εδώ, σημειώ­νου­με, ότι στον τομέα του Σχο­λι­κού Θεά­τρου στην Πόλη έχου­με ερευ­νη­τι­κά, μελε­τη­τι­κά και συγ­γρα­φι­κά ένα σημα­ντι­κό κενό, το οποίο ελπί­ζω να καλύ­ψουν εν και­ρώ οι πανε­πι­στη­μια­κές μας σχο­λές (Παι­δα­γω­γι­κές και Θεα­τρο­λο­γι­κές) με τους άξιους καθη­γη­τές που δια­θέ­τουν, αλλά και άλλοι παι­δα­γω­γοί ή θεα­τρο­λό­γοι ερευνητές/μελετητές, με προ­σω­πι­κές τους εργασίες.

Η γλώσ­σα του κει­μέ­νου είναι απλή, κατα­νοη­τή και ρέου­σα και το ύφος του συγ­γρα­φέα λιτό, ώστε ο ανα­γνώ­στης να απο­λαμ­βά­νει την ανά­γνω­ση του βιβλί­ου έτσι, ώστε να αφο­μοιώ­νει εύκο­λα όλες τις πλη­ρο­φο­ρί­ες που του δίνο­νται πλου­σιο­πά­ρο­χα. Αν και εξει­δι­κευ­μέ­νο βιβλίο, όπως θα ισχυ­ρι­ζό­ταν κάποιος, επει­δή ακρι­βώς έχει δημο­σιο­γρα­φι­κό χαρα­κτή­ρα, καθί­στα­ται ευχά­ρι­στη η ανά­γνω­σή του, και για το λόγο επι­πρό­σθε­τα της αφη­γη­μα­τι­κής ικα­νό­τη­τας του συγ­γρα­φέα του.

Ο Δεκα­βάλ­λας ανα­φέ­ρει και ευχα­ρι­στεί, και είναι προς τιμή του, όλους αυτούς που τον βοή­θη­σαν να συλ­λέ­ξει τα βιο­γρα­φι­κά, παρα­στα­σιο­γρα­φι­κά στοι­χεία και τις φωτογραφίες.

Οι επί­γο­νοι –και οι οικο­γέ­νειές τους- όσων έλα­βαν μέρος στις θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις ή συμ­με­τεί­χαν σ’ αυτές ως συντε­λε­στές τους (σκη­νο­θέ­τες, σκη­νο­γρά­φοι, ενδυ­μα­το­λό­γοι κ.ο.κ.), οι οποί­ες περι­λαμ­βά­νο­νται στο παρόν έργο, έχουν –και θα έχουν και οι δικοί τους επί­γο­νοι- την ευκαι­ρία, τη χαρά και την τιμή να μαθαί­νουν τα όσα προ­σέ­φε­ραν οι γονείς, οι παπ­πού­δες, οι για­γιά­δες, οι θεί­οι και οι θεί­ες τους, ιδιαί­τε­ρα στο Ερα­σι­τε­χνι­κό Θέα­τρο της Πόλης στον 20ό αι. 

Αξί­ζει τον κόπο το βιβλίο αυτό να μη λεί­ψει από τις βιβλιο­θή­κες τους, αλλά και από τα χέρια όλων, όσοι αγα­πούν το θέα­τρο και τη μάθη­ση, γενικότερα. 

Επι­βάλ­λε­ται να δώσου­με τα εύση­μα στις Εκδό­σεις ΤΣΟΥΚΑΤΟΥ για την επι­με­λη­μέ­νη και καλαί­σθη­τη έκδο­ση του βιβλί­ου. Θεω­ρού­με σημα­ντι­κή την πρω­το­βου­λία τους για την έκδο­ση αυτού του αξιό­λο­γου πονή­μα­τος, μονα­δι­κού στο είδος του, μέχρι στιγμής.

_____________________________________________________________________________________________________

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Δρ. Επιστημών της Αγωγής. Μελετητής Δραματουργίας για παιδιά. Κριτικός Θεάτρου για παιδιά. Συγγραφέας
e‑mail:[email protected] http://thkaragia.wix.com/main