Επαναστάτες με αιτία… Δρίμακος…

Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //

…και η πρώτη κοινωνική επανάσταση που αναφέρει η παγκόσμια ιστορία 

Στη Χίο , το πέμ­πτο μεγα­λύ­τε­ρο νησί της Ελλά­δας με 64 χωριά, που τη χωρί­ζουν μόλις 3,5 ναυ­τι­κά μίλια από τις απέ­να­ντι ακτές της Μ. Ασί­ας (σημ. Τουρ­κία) και που τα στοι­χεία ανθρώ­πι­νης παρου­σί­ας στο νησί χάνο­νται στα βάθη των αιώ­νων με κατα­γε­γραμ­μέ­νη την ύπαρ­ξη της πρώ­της σε όλο τον κόσμο σχο­λής Γλυ­πτι­κής μόλις τον 7^ο π. Χ.αιώνα, εδώ και θα λάβει χώρα ‑και σε χρό­νο μετα­ξύ μύθου και ιστο­ρί­ας -,η πρώ­τη γνω­στή κοι­νω­νι­κή επανάσταση.

Χίος: νησί  πλούσιο…από τα βάθη των αιώ­νων, πλού­σιο ιδί­ως από τότε πού έφτα­σε και εγκα­τα­στά­θη­κε εδώ ο πρώ­τος βασι­λιάς του νησιού ο Οινο­πί­ων ο οποί­ος δίδα­ξε στους κατοί­κους την καλ­λιέρ­γεια της αμπέ­λου και την παρα­γω­γή κρα­σιού. <Αριού­σιος οίνος >το χιώ­τι­κο κρα­σί από τα καλύ­τε­ρα και ακρι­βό­τε­ρα της αρχαιό­τη­τας, το εμπό­ριο του έφε­ρε τερά­στια πλού­τη στο νησί, ανθούν τα γράμ­μα­τα και οι τέχνες, οι Χιώ­τες που κρά­τη­σαν την λατρεία στον βασι­λιά Οινω­πί­ων μέχρι και το 2^ο μ. Χ.(!) αιώ­να απο­κτούν πλού­το πρω­το­φα­νή και η ολι­γαρ­χία κυβερ­νά από­λυ­τα με τόση αλα­ζο­νεία που περι­φρο­νεί  ακό­μα και τους χρη­σμούς των Θεών που απα­γο­ρεύ­ουν αγο­ρά ξένων δού­λων  και προ­χω­ρούν  στην από­κτη­ση ξένων δού­λων για την κάλυ­ψη των αναγκών…

Ναι, έχο­με περά­σει σε ιστο­ρι­κούς χρό­νους. Κι αν όλοι όταν ακού­με περί ειλώ­των και δού­λων στα αρχαία χρό­νια θα σκε­φτού­με τον Σπάρ­τα­κο κι άντε λίγο του είλω­τες της Σπάρ­της εμείς σήμε­ρα θα ασχο­λη­θού­με με έναν είλω­τα έναν σχε­δόν άγνω­στο επα­να­στά­τη … με αιτία, ποια;

Φρι­κτές συν­θή­κες δια­βί­ω­σης για τους δού­λους σε όλες τις ελλη­νι­κές πόλεις των κλα­σι­κών χρό­νων, εκμε­τά­λευ­ση, βία, σκλα­βιά. Το μίσος των δού­λων για τους αφέ­ντες τους άσβε­στο… Δεν ήταν τυχαίο που απα­γό­ρευαν σε όλες τις πόλεις-κρά­τη της αρχαί­ας Ελλά­δος να φέρουν οι δού­λοι οπλι­σμό. Σαφώς και επα­να­στά­σεις-στά­σεις κατά των ολι­γαρ­χών θα γίνο­νταν συχνά, αλλά   το κεφά­λαιο ‑όπως θα λέγα­με σήμε­ρα- πάντα νικού­σε, πως θα επι­βί­ω­νε χωρίς τους δού­λους την κινη­τή­ρια δύνα­μη πλούτου;

Μένο­με, λοι­πόν, στην πάμπλου­τη Χίο της περιό­δου των κλα­σι­κών χρό­νων και στην επο­χή όπου οι άρχο­ντες του τόπου αγο­ρά­ζουν για πρώ­τη φορά ξένους δού­λους. Ανά­με­σα τους και ένα νεα­ρό αγό­ρι ο Δρί­μα­κος , γεν­νη­μέ­νος κάπο­τε ελεύ­θε­ρος πολί­της στη Μεσ­ση­νία που δυστυ­χώς η ήττα της σε σύγκρου­ση με τη Σπάρ­τη οδή­γη­σε τους κατοί­κους της στη σκλα­βιά . Είλω­τας ο νεα­ρός Δρί­μα­κος γνω­ρί­ζει την κακο­με­τα­χεί­ρη­ση των αφε­ντών Σπαρ­τια­τών και κατό­πιν των Χιω­τών όταν αυτοί  τον αγό­ρα­σαν για δού­λο. Άσβε­το το μίσος στην καρ­διά του νεα­ρού, που κάποια στιγ­μή ο πόθος για την Ελευ­θε­ρία, η άρνη­ση της σκλα­βιάς, η διεκ­δί­κη­ση στοι­χειω­δών ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των θα το οδη­γή­σουν στην Επανάσταση…

Ξεση­κώ­νει κι άλλους κατα­πιε­σμέ­νους από τις κακου­χί­ες δού­λους και κατα­φεύ­γει με την πολυά­ριθ­μη ομά­δα του στα βου­νά, θα εγκα­τα­στα­θεί εκεί , οι δού­λοι τον θεω­ρούν κάτι σαν στρα­τη­γό τους, υπα­κού­νε σ’ αυτόν και θα αρχί­σει τις επι­δρο­μές και τις λεη­λα­σί­ες ενά­ντια των κτη­μά­των των πρώ­ην αφε­ντι­κών. Πως αλλιώς θα ζού­σαν; Φόβος και τρό­μος για το κατε­στη­μέ­νο οι απε­λεύ­θε­ροι-με δική τους από­φα­ση- πλέ­ον πρώ­ην δού­λοι , ρημά­ζουν στο διά­βα τους τα πάντα, απο­τέ­λε­σμα δε όλων αυτών κι εφό­σον οι αφέ­ντες δεν μπο­ρού­σαν με τις εκστρα­τεί­ες ενα­ντί­ον τους να τους νική­σουν  ήταν να κάνουν συμ­φω­νία με τον Δρί­μα­κο με όρο να μην τους ενο­χλεί  και να βοη­θά να μην το σκά­νε οι δού­λοι τους που από δω και πέρα θα τους φέρο­νταν καλά  και θα του πλή­ρω­ναν ένα ποσό κάθε χρό­νο δίνο­ντας του και ένα μερί­διο από τις σοδειές τους να  επι­βιώ­νει το ασκέ­ρι του. Έλα όμως που οι τότε δυνα­τοί σε λίγο τα ξέχα­σαν όλα και επι­κή­ρυ­ξαν την κεφα­λή του Δρί­μα­κου. Και,ο αρχη­γός των επα­να­στα­τη­μέ­νων δού­λων κάπο­τε κου­ρά­στη­κε να μάχε­ται, τα χρό­νια περ­νού­σαν, οι δυνα­τοί νικού­σαν, η κατα­δί­ω­ξη του άγρια, τι να κάνει; Ο Δρί­μα­κος, ο πρώ­τος κατά της πλου­το­κρα­τί­ας επα­να­στά­της  που κατέ­γρα­ψε η ιστο­ρία, πεί­θει νεα­ρό σύντρο­φο του να του κόψει το κεφά­λι και να το πάει στους αφε­ντά­δες για να εισπρά­ξει την επι­κή­ρυ­ξη να ζήσει έτσι με την αμοι­βή αυτός ελεύ­θε­ρος. Έτσι κι έγι­νε, ο νεα­ρός επα­να­στά­της  του έκο­ψε το κεφά­λι, το παρέ­δω­σε στους διώ­κτες του Δρί­μα­κου, πήρε την αμοι­βή κι έφυ­γε απ΄το νησί… Ο μεγά­λος επα­να­στά­της ήταν πλέ­ον νεκρός…

Χαρές και πανη­γύ­ρια οι πλού­σιοι, αλλά για λίγο. Οι πρών δού­λοι τώρα που δεν ζού­σε πλέ­ον ο αρχη­γός τους ορμά­νε χωρίς φραγ­μούς στις λεη­λα­σί­ες κ.λ.π. και έντρο­μοι από το κακό που τους βρή­κε οι Χιώ­τες κτί­ζουν ιερό  <Ήρω­ος Ευμέ­νους> στη μνή­μη του Δρί­μα­κου όπου και προ­σεύ­χο­νται για τη σωτη­ρία τους από τους επα­να­στά­τες. Λέγε­ται ότι ο Δρί­μα­κος όταν κάποιος αφέ­ντης κιν­δύ­νευε άδι­κα από τους δού­λους του παρου­σια­ζό­ταν στον ύπνο του και τον προειδοποιούσε…

<Γρά­φει λοι­πόν ο Θεό­πο­μπος στην 17^η των ιστο­ριών του, πως οι Χιώ­τες ήταν οι πρώ­τοι που αγό­ρα­σαν δού­λους. Πρίν από αυτούς είχαν δού­λους οι Σπαρ­τιά­τες και οι Θεσ­σα­λοί, αλλά από Έλλη­νες που κατοι­κού­σαν πριν τα μέρη που έχουν αυτοί. Οι μεν υπο­δού­λω­σαν τους Αχαιούς, οι δε τους Οπερ­ραι­βούς και τους Αινιά­νες, και τους απο­κά­λε­σαν Είλω­τες οι Σπαρ­τιά­τες και Οπε­νέ­στες οι Θεσ­σα­λοί. Αλλά οι Χιώ­τες πήραν βάρ­βα­ρους δού­λους και τους πλή­ρω­σαν. Αυτά λέει ο Θεό­πο­μπος. Εγώ όμως λέω πως με αυτό οι Χιώ­τες εξόρ­γι­σαν τους Θεούς. Για­τί, χρό­νια μετά, έγι­νε πόλε­μος με τους δού­λους τους>.Δειπνοσοφιστές/βιβλίο πέμπτο/αφήγηση Αθήναιου.

«Ήρω­ος Ευμέ­νους» το ιερό που έκτι­σαν προς τιμήν του Δρί­μα­κου οι Χιώ­τες σε ένδει­ξη σεβα­σμού στο πρό­σω­πό του όπου και προ­σέ­τρε­χαν σε ώρα κιν­δύ­νου ή ανά­γκης. Αλλά που ήταν αυτό το ιερό, που το «άντρο» των επαναστατών;

«Το σκά­νε οι δού­λοι των Χιω­τών και μαζε­μέ­νοι πολ­λοί, ξεκι­νώ­ντας από τα βου­νά, κατα­στρέ­φουν τα αγρο­κτή­μα­τα, μια που το νησί είναι κακο­τρά­χη­λο και δασω­μέ­νο. Λίγο πριν τον και­ρό μας, οι Χιώ­τες εξι­στο­ρούν για έναν δού­λο τον Δρί­μα­κο που το έσκα­σε και ζού­σε στα βου­νά. Ήταν παλι­κά­ρι, και διοι­κού­σε τις πολε­μι­κές ομά­δες των δρα­πε­τών με επι­τυ­χία, σα να ήταν βασι­λιάς με στρα­τό…». Νυμ­φό­δω­ρος ο Συρακούσιος/Ασίας περίπλους/3^ος π. Χ. αιώνας.

Ρημό­κα­στρο

… ξεκι­νώ­ντας από τα βου­νά… Το πιο κοντι­νό βου­νό με τη  χώρα της Χίου όπου βρί­σκο­νταν  τα αγρο­κτή­μα­τα των αφε­ντά­δων είναι το όρος Αίπος απ’ όπου η θέα πανο­ρα­μι­κή ‑πιά­το βλέ­πεις τη χώρα και το λιμά­νι… Στο όρος Αίπος (υψό­με­τρο 640 μ.), τα ευρή­μα­τα απο­δει­κνύ­ουν ότι η περιο­χή ήταν κατοι­κη­μέ­νη από πολύ πρώ­ι­μες επο­χές. Εδώ ο  περί­φη­μος  αρχαιο­λο­γι­κός χώρος Ρημό­κα­στρο του οποί­ου  οι κατα­σκευ­ές, τα κερα­μί­δια, τα αγγεία και τα ερεί­πια κτί­σμα­τος που σύμ­φω­να με τους αρχαιο­λό­γους η διάρ­κεια ύπαρ­ξης του άρχε­ται τον 5 αιώ­να π.Χ και τελειώ­νει τα Βυζα­ντι­νά χρό­νια και που έχει κι ένα  μεγά­λο πηγά­δι στο κέντρο , λέτε εδώ  στο Ρημό­κα­στρο να υπήρ­ξε η πολι­τεία των επα­να­στα­τη­μέ­νων σκλάβων;

Λύση στο αίνιγ­μα της ανθρώ­πι­νης παρου­σί­ας στο Αίπος επι­διώ­κουν να δώσουν οι αρχαιο­λο­γι­κές έρευ­νες  αλλά προς το παρόν τα ίχνη των αγροι­κιών που ήρθαν στο φώς δίνουν το δικαί­ω­μα στους ερευ­νη­τές να μιλούν για τόπο οικι­στι­κής εγκα­τά­στα­σης αγρο­τών. Άρα­γε αυτές οι αγροι­κί­ες συν­δέ­ο­νται με την απο­στα­σία των δού­λων και την εγκα­τά­στα­ση τους «εις τα όρη»…;

Σκί­τσα: Ρία Γαΐλα-σκιτσογράφος

Βασι­κό βοή­θη­μα: Αλε­ξάν­δρου Βλα­στού , Χια­κά: ήτοι ιστο­ρία της νήσου Χίου από των αρχα­ο­τά­των χρό­νων μέχρι της έτει 1822 γενο­μέ­νης κατα­στρο­φής αυτής παρά των Τούρ­κων, εκ της τυπο­γρα­φί­ας Γ. Πολυ­μέ­ρη, Εν Ερμού­πο­λει 1840.